Verhaal door Tim 1817 woorden 18 december keer beoordeeld. Geschiedenis

Transcriptie

1 Verhaal door Tim 1817 woorden 18 december keer beoordeeld Vak Geschiedenis Sfeerreportage VOC Achter de mast leef ik, een van de rijke mensen. Ik ben de kapitein op het schip. Ik ben op reis met andere rijke mensen; zoals de opperstuurmeester, de opperkoopman, de dominee, de chirurgijn en de belangrijke gasten die aan boord zijn. Er gaan geen vrouwen mee, alleen mijn vrouw gaat mee op reis. Het leven achter de mast, in het rijke gedeelte, is in vergelijking met de voorkant van de mast heel luxe vind ik. De belangrijke passagiers leven in erg comfortabele hutten. In de hutten staan een tafel met stoelen, een bed, een kast en soms zetten we er ook nog een bank in. De hutten zijn gesloten, en de andere passagiers kunnen dus niet zien wat er gebeurt in de hutten. Er zitten dunne houten tussenschotten tussen de hutten, dus wat er gebeurt in mijn hut kan iedereen in mijn gedeelte horen. De mensen die meereizen en achter de mast leven, mogen hun eigen spullen meenemen. De spullen die nodig zijn, zoals wat voedsel en drinken, worden ook meegenomen. Er wordt bijvoorbeeld scheepsbeschuit meegenomen, dat eten kan niet snel rotten/gaan schimmelen. De eigen lading die meegenomen wordt, wordt vaak verkocht in Indië. De eigen spullen zijn bijvoorbeeld glaswerk, boeken, hoedenkisten, tabak, en koffie. De arme mensen hebben het een stuk slechter, ze leven in hangmatten, hebben minder mooie kleren en krijgen een stuk minder te eten. Kunt u mij nu verder niet meer storen? Er is storm op komst. We moeten zo snel mogelijk wegvaren voordat het te laat is! Laat een matroos zo snel mogelijk naar mijn hut komen. De opperstuurman loopt naar een matroos en schudt hem wakker. Hij zegt: Je moet nu naar de kapitein toe, nu! De matroos vliegt zijn hangmat uit en gaat zo snel mogelijk naar de kapitein toe. Wat is er aan de hand kapitein? Ik beveel de matroos iedereen op het schip zo snel mogelijk te waarschuwen dat er storm op komst is. De matroos rent weg en roept iedereen op het schip : Er is storm op komst! Alle hens aan dek! Iedereen op het schip raakt in paniek en rent rond over het dek. De koers wordt zo snel mogelijk veranderd, en een paar matrozen gaan onder het dek met alle kracht tegen het stuurwiel aanduwen. Opeens komt de eerste windvlaag. Een matroos vliegt van het dek af de zee in, dus gaat iedereen de matroos zoeken. De Nederlandse vlag van het schip wordt direct op de kop gehangen, om de andere schepen die bij hun varen te waarschuwen dat er een man overboord is. In vloten gaat de bemanning op zoek naar de matroos. Wanneer ze hem vinden, is het al te laat. De matroos is verdronken. De matroos wordt meegenomen en met een kanonskogel in zijn hangmat overboord gegooid. Na de treurige gebeurtenis gaat iedereen weer verder met het leven op het schip. Iedereen is erg angstig, maar doet zijn best. Opeens ziet een matroos iets gebeuren, er komt een heel harde windvlaag aan. Een van de andere schepen kapseist en zinkt. Het andere schip vaart weg voor Pagina 1 van 5

2 de storm, en net op tijd ook. Dagen na de storm zien we land. We zijn ontsnapt aan de storm, en iedereen is erg blij. Twee dagen na de storm komt het schip aan in Indonesië. Iedereen springt en is blij als ze er eindelijk, na acht maanden varen zijn aangekomen. Er wordt gejuicht en geschreeuwd. We hebben het gehaald! Het leven als arm persoon voor de mast Voor de mast was het leven een heel ander verhaal. Hier verbleven de onder andere de soldaten en matrozen. Zij leefden op het overloopdek tussen kisten en hangmatten, kanonnen en handelsgoederen. Door het lage plafond moesten zij zich voorover gebogen door het ruim verplaatsen. Waar de edele lieden nog op matrassen konden slapen moest deze lui het zich zo comfortabel mogelijk zien te maken in een hangmat. De matroos De kist van de matroos was gevuld met kleren (een jas, een of twee broeken, een paar hemden en onderbroeken, een slaapmuts en soms een paar schoenen). Verder stopte de zeeman in zijn kist een tabaksdoos, pijpen en een tondeldoos om vuur te maken, een stuk zeep, een spiegeltje en enkele kammen, een bord, messen, lepels, een kan en een kroes, alles met zijn initialen gemerkt, en enig naaigerei. Diegenen die konden lezen en schrijven namen papier en inkt mee, een bijbel of navigatiehandboek. Iedereen nam enige kazen, hammen, stroop en flessen jenever mee voor de eerste weken aan boord. De dagelijkse werkzaamheden van de zeelieden waren o.a. op de uitkijk staan en het bedienen van de zeilen en lenspompen. Verder teerden de matrozen het schip, Bij goed weer zaten zij aan dek, voor de grote mast, op en onder het bakdek dat hun domein was. Zij verstelden hun kleding, maakten muziek of speelden een stuk schertstoneel. De soldaat Omstreeks 1700 beschreef Nicolaas de Graaff dat de VOC een toevluchtsoord was voor armoedzaaiers waaronder Polakke, Sweeden, Deenen, Noord-luyde, Jutte, Hamborgers, Bremers, Lubekkers, Dantsikers, Konixbergers, Hoogduytse, Oosterlingen, Wesfaalders, Bergse, Gulikse, Kleefse, en voorts allerhande Moffen, Poepe, Knoete, Hannekemaijers en andere kassoepers, die t gras nog tussen de tanden steekt Om de uitgestrekte Nederlandse bezittingen tegen indringers te beschermen, had de VOC zo n soldaten in dienst. Zestig tot zeventig procent van het VOC-personeel in Azië bestond uit soldaten. Zij waren afkomstig uit dezelfde eenvoudige sociale milieus als het scheepsvolk. Door een groot tekort aan soldaten uit eigen land werden veel militairen en soms zelfs hele regimenten in het buitenland geronseld. Het militaire voetvolk vormde de laagste rang in de VOC-hiërarchie. Hun werkzaamheden bestonden Pagina 2 van 5

3 voornamelijk uit wachtlopen voor de Nederlandse bezittingen. De scheepsjongen De VOC maakte dankbaar gebruik van weesjongens uit het armen- en het burgerweeshuis. Het bestuur van zo n weeshuis kreeg een behoorlijke vergoeding voor het leveren van een scheepsjongen. Het was bovendien een uitkomst om lastige jongens naar zee te sturen. Overigens wilden veel jongens maar al te graag naar zee. Tussen 1720 en 1773 voeren maar liefst 63 jongens uit het Armen- en Burgerweeshuis in dienst van de VOC naar de Oost. Ze mochten aan het werk gaan als (hulpje van de) matroos, kuiper, timmerman, chirurg of ziekentrooster. Dikwijls was zo n jongen nog maar net twaalf jaar oud. De jongens kregen als uitrusting mee: Drie dozijn pijpen, zes pond peperkoek, twee stoop sterke drank, drie pond tabak, twee pond tamarinde (een laxeermiddel), twee pond suiker, twee paar kousen en twee paar wanten, twee slaapmutsen, een half dozijn messen, vier grove en vier fijne kammen, een kannetje inkt, een pennemes, pennen, papier en een stukje rode lak. Verder ontbrak ook niet het bijbeltje, een pistool, kleding, een hangmat, dekens, een kussen, een bord en 3 lepels. Hun uitrusting verschilde van keer tot keer. Dat was afhankelijk van leeftijd, de rang die ze gingen bekleden en de bestemming van de reis. Na de reis Een reis naar China duurde zo n anderhalf jaar. Als ze weer veilig de thuishaven bereikten werden de jongens uit huis geplaatst. Volgens het bestuur van het weeshuis konden ze met hun ervaring echt niet meer bij de onschuldige kinderen in de weeshuizen verblijven. Als ze geluk hadden, kwamen de jongens in loondienst bij een of ander gezin. Als ze pech hadden, kwamen ze terecht bij een zieleverkoper die hen opsloot in een volkslogement tot er weer een schip naar de Oost vertrok. Barre omstandigheden Naarmate de reis langer duurde werden de omstandigheden op het dichtbevolkte dek steeds slechter. De stank van het kielwater onderin het schip vermengde zich met de sterke lichaamsgeuren van de bemanningsleden en de onaangename lucht van uitwerpselen van ratten, de scheepskat en soms ook menselijke ontlasting. Als de stank ondragelijk werd of er veel zieken waren, dan ging men over tot het sprenkelen van azijn of het branden van buskruit met jeneverbessen en andere kruiden, om de lucht te zuiveren. Echter wanneer er een storm uitbrak verslechterden de omstandigheden nog meer aangezien dan de luiken dicht moesten om te voorkomen dat al het water naar binnen spoelde. Pagina 3 van 5

4 Ongedierte Via gaten tussen de balken onder in het ruim kon het kielwater weg worden gepompt. Via deze weg echter wist ongedierte zich naar binnen te werken. Duizendpoten, schorpioenen, ratten, muizen, vlooien, luizen en schadelijke mieren wisten allemaal naar binnen te komen. De steken van de duizendpoten en schorpioenen waren zeer giftig en veroorzaakten hevige pijnen en dus moest men constant oplettend zijn. De maaltijd De maaltijden van de lieden voor de mast verschilde ook enorm van dat van andere opvarenden. Al was de hoeveelheid eten voor de zeelieden en soldaten wel vaak voldoende, de maaltijden waren wel zeer eenzijdig, te zout en veel te vet. Er werd gezorgd voor voldoende calorieën maar er was een groot tekort aan vitaminen. Zo kreeg een man 5 kazen per reis, ½ pond boter en 5 pond scheepsbeschuit per week en per dag ruim een liter bier en een mutsje (1 dl.) wijn of jenever. De bemanning kreeg driemaal daags te eten: het ontbijt bestond uit gort met pruimen en boter, s middags en s avonds erwten, bonen of rijst met boter en enorme hoeveelheden mosterd. Zondags en donderdags 5 pond gepekeld rundvlees, dinsdags 3 ½ pond gepekeld varkensvlees en vrijdags en zaterdags 2 pond stokvis. In warme streken werd het rantsoen verminderd, maar werd meer bier verstrekt. Met drinkwater was men zeer zuinig en de kwaliteit was, na enige maanden in kuipen, slecht. Het gewone scheepsvolk at in groepen van zes of zeven man gezamenlijk uit één bak. Ondervoeding en uitdrogingsverschijnselen waren niet zeldzaam op de VOC schepen. Scheepsspelletjes In de vrije uren vermaakte het scheepsvolk zich door elkaar verhalen te vertellen, te stoeien en spelletjes te spelen. Deze spelletjes liepen uiteen van bord- en kaartspellen tot zelf verzonnen spellen. De laatste genoemde konden er soms erg grof aan toe gaan. Neem als voorbeeld het molenaarsspel dat een Duitse soldaat in een brief naar huis heeft beschreven. In dit spel zijn er een stuk of twaalf mannen die zich voor doen als graanzakken. De molenaar zingt een lied en rammelt met een vat met daarin een kanonskogel. Dan komt de boer die zijn levende graanzakken aan de molenaar aanbiedt. Deze worden vervolgens in een kring gezet, waarbij één ongelukkige graanzak in het midden wordt geplaatst. De molen gaat draaien waarbij alle mannen in de kring met hun voeten tegen de middelste graanzak aanschoppen. Wanneer de levende graanzak omvalt wordt deze weer overeind geduwd en zo gaat het malen van de molen door. Ziekte en de dood Deze mooie momenten stonden echter in groot contrast met vele zeer gevaarlijke en zeer droevige tijden die men mee maakte op het schip. Hoewel er zo nu en dan aan boord van de schepen een kind werd geboren waren ziekte, dood en verderf vele male vaker en duidelijker aanwezig. Hoe verder de reis vorderde hoe meer zieken er aan boord waren. De scheepschirurgijn had er zijn handen vol aan. Pagina 4 van 5

5 Pagina 5 van 5