Biomedische Wetenschappen. masteropleiding

Transcriptie

1 Biomedische Wetenschappen masteropleiding 2011

2

3 Inhoud Voorwoord...3 Waarom studeren aan de Universiteit Antwerpen?...4 Biomedische Wetenschappen binnen de Universiteit Antwerpen...5 Master Biomedische Wetenschappen...6 Doelgroep en toelatingsvoorwaarden...8 Verder studeren na je universitair diploma...8 Loopbaanperspectieven...8 Studieprogramma...9 Opleidingsonderdelen Beschrijving vakkenclusters...22 Studeren in het buitenland...47 Onderwijs en examens...47 Studiebegeleiding...49 Nuttige websites Meer info?...52 Colofon Redactie Vormgeving Fotografie Departement Communicatie, dienst Studieadvies en Studentenbegeleiding, en de faculteiten. Departement Communicatie Jan Crab Deze brochure is met grote zorg samengesteld. Studieprogramma s veranderen echter voortdurend. Het is daarom mogelijk dat het aanbod van opleidingsonderdelen van de verschillende studierichtingen enigszins afwijkt van de informatie in deze brochure. 1

4 2

5 Voorwoord Welkom bij de Universiteit Antwerpen. Je hebt de weg naar onze universiteit gevonden en je wilt meer informatie over onze instelling en onze studierichtingen. Misschien is dit je eerste kennismaking met de Universiteit Antwerpen. Misschien vond je reeds enkele jaren geleden de weg naar onze universiteit en heb je hier je bachelor opleiding voltooid. In elk geval word je masterstudent en wil je informatie over de masteropleidingen die wij aanbieden. Dit boekje helpt je al een hele stap vooruit in je keuzeproces. De Universiteit Antwerpen is een middelgrote universiteit met studenten. Binnen de Associatie Hogescholen & Universiteit Antwerpen werkt ze nauw samen met de Plantijnhogeschool, de Karel de Grote-Hogeschool, de Artesis Hogeschool Antwerpen en de Hogere Zeevaartschool. Onze universiteit stelt alles in het werk om je studieperiode zo aangenaam mogelijk te maken en de kwaliteit van de opleidingen op topniveau te houden. Daarom worden onze opleidingen geregeld bijgestuurd en aangepast aan de maatschappelijke evolutie. Leren is leven is de slogan van de Universiteit Antwerpen. Niet zomaar een leuze, want wij maken werk van een goed evenwicht tussen leren en leven. Met kennen ben je niets zonder het kunnen. De link tussen leren en leven is hier voelbaar aanwezig. Als je naar een van onze informatiedagen komt, zal je merken dat het prettig studeren is aan de Universiteit Antwerpen. We nodigen je alvast uit op onze infodagen (zaterdag 19 maart en 30 april 2011) of op de infomarkt (woensdag 14 september 2011). Prof. dr. Alain Verschoren Rector Universiteit Antwerpen 3

6 Waarom studeren aan de Universiteit Antwerpen? Studentgerichtheid De Universiteit Antwerpen staat voor studentgerichtheid. Dit betekent onder andere dat je zoveel mogelijk college volgt in kleine groepen, wat een vlotte interactie mogelijk maakt. Dankzij de kleine afstand tussen studenten en docenten kun je bij je profs terecht met allerlei vragen en problemen. De vlotte communicatie tussen docenten, assistenten en studenten wordt mee ondersteund door de digitale leeromgeving Blackboard. Dat biedt nieuwe kansen voor een interactief onderwijssysteem. Studenten worden ook uitgenodigd om actief deel te nemen aan het beleid: in verschillende adviesorganen en raden zijn zij vertegenwoordigd. Tenslotte is de Universiteit Antwerpen bekend voor haar goede studentenbegeleiding en -ondersteuning, waarbij wordt ingespeeld op de individuele noden van alle studenten. Innoverende academische opleidingen De Universiteit Antwerpen biedt innoverende academische opleidingen aan, waarbij de opleidingen zowel oog hebben voor theorie als praktijk. De opleidingen zijn stevig verankerd in sterk wetenschappelijk onderzoek, dat ook internationale faam geniet. De ivoren academische toren werd echter reeds lang geleden gesloopt: academici hechten veel belang aan een voortdurende uitwisseling met de steeds evoluerende samenleving. Bij je studie aan de Universiteit Antwerpen staat niet zozeer het memoriseren van feitenkennis centraal: je verwerft relevante kennis en vaardigheden die je nodig hebt om beroeps relevante opdrachten en problemen op te lossen. De BaMa-structuur schept ruimte voor vernieuwing en verbetering. Nieuwe opleidingen werden ingevoerd, keuzemogelijkheden binnen bestaande opleidingen verruimd. Infrastructuur Voor haar onderwijs beschikt de Universiteit Antwerpen over de meest moderne infrastructuur: goed uitgeruste les- en computerlokalen, laboratoria, bibliotheken en studielandschappen. In alle publieke ruimten zijn er hotspots waar je draadloos kan surfen. De laatste jaren werd ook op grote schaal geïnvesteerd in nieuwe gebouwen om het toenemend aantal studenten op te vangen en hen een aangename leeromgeving te bieden. De Universiteit Antwerpen is een middelgrote universiteit met meer dan studenten, verspreid over vier campussen en zeven faculteiten. De campussen Middelheim, Groenenborger en Drie Eiken liggen aan de stadsrand, in een groene omgeving. De campussen Middelheim en Groenenborger grenzen aan het openluchtmuseum Middelheim en aan het Nachtegalenpark. Studeer je op de campus Drie Eiken dan kan je volop genieten van de groene oase van Fort VI en de mooie vijvers rondom de campus. De Stadscampus, met 4

7 zijn kern van prachtig gerenoveerde 16de-eeuwse gebouwen, ligt in hartje Antwerpen. De opleiding Biomedische Wetenschappen is gesitueerd op Campus Drie Eiken. Vorming De Universiteit Antwerpen wil niet alleen opleidingen aanbieden, maar ook een brede vorming. Jonge mensen laten opgroeien tot professionelen met een kritische ingesteldheid, een tolerante en constructieve houding. De Universiteit Antwerpen kiest resoluut voor pluralisme en verwelkomt diversiteit in haar curricula, en bij personeel en studenten. Antwerpen Je kiest natuurlijk ook voor de stad Antwerpen. Studeren is meer dan met je neus in de boeken zitten. Wie in Antwerpen komt studeren, kiest voor een studentenstad. Antwerpen is niet alleen een universiteitsstad: het is een bruisende metropool met een uniek cultuurhistorisch aanbod, een wereldhaven, een overvloed aan cafés en restaurants, clubs, gezellige pleintjes, cultuur, architectuur, mode, sportinfrastructuur... Kort samengevat: een stad waarin Antwerpenaars, bezoekers en studenten graag wegzinken. Speciaal voor de lancering van de nieuwe huisstijl van de Universiteit Antwerpen schreef oud-student Pieter Embrechts het lied U Aan het woord. In deze brochure vertellen wij graag over onze universiteit, daarna is het woord aan A! Biomedische Wetenschappen binnen de Universiteit Antwerpen De studierichting Biomedische Wetenschappen vormt kwaliteitsvolle wetenschappers die in een breed biomedisch veld onderzoek kunnen uitvoeren en begeleiden in een academische, klinische of industriële context. Biomedische Wetenschappen bestudeert de gezonde en zieke mens en relevante diermodellen. Met de nadruk op de mens onderscheidt Biomedische Wetenschappen zich duidelijk van de studierichtingen Biologie, Bio-ingenieur en Diergeneeskunde. De opleiding is niet gericht op het verwerven van klinische vaardigheden, dit komt aan bod in Geneeskunde en Farmacie, maar bereidt wel voor op technologisch of wetenschappelijk onderzoek in een klinische context. Zoals in de opleiding Biochemie komen in de Biomedische Wetenschappen de moleculaire, genetische en proteoom wetenschappen uitgebreid aan bod, maar er wordt veel meer aandacht besteed aan de menselijke fysiologie en orgaansystemen dan in Biochemie. In Antwerpen is de studierichting Biomedische Wetenschappen een multidisciplinaire opleiding met docenten van de faculteiten Farmaceutische, Biomedische en Diergeneeskundige Wetenschappen, Geneeskunde en Wetenschappen. Binnen de masteropleiding heeft de student de kans een eigen studieoriëntatie te bepalen. 5

8 Hij kan voor een specifieke afstudeerrichting kiezen: Klinisch wetenschappelijk onderzoek, Neurowetenschappen / Neuroscience, Infectieziekten en tropische ziekten, Moleculaire en cellulaire biomedische wetenschappen Molecular imaging (onderdeel van EMMI, een internationaal Master programma) Milieu en gezondheidswetenschappen Wanneer de student zich wenst te oriënteren op een functie in een onderneming of in het onderwijs, kan hij kiezen voor de afstudeerrichting: Onderzoek en ondernemerschap, met het interfacultair programma Ondernemerschap voor wetenschappen en biomedische wetenschappen. Onderzoek en onderwijs, met het startprogramma van de Specifieke Lerarenopleiding. Tijdens de masteropleiding wordt de helft van de studietijd besteed aan de onderzoekspraktijk tijdens stages en het thesiswerk. Er wordt steeds de kans geboden de studie voor een deel in het buitenland te realiseren. Master Biomedische Wetenschappen De masteropleiding is sterk praktisch gericht. In het eerste jaar zijn er labo-stages van zes weken en in het tweede jaar kan je gedurende acht maanden bijna voltijds aan onderzoek doen binnen je masterproef. Vertrekkend van een brede basis in de bachelors worden in de masteropleiding bijzondere zwaartepunten ontwikkeld waarin Antwerpen zich sterk mag prijzen. De unieke samenwerking van de universitaire laboratoria met het Instituut Born Bunge voor Neurowetenschappen garandeert excellente onderzoeks- en studiemogelijkheden in de neurowetenschappen. Daarenboven is er een bijzondere kernfaciliteit in de experimentele biomedische beeldvorming die nieuwe horizonten verkent in de moleculaire beeldvorming van de hersenen in functie van het onderzoek van gedrag en neurologische aandoeningen. Het Interfacultair Instituut Moleculaire Neurowetenschappen, gestructureerd rond het departement Moleculaire Genetica van het Vlaams Instituut voor Biotechnologie, en het Centrum Medische Genetica garanderen mee speerpuntonderzoek in de Moleculaire en Cellulaire Biomedische Wetenschappen. De samenwerking tussen het Instituut voor Tropische Geneeskunde met zijn internationale uitstraling en de universitaire laboratoria met onderzoeksopdrachten voor o.m. de World Health Organisation geven de studenten de unieke mogelijkheid om 6

9 deel te nemen aan hoogstaand epidemiologisch, ecologisch, moleculair biologisch, microbiologisch, virologisch en immunologisch onderzoek naar o.m. HIV, malaria en ander infectie- en importziekten. Daarenboven heeft Antwerpen, samen met het Universitair Ziekenhuis Antwerpen, een van de grootste ziekenhuisnetwerken van Vlaanderen waar klinisch wetenschappelijk onderzoek gebeurt in samenwerking met gespecialiseerde clinical research organisations. Dit laat de biomedische weten schappen in Antwerpen toe om een gespecialiseerde en een unieke richting aan te bieden die clinical research professionals vormt die het geneesmiddelenonderzoek kunnen op volgen en begeleiden, of hoogtechnologische medische technieken kunnen uitvoeren als wetenschappelijk medewerker in ziekenhuizen. In 2011 opent een gloednieuw centrum voor preklinische beeldvorming op Campus Drie Eiken (MICA/BIL) waar kleine proefdieren bestudeerd worden voor fundamenteel of toegepast onderzoek of in samenwerking met de farmaceutische industrie, gebruik makend van de meest geavanceerde proefdierscanners voor Moleculaire en Functionele Beeldvorming. Dit laat biomedische studenten toe zich te bekwamen in Moleculaire en Functionele beeldvorming via een specifieke afstudeerrichting Moleculaire Beeldvorming (MI en dit te gebruiken in het latere beroepsleven voor preklinisch of klinisch onderzoek. Deze opleiding aan de Universiteit Antwerpen past tevens in een Europees Master Programma (EMMI). De samenwerking met het Vlaams Instituut voor Technologisch Onderzoek (VITO), in het bijzonder met het departement Milieutoxicologie, en het Instituut voor Milieukunde (IMK) laat ons toe om een opleiding aan te bieden in een richting Milieu en Gezondheidswetenschappen. In deze opleiding krijgen de studenten de gelegenheid zich te specialiseren in de relatie tussen milieufactoren, chemische stoffen, voeding en de menselijke gezondheid door kennis te verwerven in de moleculaire toxicologie, voeding, volksgezondheid en ecologie. Dit laat toe om milieutoxicologen te vormen die veiligheid van stoffen en milieufactoren kunnen onderzoeken ten behoeve van overheden en industrie. In samenwerking met de internationaal erkende faculteit voor Toegepaste Economische Wetenschappen wordt in Antwerpen ook de mogelijkheid geboden om een aanzienlijk studiepakket te volgen met betrekking tot beleid, management en ondernemerschap. Dit vakkenpakket introduceert de studenten in verschillende aspecten van bedrijfsleven, innovatie en kwaliteitszorg en leert wetenschappers ook ondernemend functioneren. Wanneer je met je diploma aan de slag wil als leraar in het secundair onderwijs, volg je in de masterjaren de optie onderwijs en krijg je een academische lerarenopleiding van zeer hoog niveau, gegeven in samenwerking met het pedagogisch vooraanstaande Instituut voor Onderwijs- en Informatiewetenschappen van de Universiteit Antwerpen. 7

10 Doelgroep en toelatingsvoorwaarden Rechtstreekse toelating vanuit Bachelor Biomedische Wetenschappen Bachelor in de Biologie* Bachelor in de Biochemie en Biotechnologie* Bachelor in de Bio-ingenieurswetenschappen (afstudeerrichting cel en gen)* Bachelor in de Geneeskunde* Bachelor in de Farmaceutische Wetenschappen* Bachelor in de Diergeneeskunde* Master in de Industriële Wetenschappen (afstudeerrichting Biochemie)* * Afhankelijk van de vooropleiding zijn 18 studiepunten van het masterprogramma specifiek vastgelegd door de onderwijscommissie. Verder studeren na je universitair diploma Na het behalen van je universitair diploma zijn de verdere studie- en specialisatiemogelijkheden: Doctoraat en de doctoraatsopleiding Postacademische vorming Master-na-masteropleidingen Aparte folders i.v.m. de verdere studie- en specialisatiemogelijkheden en de doctoraatsopleiding zijn verkrijgbaar bij de achteraan vermelde adressen. Binnen de faculteit Farmaceutische, Biomedische en Diergeneeskundige Wetenschappen kan je terecht bij het Instituut voor Permanente Vorming in de Life Sciences ( Loopbaanperspectieven Gezien het niveau van de specialisatie, bereiden een groot aantal afgestudeerden een doctoraat in de biomedische sector voor. Een aantal blijven bedrijvig in het wetenschappelijk onderzoek. Anderen vinden een job in de biotechnologische of farmaceutische industrie, elders in het bedrijfsleven, in wetenschappelijke instellingen, bij de overheid, in ziekenhuizen en zeker ook in het onderwijs. Afhankelijk van de gekozen richting kan je bij de studieprogramma s nog specifieke beroepenvelden vermeld zien. 8

11 Studieprogramma Het studieprogramma van 120 studiepunten bestaat uit een aantal kernvakken zoals proefdierkunde voor proefleiders (met erkend getuigschrift), bio-ethiek, de taalvakken, de onderzoeksstage, het projectvoorstel en de masterproef. Naargelang de gekozen afstudeerdrichting volg je daarbij een specifieke vakkencluster. Richting Klinisch wetenschappelijk onderzoek Studeren voor clinical research professional (CRP) In de richting Klinisch Wetenschappelijk Onderzoek leer je klinische functieonder zoeken uitvoeren en analyseren, klinische laboratoriumtesten valideren en medische beeldvormingstechnieken gebruiken. Hierbij moet je een zeer kritische houding aannemen bij het werken in een laboratoriumomgeving, een farmaceutisch bedrijf of een ziekenhuis. Good Laboratory Practices (GLP) en Good Clinical Practices (GCP) worden een professionele attitude. Je leert ook hoe nieuwe geneesmiddelen ontwikkeld worden zodanig dat je preklinische gegevens correct in een registratiedossier kan plaatsen en de relevantie hiervan voor het klinische onderzoek kan herkennen. Als toekomstig CRP leer je de uitvoering van een geneesmiddelenonderzoek en een klinische studie professioneel opvolgen, en verwerf je de nodige administratieve en juridische kennis voor de opvolging van een registratiedossier. Afgestudeerden van de richting Klinisch wetenschappelijk onderzoek gaan aan de slag als clinical research professional (CRP, CRA, ) of als medewerker in een klinische dienst voor het uitvoeren en organiseren van klinische functieonderzoeken en laboratoriumonderzoeken. Algemene stam Vakkencluster Klinisch wetenschappelijk onderzoek 30 Laboratory animal science 12 Onderzoeksstage 12 Bio-ethiek 3 Taalvak: Scientific English of Communication française 3 Projectvoorstel 12 Optievakken Keuze uit vakkenclusters specifieke richtingen onderzoek, onderwijs en/of ondernemerschap 18 Masterproef 30 TOTAAL 120 9

12 Richting Neurowetenschappen / Neuroscience Studeren voor onderzoeker van de hersenen, substraat van gedrag In de richting Neurowetenschappen bestudeer je enerzijds de onderliggende neuronale structuren en mechanismen van gedrag en geheugen en anderzijds de diagnose, verschijningsvorm en ontstaansmechanismen van verschillende neurologische en psychiatrische aandoeningen. Je leert experimenteel onderzoek opzetten, onder meer aan de hand van diermodellen, met het oog op onderzoek naar het neuraal substraat van gedrag en cognitie. Meer specifiek omvat dit het onderzoek naar excitatie, plasticiteit en connectiviteit van neuronen alsook hun werking in hersencircuits in normale toestand en bij ziekte. Daarnaast omvat dit ook onderzoek naar het autonoom zenuwstelsel en zijn centrale regulatorische functie. Tevens leer je experimenteel onderzoek opzetten naar de ontstaansmechanismen en pathologische processen gerelateerd aan neurologische en psychiatrische aandoeningen. Afhankelijk van de vraagstelling gebruik je hiervoor gedragsobservatorische, neurochemische, moleculair biologische, elektro fysiologische en microscopische technieken maar ook beeldvormende technieken die op niet invasieve wijze de levende hersenen en hun werking in beeld brengen. Je leert de verworven neurowetenschappelijke inzichten toe te passen om fundamentele en medische vraagstellingen op te lossen, gebruik makend van de aangeleerde technieken, terwijl je ook je onderzoeksresultaten kan rapporteren in wetenschappelijke publicaties of presentaties. Deze opleiding zal zich -afhankelijk van de deelnemende studenten- ontwikkelen tot een Engelstalige internationaal toegankelijke Masteropleiding. Afgestudeerden van de richting Neurowetenschappen gaan aan de slag als onderzoeker aan de universiteit of in de biomedisch georiënteerde industrie. Zij werken bij voorkeur aan een doctoraal proefschrift waarna zij een academische carrière kunnen verder zetten of een carrière beginnen als onderzoeker of onderzoeksmanager in biotechnologische of farmaceutische bedrijven. Algemene stam Vakkencluster Neurowetenschappen / Neuroscience 30 Laboratory animal science 12 Onderzoeksstage 12 Bio-ethiek 3 Taalvak: Scientific English of Communication française 3 Projectvoorstel 12 Optievakken Keuze uit vakkenclusters specifieke richtingen onderzoek, onderwijs en/of ondernemerschap 18 Masterproef 30 TOTAAL

13 Richting Infectieziekten en tropische ziekten Studeren voor onderzoeker van tropische ziekten In de richting Infectieziekten en Tropische Ziekten bestudeer je relevante (tropische) infectieziekten met praktisch inzicht in het samenspel van de ecologie en de ziekte. Je verkrijgt een goed inzicht in diverse aspecten van gastheer-parasiet interacties (immunologie, pathologie, ziektebeeld) en je leert patronen herkennen in de epidemiologie van (tropische) infectieziekten, deze relateren aan ecologische omstandigheden en op basis daarvan strategieën voor ziektebestrijding evalueren of voorstellen. Je leert zelfstandig een wetenschappelijk probleem in de tropische biomedische wetenschappen omschrijven, analyseren, erover rapporteren en oplossingen voorstellen, wat kan bijdragen tot de productontwikkeling in de farmaceutische en biotechnologische industrie, zoals in het vaccinonderzoek, de drugscreening en de diagnostica. Afgestudeerden van de richting Infectieziekten en Tropische Ziekten gaan aan de slag als onderzoeker in het Instituut voor Tropische Geneeskunde, farmaceutische bedrijven en universitaire laboratoria waar tropische ziekten en importziekten in het algemeen bestudeerd worden. Zij kunnen verderwerken aan een doctoraal proefschrift waarna zij als onderzoeker of onderzoeksmanager kunnen doorstromen naar farmaceutische en biotechnologische bedrijven. Algemene stam Vakkencluster Infectieziekten en Tropische Ziekten 30 Laboratory animal science 12 Onderzoeksstage 12 Bio-ethiek 3 Taalvak: Scientific English of Communication française 3 Projectvoorstel 12 Optievakken Keuze uit vakkenclusters specifieke richtingen onderzoek, onderwijs en/of ondernemerschap 18 Masterproef 30 TOTAAL

14 Richting Moleculaire en cellulaire biomedische wetenschappen Studeren voor onderzoeker van menselijke cellen en moleculen In de richting Moleculaire en cellulaire biomedische wetenschappen bestudeer je hoe het menselijke lichaam functioneert in ziekte en gezondheid, op het niveau van de cel en op het niveau van de belangrijke moleculen in de cel, zoals bv. DNA en eiwitten. Je krijgt inzicht in technieken op het vlak van DNA en eiwitanalyse, en je gebruikt deze zelf in het onderzoek. Je krijgt inzicht in therapieën die op de allernieuwste technologie zijn gebaseerd, zoals stamceltherapie of gentherapie. Je leert zelfstandig een wetenschappelijk probleem te identificeren met betrekking tot een menselijke ziekte, de huidige stand van wetenschap en technologie na te gaan aan de hand van wetenschappelijke literatuur, en een onderzoeksplan op te stellen om diepere inzichten te krijgen in moleculaire processen die hierbij een rol spelen. Je begrijpt hoe je nieuwe technologieën kan gebruiken om ziektes te diagnosticeren op basis van het genoom of het proteoom, en hoe nieuwe wetenschappelijke inzichten in interacties tussen cellen en moleculen kunnen leiden tot nieuwe therapieën of geneesmiddelen. Je leert hoe je onderzoeksresultaten kan rapporteren in wetenschappelijke publicaties of presentaties. Afgestudeerden van de richting Moleculaire en Cellulaire Biomedische Wetenschappen gaan aan de slag als onderzoeker aan de universiteit of in de biomedisch georiënteerde industrie. Zij kunnen verderwerken aan een doctoraal proefschrift waarna zij een academische carrière kunnen verder zetten of een carrière beginnen als onderzoeker of onderzoeksmanager in biotechnologische of farmaceutische bedrijven. Algemene stam Vakkencluster Moleculaire en cellulaire biomedische wetenschappen 30 Laboratory animal science 12 Onderzoeksstage 12 Bio-ethiek 3 Taalvak: Scientific English of Communication française 3 Projectvoorstel 12 Optievakken Keuze uit vakkenclusters specifieke richtingen onderzoek, onderwijs en/of ondernemerschap 18 Masterproef 30 TOTAAL

15 Richting Molecular Imaging Studeren voor expert in het gebruik van beeldvorming in geneesmiddelenonderzoek en ontwikkeling en vroege diagnose van ziekten, in een internationale omgeving In de richting Moleculaire beeldvorming leer je onderzoek uit te voeren gebruik makend van beeldvormingstechnieken die biologische processen in beeld brengen op het moleculair en cellulair niveau en in levende systemen (mens en dier). Deze richting bundelt expertise uit de moleculaire biologie en genetica (reportergenen en transgenen), chemie ((radio) labeling van moleculen en geneesmiddelen), biologie (kennis van lichaams processen en -structuren), fysica (beeldvormingtechnieken zoals Positron Emissie Tomografie PET-, Magnetische Resonantie Beeldvorming MRI-, bioluminescentie en fluorescentie beeldvorming, X stralen beeldvorming, echografie etc..), farmacie (preklinisch geneesmiddelenonderzoek) en geneeskunde (kennis van ziekteleer en diagnose). Wanneer vroeger het geneesmiddelenonderzoek leidde tot medicijnen met een meer algemene werking is het ondertussen duidelijk geworden dat ziekten veelal gepersonaliseerd zijn en aldus dienen behandeld te worden. Hierdoor wordt moleculaire beeldvorming wereldwijd de noodzakelijke tool voor de biotech- en farmaceutische industrie en biedt het in de kliniek de mogelijkheid voor gepersonaliseerde moleculaire therapie. Dit leidde ondermeer tot recente joint research programmes tussen de farmaceutische industrie en de beeldvormingindustrie en het werelwijd uitbouwen van life science faciliteiten met proefdierbeeldvorming onderzoek. Op deze manier geeft Moleculaire beeldvorming een nieuwe en nood zakelijke wending aan het huidige geneesmiddelenonderzoek en draagt het bij tot de ontwikkeling van vroege diagnostische merkers voor ziekte en therapie. Medische en moleculaire beeldvorming in het bijzonder levert technieken die translationeel zijn, dit wil zeggen die zowel in het proefdier als de patient kunnen gebruikt worden. Studenten hebben de keuze om deze richting uitsluitend aan de Universiteit Antwerpen te voltooien of in te stappen in een Europees Joint Master Programma. Indien zij voor dit laatste kiezen kunnen zij hun onderzoeksstage invullen aan de hand van 4 opeen volgende kortere intensive trainingen inzake beeldvorming bij meerdere Europese partners en kunnen zij ook hun thesis in het buitenland uitvoeren. Afgestudeerden van de richting Moleculaire Beeldvorming gaan aan de slag als professionals binnen deze vernieuwde onderzoeksstrategiën die zich volop voltrekken in de geneeskunde en de farmaceutische en biotech industrie. 13

16 Algemene stam Vakkencluster Molecular imaging 30 Laboratory animal science 12 Onderzoeksstage 12 Bio-ethiek 3 Taalvak: Scientific English of Communication française 3 Projectvoorstel 12 Optievakken Keuze uit vakkenclusters specifieke richtingen onderzoek, onderwijs en/of ondernemerschap 18 Masterproef 30 TOTAAL 120 Richting Milieu en gezondheidswetenschappen Studeren voor milieugezondheidsdeskundige De richting Milieu en gezondheidswetenschappen heeft als doelstelling multi diciplinaire academici te vormen met kennis van toxicologie, epidemiologie en risico-evaluatie die zullen werkzaam zijn op de doorsnee tussen mens en milieu. Ze verwerven inzicht in de gevaren en risico s van chemische stoffen en andere agentia, op de mens en zijn omgeving, en in de toxische werkingsmechanismen die aan de basis hiervan liggen. Deze kennis is erg belangrijk voor de bescherming van het milieu en de volksgezondheid en voor het opstellen van veilige milieu- en voedingsnormen en beheersmaatregelen voor stoffen en producten die in het milieu terechtkomen en waarmee de mens in contact kan komen. In de farmaceutische industrie is deze kennis nodig voor de evaluatie van de veiligheid van nieuwe medicijnen die ontwikkeld worden. Aspecten zoals voedselveiligheid en de inschatting van de heilzame effecten van diverse voedingscomponenten in het lichaam komen uitgebreid aan bod. Door deze studie kan je de impact op het milieu en gezondheid van een populatie beschrijven, analyseren en hierover informatie verzamelen en communiceren. Bovendien kan je een kritische beoordeling geven over impact van chemische stoffen op milieu en gezondheid. Als milieugezondheidsdeskundige kan je programma s opstellen om de invloeden van milieufactoren op de gezondheid van mens en milieu te onderzoeken en kan je zelfstandig wetenschappelijke onderzoeksprogramma s opstellen over de werkingsmechanismen en impact op de gezondheid van stoffen in de voeding, water, lucht, bodem en consumentenproducten. Je bent ook in staat om beschermende maatregelen (milieu, levensstijl) voor te stellen die de gezondheid bevorderen. 14

17 Op de arbeidsmarkt is er een structurele vraag naar het profiel van afgestudeerden met kennis over toxicologie, risico-evaluatie en de invloed van voeding op de gezondheid. De nieuwe Europese REACH richtlijn over de registratie van chemicaliën, de veranderde wetgeving over het uitvoeren van toxiciteittesten, inspanningen rond milieugezondheid van nationale en internationale overheden vormen daarvoor een duidelijk kader. Ook de voedingsindustrie in Europa is één van de belangrijkste industrieën die nood hebben aan specialistisch gevormde academici. De recente Europese regelgeving rond het gebruik van gezondheidsclaims op voedingsmiddelen vereist expertise in dit domein. Bovendien wordt op Europees niveau een belangrijk deel van het R&D budget aan voeding (ondermeer functionele voeding) besteed. Dit is een nieuwe stroming met belangrijke toekomstperspectieven voor de voedingsindustrie. Algemene stam Vakkencluster Milieu en gezondheidswetenschappen 30 Laboratory animal science 12 Onderzoeksstage 12 Bio-ethiek 3 Taalvak: Scientific English of Communication française 3 Projectvoorstel 12 Optievakken Keuze uit vakkenclusters specifieke richtingen onderzoek, onderwijs en/of ondernemerschap 18 Masterproef 30 TOTAAL 120 Richting Onderzoek en ondernemerschap Studeren voor een ondernemend biomedisch onderzoeker De richting Onderzoek en ondernemerschap heeft tot doel de student kennis en vaardig heden bij te brengen om als biomedisch wetenschapper te kunnen functioneren in het midden- en topkader van private en publieke wetenschappelijke organisaties zoals wetenschappelijke instellingen en overheidsinstanties. Enerzijds geeft de opleiding de student het nodige inzicht in de werking van een organisatie om het management te kunnen duiden, begrijpen en beïnvloeden. Dit inzicht heeft voornamelijk betrekking op gehanteerde concepten, methoden en instrumenten. Anderzijds stimuleert de opleiding de ontwikkeling van belangrijke basisvaardig heden m.b.t. ondernemerschap. De student leert hoe hij/zij de aangereikte inzichten professioneel, methodisch en kritisch kan aanwenden bij de analyse en vormgeving van het management van organisaties. 15

18 Het management van organisaties kent vele gezichten. Doorheen de cluster komen diverse managementaspecten aan bod. Enerzijds betreft het meer algemene managementaspecten zoals het plannen, organiseren, leiden en controleren van organisaties. Anderzijds betreft het meer specialistische aandachtspunten. Concreet gaat het over belangrijke aspecten van financieel en juridisch management, innovatie management, ondernemerschap en procesmanagement. De keuze van deze specialistische aandachtspunten wordt ingegeven door de directe relevantie ervan bij midden- en topmanagementfuncties in een biotechnologische en wetenschappelijke omgeving. De algemene en specialistische kennis kan gebruikt worden om zowel te functioneren als midden- of topmanager binnen een bestaande organisatie als in een zelf opgerichte organisatie. In beide situaties is er immers nood aan eenzelfde basispakket generieke kennis en vaardigheden. In het eerste geval dienen de kennis en vaardigheden ter ondersteuning van het bestaande ondernemersschap binnen de organisatie. In het tweede geval dienen de kennis en vaardigheden voor de ontwikkeling van een eigen onderneming. De richting Onderzoek en ondernemerschap heeft evenveel aandacht voor het onderzoek in de biomedische wetenschappen. Bovendien blijven de onderzoeksstage en de masterproef per definitie georiënteerd op biomedisch onderzoek. Algemene stam Vakkencluster richting ondernemerschap 30 Onderzoeksstage 12 Bio-ethiek 3 Taalvak: Scientific English of Communication française 3 Projectvoorstel 12 Optievakken Keuze uit vakkenclusters specifieke richtingen onderzoek 30 Masterproef 30 TOTAAL

19 Richting Onderzoek en onderwijs Studeren voor biomedisch onderzoeker met de optie voor leraar In de richting Onderzoek en onderwijs kan je de indalende specifieke lerarenopleiding volgen als deel van je masteropleiding. De decreetgever geeft aan dat van de 120 studiepunten er dan 30 studiepunten gaan naar opleidingsonderdelen van de lerarenopleiding. Het diploma leraar behaal je na het afwerken van de volledige lerarenopleiding van 60 studiepunten. Wie niet opteert voor de richting onderzoek en onderwijs en later toch in het onderwijs wil stappen dient na de masteropleiding de lerarenopleiding te volgen in het systeem van de aansluitende lerarenopleiding. De basiscompetenties omschrijven de kennis, vaardigheden en attitudes waarover je moet beschikken om op een volwaardige manier als beginnend leraar te kunnen fungeren. De basiscompetenties stellen je in staat door te groeien naar het beroepsprofiel. De basiscompetenties zijn geordend in 10 functionele gehelen, rollen die je als leraar zal vervullen: begeleider van leer- en ontwikkelingsprocessen, opvoeder, inhoudelijke expert, organisator, innovator, onderzoeker, partner van de ouders/verzorgers, lid van een schoolteam, partner van externen, lid van de onderwijsgemeenschap en cultuur participant. Ten slotte bevatten de basiscompetenties 10 attitudes waarover je als een beginnend leraar dient te beschikken: beslissingsvermogen, relationele gerichtheid, kritische ingesteldheid, leergierigheid, organisatievermogen, zin voor samenwerking, verantwoordelijkheidszin, creatieve gerichtheid, flexibiliteit en gerichtheid op adequaat en correct taalgebruik en communicatie. De richting Onderzoek en onderwijs heeft evenveel aandacht voor het onderzoek in de biomedische wetenschappen. Bovendien blijven de onderzoeksstage en de masterproef per definitie georiënteerd op biomedisch onderzoek. Algemene stam Vakkencluster richting onderwijs 30 Onderwijsstage 12 Bio-ethiek 3 Taalvak: Scientific English of Communication française 3 Projectvoorstel 12 Optievakken Keuze uit vakkenclusters specifieke richtingen onderzoek 30 Masterproef 30 TOTAAL

20 Opleidingsonderdelen 18 In de beknopte beschrijvingen worden vooral de doelstellingen van de afzonderlijke vakken beschreven. Het aantal studiepunten en het semester binnen de tweejarige opleiding (4 semesters) wordt aangegeven. Bij de samenstelling van zijn/haar vakkenpakket dient de student wel rekening te houden met de volgtijdelijkheid, hiermee wordt aangegeven welke voorkennis nodig is om een bepaald vak te kunnen volgen. Sommige vakken worden hieronder weergegeven met een Engelstalige titel. Dat wil zeggen dat dit vak in principe in het Engels gedoceerd wordt. Dit is van belang in het kader van het internationaal karakter van deze masteropleiding Proefdierkunde voor proefleiders (erkend getuigschrift) Laboratory animal science (12 sp sem 3) Deze cursus heeft als doel de student te leren hoe op een zorgvuldige en verantwoorde wijze gebruik gemaakt wordt van proefdieren in biomedisch onderzoek en hoe dit gebeurt conform de vigerende wetgeving. De noodzakelijke praktische vaardigheden worden eveneens aangeleerd. Bovendien beoogt deze cursus, de student een overzicht en inzicht te verschaffen in de verschillende types proefdiermodellen en ook hun relevantie en specifieke aanwendbaarheid kritisch te analyseren. De cursus biedt onderwerpen aan die in het KB 13/09/2004 opgelijst staan en waarvan een grondige kennis vereist is voor de erkenning als proefleider. In verschillende sessies wordt dieper ingegaan op zowel meer algemene (ethiek, gedrag, wetgeving) als heel praktische onderwerpen (voeding, huisvesting, anatomie, anesthesie,...) met betrekking tot proefdieren. De definitie, validatie, aanwendbaarheid en beperkingen van dier modellen worden in het laatste deel van het opleidingsonderdeel belicht. Representatieve diermodellen (voor toxicologisch, cardiovasculair, gastroenterologisch, nefrologisch, oncologisch, neurologisch ea. onderzoek) voor humane ziekte beelden worden vanuit een praktische benadering op een interactieve manier behandeld. Tijdens praktische sessies leren studenten met proefdieren om te gaan en een aantal eenvoudige experimentele technieken toe te passen. In de mate van het mogelijke worden alternatieve methoden ingeschakeld. Verbredingsvakken Bio-ethiek (3 sp sem 2) De studenten worden vertrouwd gemaakt met de ethische problemen en discussies rond biotechnologie en bio-medische wetenschappen die in de maatschappij en de wetenschappelijke wereld aan de orde zijn. Dit vak wil veeleer tot kritische reflectie uitnodigen dan pasklare antwoorden bieden. Het nodigt de studenten uit tot zelfstandig kritisch denken, gesteund door voldoende wetenschappelijke informatie, maar ook bewust van de eigenheid van tradities, methoden en stijlen van ethische reflectie die vandaag impliciet of expliciet de maatschappelijk-ethische discussies en debatten vorm geven.

21 Scientific English (3 sp taalkeuzevak - sem 2) De cursus is gericht op het ontwikkelen van vaardigheden met betrekking tot enerzijds het schrijven van een gedetailleerd academisch essay, rapport of scriptie en anderzijds het overtuigend mondeling presenteren van deze informatie. Via het analyseren van zowel wetenschappelijke als wetenschapspopulariserende teksten krijgen de studenten inzicht in het wordingsproces van een artikel, paper of rapport. Andere belangrijke aandachtspunten zijn de ontwikkeling van een formele geschreven stijl en aangepast taalgebruik en het vermijden van plagiaat. De vaardigheden die vereist zijn om overtuigend mondelinge presentaties te geven worden elke les verbeterd door regelmatig oefenen en het toepassen van de gekregen feedback. Alle opdrachten worden zodanig geselecteerd dat ze discussie in groepsverband bevorderen. Communication française (3 sp taalkeuzevak sem 2) In de hoorcolleges worden de studenten vertrouwd gemaakt met diverse communicatietechnieken in het Frans: synthese, presentatie, argumentatie, debat, vergaderen, notuleren, correspondentie en telefoongesprekken. In de werkcolleges worden de communicatieve vaardigheden uitgediept. De studenten zullen leren de basismechanismen en technieken toepassen voor begrip en productie van diverse zakelijke tekstsoorten (mondeling en schriftelijk). Centraal daarbij staan duidelijke en gepaste formulering, argumentatie en tekststructurering. Deze aspecten zijn zeer karakteristiek voor de Franse taal en cultuur. Het studieprogramma bestaat uit de volgende onderdelen: synthese van lees- en luisterteksten in het belangstellingsveld van de studies klinische wetenschappen; vaktechnische presentaties en debatten; vergadertechnieken en notuleren; zakelijke brieven; telefoneertechnieken. 19

22 Training wetenschappelijk onderzoek Onderzoeksstage (12 sp sem 2) Door het introduceren van een korte stage tijdens het eerste masterjaar biomedische wetenschappen wordt de student de gelegenheid geboden reeds kennis te maken met een bedrijfs-, ziekenhuis- of labo-omgeving, klinisch of wetenschappelijk onderzoek van nabij te volgen en zelf reeds enkele vaardigheden aan te leren. De stage omvat 6 weken aan een regime van 4 dagen per week en vindt plaats gedurende de tweede helft van het tweede semester. Deze stage dient vooral gezien te worden als een technische opleiding waarbij niet zozeer de inhoud van het onderzoek maar wel de praktische vaardigheden centraal staan. Ontvangstlabo s bieden experimentele vaardigheden aan die tijdens de stage kunnen gevolgd worden en vervolgens zelf uitgevoerd. Klinische diensten en klinische laboratoria bieden een kennismaking aan tot de belangrijkste klinische functie-onderzoeken, beeldvormings- en laboratoriumtechnieken die tijdens de stage kunnen gevolgd worden en vervolgens onder begeleiding zelf uitgevoerd. Bedrijfsstages hebben tot doel de student te introduceren in de verschillende deeldomeinen van klinische research. De uitgevoerde activiteiten en bekomen resultaten worden in het lab- of activiteitenjournaal opgenomen en kritisch besproken met de begeleider en promotor. In de afstudeerrichting Onderzoek en onderwijs wordt dit vervangen door onderwijsstages (12 sp; sem. 2 en 3). Tijdens de inleefstage (3 sp.) maakt de student kennis met een breed spectrum aan activiteiten inherent aan het leraarsberoep. Bovendien worden in de instapstage (3 sp.) situaties in de klas gevolgd onder begeleiding van een mentor. De student observeert tien lessen en geeft zelf zes stagelessen binnen de gekozen vakdidactiek. In het derde semester volgt de student een groeistage (6 sp.). Tijdens de groeistages oefent de student meer diepgaand in het functioneren als vakleraar. Tijdens de groeistages maken de studenten kennis met verschillende onderwijscontexten. De student wordt verbonden aan twee stagescholen. Het gaat daarbij om verschillende onderwijsvormen (bijv. ASO en TSO). Eén van beide kan zich ook buiten het secundair onderwijs situeren (bijv. volwassenenonderwijs, hoger onderwijs, bedrijfsopleiding). In de groeistage moet de student vier lessen observeren en twintig lessen geven. De groeistages moeten gezien worden als een continuum waarbij men in het begin sterk begeleid wordt en waarbij men gaandeweg zelfstandiger optreedt naarmate de stage vordert. 20

23 Projectvoorstel (12 sp sem 3) In de voorbereiding van de masterproef dient de student een uitgebreide literatuur studie te verrichten. Bovendien dient hij de wetenschappelijke opdracht van de promotor te vertalen in een onderzoeksplan met gemotiveerde keuze van de onderzoeksmethoden. Zowel de literatuurstudie en het onderzoeksplan vormen een onderwerp van overleg binnen de onderzoeksgroep. Het projectvoorstel wordt geëvalueerd door voorstelling ervan binnen de onderzoeksgroep en de verantwoording tegenover de promotor en de assessoren van de masterproef. Masterproef (30 sp sem 4) De masterproef is een zelfgeschreven tekst op basis van eigen onderzoek dat verricht wordt onder begeleiding van de promotor. Daartoe kiezen alle studenten een laboratorium of onderzoeksplaats uit een lijst van potentiële laboratoria of plaatsen waar ze hun masterproef willen uitvoeren. De tekst (30 tot 50 blz.) van de masterproef is opgebouwd zoals een wetenschappelijk artikel met (1) een inleiding, die het onderzoek kadert in het onderzoeksveld (2) materiaal en methoden, die de gebruikte technieken weergeeft (3) de resultaten, die de bekomen gegevens beschrijft (4) een discussie, die de resultaten bespreekt en kadert in het onderzoeksveld (4) een literatuurlijst. De evaluatie is gebaseerd op het schriftelijke verslag van de masterproef en op een openbare verdediging. Elke masterproef wordt beoordeeld door de promotor en twee assessoren. Bij de evaluatie wordt rekening gehouden met de kwaliteit van de schriftelijke verhandeling. Er wordt gekeken naar het gehalte van het wetenschappelijke werk, de verwerking van de gegevens, de bespreking en de conclusies die worden getrokken, de bondigheid en de algemene presentatie en schrijfstijl. Bij de evaluatie wordt tevens rekening gehouden met de kwaliteit van presentatie en de discussie tijdens de verdediging. 21

24 Beschrijving vakkenclusters Richting Klinisch wetenschappelijk onderzoek Principles of in vivo biomedical imaging, preclinical and clinical studies (6 sp - sem 1) Preclinical drug research (6 sp - sem 1) Klinische onderzoeks- en laboratoriumtechnieken (6 sp - sem 2) Klinisch geneesmiddelenonderzoek (6 sp - sem 2) State-of-the-Art lectures in Biomedicine (6 sp - sem 3) Principles of in vivo biomedical imaging, preclinical and clinical studies (6 sp sem 1) De basisprincipes van de biomedische beeldvorming worden als parate kennis bij gebracht. Hierbij wordt ook aandacht besteed aan radio-actieve isotopen, de interactie van straling met materie en het biologisch gedrag van radiofarmaceutische verbindingen voor diagnostisch en therapeutisch gebruik. De cursus behandelt zowel de fysische basisprincipes als biomedische toepassingen van de verschillende types van biomedische beeldvorming: X-stralen beeldvorming en CT-scan, echografie met ultra geluid, Doppler ultrasoon, MRI magnetische resonantie beeldvorming, radionuclide beeldvorming: scintigrafie, SPECT en PET. Preclinical drug research (6 sp sem 1) Met deze cursus verwerft men inzicht over de preklinische ontwikkeling van geneesmiddelen door farmaceutische en biotechnologische bedrijven. De afgestudeerde moet in staat zijn om preklinische gegevens in een registratiedossier correct te plaatsen en de relevantie hiervan voor het klinische onderzoek te herkennen. 22 In een overzicht van de belangrijkste farmaceutische en biotechnologische bedrijven worden onderzoeksstrategieën, product portfolio s, e.a. besproken. De volgende thema s komen aan bod: Biotechnologische uitdagingen en toepassingen in geneesmiddelonderzoek. Algemene structuur/werking van een farmaceutisch/biotechnologisch bedrijf met de nadruk op enerzijds management, quality control, onderzoek en productie en anderzijds op Good Laboratory Practices (GLP) en Good Manufacturing Practices (GMP) Preklinische ontwikkeling: flowchart en proces analyse. Hierbij wordt ingegaan op bronnen van nieuwe moleculen via chemische, natuurlijke of biotechnologische processen, de farmacologische evaluatie m.i.v. strategieën en -modellen, computersimulaties, cellulaire en niet-cellulaire screening, proefdiermodellen, e.a.., de farmacokinetiek: absorptie, distributie, metabolisme en excretie (ADME), de toxicologie: acute en chronische toxiciteit, mutagenese, carcinogenese, reproductietoxiciteit en ecotoxiciteit, en de farmaceutische ontwikkeling: doseringsvormen, stabiliteit, productievereisten, e.a.

25 Klinische onderzoeks- en laboratoriumtechnieken (6 sp sem 2) Met deze cursus verwerft men de competentie om als medewerker te functioneren in een klinische dienst voor het uitvoeren en organiseren van klinische functieonderzoeken en laboratoriumonderzoeken. De afgestudeerde kan cardiovasculaire en respiratoire functieonderzoeken uitvoeren en analyseren, de sensitiviteit, specificiteit en predictieve waarden van laboratoriumtesten bepalen, en van de klinisch microbiologische, biochemische en hematologische testen de technische en medische validatie van de test resultaten analyseren. In het deel Klinische functieonderzoeken worden cardiovasculaire functieonderzoeken, niet-invasieve cardiovasculaire functie evaluatie, invasieve cardiovasculaire functie evaluatie, respiratoire functieonderzoeken behandeld die gepaard gaan met sitebezoeken. In het deel Klinische laboratoriumonderzoeken behandelt men de thema s klinische microbiologie, klinische biochemie, klinische hematologie die steeds gepaard gaan met sitebezoeken. Klinisch geneesmiddelenonderzoek (6 sp sem 2) Met deze cursus verwerft men inzicht over de klinische ontwikkeling van genees middelen, vaccins en devices door farmaceutische en biotechnologische bedrijven. De afgestudeerden moeten in staat zijn om klinische gegevens in een registratiedossier correct te plaatsen en inzien hoe deze gegevens voortbouwen op de kennis uit het preklinische onderzoek. De studenten hebben een grondig inzicht in de inhoud en opbouw van een studieprotocol, en kennis over mogelijke keuzes op gebied van studieopzet, en hun consequenties. Zij kennen alle actoren die betrokken zijn bij klinisch geneesmiddelenonderzoek, en hun specifieke percepties en verwachtingen. De in dit vak verworven kennis, aangevuld met de praktische ervaring van stage en meesterproef, stelt de studenten in staat om vlot door te stromen naar een uitvoerende en/of coördinerende functie binnen het klinisch-wetenschappelijk onderzoek. State-of-the-Art lectures in Biomedicine (6 sp sem 3) In deze lezingencyclus worden thema s behandeld die verdiepend en verbredend zijn voor de richting. Zo kunnen onderwerpen aan bod komen zoals: ontwikkeling en registreren van devices, het medisch dossier en beheer van gezondheidsgegevens, het opstarten van een bedrijf in de medische en life sciences. De lezingen worden verzorgd door ervaringsdeskundigen en kunnen jaar na jaar aangepast worden. 23

26 Richting Neurowetenschappen / Neuroscience Cellular and molecular neuroscience (6 sp - sem 1) Clinical neuroscience (6 sp - sem 1) System neuroscience (6 sp - sem 2) Behavioral neuroscience (6 sp - sem 2) Neuroimaging, preclinical and clinical studies (6 sp - sem 3) Computational neuroscience (6 sp - keuze - sem 3) Deze afstudeerrichting profileert zich binnen NENS ( De vakken worden in het Engels gedoceerd indien anderstalige studenten hierop inschrijven. Cellular and molecular neuroscience (6 sp sem 1) De cursus behandelt de biofysische en moleculaire mechanismen van neuronale exciteerbaarheid en van synaptische transmissie en plasticiteit. Het eerste deel van de cursus omvat synapsen, synaptische plasticiteit en exciteerbaarheid van neuronen waarbij uitgebreid recente literatuur wordt bestudeerd. Presynaptische mechanismen zoals neurotransmitters, vesikel cyclus en quantale vrijstelling, en postsynaptische mechanismen zoals de expressie en farmacologie van ionotrope en metabotrope receptoren, worden bestudeerd. Recente inzichten in de mechanismen van synaptische plasticiteit ter hoogte van spines worden besproken. Neuronale exciteerbaarheid wordt bepaald door de interactie van spanningsgevoelige ionen kanalen, wat aanleiding geeft tot fenomenen zoals bursting en accomodatie, en de integratie van synaptische input. Hierbij worden ook begrippen van de kabelvergelijking geïntroduceerd. Het tweede deel gaat in op de moleculaire biologie en diversiteit van spannings gevoelige ionenkanalen waarbij aandacht besteed wordt aan structuurfunctie analyse en farmacologie, en de biofysische mechanismen van permeatie. Experimentele technieken zoals voltage clamp, patch clamp, noise analyse, FRET wordten gedemonstreerd en inge oefend. Gebruik makend van computermodellen worden gating, permeatie en neuronale activiteit geïllustreerd. Verder worden kanaalziekten zoals congenitale en verworden stoornissen in exciteerbaarheid behandeld. Clinical neuroscience (6 sp sem 1) De cursus zal een overzicht geven van neurologische en psychiatrische nosologische entiteiten, met additionele aandacht voor een reeks neurologische aandoeningen die centraal staat in de Antwerpse neurowetenschappelijke onderzoeksgemeenschap. Het eerste deel van de cursus geeft een algemeen overzicht van het klinische beeld, epidemiologie, etiologie en management van neurologische en neuropsychiatrische aandoeningen. Volgende topics worden o.a. behandeld: slaapstoornissen, psychiatrische aandoeningen (schizofrenie, affectieve stoornissen), motorneuron aandoeningen, cere- 24

27 brovasculaire aandoeningen, epilepsie, hoofdpijn, neurodegeneratieve aan doeningen, multiple sclerose en demyeliniserende aandoeningen, neuromusculaire aandoeningen, infectieuze aandoeningen, neuro-oncologie, trauma, metabole aandoeningen, ruggenmergpathologie. Het tweede deel van de cursus verschaft een gedetailleerde analyse van neurodegeneratieve aandoeningen (dementie en ziekte van Parkinson), epilepsie, cerebrovasculaire aandoeningen, multiple sclerose en neuromusculaire aandoeningen, m.i.v. lopend onderzoek naar pathofysiologie, diagnose en management. Wetenschappelijke preklinische en klinische studies gerelateerd aan deze aandoeningen worden in detail bestudeerd. System neuroscience (6 sp sem 2) Met deze cursus leert de student hoe netwerken van neuronen nieuwe functies kunnen genereren en hoe experimenteel verkregen kennis met verschillende graden van detail of complexiteit (van ionenkanalen tot gedrag) kan leiden tot een geïntegreerd inzicht aangaande functies op het systeemniveau. Bovendien leert de student hoe de belangrijkste systemen van het zenuwstelsel hun functie vervullen, en in staat zijn de functionele gevolgen van letsel of ziekte te voorspellen. In het deel Sensorische Functies wordt een overzicht gegeven van de zintuigorganen (visueel, auditief, olfactorisch, gustatief, vestibulair, somatosensorisch, proprioceptief), en gaat men dieper in op de verwerking van sensorische signalen door hogere (subcorticale en corticale) centra. Verder komen aan bod : de synaptische organizatie van de thalamus, visuele aandacht, cochlea-prothesen, laterale inhibitie. In het deel Motorische Functies gaat men dieper in op oogbewegingen, principes van bio-mechanica, de synaptische organizatie van het ruggenmerg, de houdingcontrole, locomotie, vrijwillige bewegingen, de synaptische organizatie van de basale ganglia en het cerebellum. In het deel Autonome en Regulatorische Functies behandelt men de vergelijkende anatomie en fysiologie van het autonome zenuwstelsel, de centrale controle over het autonome zenuwstelsel, de neuronale controle over het cardiovasculaire, respiratoire, urogenitale en digestieve systeem, autonome neuro-effector-mechanismen, interacties met het endocriene systeem, stoornissen van het autonome zenuwstelsel, de synaptische organizatie van de hypothalamus en de hersenstam. Het deel Cognitieve en gedragsfuncties biedt een overzicht van de functionele en synaptische organizatie van de neocortex en van het limbische systeem, een inleiding tot beeldvorming van de hersenen en tot de cognitieve neurowetenschappen, en de principes van netwerkdynamica en van het ontstaan van hersenritmes en epilepsie. 25