MILIEUKEUR CERTIFICATIESCHEMA PLANTAARDIGE PRODUCTEN Bedekte teelt. Criteria voor sierteelt. Datum van ingang: 1 januari 2016

Transcriptie

1 MILIEUKEUR CERTIFICATIESCHEMA PLANTAARDIGE PRODUCTEN Bedekte teelt Criteria voor sierteelt Datum van ingang: 1 januari 2016 Herziening per: 1 januari 2017 Vastgesteld door: Code: SMK GTP.6 Publicatie van dit schema onder voorbehoud van tussentijdse wijzigingen. Het meest recente certificatieschema en eventuele aanvullende besluiten staan gepubliceerd op Het woordmerk en het beeldmerk (logo) Milieukeur zijn wettelijk beschermd en gedeponeerd bij het Benelux Merkenbureau onder nummer Bij onterecht gebruik van het woordmerk of het beeldmerk worden sancties opgelegd.

2 Inhoudsopgave I. Specifieke criteria voor sierteelt... 3 II. Verplichte eisen Algemeen Gewasbescherming Water en nutriënten Energie Lichthinder Hygiëne, afval en reiniging Verpakkingen Werkomstandigheden Productkwaliteit en veiligheid III. Keuzemaatlatten Keuzemaatlat gewasbescherming Keuzemaatlat water en nutriënten Keuzemaatlat energie Keuzemaatlat lichthinder Keuzemaatlat afval Keuzemaatlat verpakking Keuzemaatlat substraat Keuzemaatlat werkomstandigheden IV. Verklarende woordenlijst Bijlage 1: Maximale gebruiksnorm actieve stof gewasbeschermingsmiddelen Bijlage 2: Protocol residu onderzoek Milieukeur Bedekte Teelt Bijlage 3: Voorbeeld waterplan vruchtgroenten en bloemen en planten op substraat Bijlage 4: Gebruik principes uit Bemestingsadviesbasis Substraat en Grond Bijlage 5: Eisen aan wateropslag Bijlage 6: Stikstof emissienormen Bijlage 7: Maximale gebruiksnormen stikstof en fosfor voor grondgebonden teelten Bijlage 8: Energieregistratie Bijlage 9: Energiecertificaat Groen Label Kas Bijlage 10: Meting aan koolwaterstofemissie Bijlage 11: Voorbeelden invullen CO2 emissietool roos en paprika Bijlage 12: Meting temperatuur verbrandingsgassen na afkoeling in rookgascondensor MILIEUKEUR CERTIFICATIESCHEMA PLANTAARDIGE PRODUCTEN - Bedekte teelt. Sierteelt / Pagina 2 van 54

3 I. Specifieke criteria voor sierteelt Tekortkomingen: bij initiële audit moet aan alle eisen voldaan zijn om voor certificatie in aanmerking te komen bij vervolgaudits telt iedere tekortkoming als een major tekortkoming Nr. Criterium Beoordelingsrichtlijn en interpretatie 1.0 Iedere certificaathouder en eventuele deelnemers moet(en) aan de algemene eisen (Algemene Eisen bij Milieukeur en Barometercertificatieschema s) voldoen. Deze Algemene Eisen bij Milieukeur en Barometercertificatieschema s staan apart vermeld bij elke productgroep en / of dienst Iedere certificaathouder en eventuele deelnemers moet(en) aan de specifieke criteria voor de betreffende productgroep voldoen Een ketenregisseur die zelf geen product produceert of be-/verwerkt behoeft alleen aan de eisen voor ketenregie te voldoen. Vigerende versie op website SMK bij productgroep en / of dienst. MILIEUKEUR CERTIFICATIESCHEMA PLANTAARDIGE PRODUCTEN - Bedekte teelt. Sierteelt / Pagina 3 van 54

4 II. Verplichte eisen bij initiële audit moet aan alle eisen voldaan zijn om voor certificatie in aanmerking te komen bij vervolgaudits telt iedere tekortkoming als een major tekortkoming v Van een begrip of term aangemerkt met een v is in de verklarende woordenlijst een definitie of verklaring opgenomen Nr. Criterium Beoordelingsrichtlijn en interpretatie 2. Algemeen 2.1 Puntenscore keuzemaatlatten en compensatie maluspunten: Een certificaathouder en/of deelnemer dient de volgende score te behalen: Minimaal 10 punten behalen uit de keuzemaatlat gewasbescherming (G), en daar bovenop compensatie van maluspunten behaald met toepassing aandachtstoffen, zie 3.4. Voor sierteelt: Minimaal 22 punten behalen uit de overige keuzemaatlatten (W, E, L, A, V, S, WE) Controleer of de benodigde punten zijn behaald. 3. Gewasbescherming 3.1 Gewasbeschermingsmiddelen-registratie: Aanwezigheid van een actuele en sluitende registratie van inkoop, gebruik en voorraad van gewasbeschermingsmiddelen (zowel chemische als biologische) per gewas (over minimaal 2 jaar) op bedrijfsniveau. Registratie van biologische en fysische (bv. UV bestrijding) bestrijding. De volgende registraties zijn vereist bij het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen, biologische en fysische bestrijding: Ctgb richtlijnen m.b.t. re-entry periode van middelen aanwezig Ziekte of plaag Naam middel / biologische bestrijder Hoeveelheid middel (per opp. eenheid) Hoeveelheid spuitvloeistof (per opp. eenheid) 1 Toedieningstechniek Tijdstip en datum van toepassing Gewas en plaats en oppervlakte van toepassing en aanduiding volvelds/pleksgewijs Bij biologische bestrijding zijn de volgende aanvullende registraties vereist: Contract levering biologische bestrijders conform afspraken vastgelegd in het gewasbeschermingsplan Aanwezigheid biologische bestrijders in het gewas Andere niet-chemische maatregel (b.v. feromoonvallen) Exportlanden Er wordt een spuitlogboek/toepassingslogboek bijgehouden met naam toepasser, toegepast middel, dosering, tijdstip en datum toepassing, type toepassing, hoeveel (spuitvloeistof), plaats of partij en oppervlakte toepassing (volvelds/pleksgewijs). Controleer inkoop gewasbeschermingsmiddelen (beschikbaarheid van aankoopoverzicht leverancier) Controleer verbruiksregistratie van gewasbeschermingsmiddelen Controleer de aanwezige middelen in de middelenkast Controleer of de registratie sluitend is: Bij de beginaudit vindt een inventarisatie van de voorraad gewasbeschermingsmiddelen plaats. Bij de teeltaudit tijdens het teeltseizoen wordt de verbruiksregistratie doorgenomen. Beoordeeld wordt of aan de eisen wordt voldaan. Bij eindaudit wordt het verbruik berekend door het verschil te bepalen tussen de beginvoorraad (opgenomen bij de beginaudit) en de aankopen tijdens de teelt (m.b.v. facturen) en de na de teelt daadwerkelijk aanwezige voorraad van gewasbeschermingsmiddelen. Het berekende verbruik wordt vergeleken met de registratie van het verbruik van gewasbeschermingsmiddelen. 1 Lijst hoeveelheid spuitvloeistof per gewas: Site Ctgb: Procedures en toetsingskader/toetsingskader/gewasbeschermingsmiddel/gewasbescherming HTB 1.0/HB Werkzaamheid/Bijlage C:Spuitvolumina. MILIEUKEUR CERTIFICATIESCHEMA PLANTAARDIGE PRODUCTEN - Bedekte teelt. Sierteelt / Pagina 4 van 54

5 Nr. Criterium Beoordelingsrichtlijn en interpretatie 3.2 Gewasbeschermingsplan: Aanwezigheid van een gewasbeschermingsplan voor de aangemelde gewassen v. Het gewasbeschermingsplan is opgesteld door een vakbekwame* adviseur of een vakbekwame* teler. In het gewasbeschermingsplan wordt aandacht besteed aan waarneming, preventie en curatieve aspecten van ziekten en plagen. Hierbij wordt onderscheid gemaakt in inzet van natuurlijke vijanden, biologische en chemische middelen. Het gewasbeschermingsplan wordt minimaal één maal per jaar voorafgaand aan de teelt geactualiseerd en 5 jaar bewaard. * Vakbekwaam houdt in dat de teler of adviseur met een relevant diploma en/of getuigschrift kan aantonen, dat hij/zij in staat is om een gewasbeschermingsmiddelenplan op te stellen, en kennis heeft van de ziekten en plagen die in een gewas kunnen optreden. 3.3 Bewijs van vakbekwaamheid: Aanwezigheid geldig bewijs van vakbekwaamheid (voorheen spuitlicentie) voor alle toepassers van (chemische) gewasbeschermingsmiddelen. Indien knaagdieren worden bestreden dienen de betrokken toepassers van (chemische) bestrijdingsmiddelen in het bezit te zijn van een geldig vakbekwaamheidsbewijs knaagdierenbestrijding. Controleer of het gewasbeschermingsplan voldoet aan de gestelde voorwaarden. Controleer of toepassers in het bezit zijn van een geldig bewijs van vakbekwaamheid van gewasbeschermingsmiddelen en/of knaagdierenbestrijding. MILIEUKEUR CERTIFICATIESCHEMA PLANTAARDIGE PRODUCTEN - Bedekte teelt. Sierteelt / Pagina 5 van 54

6 Nr. Criterium Beoordelingsrichtlijn en interpretatie 3.4 Toegestane gewasbeschermingsmiddelen: Het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen of biociden is conform de wettelijke toelatingen (bepaald door Ctgb en met inachtneming van een eventuele opgebruikperiode). Het gebruik van de volgende aandachtstoffen (op basis van SZW lijst, lijst WHO, Top 10 probleemstoffen bestrijdingsmiddelenatlas MAC EQS in 2010 tm 2012 en probleemstoffen VEWIN/RIWA 2014) is, aanvullend op de wettelijke toelatingen, in de Milieukeur Sierteelt verboden of beperkt en onder voorwaarden: Niet toegestaan: o glyfosaat, o glufosinaat-ammonium, o linuron, o maneb, o mancozeb, o MCPA, o imidacloprid o ethoprofos Beperkt toegestaan en onder voorwaarden: Onderstaande stoffen krijgen 1 maluspunt per toepassing v en een maximaal aantal toepassingen v per teelt v : Max 3 toepassingen per teelt (max 3 toepassingen per jaar bij meerjarige gewassen): o abamectine, Max 2 toepassingen per teelt (max 2 toepassingen per jaar bij meerjarige gewassen): o esfenvaleraat, o pyridaben, o teflubenzuron o deltamethrin. o dimethoaat, o dimethomorf, o etridiazool, o spirodiclofen o thiamethoxam o thiofanaat-methyl mag alleen pleksgewijs worden toegediend Max 1 toepassing per teelt (max 1 toepassing per jaar bij meerjarige gewassen): methiocarb Maluspunten (vanwege gebruik aandachtstoffen) worden berekend op bedrijfsniveau en dienen te worden gecompenseerd met bonuspunten behaald op de keuzemaatlat gewasbescherming. Het gebruik van onkruidbestrijdingsmiddelen rondom kassen, tunnels, bassins, schuren, bedrijfshallen en opstanden is niet toegestaan. Bestrijding van onkruid kan worden bereikt door goed beheer, zoals regelmatig maaien, gebruik van grind of met schapen. Tevens geldt een verbod op gebruik van herbiciden op verhardingen op het bedrijf Er is per gewas een maximum aan het toegestane aantal kg werkzame stof per ha (zwavel uitgezonderd), inclusief reiniging en desinfectie, zie bijlage 1. Het gebruik van zwavel en bacteriepreparaten/natuurlijke vijanden (bijv Bacillus thuringiensis) is uitgezonderd voor dit maximum. Gewasbeschermingsmiddelen met biologische oorsprong tellen wel mee voor dit maximum van werkzame stof. Het gebruik van groeiregulatoren op basis van de werkzame stoffen daminozide en chloormequat (bijvoorbeeld de middelen Alar en CCC) hoeft niet te worden meegerekend voor de maximumnorm van het aantal kg s werkzame stof per ha indien het bedrijf voldoet aan keuzemaatregel W1. Controleer of toepassing van gewasbeschermingsmiddelen (welke middelen, hoeveelheid en aantal toepassingen) conform de wettelijke toelatingen verloopt. Controleer of toepassing gewasbeschermingsmiddelen (welke middelen, hoeveelheid middelen in kg werkzame stof en aantal toepassingen) volgens de Milieukeureisen verloopt. Het juiste gebruik van gewasbeschermingsmiddelen wordt beoordeeld aan de hand van een administratieve beoordeling van de gewasbeschermingsmiddelen-registratie, een fysieke beoordeling van de aanwezige middelen in de middelenkast en het nemen van residumonsters op het bedrijf. Bonus/maluspunten gewasbescherming: Maluspunten per toepassing worden omgerekend naar bedrijfsniveau naar rato van het behandelde oppervlak. Dus stel dat een aandachtstof in een gewas wordt toegepast dat 50% van de bedrijfsoppervlakte beslaat, dan scoort deze toepassing 1 * 50% = 0,5 maluspunt op bedrijfsniveau. Bonuspunten per keuzemaatregel gewasbescherming gelden naar rato van het aandeel van het bedrijf waarvoor de keuzemaatregel van toepassing is. Bijvoorbeeld in 1 afdeling die 10% beslaat van totale bedrijfsoppervlak worden alle plagen biologisch bestreden (G1 : 10 punten). Dan is het aantal bonuspunten op bedrijfsniveau: 10% * 10 punten = 1 punt op bedrijfsniveau. MILIEUKEUR CERTIFICATIESCHEMA PLANTAARDIGE PRODUCTEN - Bedekte teelt. Sierteelt / Pagina 6 van 54

7 Nr. Criterium Beoordelingsrichtlijn en interpretatie 3.5 Spuitapparatuur en voorzieningen: Controleer of aan de gestelde criteria wordt voldaan. Middelen mogen worden toegepast als gewasbehandeling, ruimtebehandeling of als toepassing in het wortelmilieu tenzij anders vermeld op het etiket. Bij gewasbehandeling is pleksgewijze v toepassing van insecticiden op basis van scouting v verplicht. De gebruikte spuitapparatuur wordt 1 maal per twee jaar gecontroleerd en gekeurd door een door SKL erkende instantie. Spuitdoppen jaarlijks vervangen of jaarlijks spuitpatroon en dopafgifte controleren. 3.6 Toepassen biologische bestrijding: Controleer of aan de gestelde criteria wordt voldaan. Bij sierteeltproducten wordt bij de bestrijding van minimaal 1 plaag uitsluitend biologische bestrijding met natuurlijke vijanden toegepast (dus geen inzet van chemische bestrijding, ook niet pleksgewijs), mits sprake is van een dermate schadebeeld/ziektedruk dat bestrijding noodzakelijk is. 3.7 Toepassen gewasbeschermingsmiddelen: Na toepassing van gewasbeschermingsmiddelen moet de wettelijk vereiste re-entry periode v en wachttijd v worden aangehouden. Controleer of aan de gestelde criteria wordt voldaan. 3.8 Spuit voorzieningen: Aantonen dat bij gewasbehandelingen een spuitmast/spuitboom/spuitrobot wordt gebruikt Gebruik van spuitstok, spuitpistool, etc. is niet toegestaan, m.u.v. pleksgewijze toepassing en de toepassing op kleine planten die nog niet in de mat zijn geworteld. Hier is toegestaan aan het begin van het seizoen maximaal tweemaal een middel met een handspuit te verspuiten om aanwezige plagen te bestrijden Gebruik ruimtebehandelingapparatuur (LVM of Fog) is toegestaan mits aantoonbaar is dat tijdens en na het uitvoeren van een ruimtebehandeling de luchtramen minimaal 4 uur gesloten zijn gebleven en dat alle condenswater van de binnenkant van het kasdek is opgevangen en hergebruikt Toepassen middelen via wortelmilieu mag alleen wanneer geen lozing van recirculatiewater (spuiwater) plaatsvindt op het bedrijf binnen 4 weken na toepassing, op voorwaarde dat het wettelijke natriumgehalte is bereikt in het recirculatiewater. Controleer of aan de gestelde criteria wordt voldaan door: Administratieve en visuele toetsing gebruik van apparatuur Registratie gewasbeschermingsmiddelen Visuele inspectie opvang condenswater, stand luchtramen via klimaatcomputer en spuitlogboek Spuigegevens/drainwater analyse (gehalte en datum) en spuitlogboek MILIEUKEUR CERTIFICATIESCHEMA PLANTAARDIGE PRODUCTEN - Bedekte teelt. Sierteelt / Pagina 7 van 54

8 Nr. Criterium Beoordelingsrichtlijn en interpretatie 3.10 Residuonderzoek: Middels een residuonderzoek op het gewas (bladmonster) dient te worden aangetoond dat er geen gewasbeschermingsmiddelen zijn toegediend die niet wettelijk zijn toegelaten en/of niet zijn toegestaan binnen dit Milieukeurschema. Het residu onderzoek dient te voldoen aan de criteria zoals gesteld in het Protocol residu onderzoek Milieukeur Bedekte Teelt (zie Bijlage 2). Voor de frequentie van het residuonderzoek geldt voor Sierteelt: Controleer of de producten aan het criterium voldoen. a) Over een volledig jaar dient minimaal 1x per 6 maanden een residu onderzoek per gewas (met een maximum van 2 monsters per bedrijf per 6 maanden) onder verantwoording van de certificatie-instelling te worden uitgevoerd. Monstername dient door de certificatieinstelling of door een andere onafhankelijke organisatie plaats te vinden onder de voorwaarde van NEN-EN-ISO/IEC accreditatie. b) In de periode (op basis van de te verwachten oogstdatum) vanaf een half jaar voorafgaand aan de oogst/aflevering product tm laatste moment van oogst/aflevering dient minimaal 1 x per kwartaal een residu onderzoek per gewas (met een maximum van 4 monsters per bedrijf per jaar) te worden uitgevoerd. Monstername mag door de teler zelf uitgevoerd worden, hierbij geldt niet de voorwaarde van NEN-EN-ISO/IEC accreditatie voor de monstername. c) Bij gewassen met een teeltduur korter dan 1 kwartaal, minimaal 1 monstername per gewas per periode gelijk aan de teeltduur. d) Een residu onderzoek kan zowel voor a) als voor b) meetellen mits het aan de gestelde voorwaarden voldoet. Dit betekent dat als er in de periode dat er geoogst product wordt voortgebracht een monstername onder verantwoording van de CI (monstername volgens a)) en analyse daarvan plaatsvindt, datzelfde monster ook meetelt voor b) en zodoende er in datzelfde kwartaal geen extra monstername (volgens b) meer wordt vereist. Voor sierteelt en uitgangsmateriaal: Maximaal 6 residuen van werkzame stoffen van toegelaten middelen bij aflevering van het product vanaf het bedrijf zijn toegestaan. Hiervan uitgezonderd zijn die stoffen waarvan kan worden aangetoond dat ze uitsluitend via afbraak van een toegepaste werkzame stof (zgn. metaboliet) op het product zijn gekomen (en dus niet via toepassing als werkzame stof in een gewasbeschermingsmiddel) Er is een verbod op chemische grondontsmetting bij grondgebonden teelten. Controleer actuele registratie van inkoop, voorraad en verbruik van gewasbeschermingsmiddelen per product (over meerdere jaren) Het verven van bloemen is niet toegestaan. Controleer visueel op afwezigheid permanente voorziening om bloemen te verven. MILIEUKEUR CERTIFICATIESCHEMA PLANTAARDIGE PRODUCTEN - Bedekte teelt. Sierteelt / Pagina 8 van 54

9 Nr. Criterium Beoordelingsrichtlijn en interpretatie 4. Water en nutriënten 4.1 Waterplan: Opstellen waterplan (inclusief verbeterplan) voor het gehele bedrijf. Dit betreft het waterverbruik dat voor de teelt van de gewassen nodig is (water voor fust/glas/systeemreiniging valt hier buiten). In bijlage 3 is als voorbeeld een waterplan opgenomen voor vruchtgroenten op substraat. Voor andere combinaties van gewassen en substraat/vollegrond geldt dezelfde opzet. De volgende punten dienen minimaal te worden ingevuld: o Inschatting hoeveelheid te gebruiken water op basis van ervaring vorig seizoen o Registratie van werkelijke gebruikte hoeveelheid water vorig seizoen (vanaf 2 e jaar na certificeren) o Te gebruiken waterbronnen (leidingwater hemelwater, oppervlaktewater en grond/bronwater, centraal gietwaterproject, overig) o Beregenings- of irrigatietechniek. Registratie van hoeveelheden gebruikt water per waterbron (inclusief recirculatiewater) Bemonstering en analyse water: Bemonstering uitgangswater (hoofd- en sporenelementen) voorafgaand aan teelt en vervolgens aan bemonstering drainwater elke 4 weken (zie richtlijnen Bemestingsadviesbasis Substraten 1999, zie bijlage 4). Recirculatiewater wordt tijdens de teelt minimaal 1x per kwartaal voor de grondteelt en 1x per 8 weken en ten minste 1 x in de weken 49 tot en met 52 voor de substraatteelt geanalyseerd op stikstof, fosfor en natrium, tenzij met de waterschappen aantoonbaar andere afspraken zijn gemaakt. 4.3 Volgen van bemestingsadvies: Gebruik principes meest recente versie Bemestingsadviesbasis Substraten en grond 1999, zie bijlage 4. Opstellen jaarlijks bemestingsplan voor uw gehele bedrijf (al uw gewassen) waarmee wordt aangetoond dat de bemesting aan de gestelde eisen voor bemesting voldoet (zie bijlage 4). 4.4 Gebruik hemelwater: Bij voorgenomen teeltplan kan 70% van de waterbehoefte worden gedekt met hemelwater Indien dit niet kan worden gerealiseerd mag men aanvullend water gebruiken met een Na gehalte van maximaal 0,3 mmol/liter. Aanvullend water = osmosewater, leidingwater, bronwater of oppervlaktewater of een combinatie hiervan. 4.5 Registratie waterstromen: Registratie waterstromen en berekenen dekkingsgraad bassinwater (regenwater + recirculatiewater) + aanvullend water = verdamping plant + spui + filterspoelwater + overig (verdamping overig en lekkages) Dekkingsgraad bassinwater = 100-A waarbij A= aanvullend water*100/ (bassinwater+aanvullend water). 4.6 Berekening lozingwater: Berekening lozingspercentage = (spui + filterspoelwater)/totaal aan gietwater, waarbij gietwater = regenwater + condenswater + aanvullend water. Aanvullend water = osmosewater, leidingwater, bronwater of oppervlaktewater of een combinatie hiervan Opmerking: deze eis geldt niet voor bedrijven zonder lozing. Controleer aanwezigheid waterplan Registraties van water verbruiken en stromen. Aanwezigheid analyse overzichten van analyses uitgevoerd door NEN-EN-ISO/IEC geaccrediteerd laboratorium voor relevante/vereiste combinatie van materiaal of product en verrichting/onderzoeksmethode. Analyserapport recirculatiewater / potgrond van erkend laboratorium of aantoonbare andere afspraak met waterschappen. Controleer of het bemestingsplan voldoet aan de gestelde eisen. Aanwezigheid voldoende opslagcapaciteit (zie bijlage 5) Berekening overzicht dekkingsgraad zodat aantoonbaar 70% kan worden gerealiseerd Controleer registratie watergebruik Analyserapport aanvullend water op natriumgehalte. Controleer berekend overzicht dekkingsgraad. Controleer aanwezigheid overzicht berekend lozingspercentage. 2 2 Watergift is afhankelijk van buitenklimaat en mogelijkheden tot conditionering van de kas. Via klimaatcomputergegevens kan inzichtelijk worden gemaakt waarom verbeterinspanningen desondanks toch niet tot verbeteringen hebben geleid (bij warm, droog jaar). MILIEUKEUR CERTIFICATIESCHEMA PLANTAARDIGE PRODUCTEN - Bedekte teelt. Sierteelt / Pagina 9 van 54

10 Nr. Criterium Beoordelingsrichtlijn en interpretatie 4.7 Registratie lozing: Registratie hoeveelheid lozing, datum en samenstelling lozing (laatste analyse waaruit blijkt dat natrium te hoog is) Het betreft hier de registratie van het aantal liters of m 3, de datum van lozing en de parameters N, P en Na in het lozingswater Het is verplicht voor alle telers om een registratie, berekening en rapportage te maken van verbruik aan stikstof en fosfor Opmerking: deze eis geldt niet voor bedrijven zonder lozing. 4.8 Cadiumnorm fosfaatmest: Het cadmiumgehalte in de toegepaste fosfaatmeststoffen mag maximaal 20 mg/kg fosfaat bedragen Certificaat of schriftelijke verklaring (ondertekend en gedateerd) van de leverancier waaruit het cadmiumgehalte van de gebruikte fosfaatmeststoffen blijkt Ontzouting grondwater: Bij het gebruik van RO-installaties voor ontzouting van grondwater mag er GEEN anti-scalant worden toegevoegd. Het uitgaande water van de RO-installatie dat wordt ingezet als gietwater dient een maximaal Na gehalte van 0,3 mmol/liter te hebben. Installatie dient gemeld te zijn bij/vergund te zijn door het bevoegd gezag Emissienormen voor substraatteelt: Telers op substraat moeten voldoen aan de stikstof emissienormen van uit het Activiteitenbesluit (zie bijlage 6). Administratie van volumes geloosd (spui, drain en drainage)water (13 vierwekelijkse sets van lozingen) Water analyse uitgevoerd op concentraties N (minimaal 4x analysegegevens of minder als er een bepaalde periode niet is geloosd) uitgevoerd door een geaccrediteerd bureau volgens NEN-EN- ISO/IEC Gebruiksnormen en bemonstering bij grondteelt: Voor grondteelt zijn bodemmonsters voor fosfaat verplicht. De fosfaatvoorraad in de grond moet regelmatig worden bepaald als volgt: o Bij P-al getal v < 50 eenmaal per jaar o Bij P-al getal > 50 en < 100 éénmaal per twee jaar o Bij P-al getal > 100 éénmaal in de vijf jaar Bodemanalyse (monsterneming en analyse) dient door geaccrediteerd bureau volgens NEN-EN- ISO/IEC te worden uitgevoerd Beperking fosfaataanvoer: indien P-al getal groter dan 120 is, is geen fosfaatbemesting toegestaan. Voor grondgebonden teelten gelden gebruiksnormen voor stikstof (N) en fosfor (P) (zie bijlage 7) die een aanscherping van 50% zijn van de normen die van kracht zijn middels het Activiteitenbesluit. Voorafgaand aan elke nieuwe teelt vindt een bemonstering plaats van de grond op N en P Bij een teeltduur v langer dan 3 maanden wordt een bijmestmonster van de grond genomen. Deze wordt vervolgens 2 x per jaar, verdeeld over het jaar, uitgevoerd. Bij bladgewassen is i.v.m. de korte teeltduur geen bijmestmonster noodzakelijk Koeling: Voor koeling mag geen grondwater worden gebruikt, behalve bij gebruik van gesloten systemen (WKO). Controleer registraties lozing Controleer of lozing en analyse van erkend laboratorium van dezelfde datum zijn Aankoopbonnen meststoffen N en P en netto areaal opgave gewassen. Controleer of het cadmiumgehalte voldoet. Controleer schriftelijke informatie recovery installatie en schriftelijke melding/vergunning apparaat. Controleer of aan de gestelde criteria wordt voldaan. Controleer of bodemanalyses aan de gestelde criteria voldoet Controleer registratie/aankoopbonnen meststoffen leveranciers Controleer registratie N en P Controleer of een bijmestmonster moet worden uitgevoerd / naar behoren is uitgevoerd. Controleer op aanwezigheid, toepassing fysieke installaties en geldige vergunning. MILIEUKEUR CERTIFICATIESCHEMA PLANTAARDIGE PRODUCTEN - Bedekte teelt. Sierteelt / Pagina 10 van 54

11 Nr. Criterium Beoordelingsrichtlijn en interpretatie 5. Energie 5.1 Energieregistratie: Controleer of energieregistratie aan de eisen voldoet. Bedrijven registreren energieverbruik en koppelen dit aan de productie per 12 maandelijkse periode Deze registratie dient minimaal de volgende onderdelen te bevatten (voor voorbeeld en nadere toelichting zie Bijlage 8): o Verbruik van afzonderlijke energiedragers: aardgas, elektra, aardwarmte etc in vergelijkbare eenheden voor energie inhoud (aardgasequivalenten of MJ) waarbij onderscheid gemaakt dient te worden of de herkomst fossiel of duurzaam is. Het gaat om het netto verbruik, dus levering van energie (bijv elektra of warmte) mag worden afgetrokken van energie aankoop. o Verbruik van energie tbv verwarming (aardgas, warmte) dient gecorrigeerd te worden voor de temperatuur in dat jaar tov het langjarig gemiddelde. Deze correctie wordt bepaald obv het aantal graaddagen. o Totale netto energieverbruik (som van aankoop minus levering van alle afzonderlijke energiedragers) waarvoor energie uit zowel fossiele als duurzame bronnen meetelt. o Aandeel duurzame energie. Het energieverbruik van duurzame herkomst dient als percentage van het totale energieverbruik te worden aangegeven. o De productie in eenheden product in massa (kg of ton) of aantallen o De energie productie coëfficiënt (EPC): het totale netto energieverbruik per eenheid product 5.2 Energiebesparing: Controleer of de energiebesparing aan de gestelde eisen Bedrijven met een temperatuur gecorrigeerd primair brandstof gebruik van 25 m 3 voldoet. aardgasequivalenten per m 2 per jaar of meer dienen tenminste 25% te besparen ten opzichte van de situatie waarin zij zich van energie voorzien bij verwarming via de ketel en inkoop van elektriciteit voor licht- en krachtstroom òf 100% van de gebruikte elektriciteit (verkregen uit inkoop en/of eigen productie) en 15% van het gebruikte gas (verkregen uit inkoop en/of eigen productie) is afkomstig van duurzame bronnen v Bedrijven met een temperatuur gecorrigeerd primair brandstofgebruik van minder dan 25 m 3 aardgasequivalenten per m 2 per jaar dienen tenminste 25% te besparen ten opzichte van de situatie waarin zij zich van energie voorzien bij verwarming via de ketel en inkoop van elektriciteit voor licht- en krachtstroom òf 100% van de gebruikte elektriciteit (verkregen uit inkoop en/of eigen productie) en 10% van het gebruikte gas (verkregen uit inkoop en/of eigen productie) is afkomstig van duurzame bronnen v Dit geldt bij aanvraag en dient gedurende het bezit van het certificaat jaarlijks aangetoond te worden voor het verleden kalenderjaar Bij de initiële Milieukeur audit is het toegestaan dat t.b.v. het energiecertificaat dat overlegd dient te worden, groene stroom met terugwerkende kracht wordt ingekocht, onder de volgende voorwaarden: Voor het aantonen van de energiebesparing dient gebruik te worden gemaakt van de recentste versie van het Energiecertificaat van het certificatieschema Groen Label Kas ( ) of een eerdere versie die inhoudelijk identiek is aan de recentste versie ( , en ) (zie bijlage 9). Daarbij geldt dat alle bepalingen die binnen Groen Label Kas van kracht zijn met betrekking tot het energiecertificaat (vastgelegd in het certificatieschema of in aanvullende besluiten) ook gelden voor de toepassing van het energiecertificaat binnen Milieukeur Bedekte Teelt. Een belangrijke voorwaarde is dat een energiecertificaat dat geen betrekking heeft op een standaard WKK of bioketel, door één van de leden van het Panel van Energiedeskundigen (zie Aankoop van groene stroom met terugwerkende kracht mag alleen tot uiterlijk 12 maanden voorafgaand aan de initiële audit en tot maximaal de hoeveelheid stroom die in die periode is gebruikt. moet worden vastgesteld. Het gaat daarbij dan om een Tijdens de initiële audit dient aantoonbaar te worden gemaakt dat het gebruik van groene stroom voor het komende jaar is vastgelegd (bijv. middels een contract). complexe situatie zoals een energie BV, warmtepomp en buitenluchtventilatie. MILIEUKEUR CERTIFICATIESCHEMA PLANTAARDIGE PRODUCTEN - Bedekte teelt. Sierteelt / Pagina 11 van 54

12 Nr. Criterium Beoordelingsrichtlijn en interpretatie 5.3 Energieplan: Op het registratieblad wordt een vijfjaren energieplan door het bedrijf gemaakt met energie en productieambities. Dit omvat een kwantitatief deel (energie en productiecijfers; op basis van het registratieblad) en een kwalitatief deel (minimaal 250 woorden) In het kwantitatieve deel wordt automatisch de geplande EPC bepaald In het kwalitatieve deel omschrijft het bedrijf het energiebeheer, de productieplanning en de verbetering van de EPC Tevens dient te worden ingegaan welke stappen het bedrijf neemt om (duurzame) energie technieken in te passen en besparende energiebeheer opties in het teeltklimaat toe te passen Het energieplan is een vijfjarenplan en dient per twee jaar te worden geactualiseerd. 5.4 Warmtekoeling: Er zijn geen voorzieningen aanwezig voor het wegkoelen van opgewekte warmte met uitzondering van noodkoelers Noodkoelers worden alleen ingezet als door bijzondere omstandigheden een overschot aan warmte c.q. een tekort aan koelvoorziening ontstaat waardoor de wkk installatie niet kan functioneren, terwijl dit wel noodzakelijk is voor de teelt of de bedrijfsvoering. De teler moet inzichtelijk maken dat hieraan is voldaan met een maximum van 10% van de bedrijfstijd van de draaiuren van de wkk installatie. 5.9 Frequentieregelaars of standenregeling: Op alle ventilatoren en pompen die in deellast kunnen opereren zijn frequentieregelaars of standenregelingen (regelaar met meer standen dan alleen aan en uit) aanwezig/mogelijk. 6. Lichthinder 6.1 Beperking lichthinder: Voor bedrijven die assimilatiebelichting v toepassen geldt voor de inrichting van de kas: De eisen m.b.t. aanwezigheid van een lichtscherminstallatie zijn gelijk aan de eisen van het Activiteitenbesluit, incl overgangsrecht: voor een lichtscherminstallatie, aangebracht vóór 1 januari 2014, geldt tot 1 januari 2017 een reductie-eis van 95%. Ingeschakelde lampen zijn buiten de inrichting niet zichtbaar. Voor bedrijven die assimilatiebelichting toepassen geldt voor het toepassen van lichtafscherming: Bij assimilatiebelichting van ten minste lux, is tussen zonsondergang en zonsopgang de lichtafscherming aan de bovenzijde van de kas ten minste 98,0 %. Bij assimilatiebelichting van minder dan lux, is de lichtafscherming aan de bovenzijde van de kas: tijdens de donkerteperiode v ten minste 98,0 %. Overgangsregeling: Voor een lichtscherminstallatie, aangebracht vóór 1 januari 2014, geldt tot 1 januari 2017 een reductie-eis van 95%. tijdens de nanacht v ten minste 95,0 % Indien het bevoegd gezag (gemeente) strengere eisen voorschrijft dan bovengenoemde Milieukeur criteria voor toepassing van lichtafscherming dan gelden die wettelijke eisen. De lichtafscherming aan de gevel van de kas is tussen zonsondergang en zonsopgang ten minste 98,0%. 7. Hygiëne, afval en reiniging 7.1 Afvalscheiding: Het is verplicht afvalscheiding toe te passen voor de volgende fracties: substraat, karton/papier, plastic/folies, glas, gewasresten/groenafval, restafval en chemisch afval). 7.2 Hygiëne: Het bedrijf instrueert zijn medewerkers over goede hygiënische werkwijzen en werkt indien beschikbaar volgens het hygiëneprotocol. Controleer of het energieplan aan de gestelde eisen voldoet. Controleer op fysieke aanwezigheid noodkoelers en registratie bedrijfstijd wkk en uren inzet noodkoelers in administratie. Controleer fysieke aanwezigheid frequentieregelaars en standenregeling. Controleer of aan de gestelde criteria voor aanwezigheid en gebruik van lichtschermen wordt voldaan. Het percentage lichtafscherming wordt berekend door de volgende formule: LA% = (1-K% ) ((1- DA%) *(1-K%)) Waarbij: LA% = percentage lichtafscherming (in %) K% = percentage kier (als % van totaal oppervlak) DA% = percentage lichtafscherming van schermdoek (in %) Het percentage lichtafscherming op 1 decimaal dient te worden afgerond Voorbeeld: K% = 3% en DA% = 98% LA% = (1-3%=97%) ((1-98%= 2%) * (1-3%=97%)) = 97% - (2% * 97%) = 95,1% Controleer facturen van recyclingbedrijf/reststoffen/afval verwerker. Aanwezigheid werkwijzen en protocollen op bedrijf in administratie en mondelinge check bij medewerkers. MILIEUKEUR CERTIFICATIESCHEMA PLANTAARDIGE PRODUCTEN - Bedekte teelt. Sierteelt / Pagina 12 van 54

13 Nr. Criterium Beoordelingsrichtlijn en interpretatie 7.3 Glasreiniging: Alleen fluormiddelen voor glasreiniging op basis van ammoniumbifluoride zijn toegestaan. Middelen op basis van waterstoffluoride (dampwerking) zijn niet toegestaan. Aan de buitenzijde van de kas moet het water van de bovenzijde worden opgevangen en hergebruikt. Aan de binnenzijde is reiniging met hogedrukspuit en water ook een optie. Aanvullend zijn middelen op basis van zuren (behalve waterstoffluoride), waterstofperoxide en het gebruik van milde zepen (inclusief Savona) beschikbaar en toegestaan. Controleer of aan de gestelde criteria wordt voldaan. 8. Verpakkingen 8.1 Bevorderen recycling: Kunststofverpakking moet zodanig worden ontworpen dat de effectieve recycling wordt vergemakkelijkt door het vermijden van het gebruik van potentieel verontreinigende stoffen en onverenigbare stoffen waarvan bekend is dat deze scheiden of recycleren belemmeren of de kwaliteit van het recyclaat verminderen. Het etiket of de wikkel, de sluiting en, waar van toepassing, barrièrecoatings mogen geen van de in tabel A (zie hieronder) genoemde materialen en onderdelen bevatten. tabel A horend bij 8.1 VERPAKKINGSELEMENT UITGESLOTEN MATERIALEN EN COMPONENTEN 1 ETIKET OF WIKKEL Controleer aankoop verpakkingsmateriaal via de aankoopbonnen Controleer administratief de samenstelling (welke materialen en componenten) van de verpakkingselementen (verpakking, inclusief de container, het etiket of de wikkel, kleefstoffen, sluiting en barrièrecoating) aan de hand van informatie van de leverancier (via aankoopbonnen of anderszins) Controleer fysiek bij 2 producten of de verpakking voldoet aan het criterium. Dit mag aan de hand van een monster van de primaire verpakking. PS-etiket of -wikkel in combinatie met een PET-, PP- of HDPE-foodtainer PVC-etiket of -wikkel in combinatie met een PET-, PP- of HDPE-foodtainer PETG-etiket of -wikkel in combinatie met een PET-foodtainer Wikkels gemaakt van ander polymeer dan de foodtainer Etiketten of wikkels die zijn gemetalliseerd Etiketten of wikkels versmolten in de verpakking ( in mould labeling ) en gemaakt van een andere polymeer dan de verpakking SLUITING PS-sluiting in combinatie met een PET-, PP- of HDPE-foodtainer PVC-sluiting in combinatie met een PET-, PP- of HDPE-foodtainer PETG-sluitingen en/of sluitingsmateriaal met een dichtheid van meer dan 1 g/cm3 in combinatie met een PET-foodtainer Sluitingen van metaal (m.u.v. bier), glas, EVA Sluitingen gemaakt van siliconen. Uitgezonderd zijn siliconen sluitingen met een dichtheid < 1 g/cm3 in combinatie met een PETfoodtainer en siliconen sluitingen met een dichtheid > 1 g/cm3 in combinatie met een PP- of HDPE-foodtainer Metaalfolie of afdichtingen die bevestigd blijven aan de foodtainer of de sluiting ervan nadat het product is geopend BARRIÈRECOATINGS Polyamide, EVOH, functionele polyolefinen, gemetalliseerde en verduisterende barrières. Verpakkingen van vleesproducten mogen maximaal 5% EVOH als barrièrecoating bevatten. 1 EVA ETHYLEENVINYLACETAAT, EVOH ETHYLEENVINYLALCOHOL, HDPE POLYETHYLEEN MET HOGE DICHTHEID, PET POLYETHYLEENTEREFTALAAT, PETG GLYCOL-GEMODIFICEERD POLYETHYLEENTEREFTALAAT, PP POLYPROPYLEEN, PS POLYSTYREEN, PVC POLYVINYLCHLORIDE. MILIEUKEUR CERTIFICATIESCHEMA PLANTAARDIGE PRODUCTEN - Bedekte teelt. Sierteelt / Pagina 13 van 54

14 Nr. Criterium Beoordelingsrichtlijn en interpretatie 9. Werkomstandigheden 9.0 GRASP: Het bedrijf voldoet volledig (100%) aan GRASP, de GlobalGAP add-on voor sociale omstandigheden. Met het voldoen aan deze eis vervallen eis 9.4 en 9.5 Certificaathouders die reeds in 2015 voor Milieukeur Bedekte Teelt waren gecertificeerd dienen uiterlijk per 1 juli 2016 aan deze eis te voldoen 9.1 Werkoverleg: Er is minimaal éénmaal per 4 maanden een formeel werkoverleg met alle vaste medewerkers. Onderwerpen zijn onder andere ARBO, duurzaamheid, resultaten registraties criteria Milieukeur Plantaardige Producten uit de bedekte teelten. Tevens worden medewerkers gevraagd ideeën over de bedrijfsvoering (ten aanzien van people, planet, profit) in te brengen. 9.2 Duurzaam en veilig werken: Aandachtspunten voor duurzaam en veilig werken worden minimaal één maal per jaar met de medewerkers besproken De benodigde materialen moeten beschikbaar zijn. 9.3 Educatie: Minimaal 50% van de vaste staf-/managementmedewerkers, met een contract van minimaal 20 uur per week, neemt minimaal één maal per 2 jaar deel aan een informatieve of educatieve activiteit ten aanzien van de teelt van gewassen (bijvoorbeeld bezoek aan vakbeurs of leverancier, cursus). 9.4 CAO: Personeel, zowel eigen als ingehuurd, dient volgens een geldige en van toepassing zijnde CAO behandeld te worden. 9.5 Registratie: Actuele registratie medewerkers bedrijf (volledige namen, functieomschrijving, geboortedatum, startdatum, loon, sofinummer, kopie identiteitskaart / paspoort). 9.6 RI&E en verbeterplan: Aanwezigheid RI&E van maximaal 4 jaar oud en bijbehorend verbeterplan Het verbeterplan dient jaarlijks bijgewerkt te worden. Aantoonbaar met geldig GlobalGAP certificaat, met assesmentrapport van GRASP add-on. Indien niet volledig voldaan wordt aan een GRASP beheerspunt dan gelden de volgende oplossingstermijnen: o Bij een nalevingsniveau verbeteringen nodig geldt een termijn van uiterlijk een jaar om het nalevingsniveau op 100% ( volledige naleving ) te brengen. o Bij een nalevingsniveau hieraan wordt niet voldaan maar er zijn bepaalde stappen ondernomen en hieraan wordt niet voldaan dient bij de eerstvolgende MK audit het nalevingsniveau op 100% ( volledige naleving ) gebracht te zijn. Aanwezigheid verslag (minimaal lijstje afspraken en datum van volgend werkoverleg) toetsen Voortgang acties toetsen Bij initiële audit bij bedrijf dat dit nog niet regelmatig doet: datum van eerste overleg moet binnen 4 weken zijn. Toets in verslag of duurzaam en veilig werken als vast agendapunt van het werkoverleg is opgenomen Toets aanwezigheid en gebruik materialen Bij initiële audit bij bedrijf dat dit nog niet regelmatig doet: datum van eerste overleg moet binnen 4 weken zijn. Aanwezigheid van lijst met informatieve of educatieve activiteiten waaraan medewerkers hebben deelgenomen Bij initiële audit bij bedrijf dat dit nog niet regelmatig doet: afspraak voor informatieve of educatieve activiteit moet gemaakt zijn. Getekende contracten van eigen als ingehuurd personeel inzien. Controleer inhoud personeelsdossier. Controleer of RI&E en verbeterplan aan eisen voldoet Aantoonbaar met geldig GlobalGAP certificaat. MILIEUKEUR CERTIFICATIESCHEMA PLANTAARDIGE PRODUCTEN - Bedekte teelt. Sierteelt / Pagina 14 van 54

15 Nr. Criterium Beoordelingsrichtlijn en interpretatie 9.7 Gecertificeerd uitzendbureau: Elk uitzendbureau waarvan het bedrijf uitzendkrachten inhuurt dient gecertificeerd te zijn op het niveau van het SNA keurmerk. Certificaathouders die reeds in 2015 voor Milieukeur Bedekte Teelt waren gecertificeerd dienen uiterlijk per 1 juli 2016 aan deze eis te voldoen 9.8 Controlemogelijkheid urenregistratie: Voor ingehuurde uitzendkrachten: Er vindt een urenregistratie plaats, deze wordt gecheckt en vervolgens binnen een week door de werkgever ter inzage gesteld voor de werknemers (op publicatiebord of individueel). De werknemer kan de uren controleren en afwijkingen signaleren. Werkgever en uitzendbureau dienen vervolgens afwijkingen te checken en op te lossen. Voor vaste werknemers: Er vindt minimaal eens per maand een urenregistratie plaats waarbij de plus- of minuren en overuren geregistreerd worden en worden teruggekoppeld aan de werknemer. 9.9 Facturen uitzendbureau in overeenstemming met loonbriefjes: De werkgever checkt steekproefsgewijs facturen van het uitzendbureau en vergelijkt deze met de loonbriefjes (jaarlijks 2 loonbriefjes). Bij verschillen wordt de oorzaak met het uitzendbureau uitgezocht. Bevindingen worden met de werknemers gecommuniceerd Afdrachten verplichte heffingen: De werkgever controleert elk kwartaal de afdracht aan het uitzendbureau op basis van een kopie van de verklaring van de belastingdienst over correcte afdracht van het uitzendbureau. Hieraan gekoppeld maakt de werkgever een forfaitair percentage van 25% van de totale loonkosten over op een G(esloten rekening) van het uitzendbureau. 10. Productkwaliteit en veiligheid 10.0 Certificering veilige en schone productie: Het bedrijf voldoet volledig aan een certificaat dat veilige en schone productie als centraal onderdeel bevat, op het niveau van Global GAP. Controleer of uitzendbureau keurmerk heeft. Certificaathouders die reeds in 2015 voor Milieukeur Bedekte Teelt waren gecertificeerd dienen uiterlijk per 1 juli 2016 aan deze eis te voldoen Controle via geparafeerde verklaring van werkgever en personeelsvertegenwoordiger dat werkgever deze verplichting richting uitzendkrachten en vaste medewerkers uitvoert. Certificaathouders die reeds in 2015 voor Milieukeur Bedekte Teelt waren gecertificeerd dienen uiterlijk per 1 juli 2016 aan deze eis te voldoen Controleer of werkgever check op facturen van uitzendbureau en vergelijking met 2 loonbriefjes heeft uitgevoerd. Certificaathouders die reeds in 2015 voor Milieukeur Bedekte Teelt waren gecertificeerd dienen uiterlijk per 1 juli 2016 aan deze eis te voldoen Controleer of kopie van verklaring correcte afdracht aanwezig is. Controleer of directieverklaring aanwezig is dat minimaal 25% op een G-rekening wordt gestort. Certificaathouders die reeds in 2015 voor Milieukeur Bedekte Teelt waren gecertificeerd dienen uiterlijk per 1 juli 2016 aan deze eis te voldoen Aantoonbaar met geldig GlobalGAP certificaat. Minor tekortkomingen bij Global GAP t.a.v. voedselveiligheid bij MK audit dienen binnen een termijn van uiterlijk een jaar te zijn verholpen. MILIEUKEUR CERTIFICATIESCHEMA PLANTAARDIGE PRODUCTEN - Bedekte teelt. Sierteelt / Pagina 15 van 54

16 III. Keuzemaatlatten Keuzemaatlat gewasbescherming Nr. Criteria Beoordelingsrichtlijn Punten G1 Uitsluitend toepassen biologische bestrijding: Bij de bestrijding van plagen zoals bladluis, witte vlieg, spint(mijt), trips, mineervlieg, wants en rups wordt uitsluitend biologische bestrijding met natuurlijke vijanden toegepast (dus geen inzet van chemische bestrijding): a) Rupsen worden uitsluitend obv biologische bestrijding, Bt-preparaten of natuurlijke invlieg van vogels, bestreden. b) Bij sierteelt: 2 van de aanwezige plagen, uitgezonderd rupsen, worden uitsluitend biologisch bestreden en bij de andere plagen wordt chemische bestrijding ingezet, óf c) alle aanwezige plagen, uitgezonderd rupsen, worden uitsluitend biologisch bestreden. Controleer aanwezigheid biologische bestrijders in het gewas. Controleer boekhouding: Plaag. Biologische bestrijder. Hoeveelheid (per opp. eenheid). Andere maatregel. Punten van maatregel a), biologische bestrijding van rupsen, zijn cumuleerbaar met punten behaald met maatregel b) of c). Maatregel b) en c) zijn niet cumuleerbaar. Indien er in totaal 2 plagen aanwezig zijn, uitgezonderd rupsen, die allen biologisch worden bestreden dan voldoet het bedrijf aan maatregel c en behaalt dus 8 punten. Indien daarnaast rupsen ook biologisch worden bestreden dan scoort het bedrijf nog 2 extra punten vanwege voldoen aan maatregel a en in totaal = 10 punten G2 Gebruik insectengaas in luchtramen. Toets op aanwezigheid insectengaas. 5 G3 Selectieve ontsmetting van drain(age)water op plantpathogene bacteriën en schimmels met één van onderstaande opties: Behandeling met UV-licht (hoge of lage druk): stralingsdosis 100 mj/cm² (jaarlijks geijkt en aantoonbaar onderhouden) en verhitting, minimaal 2 minuten bij 60 C. Ontsmetting met chloordioxide. Elektrolyse water (anodische oxidatie). Minimaal 2 keer per jaar dient een extern laboratorium het ontsmette water te testen om te beoordelen of de apparatuur goed werkt (kiemgetalbepaling waar aanwezigheid bacteriën en schimmels wordt getoetst). Andere methoden kunnen worden opgenomen indien erkend door CvD GLK en mits aangetoond is dat de doding vergelijkbaar is met de hiervoor genoemde methoden. De capaciteit van de ontsmetter moet zodanig zijn dat al het drain(age)water dat terugkomt kan worden ontsmet in een tijdsperiode die eindigt op het moment dat het drain(age)water weer wordt gebruikt voor de watergift. Controleren of de fysieke middelen aanwezig zijn om aan de eis te kunnen voldoen. Met redelijke middelen (ondervraging, gebruikssporen, controle op een jaarlijkse rapportage van het onderhoud en ijking) dient te worden vastgesteld of het aannemelijk is dat het betreffende apparaat in de dagelijkse praktijk wordt gebruikt. Bij toepassing chloordioxide dient men een rapport van de leverancier te kunnen overhandigen waarin vermeld staat dat het apparaat naar behoren werkt. 2 a) 2 b) 3 óf c) 8 MILIEUKEUR CERTIFICATIESCHEMA PLANTAARDIGE PRODUCTEN - Bedekte teelt. Sierteelt / Pagina 16 van 54

17 Nr. Criteria Beoordelingsrichtlijn Punten G4 Volledige ontsmetting van drain(age)water op plantpathogene bacteriën, Controleren of de fysieke middelen aanwezig zijn om aan de eis te 4 schimmels, virussen en aaltjes met één van onderstaande opties: Verhitting: minimaal 30 seconden bij 95 ºC of 53 minuten bij 85 ºC (jaarlijks geijkt en aantoonbaar onderhouden). Of behandeling met UV-licht (hoge of lage druk): stralingsdosis 250 mj/cm². Ontsmetting met chloordioxide. Elektrolyse water (anodische oxidatie). Minimaal 2 keer per jaar dient een extern laboratorium het ontsmette water te testen om te beoordelen of de apparatuur goed werkt (kiemgetalbepaling waar aanwezigheid bacteriën en schimmels wordt getoetst). Andere methoden kunnen worden opgenomen indien erkend door CvD GLK en mits aangetoond is dat de doding vergelijkbaar is met de hiervoor genoemde methoden. De capaciteit van de ontsmetter moet zodanig zijn dat al het drain(age)water dat terugkomt, kan worden ontsmet in een tijdsperiode die eindigt op het moment dat het drain(age)water weer wordt gebruikt voor de watergift. kunnen voldoen. Met redelijke middelen (ondervraging, gebruikssporen, controle op een jaarlijkse rapportage van het onderhoud en ijking) dient te worden vastgesteld of het aannemelijk is dat het betreffende apparaat in de dagelijkse praktijk wordt gebruikt. Bij toepassing chloordioxide dient men een rapport van de leverancier te kunnen overhandigen waarin vermeld staat dat het apparaat naar behoren werkt. G5 Toepassing van drift beperkende spuittechniek, met één van de onderstaande Controleer aanwezigheid en toepassing. 2 opties: Spuitvloeistof m.b.v. luchtondersteuning in het gewas inbrengen Gebruik van luchtondersteunde spuitboom (horizontale versie is beschikbaar). G6 Het gebruik van een reinigings- c.q. ontsmettingstechniek voor recirculatiewater op basis van combinaties van onderstaande technologieën/middelen: H2O2, O3, UV, TiO2 (geavanceerde oxidatie). Controleer aanwezigheid en toepassing. 5 G7 Indien het wettelijk natriumgehalte is bereikt in recirculatiewater, wordt niet eerder dan 6 weken na toediening gedruppelde middelen water geloosd. Combinatie van spuigegevens/drainwater analyse (gehalte en datum) en spuitlogboek. 5 G8 Gebruik resistente rassen tegen ziekten (o.a. meeldauw en Fusarium). Controle op documentatie aangekochte resistente ras(sen). 3 G11 G13 G14 G15 Geen gebruik van LVM of fogapparatuur (straalmotorspuit) of vergelijkbare apparatuur voor de toediening van gewasbeschermingsmiddelen. Afdoden van schimmels, bacteriën en virussen met UV licht met een mechanische aangedreven of automatische boom of mast. Aanwezigheid en aantoonbaar gebruik specifieke software voor registratie van ziekten en plagen met locatie aanduiding in de kas waarbij minimaal 1 jaar teruggekeken kan worden. De eindproducten/gewassen dienen het kalenderjaar, of vanaf het tijdstip van certificering, residuvrij op de markt gezet te worden. Visuele inspectie toedieningsapparatuur gewasbescherming. Controleer of de fysieke middelen aanwezig zijn om aan de eis te kunnen voldoen Met redelijk middelen (ondervraging, gebruikssporen, onderhoudsrapport, registratie toepassing) dient te worden vastgesteld of het aannemelijk is dat het betreffende apparaat in de dagelijkse praktijk wordt gebruikt. Controleer of module op de computer is geïnstalleerd Met redelijke middelen (ondervraging, computeruitdraaien) dient te worden vastgesteld of het aannemelijk is dat de betreffende voorziening in de praktijk wordt gebruikt. Op basis van residu-analyse kan worden bepaald dat de gemeten stoffen onder de detectielimiet zitten (dus als zodanig niet worden aangetroffen MILIEUKEUR CERTIFICATIESCHEMA PLANTAARDIGE PRODUCTEN - Bedekte teelt. Sierteelt / Pagina 17 van 54

18 Nr. Criteria Beoordelingsrichtlijn Punten G16 Jaarrond geen gebruik maken van chemische bestrijdingsmiddelen. Controleer logboek toepassing gewasbescherming en residu 5 monitoring. G17 Het bedrijf vult de fyto-ondernemerscheck op internet in, zie Uitdraai van ingevulde check in administratie. 1 G18 Op het gehele bedrijf (kas, sorteer- en inpakafdeling, sanitair, kantine etc) worden alleen reinigings- en desinfectiemiddelen ZONDER milieugevaarlijk logo gebruikt. Dit geldt zowel tijdens als tussen de teelten (voor en na). Controleer actuele registratie van inkoop, voorraad en verbruik van reinigings- en desinfectiemiddelen. 3 MILIEUKEUR CERTIFICATIESCHEMA PLANTAARDIGE PRODUCTEN - Bedekte teelt. Sierteelt / Pagina 18 van 54

19 Keuzemaatlat water en nutriënten Nr. Criteria Beoordelingsrichtlijn Punten W1 Water wordt niet geloosd. Controleer of aan het gestelde criterium wordt voldaan. 5 Hiervoor zijn de volgende maatregelen getroffen: Pijpen zijn afgedopt Waterleidingsplan opgesteld Plaats en dimensies opslagsilo s W2 Bij het voorgenomen teeltplan wordt 80% van de waterbehoefte gedekt met Controleer op aanwezigheid voldoende opslagcapaciteit (zie 1 hemelwater. bijlage 5). W3 Bij het voorgenomen teeltplan wordt 90% van de waterbehoefte gedekt met Controleer op aanwezigheid voldoende opslagcapaciteit (zie 2 hemelwater. bijlage 5). W4 Bij het voorgenomen teeltplan wordt 100% van de waterbehoefte gedekt met Controleer op aanwezigheid voldoende opslagcapaciteit. 5 hemelwater. W2, W3 en W4 kunnen alleen afzonderlijk gescoord worden en niet in combinatie met elkaar. Punten zijn niet cumuleerbaar W5 W6 Gehele wateropslag is onder het kasoppervlak aanwezig. Het betreft hier hydrologisch gescheiden (van het grondwater) systemen. Hemelwater wordt opgeslagen, waarbij aan de volgende maatregelen wordt voldaan: Hemelwateropslag in bodem/ondergrond, waarbij alleen hemelwater wordt opgeslagen zonder toevoeging van water van andere oorsprong (dit betreft hemelwater dat niet hydrologisch gescheiden is van aanwezig grondwater). Te infiltreren hemelwater dient 1 x per jaar te worden geanalyseerd. Controleer op watergebruik en installatie van een bepaald systeem. Controleer op aanwezigheid, analyserapport en vergunning bevoegd gezag. W7 Aantoonbaar jaarrond 100% hergebruik filterspoelwater. Controleer op aanwezigheid installatie en registratie. 4 W8 Bedrijfsafvalwaterstromen die volgens Besluit Glastuinbouw / Activiteitenbesluit niet Controleer op aanwezigheid installatie en op hergebruik en 1 op het riool mogen worden geloosd, worden op het bedrijf hergebruikt. opslag en reiniging Extra chemische analyses van dit type water en wijze van bijmenging (via computer) zijn nodig. W9 Een bedrijf stelt een bedrijfswaterbalans op (zie bijlage 3). Controleer of de rapportage voldoet. 2 W10 Plaatsing van een voorfilter direct na de voorraad uitgangswater en voor doseerunit Visuele controle. 2 meststoffen. Het voorfilter wordt automatische gereinigd. W11 Het terugspoelen van een voorfilter met water zonder meststoffen of leidingwater. Visuele controle van watertechnisch systeem. 3 W12 Plaatsing van automatisch filter in plaats van een zandfilter. Visuele controle van watertechnisch systeem. 2 W13 Het terugspoelen van een zandfilter met water zonder meststoffen. Visuele controle van watertechnisch systeem. 2 W14 W15 W16 Watergift bij zowel grondgebonden als substraatteelten wordt afgestemd op waterverbruik van gewas. Het watergeven wordt gestuurd door een systeem met: Een model dat de verdamping van het gewas berekent en Sensoren voor het meten van het bodemvochtgehalte. Er wordt jaarrond gebruikt gemaakt van extra zuivere meststoffen (max. 0,15 mmol Na per liter) t.a.v. ballastzouten en vooral van natrium (via meststoffenleverancier). Inspectie watergeefsysteem, met keuze uit een of beide onderstaande opties: Het gehele watergeefsysteem/waterkringloop (inclusief goten, drainput, etc.) wordt 2 maal per jaar op verstoppingen/lekkages geïnspecteerd en getoetst op een uniforme waterafgifte Inspectie en toetsing vinden samen met erkende adviseur/installateur plaats. Controleer aanwezigheid en werking fysieke middelen (sensoren). Aanwezigheid productgegevens van gebruikte meststoffen Aanwezigheid correspondentie en administratie gebruikte meststoffen (codes). Rapportage teler Rapportage en advies rapport afgegeven door adviseur/installateur MILIEUKEUR CERTIFICATIESCHEMA PLANTAARDIGE PRODUCTEN - Bedekte teelt. Sierteelt / Pagina 19 van 54

20 Nr. Criteria Beoordelingsrichtlijn Punten W17 Duurzame reinigingstechnieken, met keuze uit één van de onderstaande opties: Bedrijf maakt 100% gebruik van een biologische reinigingstechniek om hergebruik proceswater v mogelijk te maken. Bedrijf maakt gebruik van een combinatie van biologische, chemische en fysische reinigingstechniek(en) om hergebruik van proceswater mogelijk te maken. Bedrijf maakt gebruik van chemische reinigingstechnieken om hergebruik van proceswater mogelijk te maken. Bedrijf hoeft GEEN gebruik te maken van (een combinatie van) reinigingstechnieken maar hergebruikt het proceswater WEL. Controleer aanwezigheid techniek en toepassing. Voor iedere 10% water die zonder reiniging wordt hergebruikt 1 punt, met een maximum van 3 punten Min.1, max. 3 W18 Controle of alle planten voldoende van een gewasbeschermingsmiddel ontvangen Controleer opzet toets en rapportage resultaten. 2 door rekening te houden met de inhoud van het watergeefsysteem en m.b.v. kleurstof (rood ijzer) te controleren of het middel bij de meest verafgelegen druppelaar is aangekomen. W19 Mogelijkheid aanwezig om bij calamiteiten (bijvoorbeeld storing in ontsmetting) recirculatiewater maximaal 2 dagen op te vangen (buffervoorziening). Controleer dimensies in relatie tot opvangperiode. 2 W20 W21 W22 W23 Vaststellen water capaciteit, met keuze uit één of beide van de onderstaande opties: Vaststelling van de verhouding van de capaciteit drainput/vuil watertank t.o.v. ontsmetter en schoon water buffer. Bepaal dimensies/capaciteit van de verschillende onderdelen van de waterkringloop en toon aan dat deze toereikend zijn voor optimale watergift en recirculatie water voor het gewas. De overloop van de vuilwateropslag voorziening komt uit op rioolbuffervoorziening of extra buffersilo. Hergebruik van condenswater als gietwater (indien bij een vorm van (extra) geconditioneerd telen of (semi-)gesloten kas dit extra condenswater vrijkomt) Optimalisatie bemesting door gebruik plantsensoren. Toegestane technieken zijn celsap- of plantsapmeting en non-invasieve chlorofylfluorescentiemeting. Controleer rapportage capaciteiten/dimensies van waterketen onderdelen. Controleer op fysieke aanwezigheid van overloop en buffervoorziening Controleer op opvangvoorziening en aansluiting op waterketen. Controleer of fysieke middelen (sensoren) aanwezig en toegepast zijn. W24 Restlozingen aantoonbaar uitsluitend op vuilwaterriolering. Controleer of aan het gestelde criterium wordt voldaan. 1 W25 De RO installatie voor ontzouting van grondwater heeft een recovery van minimaal Controleer schriftelijke informatie recovery installatie 2 60% MILIEUKEUR CERTIFICATIESCHEMA PLANTAARDIGE PRODUCTEN - Bedekte teelt. Sierteelt / Pagina 20 van 54