Initiatief raadsvoorstel tot het aanpassen van de doelstellingen voor het Van Abbemuseum

Transcriptie

1 Initiatief raadsvoorstel tot het aanpassen van de doelstellingen voor het Van Abbemuseum Inleiding. De gemeente Eindhoven bevindt zich financieel in uitdagende tijden. In het programma samen werkend aan morgen wordt voor een totaal bedrag van 56 miljoen aan bezuinigingen benoemd voor de periode , waaronder een bedrag van ruim 6,6 miljoen voor de cultuursector. Hierin is het Van Abbemuseum meegenomen voor een structurele bezuiniging van De PvdA realiseert zich dat bezuinigingen noodzakelijk zijn, ook in de cultuursector. In dit kader constateert de PvdA dat de breedte, onder andere CKE en de Bibliotheek, relatief zwaar wordt belast ten opzichte van de topinstellingen. Derhalve is de PvdA op zoek gegaan naar additionele bezuinigingsmogelijkheden in de sector cultuur en uitgekomen bij het Van Abbemuseum. Doelstelling. Het Van Abbemuseum wordt weer een museum van en voor de stad en met een toegankelijke programmering, niet alleen voor de kunstelite, maar ook voor een breder publiek. Het Van Abbemuseum realiseert, naast de reeds aangekondigde bezuiniging van , extra structurele inkomsten in 2015 ten bedrage van , wat direct een vermindering van de bijdrage aan het Van Abbemuseum, dus bezuiniging, oplevert van eenzelfde bedrag. Deze extra bezuiniging creëert (financiële) ruimte voor andere, nader in te vullen, doelen of initiatieven. Voorstel. 1. Het college opdracht te geven om de raad voor 1 februari 2012 een nieuw vierjarenplan ( ) voor Van Abbemuseum voor te leggen waarin: - het Van Abbemuseum weer een museum van en voor de stad wordt en met een toegankelijke programmering voor een breed publiek; - de kernwaarden zoals die voor de periode benoemd waren, Radicalisme, Diversiteit, Gastvrijheid en Kennisuitwisseling, herijkt worden; - de structurele inkomsten bij het Van Abbemuseum worden verhoogd met minimaal door meer betalende bezoekers te trekken. 2. Het college opdracht te geven om de verhoging van de structurele inkomsten te laten leiden tot een substantieel lagere bijdrage aan het Van Abbemuseum en dit terug te laten vloeien naar de algemene middelen. Argumenten. 1. Bezuinigen is ook het realiseren van meer inkomsten. Bezuinigen is niet alleen een kwestie van defensief acteren, oftewel bezuinigen middels kostenreductie, snijden of efficiencyverbetering, maar kan ook offensief, de vlucht voorwaarts, door de realisatie van meer inkomsten. In het geval van het Van Abbemuseum leiden hogere p 1 / 11

2 inkomsten tot een lagere bijdrage van de Gemeente Eindhoven aan haar dienst Van Abbemuseum. Derhalve stelt de PvdA voor om het Van Abbemuseum stevigere doelstellingen op te leggen ten aanzien van de (betalende) bezoekersaantallen. Het doel hiervan is om in de komende periode van vier jaar, , substantieel extra inkomsten te genereren die de gemeentelijke bijdrage evenredig verminderen. Deze bijdrage kan dan elders ingezet worden, bijvoorbeeld binnen de sector cultuur of ten gunste van de algemene middelen. Hoe, hoeveel en waar is een punt van latere zorg, maar dat de breedte hierin meegenomen en ontlast kan worden lijkt evident. Er moet dus een slag gemaakt worden en dit kan het beste door aanpassing van de doelstellingen van het Van Abbemuseum, enerzijds de kwalitatieve doelen, anderzijds de kwantitatieve en financiële doelen. Drie aspecten overigens die in elkaar grijpen en elkaar versterken. 2. Aanpassen van de kernwaarden is noodzakelijk. In de gemeentelijke jaarrekening staat: Het promoten en toegankelijk maken van hedendaagse beeldende kunstuitingen van kwalitatief zeer hoog, internationaal niveau, teneinde de betrokkenheid te vergroten en educatie en recreatie te bevorderen, door middel van het organiseren van tentoonstellingen en andere kunstuitingen en het tonen, in stand houden en uitbreiden van de eigen collectie. Tevens projecten buiten de muren van het museum realiseren, waardoor het museum meer verweven raakt met Eindhoven en doelgericht wijkspecifieke projecten kan ontplooien.. 1 Door de directie zijn de volgende kernwaarden voor de jaren benoemd: Radicalisme (experiment), Diversiteit (een zo divers als mogelijk publiek bereiken), Gastvrijheid (open, vriendelijke sfeer voor bezoekers) en Kennisuitwisseling (educatie voor iedereen). Het museum heeft de afgelopen jaren waarschijnlijk te veel de nadruk gelegd op de eerste kernwaarde, Radicalisme. Dit blijkt niet alleen uit de zeer lage bezoekersaantallen ten opzichte van de benchmark musea, maar ook uit de professionele mening van de pers, recensenten, (ex)directeuren en kenners (zie bijlage 2). De inzet op de kernwaarden Radicalisme heeft er toe geleid dat het museum zich hierin heeft verloren en de weg naar het hart van het publiek is kwijtgeraakt. En daarmee ook het zicht op de gemeentelijke doelstellingen: promoten, toegankelijk maken, betrokkenheid vergroten. Het museum lijkt de weg kwijt en ook het hooggeëerd publiek heeft dus afgehaakt. Afgehaakt omdat het zich bij het Van Abbemuseum al lang niet meer zo hooggeëerd voelt. En met het verliezen van het publiek is ook de politieke en financiële realiteit uit het oog verloren. Voorgesteld wordt dan ook om de kernwaarden te herijken en opnieuw te wegen. Alle kernwaarden moeten tenslotte aan bod komen. Er zou ruimte moeten zijn om vooruitstrevend, innovatief en verrassend bezig te zijn, zonder de realiteit en het publiek uit het oog te verliezen. 3. Een breed toegankelijk museum: de levendigheid terug. Kunstkenners en liefhebbers hebben het in relatie tot het Van Abbemuseum nu vaak over een museum met distantie tot het publiek, een museum dat mensen niet meer raakt, zwaar en onmeedogend. Waar is het 1 Bron: Gemeentelijke jaarrekening. p 2 / 11

3 museum waar je met liefde wordt uitgedaagd en verrast? Het museum dat spanning biedt. Zijn we in Eindhoven bang geworden voor een museum waar ook cultuur en kunst getoond wordt voor meer dan alleen de kunstelite? Überhaupt een toegankelijker museum, denk alleen al aan de discussie over het openstellen van het Van Abbemuseum voor bruidsparen. Pas na enig aandringen vanuit de Raad was men hiertoe bereid. En het mooie is dat dit raadsvoorstel aansluit bij de titel van het beleidsplan van de directie van het Van Abbemuseum dat in 2006 werd gepresenteerd: De levendigheid moet terug. (Van Dale: levendig = druk). Gooi de deuren open, een frisse wind en spraakmakende exposities. Iedereen blij! De burger die zijn museum weer herkent, de overheid die minder subsidie hoeft te geven en de medewerkers van het Van Abbemuseum die trots zijn op de geleverde performance. De directie moet dus de bakens verzetten en komen tot een structuur die transparantie biedt en die ruimte geeft aan cultureel ondernemerschap en ambitie. 4. Aantal betalende bezoekers moet omhoog Wat opvalt is dat het Van Abbemuseum geen kans ziet substantieel meer bezoekers binnen te halen over de afgelopen jaren. Het aantal betalende bezoekers is de laatste drie jaar, 2008 (56.359) (51.750), zelfs met afgenomen, zo n kleine 9% daling. Ook is het aantal bezoekers in de begroting ( ) naar beneden bijgesteld, van naar Uit de in bijlage 1 opgenomen drie tabellen blijkt duidelijk dat het Van Abbemuseum niet alleen achterblijft in het totaal aantal bezoekers, maar ook in betalende bezoekers en betalende bezoekers per duizend inwoners. Uit deze benchmark met vijf vergelijkbare musea in Nederland, blijkt dat het Van Abbemuseum veel potentieel in (betalende) bezoekers laat liggen en dus ook veel inkomsten. De Kunsthal Rotterdam trekt 9,3 maal zoveel vol betalende bezoekers als het Van Abbemuseum. Als we kijken naar alle betalende bezoekers, dus ook die bezoekers die op enigerlei wijze korting genieten, trekt het Gemeentemuseum Den Haag jaarlijks 4,7 maal zoveel bezoekers, oftewel bijna meer per jaar! In relatie tot het inwoneraantal trekt het Groninger museum per inwoners 389 vol betalende bezoekers, tegen het Van Abbemuseum slechts 40! Op alle (bezoekers) kengetallen scoort het Van Abbemuseum het slechts van de in de vergelijking meegenomen musea: Bonnefanten museum Maastricht, Kunsthal Rotterdam, Boijmans van Beuningen Rotterdam, Groninger museum, Gemeentemuseum Den Haag. 2 Het voorstel is om in de begroting de doelstelling ten aanzien van bezoekersaantallen geleidelijk te verhogen en separate doelstellingen te definiëren voor vol betalende bezoekers en betalende bezoekers. 2 Argumenten zoals het niet vergelijkbaar zijn van collecties, het type museum, het achterland, aantal gratis bezoekers et cetera passeren waarschijnlijk allemaal de revue bij de beoordeling van de benchmark cijfers. Maar veel argumenten gelden zowel voor de andere musea als voor het Van Abbemuseum en ze nemen niet weg dat de verschillen schrijnend zijn. p 3 / 11

4 Van Abbemuseum Benchma rk (*) Vol betalend Totaal betalend Totaal (incl gratis) (*) als doel voor 2015 is genomen het gemiddelde van de vijf benchmark musea. Als het Van Abbemuseum deze alleszins reële doelstelling behaald, dan presteert men dus gemiddeld, en nog niet meer dan gemiddeld, ten opzichte van de benchmark musea. Deze doelstellingen lijken dus realistisch, zeker als de periode om dit te bereiken, vierenhalf jaar, in aanmerking wordt genomen. Kosten. De gemeentelijke dienst Van Abbemuseum heeft de laatste drie jaar een negatief resultaat laten zien ten opzichte van de vastgestelde begroting, respectievelijk (2008), (2009) en (2010). In totaal draagt de gemeente in 2010 ruim 4,7 miljoen bij aan exploitatie van het Van Abbemuseum. Per bezoeker (exclusief de GLOW bezoekers: in 2010) is dit een gemeentelijke bijdrage van ongeveer 54,-. Hierbij dient opgemerkt te worden dat dit een bedrag is waarin de huurlasten, die onbekend zijn, niet meegenomen zijn. Op basis van het rapport Droom, wens en werkelijkheid van Twynstra Gudde (november 2007) blijkt dat de investering in de nieuwbouw van het Van Abbemuseum 29,2 miljoen bedroeg. Op basis van een gangbare huur van 8% van de stichtingskosten moet aan de jaarlijkse gemeentelijke bijdrage aan het Van Abbemuseum een bedrag van 2,3 miljoen extra toegerekend worden, kosten die nu waarschijnlijk in de begroting van de sector Grond & Vastgoed zitten verwerkt. Oftewel een bijdrage per bezoeker van 80,- per bezoeker! Ter vergelijking: per bezoeker aan de ijsbaan draagt de gemeente ongeveer 4,- bij (op basis van de kadernota , afbouwend tot een gemeentelijke bijdrage van 0,- in 2014). Het initiatiefvoorstel brengt geen kosten met zich mee, wel opbrengsten, zowel financieel als sociaal maatschappelijk. Immers, in dit voorstel vinden meer mensen de weg naar het Van Abbemuseum en maken kennis met het museum en de exposities. Financieel levert dit extra inkomsten op, zoals entree, verkoop van boeken (e.d.) en inkomsten uit het restaurant. Het positieve effect van de toenemende bezoekersaantallen is, bij gelijkblijvende prijzen en opbrengsten per bezoeker van de bookshop en horeca (zie bijlage 3) als volgt te becijferen (2015 in vergelijking met 2010): Extra inkomsten vol betalende bezoekers bezoekers à 9,00 = Extra inkomsten betalende bezoekers bezoekers à 4,30 = Extra inkomsten horeca / bookshop bezoekers à 1,20 = Totaal = p 4 / 11

5 Mogelijk nemen de kosten in beperkte mate toe, alhoewel veel zaken of ruim in het jasje zitten (denk aan bemensing van de kassa en bookshop) dan wel door vrijwilligers gerund worden (bijvoorbeeld de cicerones). De beperkte toename van de kosten kan gecompenseerd worden uit de te verwachten hogere inkomsten uit fondsen en sponsorwerving. Toegankelijker programmeren leidt tot meer interesse van het publiek en dus ook van sponsoren, immers de sponsoren haken eerder aan bij tentoonstellingen die kunnen rekenen op een grote publieke belangstelling en zijn bij meer publiek ook bereid meer te betalen. Communicatie. Wijziging van de doelstellingen voor het Van Abbemuseum in de begroting en aanpassing van de managementcontracten van de directie van het Van Abbemuseum. Arnold Raaijmakers Raadslid Partij van de Arbeid p 5 / 11

6 Ontwerp Raadsbesluit 11R4528 De raad van de gemeente Eindhoven; gezien het voorstel van raadslid A. Raaijmakers (PvdA) d.d. 4 oktober 2011; besluit: 1. Het college opdracht te geven om de raad voor 1 februari 2012 een nieuw vierjarenplan ( ) voor Van Abbemuseum voor te leggen waarin: - het Van Abbemuseum weer een museum van en voor de stad wordt en met een toegankelijke programmering voor een breed publiek; - de kernwaarden zoals die voor de periode benoemd waren, Radicalisme, Diversiteit, Gastvrijheid en Kennisuitwisseling, herijkt worden; - de structurele inkomsten bij het Van Abbemuseum worden verhoogd met minimaal door meer betalende bezoekers te trekken. 2. Het college opdracht te geven om de verhoging van de structurele inkomsten te laten leiden tot een substantieel lagere bijdrage aan het Van Abbemuseum en dit terug te laten vloeien naar de algemene middelen. Aldus vastgesteld in de openbare vergadering van,voorzitter,griffier p 6 / 11

7 Bijlage 1. 11R4528 Verhouding vol betalende bezoekers (2010) Van Abbemuseum Bonnefanten Maastricht ,3 x Van Abbemuseum Boijmans van Beuningen Rotterdam ,3 x Van Abbemuseum Gemeentemuseum Den Haag ,4 x Van Abbemuseum Groninger museum Groningen ,6 x Van Abbemuseum Kunsthal Rotterdam ,3 x Van Abbemuseum 16,6 x Van Rotterdam totaal Abbemuseum Cijfers afkomstig van de betreffende musea. Groninger museum was in 2010 zeven maanden gesloten, derhalve 2009 cijfers gebruikt. Verhouding betalende bezoekers (2010) Van Abbemuseum Bonnefanten Maastricht ,8 x Van Abbemuseum Kunsthal Rotterdam ,6 x Van Abbemuseum Boijmans van Beuningen Rotterdam ,4 x Van Abbemuseum Groninger museum Groningen ,0 x Van Abbemuseum Gemeentemuseum Den Haag ,7 x Van Abbemuseum Rotterdam totaal ,0 x Van Abbemuseum Cijfers afkomstig van de betreffende musea. Groninger museum was in 2010 zeven maanden gesloten, derhalve 2009 cijfers gebruikt. Vol betalende bezoekers per inwoners (2010) Aantal inwoners Betalend per inwoners Eindhoven Den Haag Rotterdam Maastricht Groningen Groninger museum was in 2010 zeven maanden gesloten, derhalve 2009 cijfers gebruikt. Ook de toegangsprijzen van het Van Abbemuseum bieden nog ruimte. Van de vijf benchmark musea zijn er vier die een hogere entreeprijs rekenen (11% hoger). Alleen het Bonnefanten museum is 1,- goedkoper. Recent onderzoek, februari 2011, wijst overigens uit dat: In de periode de toegangsprijzen van musea gestegen zijn met 20,43%, terwijl de inflatie slechts 6,72% bedroeg (CBS). De verhoging van de prijzen heeft niet geleid tot minder bezoekers, integendeel, over de periode is het totale bezoekersaantal van de 55 best bezochte musea gestegen van 9,5 miljoen naar 12,5 miljoen (+32%, dit ondanks de economische crisis). p 7 / 11

8 Verder geeft De Nederlandse Museumvereniging (Amsterdam) aan dat de inkomsten uit de bookshop en horeca gemiddeld op een bedrag van 1,90 liggen. Nemen we beide bovenstaande potentiële verhogingen mee, entreeprijs plus 11% en inkomsten uit bookshop en horeca op 1,90, dan komen de extra inkomsten op ruim p 8 / 11

9 Bijlage 2. 11R4528 Pers, recensenten, (ex-)directeuren en kenners over het Van Abbemuseum. Rob Schoonen, ED 17 september Het is in ieder geval geen feestelijke tentoonstelling, maar een zoals er de laatste tijd vaak te zien zijn: niet goed, niet slecht, vóór alles intellectueel en vaak behoorlijk saai. Hans Den Hartog Jager, NRC 9 september Vanuit hier/out of here, rating 1 ster van 5. Zowel voor de samenstellers... is Eindhoven duidelijk geen stad waar je wilt verblijven, maar die je gebruikt als springplank naar spannendere en weidsere horizonten. Dat kun je als Engelse museumdirecteur... misschien denken, stiekem en heel af en toe, maar om het zonder gêne op je jubileum te tonen, grenst aan minachting. Marina de Vries, Volkskrant 18 maart Play 4, rating 1 ster van de 5. Een postmoderne hutspot van kunstwerken uit verschillende tijden, sferen en culturen, via ondoorgrondelijke logica verbonden. Wim Pijbes, Directeur Rijksmuseum, Trouw 8 januari Iedereen moet zich er welkom en serieus genomen voelen, ongeacht leeftijd of afkomst. De term hooggeëerd publiek komt uit de theaterwereld, maar zou ook moeten gelden voor musea. Het publiek heeft altijd gelijk, is mijn devies. Mensen moeten plezier beleven aan een museumbezoek, en als het kan er ook nog iets van opsteken. Omdat dat moeilijk te meten is, kun je als criterium nemen dat ze graag nog een keer terug willen komen. Mensen die straks in het Rijksmuseum komen, krijgen daar het mooiste en belangrijkste te zien wat we hebben, de top van de Nederlandse kunst. Dan gaat het dus niet alleen om onze nationale schatten, maar ook om identiteit, normen en waarden. Maar dan zo gepresenteerd dat bezoekers ervaren: dit huis is voor en van ons allemaal. Daarnaast heeft hij ook altijd het algemeen belang willen dienen. In bepaalde in zichzelf gekeerde segmenten van de kunstwereld, waar alleen maar kringgesprekken met gelijkgestemden worden gevoerd, heeft men dat lange tijd niet willen zien. Daar was Van den Ende bij voorbaat verdacht omdat hij zich richtte op het grote publiek. Noemt u eens namen. Vooral in de hedendaagse kunst kom je die jongens en meisjes nog tegen. Instituten als het BAK in Utrecht, De Appel in Amsterdam, Witte de With in Rotterdam en ook het Van Abbemuseum in Eindhoven hebben zich naar mijn smaak te veel naar binnen gekeerd. Paul Kempers, Groene Amsterdammer, 6 januari Langs de topstukken van de historische avant-garde drentelen terwijl u radicale ideeën van El Lissitzky achteloos terzijde schuift? Dat mag, maar eigenlijk is het gat van de deur nog te goed voor u; u hebt immers toegegeven aan het typische bourgeoisverlangen , laat staan dat u weet heeft van de politieke potentie van kunst.... dat Esche... laat weten dat het best mogelijk is dat het museum over een halve eeuw niet meer bestaat. Of dat een aantrekkelijke gedacht is, valt te bezien. Maar als het ervan komt, dan is de... p 9 / 11

10 geuite wens om de instituties te overstijgen gehoord, en is die verderfelijke plek waar men zich kritiekloos onderdompelt in de roerloze en kalme wateren van het esthetisch welbehagen (Esche) definitief overwonnen. Amen. Lucette ter Borg, NRC 3 december Het kan ook slechter. Heb je het over overdracht van kunst, dan wordt je met hoongelach begroet. Die hoon is vaak afkomstig van kunstinstellingen die een kritische en onderzoekende rol van hedendaagse kunstpraktijken hoog in het vaandel hebben staan. De Appel is daar een voorbeeld van. Maar ook..., en - in toenemende mate - het Van Abbemuseum in Eindhoven. Ik heb me al die jaren..., erover verwonderd. En ik ben niet de enige: ook collega-critici speken over het probleem van de lege zalen, de zalen waar wel kunst hangt, maar waar geen kip komt kijken. Altijd vallen weer diezelfde namen van diezelfde instellingen.... Janneke Wesseling, NRC 3 december Ander voorbeeld: het Van Abbe heeft een binnenplein van het museum door de kunstenaar Ahmet Ögüt vol laten storten met twaalf ton steenkool.... dit platte kitschproject is een vernedering voor het publiek. Bedacht door een kunstenaar, maar gerealiseerd dankzij het museum. Ex-museumdirecteur. Is het volstrekt niet eens met het beleid van Esche. De functie van een museum moet zijn om zoveel mogelijk mensen met kunst in aanraking te brengen (zendelingsdrang). Komt zelf nauwelijks meer in het Van Abbe: Van Abbe is wereldberoemd, in eigen kring. In de museawereld wordt nu gedacht: laat het Van Abbe maar de zogenaamde voortrekker spelen. Echter wat is het nut voor het Van Abbe of Eindhoven? Werkt de directie slechts aan haar eigen CV? De directie scoort goed bij de avant-garde en de incrowd. Het museum wordt geleid alsof het een eigen privé-galerie is. Advies: snel museum verzelfstandigen, sterk bestuur met ook ondernemers / mensen uit het zakenleven. Tip: probeer een paar maal per jaar een toptentoonstelling te programmeren, daarnaast ruimte op het gebied van avant-gardistische kunst. Recensent. Museum wordt omgebogen van beeldende kunst naar discussie en propaganda centrum. Glow en DDW zijn het bewijs dat mensen van heinde en ver komen om iets te zien. Het wezen van het museum: het laten zien van beeldende kunst, de directie bant het uit het museum. Is kunst Entartet verklaard in het Van Abbemuseum? p 10 / 11

11 Bijlage 3. 11R4528 Bezoekers inkomsten (per betalende bezoeker). Jaar Totaal Bezoekers Per bezoeker bedrag , , ,40 Gemiddeld 4,30 Bookshop (per bezoeker, 2010 excl. Glow en extern/buitenland ). Jaar Totaal Bezoekers Per bezoeker bedrag , , ,80 Gemiddeld 0,80 Horeca (per bezoeker, 2010 excl. Glow en extern/buitenland ). Jaar Totaal Bezoekers Per bezoeker bedrag , , ,30 Gemiddeld 0,40 p 11 / 11