STUDIEGIDS. Interdepartementale Management Leergang Achtentwintigste uitvoering

Transcriptie

1 STUDIEGIDS Interdepartementale Management Leergang Achtentwintigste uitvoering Voorjaar 2015 juni 2016

2 Studiegids IML XXVIII ( ) 2

3 De Nederlandse School voor Openbaar Bestuur (NSOB) verzorgt sinds 1989 hoogwaardige postacademische opleidingen. In dat jaar besloten de Universiteit Leiden en de Erasmus Universiteit Rotterdam tot de oprichting van de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur. Sinds juli 1995 participeren behalve de Universiteit Leiden en de Erasmus Universiteit Rotterdam ook de Universiteit Utrecht, de Universiteit van Amsterdam, de Technische Universiteit Delft, de Universiteit van Tilburg en de VU Amsterdam in de NSOB. Vanaf haar aanvang streeft de NSOB ernaar om met geavanceerde en uitdagende opleidingen voor het topsegment van het management in openbaar bestuur en publieke sector bij te dragen aan een hoogwaardig openbaar bestuur. De opleidingen van de NSOB onderscheiden zich door geavanceerde didactische concepten, een excellent docentenkorps van topwetenschappers en vooraanstaande professionals uit de praktijk en intensieve en kleinschalige onderwijsvormen. De opleidingen bieden een mix van cognitieve verdieping, theoretische en professionele reflectie, oefening in professionele en persoonlijke competenties, toepassing van kennis en inzichten in complexe advies- en onderzoeksopdrachten. De opleidingen zoeken de grenzen van weten en kunnen op en dagen de deelnemers uit hetzelfde te doen. De NSOB is sinds 2006 niet alleen een hoogwaardig opleidingsinstituut voor de publieke sector, maar tevens een denktank. In die functie wil de NSOB bijdragen aan kennisontwikkeling voor en over openbaar bestuur en publieke sector. Het gaat daarbij om strategische vragen over beleidsinhoud en sturingsrelaties, over verschuivende verhoudingen tussen private, publieke en politieke domeinen en over de vormgeving en instrumentering van veranderingen in die domeinen. De NSOB werkt aan vragen die worden aangereikt door opdrachtgevers uit openbaar bestuur en publieke sector, maar ook aan vragen die voortkomen uit autonome wetenschappelijke en professionele reflectie. De NSOB biedt ruimte en inspiratie voor gasten uit de praktijk en de wetenschap, tijdens en na hun loopbaan. De NSOB organiseert publieke debatten en verzorgt wetenschappelijke en professionele publicaties. Sinds 2013 verzorgt de school ook een promotieprogramma voor professionals en leidinggevenden tijdens of na hun loopbaan. Vanaf de oprichting in 1938 heeft Berenschot veel aandacht geschonken aan kennisoverdracht, opleidingen en ervaringsuitwisseling binnen of naast de organisatieadvieswerkzaamheden op het gebied van beleid en organisatie. Naast advisering in het bedrijfsleven is ruim een derde van alle Berenschotmedewerkers als onderzoeker, adviseur, (interim)manager en docent dagelijks betrokken bij het vormgeven en doen functioneren van de publieke sector. Daarbij wordt het werkterrein in toenemende mate gekarakteriseerd door de verschillende interfaces van de rijksoverheid: intra- en interdepartementaal, ambtelijk-politiek, interbestuurlijk, privaat-publiek, het nieuwe maatschappelijk middenveld, ook op EU en internationaal niveau. Het groeiende aantal vraagstukken op het gebied van interactief en (inter)persoonlijk functioneren en team-functioneren van overheidsmanagers onder sterk wisselende omstandigheden, vormt mede de actuele praktische deskundigheidsbasis voor de bijdrage aan deze interdepartementale managementleergang. 3 Studiegids IML XXVIII ( )

4 Studiegids IML XXVIII ( ) 4

5 Inhoud De leergang... 6 Opbouw programma... 7 Samenhang tussen de drie delen van elke module... 8 Eindopdracht en presentatie... 8 Omvang van de (leer)groepen... 8 Studielast... 8 Stroomschema IML XXVIII... 9 IML in kort bestek Eindopdracht Competenties Bestemd voor Selectie Curatorium van de leergang Motivatievereiste Verplichte aanwezigheid en vervangende opdracht Evaluaties Certificaat Docenten Leercoach Mentor vanuit eigen organisatie/netwerk Digitaal verstrekken van programma/moduleteksten en literatuur Het programma nader beschouwd Start/Intake Introductiedag Praktijk en Persoonlijke effectiviteit: P-dag Case: presentatie, feedback en selectie Intervisie Persoonlijke effectiviteit Theorie & concept: T-dagen Reflectie: R-dag Uitgebreide beschrijving per module Module 1: Samenleving en overheid Module 2: Nederland voor Europa, Europa voor Nederland Module 3: Organiseren, veranderen en leidinggeven in de publieke sector...23 Midterm gesprekken Module 4: Politiek en ambtelijk leiderschap Module 5: Bestuurlijke transformatie Afsluiting IML End of term gesprekken Slotbijeenkomst BIJLAGE 1: Rooster BIJLAGE 2: Rol van mentoren...32 BIJLAGE 3: De leergroepen BIJLAGE 4: Casevoorbereiding ten behoeve van elke praktijkdag (P-dag)...34 BIJLAGE 5: Eindopdracht A. Slotbijeenkomst B. Beoordeling van de eindopdracht C. Rapportage...36 D. Contact met de opdrachtgever...36 E. Tijdschema eindopdracht BIJLAGE 6: Competenties BIJLAGE 7: Docenten en begeleiders...39 BIJLAGE 8: Adressen Studiegids IML XXVIII ( )

6 De leergang Op initiatief van de departementen en in opdracht van de minister van Binnenlandse Zaken hebben de Nederlandse School voor Openbaar bestuur en Berenschot in 1996 de Interdepartementale Management Leergang (IML) ontwikkeld. De IML voorziet in de behoefte aan verdieping en reflectie voor hogere ambtenaren binnen de rijksdienst. Het opleiden en trainen van overheidsmanagers is van eminent belang voor het goed functioneren van het steeds veranderende openbaar bestuur. Verantwoord overheidsmanagement vraagt om een leergang die de behoefte aan intensief en continu leren bij deze hogere ambtenaren faciliteert. De IML is georiënteerd op leidinggeven en op leiderschap. Niet zozeer in de strikt instrumentele zin maar betrokken op het geheel van competenties waarover een leidinggevende in de publieke sector moet beschikken. Leiding geven betekent brede kennis van de problematiek, op het juiste moment afstand kunnen nemen van de dagelijkse problemen, kunnen onderzoeken welke positieve en negatieve effecten veranderingen teweeg brengen, over goed ontwikkelde managementvaardigheden beschikken, in nieuwe situaties steeds kunnen reflecteren op de eigen ervaring en een assertieve managementstijl hanteren. De IML draagt bij aan het verwerven en verdiepen van deze bekwaamheden. In de IML staat de vraag centraal hoe je als manager inhoud met proces kunt verbinden in een beleidscontext. De rol van inhoudelijk adviseur, die van procesontwerper en organisator spelen afwisselend een rol. De vraag hoe verkrijg ik invloed en hoe hou ik invloed zal op de achtergrond steeds meespelen; evenals de contexteigenschappen van chaos en ambiguïteit die adaptief leiderschap noodzakelijk maken. Ook de vaardigheden van doelformulering, besluitvorming en uitvoering zijn frequente referentiepunten. De IML focust niet alleen op de Nederlandse beleidsomstandigheden. Gezien het groeiende belang van de internationale context wordt uitvoerig aandacht besteed aan de wisselwerking met Europa. De deelnemers aan de IML ervaren deze periode van leren en ontwikkelen als zeer waardevol. Ze verdiepen in korte tijd hun inhoudelijke kennis over vraagstukken die hen regelmatig bezighouden, hebben daartoe diepgaande discussies met topdocenten en practitioners en leren binnen het vertrouwde verband van de leergroepen veel over zichzelf als manager. Ervaringen van deelnemers In de Interdepartementale managementleergang leer je vooral van en met soortgenoten uit de vele stammen van het Rijk. Er wordt een menu met een herkenbare structuur aangeboden waaruit je zelf een keuze maakt op basis van je leerhonger. De betekenis voor mijn loopbaanontwikkeling en kennis: Aanvulling bestuurskundige kennis; Verruiming inzicht maatschappelijke trends, politiek inzicht en betekenis ideologie versus feiten; Vergroting kennis over verschillende vormen van beleid, vooral netwerkmaatschappij (open beleidsstijl), ondersteunende intuïtieve aanpak; Inzicht in organisatie door uitwisseling verschillende departementen; Vergroot zelfvertrouwen en doorprikken van enkele theoriegerichte collega managers; Inzicht in ambtelijke top; wat idealiter zou moeten! Opent perspectief voor doorgroeimogelijkheden en visie hoe een dergelijke functie vorm zou moeten krijgen. Studiegids IML XXVIII ( ) 6

7 Opbouw programma De leergang heeft een doorlooptijd van circa 15 maanden en is opgebouwd uit 5 modules en een eindopdracht. De totale studiebelasting omvat circa 640 uur. De leergang start met een intakegesprek van een halve dag met de leercoach. Daarna is er een introductiedag (2 dagdelen), waarbij de deelnemers kennis maken met elkaar en de opleiding en een aantal praktische zaken worden geregeld. Iedere module bestaat uit drie delen: praktijk en persoonlijke effectiviteit (P-deel), theorie (T-deel) en reflectie (R-deel). Elke module kent een hoofdvraag, die in ieder deel in een andere werkvorm wordt behandeld. Het eerste deel van elke module, praktijk en persoonlijke effectiviteit, duurt één dag. Tijdens deze P-dag werken de deelnemers onder begeleiding van een leercoach in leergroepen, bestaande uit ongeveer 5 personen. In het eerste deel van de praktijkdagen staan praktijkervaringen van de deelnemers over het thema van de module centraal. Voor elke praktijkdag bereidt één deelnemer van elke leergroep een case voor in de vorm van een presentatie. De casestudies ontlenen de deelnemers aan hun eigen werkervaring rond het thema van de module. Voor het maken van deze presentatie zijn criteria opgesteld, waarin eisen zijn geformuleerd over de inhoudelijke en intrinsieke kwaliteit van de casebeschrijving: is het behandelde vraagstuk relevant voor meer mensen dan alleen de opsteller en is de beschrijving deugdelijk (duidelijk, feitelijk, logisch)? Zie bijlage 4 voor een beschrijving van de casepresentaties. Na de presentatie van de case geven de deelnemers feedback op de case-inbrenger. De feedback heeft betrekking op de inhoud en vorm van de presentatie en de presentatievaardigheden van de caseinbrenger. De feedback wordt samen met een andere deelnemer aangepast na de bijeenkomst en tijdens de T-dagen namens de leergroep gepresenteerd. Elke leergroep presenteert zo een case, die van voldoende niveau is voor bespreking met de kerndocenten in het T-deel van de module. Door te werken aan cases in combinatie met persoonlijke effectiviteit ontwikkelen de deelnemers hun praktijkdossier. Het tweede onderdeel van de praktijkdagen bestaat uit het versterken van de persoonlijke effectiviteit van de deelnemers. Dit gebeurt door het vergroten van zelfinzicht, vooral op de vijf competenties waar de IML op is gericht (zie bijlage 6). Dat onderdeel wordt aan het eind van de IML afgesloten met een brief van de deelnemer aan de eigen werkgever. Het tweede deel van elke module, het theorie deel, beslaat twee aaneengesloten dagen. De cases die door de deelnemers per leergroep zijn voorbereid vormen voor de docenten de grondstof waarbij zij, met toevoeging van theoretische concepten, verdieping van het inzicht in de hoofdvraag nastreven. Er wordt in verschillende werkvormen gewerkt, waarbij de werkwijze en voorkeuren van de kerndocenten, naast die van de deelnemers, een belangrijke rol spelen. In het derde deel van de module wordt in een reflectiedag gereflecteerd op de behandelde stof en bijbehorende dilemma s uit de module. Hieraan wordt door de docenten op verschillende wijze invulling gegeven. Bijvoorbeeld door met de kerndocent en met een ervaren perso0n uit de praktijk van het openbaar bestuur ( practitioners ) een intensief gesprek te voeren over de thematiek van de module. Deze ontmoetingen bereiden de deelnemers in de eigen leergroepen voor. De kerndocenten van de module zullen de praktijkervaringen verbinden met de theoretische concepten uit het 2 de deel. Een kernvraag in de reflectiedag is wat heb ik ontleend aan de module, wat en hoe heb ik geleerd en hoe kan ik de verworven inzichten in mijn eigen beroepspraktijk benutten? Een andere invulling van het programma van de reflectiedag kan een simulatie zijn of een bezoek aan een ministerie of organisatie zijn waarbij de theorie uit het tweede deel van de module wordt gekoppeld aan de praktijk. Tijdens elke reflectiedag is ook een onderdeel waarin met de leercoaches wordt gereflecteerd op de module als geheel en op de doorwerking van de theoriedagen op de persoonlijke praktijk. 7 Studiegids IML XXVIII ( )

8 Samenhang tussen de drie delen van elke module De samenhang tussen de delen van elke module is ten eerste geborgd door de hoofdvraag die in de diverse delen gelijk blijft. Ten tweede door de samenwerking tussen leercoaches en kerndocenten door de delen heen. Zij werken nauw samen en zorgen binnen iedere module voor de optimale afstemming tussen praktijk, theorie en reflectie. Eindopdracht en presentatie Een ander belangrijk onderdeel van de leergang is de eindopdracht. De formulering van deze eindopdracht komt vanuit het SG-Overleg en de curatoriumleden van de IML treden op als gedelegeerd opdrachtgevers voor deze eindopdracht. Elke leergroep werkt zelfstandig aan deze eindopdracht, parallel aan de modules. Op de slotmiddag van de opleiding presenteren de vier leergroepen hun eindrapport en verdedigen deze ten overstaan van een panel en overige belangstellenden. Omvang van de (leer)groepen Studielast Gedurende de IML is de omvang van de groep gevarieerd: in deel 1 van elke module komen de leergroepen afzonderlijk bijeen, in deel 2 komt de gehele groep deelnemers bij elkaar en in deel 3 wordt (deels) gewerkt in dubbele leergroepen. Kenmerkend voor de IML is dat de deelnemers ook van elkaar leren: de leergroep komt in de regel op eigen kracht (minimaal een maal per maand) bijeen, afwisselend op de werkplekken van de deelnemers. In het begin om de modules en groepsopdrachten voor te bereiden, later (ook) om gezamenlijk te werken aan de eindopdracht. Bij de start van de IML wordt aan de deelnemers gevraagd om dan al de planning voor deze bijeenkomsten voor de gehele periode te maken. Een nadere beschrijving van de leergroep en de leercoach is te vinden in bijlage 3. De studielast voor de IML bedraagt in totaal circa 640 uren en is als volgt verdeeld: Circa 200 contacturen (praktijk-, theorie- en reflectiedagen) Circa 200 uren zelfstudie t.b.v. de modules Circa 240 uren werk aan de eindopdracht Later in deze studiegids gaan we uitvoeriger in op de verschillende onderdelen van de leergang. Studiegids IML XXVIII ( ) 8

9 MODULE 1 MODULE 2 MODULE 3 EINDOPDRACHT MODULE 4 MODULE 5 Stroomschema IML XXVIII Groepsgrootte Individueel Intake Halve dag 15 Introductiedag 5 Leergroep A Leergroep B Leergroep C 15 7 & 15 Theorie en Concept Twee dagen Reflectiedag 1 + themaverstrekking eindopdracht 5 Leergroep A Leergroep B Leergroep C 15 7 & 15 Theorie en Concept Twee dagen Reflectiedag 2 + tussenrapportage eindopdracht 5 Leergroep A Leergroep B Leergroep C 15 Theorie en Concept Twee dagen 7 & 15 Reflectiedag 3 5 Leergroep A Leergroep B Leergroep C 15 7 & 15 Reflectiedag 4 Theorie en Concept Twee dagen 5 Leergroep A Leergroep B Leergroep C 15 Theorie en Concept Twee dagen 7 & 15 Reflectiedag 5 15 SLOTBIJEENKOMST Een middag 9 Studiegids IML XXVIII ( )

10 IML in kort bestek Een persoonlijke intake door de leercoach gaat aan het programma vooraf. De gezamenlijke start geschiedt op een introductiedag en een slotbijeenkomst besluit de IML. Tijdens de persoonlijke intake van een halve dag in Utrecht wordt kennisgemaakt met de leercoach, wordt een gesprek gehouden over kritieke leerervaringen van de deelnemer en worden enkele vragenlijsten ingevuld die tijdens de praktijkdagen gebruikt gaan worden. Tijdens de gezamenlijke introductiedag maken de deelnemers kennis met elkaar en met de programmaleiding en wordt het programma nader toegelicht. De introductiedag gaat aan de vijf modules vooraf. Aan het eind van de IML schrijven de deelnemers een brief aan hun werkgever waarin zij hun zelfinzicht presenteren en aangeven welke vervolgactie zij daaruit passend vinden. Er zijn per leergroep midterm gesprekken met de decanen en leercoach op: Donderdag 14 januari 2016 (week 2) uur Groep C uur Groep A uur Groep B en per leergroep end of term gesprekken met de decanen en leercoach op: Donderdag 19 mei 2016 (week 20) uur Groep A uur Groep B uur Groep C De slotdag is een bijeenkomst waarbij de groepen hun eindopdracht presenteren aan een jury. De Slotbijeenkomst vindt plaats op donderdag 23 juni 2016 (week 25). Eindopdracht De leergroepen werken alle aan een gelijkluidende opdracht (met accentverschillen) die leidt tot een eindwerkstuk, meestal in de vorm van een rapport, en een presentatie. Het onderwerp wordt door het IML curatorium, namens het SG-Overleg, aangedragen. Vanuit het curatorium treden vier leden op als gedelegeerd opdrachtgever voor het onderwerp van de opdracht. Elke leergroep overlegt tijdig en regelmatig met de opdrachtgever en legt de te ondernemen werkzaamheden en te hanteren methodiek en criteria aan hem of haar voor. De beoordeling of aan de opdracht is voldaan berust in de eerste plaats bij de opdrachtgever. Daarnaast beoordelen decaan en co-decaan of aan de vereisten is voldaan die de leergang aan de eindopdracht stelt. De afronding van de opdracht vormt een rapport en een aansprekende presentatie daarvan op de slotdag, ten overstaan van een panel, de opdrachtgevers en overige deskundigen, alsmede de meest betrokken kerndocent(en) en overige belangstellenden. In bijlage 5 worden de procedures rondom de eindopdracht nader beschreven. Studiegids IML XXVIII ( ) 10

11 Competenties De overheidsmanager van vandaag heeft een rijk repertoire aan competenties nodig. Eén competentie is het vermogen tot effectief handelen. Effectief handelende ambtenaren hebben de beschikking over vakinhoudelijke, conceptuele en interpersoonlijke competenties. Deze competenties stellen de overheidsmanager in staat om effectief, rechtmatig en democratisch verantwoord te functioneren binnen het openbaar bestuur. De IML is georiënteerd op een aantal competenties die voorvloeien uit de competentieclusters voor overheidsmanagers zoals opgesteld door de ABD. De competenties gericht op leiding geven aan personeel blijven buiten beschouwing, omdat de IML zich richt op strategisch management en niet op het people management in engere zin. Deze competenties zijn vastgesteld door het curatorium van de IML. In bijlage 6 zijn bovenstaande competenties nader gedefinieerd en geoperationaliseerd. Bestemd voor Selectie De IML is bedoeld voor managers in de schalen 14, 15 en 16, afkomstig van de departementen, inclusief uitvoeringsorganisaties, die inhoud met proces willen verbinden. De IML is daarmee een opleiding voor hogere ambtenaren in de gehele rijksdienst. In de IML wordt de variëteit van deelnemers benut als bron van rijkdom voor de uitwisseling van kennis, ervaring en ideeën. Hoe gevarieerd en gedifferentieerd de interdepartementaal samengestelde groep van deelnemers verder ook is, er is tenminste één gemeenschappelijk kenmerk te ontdekken. De IML past in het denken over een geïntegreerde rijksdienst. Steeds blijkt dat het interdepartementale karakter voor de deelnemers een belangrijke waarde representeert. Verantwoord overheidsmanagement vraagt om een leergang die de behoefte aan intensief en continu leren bij deze hogere ambtenaren faciliteert. Deelname aan het IML-traject is mogelijk nadat iemand door de eigen organisatie is geselecteerd. De departementen en overige organisaties selecteren zelf hun kandidaten en zien er nauwlettend op toe dat deze kandidaten gemotiveerd aan het leertraject starten en voldoen aan de criteria. Voor het vanuit de IML gevraagde motivatiedocument, zie de volgende pagina. Curatorium van de leergang De minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties fungeerde als opdrachtgever voor de ontwikkeling van de leergang. Vanuit het overleg van de secretarissen-generaal is een curatorium ingesteld ter begeleiding van het ontwikkelingstraject van de IML en voor de kwaliteitsbewaking bij de uitvoering van de leergang. Het Curatorium van de IML bestaat uit de volgende leden (samenstelling op 1 april 2015): - Mevrouw drs. M.R. (Manon) Leijten, Ministerie van Financiën / SG - Mevrouw drs. L. (Loes) Mulder, Ministerie van BZK / DG ABD - De heer drs. S. (Siebe) Riedstra, Ministerie van I&M / SG, voorzitter - Mevrouw drs. S.M. (Simone) Roos, Ministerie van BZK / DG OBR (alumna) - De heer mr. J. (Hans) van der Vlist, Ministerie van OCW / SG 11 Studiegids IML XXVIII ( )

12 Motivatievereiste De opzet van de leergang vereist in één opzicht homogeniteit, namelijk op het punt van de motivatie tot leren en de betrokkenheid bij de leergroep. Van de deelnemers wordt inzet gevergd. Toelating staat dan ook open voor managers die het blijven leren niet als een verplichting zien, maar als een weg om voortdurend te werken aan de persoonlijke ontwikkeling. In dat licht is het ook logisch dat de deelnemer aan de IML in principe zelf verantwoordelijk is voor het actief en anticiperend managen van het eigen leerproces. Dit komt tot uiting in het feit dat deelnemers zelf een belangrijke inhoudelijke inbreng leveren middels eigen casuïstiek, onderzoek en ideeën. Vertrekpunt is dat de leergang zich richt op leidinggevende ambtenaren bij de rijksdienst die het aandurven zelf initiatieven te nemen, die uitgedaagd worden door het werk dat ze doen, en die ook zelf hun energie willen richten op het verder ontwikkelen van hun strategisch leiderschap, zonder hierbij de noodzaak tot het bijhouden van hun vakinhoudelijke kennis uit het oog te verliezen. Aan de deelnemers worden hoge eisen gesteld. Er wordt van hen verwacht dat ze een bewuste keuze maken voor een investering in hun toekomst, die tijd en energie vraagt. De leergang zal een deel van hun vrije tijd opeisen. Een sterk commitment is dan ook vereist om deze leergang te volgen en af te ronden. Van de deelnemers wordt gevraagd om bij de aanmelding een motivatiedocument op te stellen waarin de motivatie voor deelname aan deze leergang wordt uitgewerkt. Een handleiding voor het schrijven van het motivatiedocument is beschikbaar bij de projectmanager van de IML. Verplichte aanwezigheid en vervangende opdracht Evaluaties Certificaat Voor de gehele IML opleiding geldt dat aanwezigheid noodzakelijk en dus verplicht is. Niet aan het werk gerelateerde overmacht of ziekte zijn de enige reden voor afwezigheid. Indien dit zich voordoet verzoeken wij u dit direct door te geven aan de projectmanager IML: drs. Marije Plooij-van Ruiten ( / plooij@nsob.nl). Hoe dan ook moet bij het missen van een of meer dagen (= 2 of meer dagdelen) binnen een module een vervangende opdracht worden gemaakt om de gemiste collegedagen en de te lezen literatuur te compenseren. Deze vervangende opdracht wordt door de kerndocent geformuleerd en beoordeeld. De opdracht wordt via de projectmanager doorgegeven. Binnen de IML opleiding mag maximaal 1 blok theoriedagen gemist worden, op voorwaarde dat de daarvoor geformuleerde vervangende opdracht met goed gevolg wordt gemaakt. Afwezigheid zonder goede reden kan leiden tot uitsluiting van de leergang of het niet ontvangen van het eindcertificaat. Na iedere module ontvangt de deelnemer per een link naar het evaluatieformulier over betreffende module. Wij gaan ervan uit dat alle deelnemers deze invullen, zodat wij de resultaten kunnen gebruiken om aan de docenten terug te koppelen en voor eventuele verbeteringen in het programma. Naar aanleiding van de evaluaties zal de programmaleiding de (kern)docent(en) van betreffende module informeren over de resultaten en indien nodig hen hierop aanspreken. Daarnaast stellen deze evaluaties ons in staat om de kwaliteit van de leergang te waarborgen. De deelnemers ontvangen een samenvatting van de belangrijkste uitkomsten van de evaluaties. De uitkomsten van de evaluaties worden tevens besproken met het curatorium van de IML, dat toeziet op de kwaliteit van de opleiding. Deelnemers die met goede inzet aan de opleiding hebben deelgenomen ontvangen een certificaat. Indien de programmaleiding van mening is dat de inzet van de deelnemer onvoldoende is, zal het certificaat onthouden worden. De programmaleiding kan besluiten dat een deelnemer de opleiding tussentijds moet beëindigen. Studiegids IML XXVIII ( ) 12

13 Docenten Leercoach De kerndocenten van de leergang zijn vrijwel allen hoogleraar en vooraanstaande deskundigen wat betreft de thematiek van hun module. Ze zijn meestal afkomstig van de met de NSOB samenwerkende universiteiten. Naast de kerndocenten zijn er voor onderdelen van de modules andere docenten beschikbaar. In de modules treden verder gastsprekers en practitioners op uit de praktijk van overheid en bedrijfsleven. De leercoach ondersteunt de deelnemer om inhoud met proces te laten verbinden, te variëren in verschillende rollen en met chaos en ambiguïteit om te gaan. De leercoach heeft met name een rol ten aanzien van de ontwikkeling van de persoonlijke effectiviteit van de deelnemers, alhoewel de eerste verantwoordelijkheid voor ontwikkeling bij de cursist zélf ligt. Deze rol speelt voornamelijk in de praktijkdagen van elke module. De leercoach voert voordat de IML feitelijk van start gaat een intakegesprek met elke deelnemer. Dit gesprek is gericht op het achterhalen van kritieke leerervaringen en het helpen formuleren van leerdoelen voor de IML. Ook worden er tijdens de intake door de deelnemers enkele tests ingevuld die later in de P-dagen gebruikt worden. De leercoaches begeleiden ook een deel van de reflectiedag, waarin op de gehele module wordt teruggekeken, het proces bij het uitvoeren van de eindopdracht wordt besproken en de brief aan de mentor wordt voorbereid. De leercoaches bieden, indien gewenst, de mogelijkheid aan van individuele en verdiepende coaching-gesprekken door de eigen leercoach. Indien een deelnemer dit wenst kan hij/zij deze vraag neerleggen bij de leercoach, die de frequentie van de gesprekken met de deelnemer zal afstemmen. Aangezien dit buiten de reguliere opleidingskosten valt, zal de rekening hiervoor apart door de werkgever geaccordeerd en betaald dienen te worden. Mentor vanuit eigen organisatie/netwerk Iedere deelnemer benadert zelf iemand uit de eigen organisatie (of netwerk) die de deelnemer tijdens de IML ondersteuning biedt bij het verwezenlijken van de leerdoelen in de praktijk. De mentor is niet een autoriteit die het beter weet doordat hij meer ervaringsjaren heeft of een hogere functie bekleedt, maar fungeert als een coach. De mentor is iemand die wat verder van de deelnemer afstaat (en dus nooit de eigen leidinggevende), maar wel de positie van de deelnemer binnen de organisatie goed kan duiden. Na iedere module heeft de deelnemer een gesprek met diens mentor op basis van een brief van de deelnemer over die module. De mentor helpt de leerervaringen van de deelnemer te benoemen en te vertalen naar consequenties voor het eigen optreden. Een verdere toelichting over de rol van de mentor is te vinden in bijlage 2. Digitaal verstrekken van programma/moduleteksten en literatuur Alle informatie gedurende de leergang evenals de literatuur en de moduleteksten worden digitaal aan de deelnemers verstrekt. De NSOB werkt met een digitale leeromgeving: Viadesk. Kort voor de introductiedag ontvangt u een uitnodiging om deel te nemen aan Viadesk. De literatuur en het programma van de modules in de IML worden tijdig op Viadesk geplaatst zodat u voldoende tijd heeft om zich voor te bereiden. Volledige boeken die worden voorgeschreven worden in hard copy verstrekt. Indien daar prijs op wordt gesteld is het ook mogelijk in plaats daarvan de ebook-versie te ontvangen. 13 Studiegids IML XXVIII ( )

14 Het programma nader beschouwd Start/Intake De IML start, behalve door schriftelijke informatievoorziening vooraf, met drie activiteiten die tot doel hebben om: Inhoud en samenhang van de leergang te presenteren Kennis te maken (programmaleiding, deelnemers, leercoaches) Deelnemers te activeren, inspireren en enthousiast te maken Een aantal zaken te behandelen, waarvoor de hele groep aanwezig moet zijn, zoals de indeling in leergroepen bekend maken, afspraken maken voor de eerste bijeenkomsten, instructies te geven over procedures van feedbackverzameling, afspraken met mentoren en leidinggevenden, behandelen van zelfinzicht en assessmentmethoden. Deze activiteiten zijn: 1. Deelnemers verzamelen voorafgaand aan het persoonlijke intakegesprek, enkele kritieke leerervaringen en vullen via internet enkele persoonlijkheidsvragenlijsten in. Tevens worden 360 o feedbackvragen uitgezet. Ter voorbereiding van de eerste P-dag verwoorden de deelnemers hun zelfbeeld (aan de hand van aangereikte invalshoeken) en hun persoonlijke leerverwachtingen. Dit materiaal wordt vooral gebruikt in het persoonlijke effectiviteittraject en beoogt een nulmeting te zijn. 2. Individueel intakegesprek met de leercoach van één dagdeel, waarin het benoemen van de zogenaamde kritieke leerervaringen (KLE) en het formuleren van leerdoelen een belangrijke plaats inneemt. Tijdens dit intakegesprek wordt ook nog een vragenlijst ingevuld die in het persoonlijke effectiviteitdeel gebruikt zal worden en geeft een psycholoog terugkoppeling op de uitkomsten van de persoonlijkheidsvragenlijst. De intakegesprekken worden gevoerd bij Berenschot in Utrecht. 3. De introductiedag. (zie hierna) Introductiedag Donderdag 23 april 2015 (week 17). Locatie: Berenschot, Europalaan 40 te Utrecht Deze intensieve dag beoogt deelnemers te informeren en vooral een actieve, geïnspireerde opstelling in de IML te bewerkstelligen. De volgende zaken komen aan de orde: 1. Opbouw en samenhang van het leerprogramma, door de decanen. 2. Kennismaking van programmaleiding, deelnemers en leercoaches. 3. Inhoud van de modules. 4. Leercoaches vertellen over het persoonlijke effectiviteittraject en de leerbenadering aan de hand van een voorbeeld en hun rol erin. 5. Gedragscodes in de IML. 6. Behandelen van een zelfinzichtbenadering die een belangrijke rol zal spelen tijdens de praktijkdagen van de verschillende modules. 7. Instructies over de benadering en inschakeling van mentoren en leidinggevenden 8. Bekendmaken indeling van de leergroepen. 9. Maken van afspraken m.b.t. de eerste module en leergroepen. 10. Data voor praktijkdagen (per leergroep) bepalen. De afsluiting van de introductiedag vindt plaats met een panel van oud IML ers die hun ervaringen over de IML delen. Daarna is er gelegenheid om tijdens de borrel verder te praten. Studiegids IML XXVIII ( ) 14

15 Praktijk en Persoonlijke effectiviteit: P-dag Op de praktijkdag (die als voorbereidende dag vooraf gaat aan de theoriedagen van elke module) bereiden de deelnemers zich in leergroepen voor op een vruchtbare confrontatie met de inhoudelijke thema s en met de kerndocenten. De deelnemers worden daarbij begeleid door leercoaches. Op de praktijkdag wordt voor een verbinding met de dagelijkse praktijk gezorgd. Dit gebeurt door het opstellen en bespreken van een case door de deelnemers en intervisie op persoonlijke dilemma s. Door te werken aan competenties werken de deelnemers aan de vergroting van de persoonlijke effectiviteit. Case: presentatie, feedback en selectie Intervisie Als huiswerk bereidt voor elke P-dag een deelnemer van elke leergroep een case voor in de vorm van een presentatie. De casestudies ontlenen de deelnemers aan hun eigen werkervaring rond het thema van de module. Voor het maken van deze presentatie zijn criteria opgesteld, waarin eisen zijn geformuleerd over de inhoudelijke en intrinsieke kwaliteit van de casebeschrijving: is het behandelde vraagstuk relevant voor meer mensen dan alleen de opsteller en is de beschrijving deugdelijk (duidelijk, feitelijk, logisch)? Zie bijlage 4 voor een beschrijving van de casepresentaties. Na de presentatie van de case geven de deelnemers feedback op de case-inbrenger. De feedback heeft betrekking op de inhoud en vorm van de presentatie en de presentatievaardigheden van de caseinbrenger. De feedback wordt samen met een andere deelnemer aangepast na de bijeenkomst en tijdens de T-dagen namens de leergroep gepresenteerd. Elke leergroep presenteert zo een case, die van voldoende niveau is voor bespreking met de kerndocenten in het T-deel van de module. Door te werken aan cases in combinatie met persoonlijke effectiviteit ontwikkelen de deelnemers hun praktijkdossier. Vervolgens is er intervisie waarbij een van de deelnemers een situatie inbrengt. In de intervisie staan de dilemma s en de eigen rol van de situatie-inbrenger centraal. De intervisie leidt tot verdieping van de persoonlijke aspecten en zijn of haar positie. Persoonlijke effectiviteit In elk van de 5 voorbereidende dagen komen in de middag thema's betreffende persoonlijke effectiviteit aan de orde. De leercoaches beschikken over een aantal instrumenten (tests, rollenspelen, intervisiemethoden, interventiemethodieken, ervarend leren) die ze bij de behandeling van de onderwerpen van persoonlijke effectiviteit kunnen inzetten. Elke deelnemer schrijft aan het eind van de IML een brief aan de werkgever over de eigen ontwikkeling in de IML en over mogelijke volgende stappen binnen de Rijksoverheid. Opzet en concept van deze brief worden respectievelijk op praktijkdag 4 en 5 binnen de leergroep besproken. Deze brief vormt daarmee het sluitstuk van de aandacht voor persoonlijke effectiviteit in de IML. 15 Studiegids IML XXVIII ( )

16 Theorie & concept: T-dagen De theorie- en conceptdagen (T-dagen), die in het tweede deel van iedere module centraal staan, bouwen voort op de praktijkdag. Gedurende iedere module staat een hoofdvraag centraal. De kerndocent verzorgt de theoretische verdieping van deze hoofdvraag. Module 1 Module 2 Module 3 Module 4 Module 5 Hoofdvraag Kunnen wij inzicht verwerven in de dynamiek van de verhoudingen tussen overheid en samenleving, en daarmee in de telkens weer optredende verschuivingen van de grenzen van de publieke sector? Welke positie neemt Nederland in de Europese ontwikkeling in en wat betekent dit voor de nationale beleidsvorming? Grenzen aan de maakbaarheid van de Europese samenleving? Hoe maak ik Europa efficiënter en effectiever voor Nederland? Welke veranderingen en vernieuwingen doen zich voor in de organisatie van openbaar bestuur en hoe kunnen leiders hieraan richting geven? Welke ontwikkelingen doen zich voor in de relatie tussen politieke leiding en ambtelijke organisatie in de Nederlandse verhoudingen? Welke transformaties doen zich voor in de context van het openbaar bestuur en wat is de concrete doorwerking daarvan en hoe valt die doorwerking te bevorderen? Kerndocent(en) Prof. dr. R.J. in t Veld Prof. mr. dr. J.P. Hoogeveen MPA Prof. dr. J.J. Boonstra en Drs. L. Geut Prof. dr. P. t Hart en Prof. mr. dr. S. Zouridis Prof. dr. P.H.A. Frissen en Prof. dr. M.J.W. van Twist Na de beschrijving van de R-dag worden de vijf modules verder toegelicht. Reflectie: R-dag De 5 reflectiedagen hebben dezelfde hoofdvraag als die welke aan de betreffende module ten grondslag ligt. De benadering op deze dagen is evenwel principieel anders dan tijdens de theoriedagen. Er wordt op die dag niet gedoceerd! Uitgangspunt zijn ervaringen en dus bijdragen van de deelnemers. De dag is een combinatie van reflecteren en experimenteren op onderwerpen uit de praktijk van de deelnemers. De reflectiedagen worden door de deelnemers voorbereid, afhankelijk van de module gebeurt dat individueel of in een bijeenkomst met de leergroep. Die bijeenkomst vindt plaats na de theoriedagen. In deze bijeenkomst bereidt de leergroep de eventuele specifieke vragen aan de docent voor de reflectiedag voor. Aan het begin van de dag wordt door de (dubbele) leergroepen samen met de leercoaches teruggekeken op de gehele module tot dan toe. Eerste onderwerp is altijd wat ieder persoonlijk heeft gedaan met de elementen uit de T-dagen in de eigen praktijk. Wat heb ik ermee gedaan? En, als ik er niets mee gedaan heb, waar heeft dat mee te maken en wat kan ik doen om er alsnog iets mee te doen? Vervolgens is er een terugblik op de gehele module. Twee vragen staan daarbij centraal: Wat heb ik geleerd? en: Wat ga ik ermee doen? Dit mede ter voorbereiding van een brief van elke deelnemer aan de eigen mentor, waarin de deelnemers hun leerervaringen uiteen zetten ter voorbereiding op een gesprek met de mentor. Daarnaast kan in dit deel de voortgang van de eindopdracht aan de orde gesteld worden. Hierbij gaat het niet om de inhoudelijke voortgang, maar om de onderlinge samenwerking en individuele ontwikkelpunten. Tot slot wordt ook ingegaan op de voorbereiding van de volgende praktijkdag. Studiegids IML XXVIII ( ) 16

17 De invulling van het tweede deel van de reflectiedag verschilt per module. Hieronder een omschrijving van de verschillende werkvormen. Op de reflectiedag van module 1 spelen de deelnemers een spel rondom kennisdemocratie en evalueren dat aan het eind van de dag met de kerndocent. Tijdens de reflectiedag van module 2 wordt een simulatie gepeeld m.b.t. de onderhandelingen over een Europees thema. Ieder bereidt zich in tweetallen voor op een specifieke rol, zowel inhoudelijk als qua positie. Tijdens de reflectiedag speelt ieder zijn eigen rol en worden Europese rollen vervuld door deskundigen uit het veld zelf. Op de reflectiedag van module 3 worden de deelnemers ontvangen op een ministerie of een onderdeel daarvan. De ontvangende organisatie heeft een of meer concrete vraagstukken van organisatorische aard geformuleerd waarvoor een oplossing gewenst is. In de ochtend en het begin van de middag is er gelegenheid om betrokkenen binnen de gastorganisatie te interviewen over dit vraagstuk. In de middag werken de leergroepen aan het formuleren van een oplossing aan de hand van de informatie uit de interviews en de geleerde theorie tijdens deze module. Aan het einde van de middag presenteert iedere leergroep zijn bevindingen over het gegeven vraagstuk aan de direct betrokkenen binnen de gastorganisatie, de mededeelnemers en de kerndocenten. Module 4 vindt plaats op het scherp van de snede: positie kiezen als ambtelijk leider als het er echt op aan komt. Bevraging aan de hand van real-life casus. In module 5 brengen de deelnemers op de reflectiedag een bezoek aan een organisatie welke als illustratie dient voor de tijdens de theoriedagen behandelde stof. Zo is al een aantal malen een bezoek gebracht aan Bureau Frontlijn in Rotterdam. Deze organisatie ontwikkelt interventieprogramma s voor grootstedelijke maatschappelijke problematiek. Het gaat om huisbezoeken, armoedebestrijding, opvang ex-gedetineerde jongeren, wijkontwikkeling, etc. We zoeken bewust de confrontatie op: tussen theorie en praktijk, tussen politieke opvattingen, tussen de docenten, tussen goede bedoelingen en maatschappelijke effecten. Barend Rombout geeft leiding aan dit bureau. Hij was ooit politieman en stadsmarinier en is nu een gedreven pleitbezorger voor een betrokken en professionele aanpak van indringende vraagstukken. Aansluitend aan de reflectiedagen van module 1 en 2 wordt (van 17.00/ uur) aandacht besteed aan respectievelijk de themaverstrekking van de eindopdracht door de gedelegeerd opdrachtgevers (curatoriumleden) en decanen en de presentatie van het plan van aanpak van de eindopdracht door de deelnemers. 17 Studiegids IML XXVIII ( )

18 Uitgebreide beschrijving per module Module 1: Samenleving en overheid Hoofdvraag: Deel 1: Kunnen wij inzicht verwerven in de dynamiek van de verhoudingen tussen overheid en samenleving, en daarmee in de telkens weer optredende verschuivingen van de grenzen van de publieke sector? Praktijkdagen (P): casestudy en persoonlijke effectiviteit Aan de hand van de hoofdvraag van de module presenteert een deelnemer in de eigen leergroep een case, die aan de eigen werkervaring is ontleend. De bespreking van de casestudie in de leergroepbijeenkomst vindt plaats onder begeleiding van de leercoach. Bij de bespreking van deze case gaat het niet uitsluitend om de inhoud maar ook om de persoonlijke ervaringen en inzichten van de deelnemers waarbij de persoonlijke effectiviteitvraag aan de orde is. Tijdens de bijeenkomst wordt feedback gegeven op de casepresentatie. Vervolgens wordt deze samen met een andere deelnemer aangepast en tijdens de theoriedagen namens de leergroep gepresenteerd en bediscussieerd. Tijdens de eerste praktijkdag maakt iedere deelnemer een flap-overvel met daarop een korte zelftypering, kracht en sterktes en de belangrijkste ontwikkelpunten. Dat geeft een beeld van het zelfbeeld aan het begin van de IML. Aan het eind van elke praktijkdag vult ieder de flappen aan met nieuwe inzichten van deze bijeenkomst. De leercoach zorgt ervoor dat de flappen de volgende praktijkdag weer aan de muur hangen. Aan het eind van de IML beschrijft elke deelnemer in een brief aan de werkgever de belangrijkste ontwikkelingen tijdens de IML. Ieder presenteert op de praktijkdag in ongeveer 10 minuten zijn of haar zelfbeeld en de resultaten van de feedback van collega s (feedbackformulieren die zijn uitgezet). In de presentatie en bij de bespreking daarvan in de leergroep worden ook de resultaten van de tijdens de intake ingevulde MBTI-test en de feedback hierop van mensen uit de eigen omgeving van de deelnemer erbij betrokken (voor het verzamelen van voornoemde feedback wordt tijdens de introductiedag een opdracht uitgedeeld). Deel 2: Twee dagen Theorie en Concept (T) Kerndocent: prof.dr. R.J. in t Veld In de eerste module van de IML gaat het om de ontwikkeling van inzicht in de verhoudingen tussen samenleving en overheid. De staat kan als agentschap met geweldsmonopolie bijna ongelimiteerd dwang uitoefenen. In een rechtsstaat heeft de staat zichzelf via het recht beperkingen opgelegd. De wil van de staat vormt zicht deels in democratische organen, die voorts op alle handelingen van overheden controle kunnen uitvoeren. De grenzen van de overheid zijn vaag en meerduidig: we onderscheiden weliswaar een publieke en een private sfeer, we maken verschil tussen staat en markt, maar er bestaat een breed tussengebied tussen beide in talloze gedaanten van hybriditeit, en bijna alle markten zijn voorzien van marktmeesters die toezicht houden overheidsorganen. Naast staatsbestuur en markten onderscheiden we onder meer netwerken die niet zelden een publiek-privaat karakter hebben. Maar welke krachten of ideeën bepalen voornoemde verhoudingen, grensgebieden en bewegingen eigenlijk? Inzicht daarin kan leiden tot de bekwaamheid om als manager de verscheidenheid aan doelen en belangen die een rol spelen binnen de krachtenvelden, waaruit de omgeving van overheidsorganisaties is opgebouwd, te kennen. Dat inzicht is op te bouwen door verwerving van kennis over de dynamiek waar overheidsbestuurders en - managers mee te maken krijgen bij het opstellen en uitvoeren van overheidsbeleid maar ook door begrip te ontwikkelen voor de wijze, waarop in de samenleving via gesprekken bepaalde overtuigingen ontstaan. Daarin spelen waarden een rol, maar ook kennis. Vanuit veel uiteenlopende wetenschappelijke disciplines is kennis verzameld over de geschikte wijze van organiseren van collectieve aangelegenheden. De vermenging van waarden en kennis vormt de kernactiviteit van beleidsvorming. Studiegids IML XXVIII ( ) 18

19 Daarom is de verhouding tussen politiek en wetenschap ook een belangrijk onderdeel van de leerstof in de module. Recent is ook nagedacht over de manier waarop we enigszins ordenend kunnen nadenken over de gewenste mengvormen van klassiek hiërarchisch staatsbestuur, markten en netwerken. We noemen dat wel metagovernance. De gastdocent in de module schenkt daaraan uitvoerig aandacht. Alle beleid heeft betrekking op de toekomst. Bijna van nature zijn we geneigd de toekomst tegemoet te treden met de klassieke instrumenten van causale analyse en daarop gebaseerde voorspellingen. Het inzicht dat de sociale werkelijkheid reflexief van aard is, leidt echter tot principiële beperkingen van de mogelijkheden tot en het nut van voorspellingen. Geavanceerde manieren om in een dominant reflexieve omgeving met toekomsten om te gaan passeren daarom de revue. Inzicht daarin vergroot de competentie tot adequate omgang met complexiteit. Het brede tussengebied van hybriditeit krijgt uitvoerige behandeling. Daarin uiten zich culturele spanningen zodat het ook noodzakelijk is de waardenconflicten die actuele betekenis krijgen in de ontmoetingen van institutionele arrangementen te behandelen. Het daaruit voortkomende inzicht is behulpzaam bij het ontwikkelen van de competentie om met deze waardenconflicten om te gaan. Het onderscheid tussen publieke en private organisaties en taken wordt steeds diffuser. Daarbij is de functie van de politiek aan veranderingen onderhevig. De druk om bedrijfsmatiger, klantgerichter en competitiever te werken, stelt nieuwe eisen aan het openbaar bestuur. De gastdocent behandelt deze nieuwe interactie aan de hand van de nieuwe theorievorming over samenwerking tussen overheid en samenleving ( governance ). Hij thematiseert de vraag op welke plaatsen en op welke wijze publieke managers tegenwoordig het gezag moeten verwerven voordat bepaalde beleidsinterventies effectief kunnen worden doorgevoerd. Ook de kwetsbaarheid voor crisis ten gevolge van bestuurlijk handelen komt aan bod. In t Veld plaatst kritische kanttekeningen bij de wijze waarop vorm is gegeven aan uitwerkingen van governance als vorm van goed bestuur. Het begrip kennisdemocratie fungeert als actuele context, waarin de spanningen tussen wetenschap, politiek en media centraal staan. Gegeven de dynamiek van deze spanningen is een adequate analyse van modieuze verschijnselen zoals terugtred, zelfredzaamheid, en participatiesamenleving met behulp van kennisdemocratie als context mogelijk. De docenten streven er in deze module naar de volgende leerdoelen te realiseren: de deelnemer (opnieuw) gevoelig maken voor verschillende aspecten van het publieke; de worteling van staatsvorming illustreren, zodat de deelnemer de verbinding van hedendaagse fenomenen met die wortels beter kan zien; de kennis van de deelnemer vergroten over de bewegingsprincipes die grensverschuivingen tussen privaat en publiek verklaren; het inzicht van de deelnemer vergroten aangaande de verschillende mogelijke waardenstelsels in het publieke en private domein; inzicht te ontwikkelen in de nieuwe positie van publieke managers in complexe bestuurlijke netwerken; de deelnemer tonen, dat dienaangaande geen maatschappelijke overeenstemming is te verwachten, maar wel coalitievorming; de deelnemer ervan doordringen, dat hybriditeit van organisaties spanningen oplevert, die onder bepaalde condities zijn te beheersen; het handelingsrepertoire van de deelnemer verrijken in situaties, waarin grenzen tussen publiek en privaat verschuiven, dan wel hybriditeit aan de orde is; de deelnemer behulpzaam zijn bij het ontwikkelen van een oordeel in een specifieke casus aangaande verzelfstandiging/privatisering e.v.v.. de deelnemer inzicht te geven in de wijze waarop vraagstukken van democratische legitimiteit zich in de beleidspraktijk voordoen en wat goed beleidswerk eigenlijk omvat. 19 Studiegids IML XXVIII ( )

20 Verhouding tot andere onderdelen leergang De eerste module verkent de buitenwanden van het publieke domein. Een specifieke functie van deze module zal zijn om bij de deelnemers een zekere honger op te wekken naar verdieping en dorst naar kennis. Blijken zal, dat voornoemde buitenwanden niet stabiel zijn, maar schuivende panelen, en bovendien tochtig. De module zet stevig in op de culturele aspecten van het publieke domein, dat wil zeggen op de dynamiek in waardenoriëntaties en op de uitdaging die dat aan publiek management en het beleidswerk stelt. Deel 3: Reflectie (R) Onderdeel 1 Begeleiders: leercoaches. In dit onderdeel wordt in (dubbel) leergroepsverband allereerst teruggekeken op de uit de module als geheel geleerde lessen. De reflectie hierop levert de deelnemers bouwstenen voor de na elke module aan de mentor te sturen brief, als basis voor het met hem of haar te voeren gesprek over de module en de betekenis hiervan voor de professionele ontwikkeling van de deelnemer. Vervolgens wordt tijdens deze sessie vooruitgeblikt naar de volgende praktijkdag en worden afspraken gemaakt over de locatie en de casevoorbereiding. Onderdeel 2 Begeleider: prof.dr. R.J. in t Veld De deelnemers schrijven een brief aan de docent over een recente ervaring met kennisdemocratie. Gedurende de reflectiedag spelen zij een levensecht spel over de rauwe werkelijkheid van de kennisdemocratie en evalueren dat aan het eind van de dag, waarbij ook de brieven bespreking vinden. Onderdeel 3 Begeleiders: decanen en curatoriumleden Aansluitend aan de eerste reflectiedag wordt het thema van de eindopdrachten bekend gemaakt en toegelicht door decanen en de curatoriumleden, die in het kader van de eindopdracht optreden als gedelegeerd opdrachtgevers. Studiegids IML XXVIII ( ) 20

21 Module 2: Nederland voor Europa, Europa voor Nederland Hoofdvraag: Welke positie neemt Nederland in de Europese ontwikkeling in en wat betekent dit voor de nationale beleidsvorming? Grenzen aan de maakbaarheid van de Europese samenleving? Hoe maak ik Europa efficiënter en effectiever voor Nederland? De internationalisering van de Nederlandse samenleving heeft verstrekkende gevolgen voor het openbaar bestuur. De Internationale mogelijkheden en beperkingen, met name binnen de Europese Unie, van een eigen nationaal beleid roepen steeds meer politieke spanningen en spanningen binnen het openbaar bestuur op. Daarom richt de tweede module zich op de macht en onmacht van de Europese Unie en de EU in internationale context. Ruim vijfenvijftig jaar na de grondlegging van de EU staan we voor de vraag hoe verder? De EU kraakt in haar voegen, tegelijkertijd heeft de EU zo lang al relatieve stabiliteit binnen Europa geborgd. We staan aan de vooravond van cruciale beslissingen. De Europese Unie behelst echter meer, namelijk ook het delen van waarden. Er zijn twee waarden die dominant zijn in de Europese culturen: gerechtigheid en vrijheid. Hoe ga je met deze dynamiek om in je huidige werkomgeving, je functioneren en je persoonlijke effectiviteit? Het is meer dan inhoud. Deze module beoogt je niet alleen een kijkje te geven in de keuken en de geheimen van Brussel, maar ook de macht en onmacht van Nederland daarin en vooral wat nodig is om daarin meer dan te overleven. Deel 1: Praktijkdagen (P): casestudy en persoonlijke effectiviteit Aan de hand van de hoofdvraag van de module werken de deelnemers in de eigen leergroep aan de relatie van de theorie met de eigen praktijk, waarbij een casestudie die door een deelnemer aan de eigen werkervaring is ontleend het uitgangspunt vormt. De bespreking van de casestudie in de leergroepbijeenkomst vindt plaats onder begeleiding van de leercoach. Bij de bespreking van deze cases gaat het niet uitsluitend om de inhoud maar ook om de persoonlijke ervaringen en inzichten van de deelnemers waarbij de persoonlijke effectiviteitvraag aan de orde is. Na de bijeenkomst wordt de feedback verwerkt door de inbrenger samen met een andere deelnemer. De case wordt tijdens de T-dagen gepresenteerd en bediscussieerd. Zie ook bijlage 4. Er is tijdens elke P-dag ruimte voor intervisie, waarin de leergroep met de inbrenger van een casus meedenkt over de oplossing van zijn of haar actuele dilemma( s). Het thema dat tijdens deze tweede praktijkdag centraal staat is Overtuigingskracht. Alle deelnemers krijgen de gelegenheid actief te oefenen met overtuigingskracht. De collega s in de leergroep en de leercoach geven feedback. Verder wordt in het kader van versterking van de overtuigingskracht van deelnemers aandacht besteed aan het effectief kunnen omgaan met machtsrelaties en beïnvloedingsstijlen. Deel 2: Theorie en Concept (T) Twee dagen: Kerndocent: Prof.mr.dr. J.P. Hoogeveen MPA De tweede module richt zich op de ontwikkelingen in Europa en Europa in internationaal verband. De internationalisering van de Nederlandse samenleving heeft verstrekkende gevolgen voor het openbaar bestuur. De internationale mogelijkheden en beperkingen van een eigen nationaal beleid en een afzonderlijk functionerend nationaal bestuur zijn bepalend voor het toekomstig openbaar bestuur. In het huidige tijdsgewricht speelt de internationale context een cruciale rol bij het maken van eigen beleidskeuzes. Verhouding tot andere onderdelen leergang Deze module is vooral conceptueel van aard. Deze module gaat in op de Europese ontwikkeling en de veranderingen die dit met zich meebrengt voor het Nederlandse openbaar bestuur. 21 Studiegids IML XXVIII ( )