Leven aan boord Monsterrol

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Leven aan boord Monsterrol"

Transcriptie

1 Leven aan boord Monsterrol inv. nr scan 35 72, scan 37.

2 inv. nr scan 42

3 Bron Pagina van de monsterrol van het schip de Liefde dat in 1702 voor de kamer Amsterdam naar Batavia voer. Op de monsterrol staan de namen van de opvarenden, hun woonplaats, hun functie aan boord, hun beloning en eventuele schulden genoteerd. Onderzoek met deze bron Door een monsterrol te bekijken wordt duidelijk hoe de bemanning van een VOC-schip eruit zag; hoe veel mannen er aan boord zaten en wat hun functie was. Alleen al bij het bekijken van een enkele pagina blijkt de bemanning van het schip de Liefde een vrij internationaal gezelschap te zijn. Waar komen al deze personen vandaan? Wat zouden daar de gevolgen van zijn aan boord? Ook is het interessant om te kijken welke functies de internationale opvarenden hadden, is er verschil met de functies die de inwoners van de Republiek bekleedden, en zo ja krijgt iedereen evenveel betaald? Onder de naam van de opvarende is vaak een andere naam te lezen aan wie een bedrag verschuldigd is. Vaak gaat het dan om een vrouw; een familielid aan wie een maandbrief is gegeven, of een van de ronselaars voor de Compagnie. De VOC had elk jaar duizenden nieuwe krachten nodig om de vertrekkende schepen te bemannen. De Compagnie was voor een groot gedeelte afhankelijk van ronselaars of zielverkopers. Zij vingen mannen op en brachten hen onder in hun volkshuizen. In ruil daarvan ontvingen zij (een deel van) het salaris van de matroos.

4 Regels aan boord inv. nr. 4982

5 Bron Voordat bemanningsleden in dienst treden, moeten zij eerst een eed afleggen op deze artikelbrief. Dit is een exemplaar dat na 1732 is gedrukt. De brief is opgesteld om het leven aan boord in goede banen te leiden. Discipline op het schip (waar soms zo n 300 man bemanning op aanwezig was) wordt door het opleggen van pittige straffen gehandhaafd. Geselen, kielhalen en brandmerken worden ingezet om de bemanning in het gareel te houden. Tijdens de reis worden de regels om de vier of zes weken voorgelezen. Onderzoek met deze bron In de kantlijn staat de kern van het artikel kort samengevat, daardoor is het snel duidelijk wat belangrijke punten waren. Onderwerpen waar de bewindhebbers moeilijkheden bij verwachten worden verboden. Zo is discussiëren over religie verboden, wat iets over de samenstelling op het schip kan zeggen (zie daarvoor de monsterrol). Ook het spelen van gokspelletjes mag niet. Het stuk geeft ook inzicht in de administratie en uitbetaling van salarissen, de omgang met het voedsel en het drinken van bier en hoe men zich aan land gedraagt. Als laatste is het interessant om te kijken wat er juist niet wordt geregeld in de artikelbrief. Is er iets te lezen over de positie van de matrozen zelf? Waarom zou dat zijn? En hoe zou dat er nu aan toe gaan? Hulpmiddelen Op poene van = op straffe van Een f is een moderne s (aan het begin en aan het einde van een woord wordt de s wel met een modern teken geschreven) voorbeeld: overlaft en koft maar ook des noods.

6 Protest folio 94 -> niet gedigitaliseerd van transcriptiesite Wat Matrozen aan boord van het schip Huis ten Eult (1688) zijn het zat. Ze slapen tussen de varkens en het is er bovendien erg koud. Met deze brief doen zij hun beklag bij de schipper. Doelbewust werd de brief door de matrozen in een cirkel ondertekend. Zo tonen ze zich eensgezind én maken het de schipper onmogelijk één van hen als leider of hoofd-samenzweerder aan te wijzen.

7 Onderzoek met deze bron Deze bron geeft een idee van het leven voor de mast ; de plek waar het normale scheepsvolk leefde. Aan boord werd verschil gemaakt tussen achter en voor de mast. Achter de mast eten de officieren, kooplui en passagiers van een gedekte tafel en slapen ze in comfortabele hutten. Terwijl de gewone bemanning zich onder vaak miserabele omstandigheden moet zien te redden.

Van de Oost naar de Republiek

Van de Oost naar de Republiek Van de Oost naar de Republiek De producten die in de Republiek worden aangeboden komen uit verschillende delen van het octrooigebied. Hoe zij uiteindelijk in de Republiek terechtkwamen wordt zichtbaar

Nadere informatie

7.1 Scheepsjournaals

7.1 Scheepsjournaals Thema/ onderwerp: Ontdekkaart 7.1 Scheepsjournaals Korte samenvatting van de leeractiviteit: De leerlingen vullen de woorden op de goede plek in in de gatentekst. De leerlingen bevragen het scheepsjournaal

Nadere informatie

Iedereen aan boord! Bontekoe Lesbrief deel 3. pagina 1. Bontekoe Lesbrief deel 3

Iedereen aan boord! Bontekoe Lesbrief deel 3. pagina 1. Bontekoe Lesbrief deel 3 Bontekoe Lesbrief deel 3 3 Afbeelding: De route die de VOC-schepen naar Azië namen. Iedereen aan boord! 1) Aanmonsteren Het leven aan boord van een VOC-schip was geen pretje. Maar in de tijd van de VOC

Nadere informatie

HANDEL LES 2. De Oostzeevaart of de Sontvaart. Aangenaam. De naam is Bicker, Jacob Bicker, directeur bij de Oostzeevaart.

HANDEL LES 2. De Oostzeevaart of de Sontvaart. Aangenaam. De naam is Bicker, Jacob Bicker, directeur bij de Oostzeevaart. Regenten en vorsten LES 2 HANDEL 1600 Aangenaam. De naam is Bicker, Jacob Bicker, directeur bij de Oostzeevaart. 1700 JE LEERT waarom de moederhandel zo belangrijk is; hoe de VOC werkt; hoe de WIC werkt.

Nadere informatie

Verslag van het nationaal archief Den Haag

Verslag van het nationaal archief Den Haag Verslag van het nationaal archief Den Haag Verslaggevers: Nafthali en Rens Wij gaan maandag 12 juni naar het nationaal archief in Den Haag. we gaan op zoek naar het gezonken schip van de VOC. VOC betekent:

Nadere informatie

Zuid-Afrika Jan van Riebeeck

Zuid-Afrika Jan van Riebeeck Zuid-Afrika Jan van Riebeeck 1.04.02 inv. nr. 1188 1.04.02 inv. nr. 1188 De reis naar Indië duurt zo n acht of negen maanden. Omdat het precies op de helft van de reis ligt is Kaap de Goede Hoop is de

Nadere informatie

6,3. Opstel door een scholier 2027 woorden 24 september keer beoordeeld. Geschiedenis. Inleiding

6,3. Opstel door een scholier 2027 woorden 24 september keer beoordeeld. Geschiedenis. Inleiding Opstel door een scholier 2027 woorden 24 september 2001 6,3 1227 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inleiding Met geschiedenis hadden we de opdracht gekregen om een werkstuk te maken met als hoofdvraag;

Nadere informatie

Dronken Zeeman - The drunken sailor.

Dronken Zeeman - The drunken sailor. De Dronken Zeeman Dronken Zeeman - The drunken sailor. Tijdens het werk aan boord van de grote zeilschepen werden vaak liedjes gezongen, dat maakte het werk makkelijker en leuker! Shanty s zijn dan ook

Nadere informatie

JOHANN HERMANN VORTMANN

JOHANN HERMANN VORTMANN V JOHANN HERMANN VORTMANN an Johann Hermann Vortmann (1769) was tot voor kort niet meer bekend dan dat hij op 28 juni 1769 Luthers gedoopt was in Menslage. Hij was het tweede kind van Gerdt Vortmann (1739-1781)

Nadere informatie

Vraag 1c. In welke plaatsen waren VOC- vestigingen in Nederland?...

Vraag 1c. In welke plaatsen waren VOC- vestigingen in Nederland?... Naam: DE VERENIGDE OOSTINDISCHE COMPAGNIE (VOC) In 2002 was het 400 jaar geleden dat de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) werd opgericht. Dit werd in binnen- en buitenland op diverse manieren herdacht.

Nadere informatie

De Trek onderdeel de Gouden Eeuw

De Trek onderdeel de Gouden Eeuw Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Therise Stubbe 11 October 2015 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/67244 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.

Nadere informatie

> Lees Specerijen. > Lees Schepen en forten.

> Lees Specerijen. > Lees Schepen en forten. LB -. De VC > Lees pecerijen. > Lees eder voor zich. De prijs van peper was erg hoog. Wat was daarvan de oorzaak? r waren meer kopers. r was erg veel peper te koop. De Hollanders hielpen elkaar. Veel schippers

Nadere informatie

Michiel de Ruyter. Pagina 41 Pagina 55

Michiel de Ruyter. Pagina 41 Pagina 55 Les behorend bij de volgende pagina s uit het boek Mail uit Barbarije : Pagina 41 Pagina 55 Link met andere vakken: drama Nederlandse taal Tijdsindicatie: 50 minuten 6.7 Beroepen aan boord van een schip

Nadere informatie

Werkblad 1 (Bij bladzijde 2 en 3 van het lesboek)

Werkblad 1 (Bij bladzijde 2 en 3 van het lesboek) Naam: Werkboek Werkblad 1 (Bij bladzijde 2 en 3 van het lesboek) Op het plaatje hieronder zie je de beurs nog een keer. Dit keer zie je ook vier tekstballonnetjes. De mannen die een tekstballon boven hun

Nadere informatie

VOC. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

VOC. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres E i Kiwijs 08 September 2011 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/32554 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.

Nadere informatie

Douwe Jongens, Douwe

Douwe Jongens, Douwe Douwe Jongens, Douwe n. Douwe, jongens, douwen! Ja, reken dat er aan boord van de grote zeilschepen hard gewerkt moest worden! In dit lied klaagt de bemanning over het zware leven op zee. Zeelui mochten

Nadere informatie

6,1. Werkstuk door een scholier 1701 woorden 10 februari keer beoordeeld. Geschiedenis

6,1. Werkstuk door een scholier 1701 woorden 10 februari keer beoordeeld. Geschiedenis Werkstuk door een scholier 1701 woorden 10 februari 2003 6,1 178 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inleiding. Wij hebben dit onderwerp gekozen omdat het een leuk onderwerp is en het kwam meteen in ons op

Nadere informatie

Zeerecht GZV (2) Kapitein (7.2) Kapitein (Master)

Zeerecht GZV (2) Kapitein (7.2) Kapitein (Master) Zeerecht GZV (2) Kapitein (7.2) Kapitein (Master) Is persoonlijk (eind)verantwoordelijk voor het voldoen aan, en nakomen van, alle wettelijke verplichtingen Vertegenwoordigt de eigenaar bij het nakomen

Nadere informatie

Bontekoe een van de vele Nederlanders die in de zeventiende eeuw de kost op zee verdiende.

Bontekoe een van de vele Nederlanders die in de zeventiende eeuw de kost op zee verdiende. Antwoorden door een scholier 1595 woorden 11 juni 2006 4,6 10 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Pharos Paragraaf 1 Een volk van schippers en handelaars Wie was Bontekoe? Bontekoe een van de vele

Nadere informatie

Zeerecht GZV (4) Werk- en rusttijden. 4 op 4 af? 5 op 7 af 8 op 4 af? 4 op 8 af 4 op 8 af? 14 op 14 af? gzv-4. gzv-4. gzv-2 kzv-3

Zeerecht GZV (4) Werk- en rusttijden. 4 op 4 af? 5 op 7 af 8 op 4 af? 4 op 8 af 4 op 8 af? 14 op 14 af? gzv-4. gzv-4. gzv-2 kzv-3 Zeerecht GZV (4) Werk- en rusttijden 4 op 4 af? 5 op 7 af 8 op 4 af? 4 op 8 af 4 op 8 af? 14 op 14 af? gzv-2 kzv-3 1 Oefeningen gzv-3 Oefeningen Verplichte oefeningen: Brand Schip verlaten (evacuatie)

Nadere informatie

Plus project: Titanic

Plus project: Titanic Plus project: Titanic Maak de opdrachten Bouw de Titanic! Maar wat is er dan allemaal gebeurd in 1912? Voor jullie ligt het werkboekje dat hoort bij deze webkwestie. Hierin vinden jullie de volgende onderdelen.

Nadere informatie

> Lees Specerijen. > Lees Schepen en forten.

> Lees Specerijen. > Lees Schepen en forten. LB -. De VC > Lees pecerijen. > Lees eder voor zich. De prijs van peper was erg hoog. Wat was daarvan de oorzaak? r waren meer kopers. r was erg veel peper te koop. De Hollanders hielpen elkaar. Veel schippers

Nadere informatie

Sindbad. De Vier Windstreken

Sindbad. De Vier Windstreken Nieuwsgierig naar de wereld achter de horizon, vertrekt Sindbad op een schip naar Oost-Indië. Hij bevaart alle zeeën en oceanen waar de zon op schijnt en beleeft de meest fantastische avonturen. Hongerige

Nadere informatie

inhoud Alle hens aan dek 1. Meer land, meer handel 2. Specerijen 3. Op avontuur 4. Aan boord 5. Ziek 6. Straffen aan boord

inhoud Alle hens aan dek 1. Meer land, meer handel 2. Specerijen 3. Op avontuur 4. Aan boord 5. Ziek 6. Straffen aan boord Alle hens aan dek inhoud Alle hens aan dek 3 1. Meer land, meer handel 4 2. Specerijen 6 3. Op avontuur 9 4. Aan boord 10 5. Ziek 14 6. Straffen aan boord 15 7. Het einde van de Gouden Eeuw 16 8. Filmpjes

Nadere informatie

Georg Naporra. Het leven van een VOC-matroos ( ) Georg Naporra was een boerenzoon uit een klein dorpje achterin Oost-Pruissen.

Georg Naporra. Het leven van een VOC-matroos ( ) Georg Naporra was een boerenzoon uit een klein dorpje achterin Oost-Pruissen. Georg Naporra Het leven van een VOC-matroos (1731-1793) Georg Naporra was een boerenzoon uit een klein dorpje achterin Oost-Pruissen. Oost-Pruissen was in de 18 e eeuw een gebied tussen Polen en Litouwen

Nadere informatie

LES 1 - Werkvel FILMPJE. De haven van Rotterdam. INLEIDING Wat gebeurt er in de haven? Wat is er voor jou te doen?

LES 1 - Werkvel FILMPJE. De haven van Rotterdam. INLEIDING Wat gebeurt er in de haven? Wat is er voor jou te doen? - Werkvel Dit werkvel hoort bij de digitale module op www.portofrotterdam.com/havenlink. Dit icoontje betekent dat je bij dit onderdeel de module of internet nodig hebt. 1 INLEIDING Wat gebeurt er in de

Nadere informatie

Schokland Werelderfgoed Kijktocht basis onderwijs

Schokland Werelderfgoed Kijktocht basis onderwijs Schokland Werelderfgoed Kijktocht basis onderwijs Opdracht 1 Bij de tekst Schokland Werelderfgoed op de grond. 1a. De grote foto op de grond is gemaakt in 1930. Toen was Schokland nog een eiland. Waarom

Nadere informatie

MET DE VOC IN ZEE. Arco Willeboordse over de reizen van de VOC schepen, Breskens, Aerdenburgh, Schoondijk en de Nieuwvliet

MET DE VOC IN ZEE. Arco Willeboordse over de reizen van de VOC schepen, Breskens, Aerdenburgh, Schoondijk en de Nieuwvliet MET DE VOC IN ZEE Visserijmuseum Breskens Museumn8 Arco Willeboordse over de reizen van de VOC schepen, Breskens, Aerdenburgh, Schoondijk en de Nieuwvliet Klik aan de linkerkant op het volgende nr. om

Nadere informatie

Verhaal door Tim 1817 woorden 18 december keer beoordeeld. Geschiedenis

Verhaal door Tim 1817 woorden 18 december keer beoordeeld. Geschiedenis Verhaal door Tim 1817 woorden 18 december 2016 6 15 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Sfeerreportage VOC Achter de mast leef ik, een van de rijke mensen. Ik ben de kapitein op het schip. Ik ben op reis

Nadere informatie

Ontdek. ons zoute DNA. Zonder de scheepvaart geen Nederland. basisonderwijs 2016/2017

Ontdek. ons zoute DNA. Zonder de scheepvaart geen Nederland. basisonderwijs 2016/2017 Ontdek ons zoute DNA Zonder de scheepvaart geen Nederland basisonderwijs 2016/2017 Welkom in het scheepvaartmuseum amsterdam Ontdek Het leven aan boord van verschillende schepen, doe mee aan het havenspel

Nadere informatie

novacollege.nl/maritiem Binnenvaart Zeevaart Maritiem 2016/2017

novacollege.nl/maritiem Binnenvaart Zeevaart Maritiem 2016/2017 novacollege.nl/maritiem Binnenvaart Zeevaart Maritiem 2016/2017 Later hoop ik een heel goede kapitein te worden. In die functie run ik zelfstandig een heel bedrijf, in de vorm van een schip. Dat houdt

Nadere informatie

Geschiedenis van Suriname : de slavenhandel

Geschiedenis van Suriname : de slavenhandel Geschiedenis van Suriname 1502-1808: de slavenhandel 1502: het begin van de Europese slavenhandel Na de ontdekking van Amerika werden er door de Spanjaarden en Portugezen al snel plantages aangelegd. Op

Nadere informatie

Tijd van regenten en vorsten: De gouden eeuw

Tijd van regenten en vorsten: De gouden eeuw Tijd van regenten en vorsten: De gouden eeuw Meester Rembrandt Zet een X, is het waar of niet waar? waar niet waar Rembrandt is een schilder van nu Op het plaatje staat het schilderij De nachtwacht Het

Nadere informatie

novacollege.nl/maritiem Binnenvaart Zeevaart MARITIEM 2018/2019

novacollege.nl/maritiem Binnenvaart Zeevaart MARITIEM 2018/2019 novacollege.nl/maritiem Binnenvaart Zeevaart MARITIEM 2018/2019 We maken op school veel sommen. Daarnaast doe je veel met je handen. Je leert een compressor uit elkaar halen en hoe een grote motor werkt.

Nadere informatie

Ontdek. ons zoute DNA. Zonder de scheepvaart geen Nederland. basisonderwijs 2015/2016

Ontdek. ons zoute DNA. Zonder de scheepvaart geen Nederland. basisonderwijs 2015/2016 Ontdek ons zoute DNA Zonder de scheepvaart geen Nederland basisonderwijs 2015/2016 Welkom in het scheepvaartmuseum amsterdam Ontdek Het leven aan boord van verschillende schepen, doe mee aan het havenspel

Nadere informatie

In deze regeling wordt verstaan onder besluit: Besluit vaartijden en bemanningssterkte binnenvaart.

In deze regeling wordt verstaan onder besluit: Besluit vaartijden en bemanningssterkte binnenvaart. REGELING van de Minister van Verkeer en Waterstaat, houdende regels met betrekking tot de vaartijden en bemanningssterkte binnenvaart (Regeling vaartijden en bemanningssterkte binnenvaart) De Minister

Nadere informatie

PLATTEGROND VAN DE TENTOONSTELLING

PLATTEGROND VAN DE TENTOONSTELLING NAAM DOCENTENEEMPLAAR GROEP SCHOOL WAAR MOET JE ZIJN: BIJ DE IEDERE OPDRACHT STAAT EEN NUMMER. DIT NUMMER KOMT OVEREEN MET HET NUMMER OP DE PLATTEGROND. HIER KUN JE DE OPDRACHT MAKEN. S C H O O N H E I

Nadere informatie

rijks museum Verdiepend programma Jij & de Gouden eeuw Bijlage: Onderzoeksvragen voor leerlingen 1/6 Ontsnapping Hugo de Groot Eeuw?

rijks museum Verdiepend programma Jij & de Gouden eeuw Bijlage: Onderzoeksvragen voor leerlingen 1/6 Ontsnapping Hugo de Groot Eeuw? 1/6 Bijlage: voor leerlingen Ontsnapping Hugo de Groot Eeuw? Personage 1. Hugo de Groot Wie was Hugo de Groot? Wat waren de onderwerpen waar hij als geleerde over schreef? Waarom werd hij opgesloten in

Nadere informatie

6,1. Werkstuk door een scholier 2366 woorden 30 juni keer beoordeeld. Geschiedenis. Hoofdstuk 1. Hoe is het VOC ontstaan?

6,1. Werkstuk door een scholier 2366 woorden 30 juni keer beoordeeld. Geschiedenis. Hoofdstuk 1. Hoe is het VOC ontstaan? Werkstuk door een scholier 2366 woorden 30 juni 2003 6,1 335 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Hoofdstuk 1 Hoe is het VOC ontstaan? De Nederlandse kooplieden werden rond 1590 buitengesloten van de lucratieve

Nadere informatie

Intra-Aziatische handel

Intra-Aziatische handel Intra-Aziatische handel Discours J.P. Coen 1.04.02 inv. nr. 4788 Brief van Jan Pieterszoon Coen aan de Heren XVII uit 1614. In deze brief geeft Coen zijn visie op een VOC-imperium in Azië. Op het moment

Nadere informatie

Batavia werf. We gingen naar Batavia werf.

Batavia werf. We gingen naar Batavia werf. Batavia werf We gingen naar Batavia werf. Met de klas. En we gingen ook met de auto. Ik zat met Yessir Thijs en Sebastiaan en de moeder van Sebastiaan.We hadden ook groepjes toen we in de Batavia werf

Nadere informatie

MPS Prins Willem Alexander. Bootvakantie 2015 11 oktober t/m 16 oktober

MPS Prins Willem Alexander. Bootvakantie 2015 11 oktober t/m 16 oktober Bootvakantie 2015 11 oktober t/m 16 oktober Voorwoord Namens Stichting On Toer heten we iedereen welkom aan boord van de Mps Prins Willem Alexander. Wij vinden het leuk dat jullie keuze op onze bootvakantie

Nadere informatie

HAVENS EN DE REIS VAN BONTEKOE

HAVENS EN DE REIS VAN BONTEKOE EN 28 december EN Inleiding Schepen vertrekken of leggen aan. Op de kade wordt gezwaaid en afscheid genomen. En wie na een lange reis terugkeert, wordt begroet door de thuisblijvers. De zee oefent een

Nadere informatie

rijks museum Voorbereidende les bij de rondleiding Proef de Gouden Eeuw (NT2) 1/5

rijks museum Voorbereidende les bij de rondleiding Proef de Gouden Eeuw (NT2) 1/5 1/5 Deze voorbereidende les hoort bij het programma Proef de Gouden Eeuw, speciaal ontwikkeld voor NT2 niveau A1 t/m B2. Ter voorbereiding op het museumbezoek kunt u met deze les de cursisten op een actieve

Nadere informatie

inhoud blz. De zeppelin 1. Graaf von Zeppelin 2. Hoe vliegt een zeppelin? 3. Zeppelin of blimp 4. De ramp met de Hindenburg 5. Filmpjes Pluskaarten

inhoud blz. De zeppelin 1. Graaf von Zeppelin 2. Hoe vliegt een zeppelin? 3. Zeppelin of blimp 4. De ramp met de Hindenburg 5. Filmpjes Pluskaarten De zeppelin inhoud blz. De zeppelin 3 1. Graaf von Zeppelin 4 2. Hoe vliegt een zeppelin? 7 3. Zeppelin of blimp 10 4. De ramp met de Hindenburg 12 5. Filmpjes 13 Pluskaarten 14 Bronnen en foto s 16 Colofon

Nadere informatie

1 Meester Rembrandt. 5 Zou Rembrandt arm of rijk geweest zijn? Hoe weet je dat?

1 Meester Rembrandt. 5 Zou Rembrandt arm of rijk geweest zijn? Hoe weet je dat? les 1 Meester Rembrandt 1 Waarom wil meester Van Rijn veel liever meester Rembrandt genoemd worden? Rembrandt vergelijkt zichzelf met beroemde Italiaanse schilders. Die worden ook bij hun voornaam genoemd.

Nadere informatie

novacollege.nl/maritiem Binnenvaart Zeevaart MARITIEM 2017/2018

novacollege.nl/maritiem Binnenvaart Zeevaart MARITIEM 2017/2018 novacollege.nl/maritiem Binnenvaart Zeevaart MARITIEM 2017/2018 Mijn droom is als kapitein op een baggerschip te varen. Ik houd van het water. Ook de afwisseling lijkt me leuk: twee maanden lang onderweg

Nadere informatie

A) Handelsposten. Verovering Makassar door Cornelis Speelman. 4.VELH inv. nr

A) Handelsposten. Verovering Makassar door Cornelis Speelman. 4.VELH inv. nr A) Handelsposten Verovering Makassar door Cornelis Speelman 4.VELH inv. nr. 619.68 Bron Admiraal Cornelis Speelman verslaat de koning van Makassar op Celebes in 1667. De kaart is gemaakt door cartograaf

Nadere informatie

Voorbereidende les bij de rondleiding Ik ruik, ik voel wat jij niet ziet Geschiedenis Werkblad voor leerlingen bij Gouden Eeuw (groep 7 en 8)

Voorbereidende les bij de rondleiding Ik ruik, ik voel wat jij niet ziet Geschiedenis Werkblad voor leerlingen bij Gouden Eeuw (groep 7 en 8) Voorbereidende les bij de rondleiding Ik ruik, ik voel wat jij niet ziet Geschiedenis Werkblad voor leerlingen bij Gouden Eeuw (groep 7 en 8) Werkblad 1 Oorlog en vrede Nederland was in de 17de eeuw vaak

Nadere informatie

MPS Prins Willem Alexander. Bootvakantie oktober t/m 12 oktober

MPS Prins Willem Alexander. Bootvakantie oktober t/m 12 oktober Bootvakantie 2018 7 oktober t/m 12 oktober Voorwoord Namens Stichting On Toer heten we iedereen welkom aan boord van de Mps Prins Willem Alexander. Wij vinden het leuk dat jullie keuze op onze bootvakantie

Nadere informatie

Specifieke regels in de binnenvaart, zeescheepvaart en zeevisserij

Specifieke regels in de binnenvaart, zeescheepvaart en zeevisserij Specifieke regels in de binnenvaart, zeescheepvaart en zeevisserij Welke regels gelden er in de binnenvaart? In het Arbeidstijdenbesluit vervoer is een apart hoofdstuk opgenomen voor de binnenvaart. De

Nadere informatie

De leerkracht zorgt ervoor dat alle leerlingen een gatentekst en een ontdekkaart hebben.

De leerkracht zorgt ervoor dat alle leerlingen een gatentekst en een ontdekkaart hebben. Thema/ onderwerp: Ontdekkaart 2.1 Kaurischelpen Korte samenvatting van de leeractiviteit: De leerlingen vullen de woorden op de goede plek in in de gatentekst. De leerlingen bevragen de schelpen en maken

Nadere informatie

Werkstuk Geschiedenis VOC in de gouden eeuw

Werkstuk Geschiedenis VOC in de gouden eeuw Werkstuk Geschiedenis VOC in de gouden eeuw Werkstuk door een scholier 1373 woorden 1 december 2004 5,2 619 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Deelvraag 1: Wat is de geschiedenis van de VOC? De VOC (Verenigd

Nadere informatie

MPS Prins Willem Alexander. Bootvakantie oktober t/m 13 oktober

MPS Prins Willem Alexander. Bootvakantie oktober t/m 13 oktober Bootvakantie 2017 8 oktober t/m 13 oktober Voorwoord Namens Stichting On Toer heten we iedereen welkom aan boord van de Mps Prins Willem Alexander. Wij vinden het leuk dat jullie keuze op onze bootvakantie

Nadere informatie

Johannes Braskamp en de Zuiderburg. Een korte geschiedenis van een zeereis (1749-1750)

Johannes Braskamp en de Zuiderburg. Een korte geschiedenis van een zeereis (1749-1750) Johannes Braskamp en de Zuiderburg Een korte geschiedenis van een zeereis (1749-1750) Johannes Braskamp en de Zuiderburg Een korte geschiedenis van een zeereis (1749-1750)! door Eva Brascamp De reis van

Nadere informatie

Naar de golf van Aden met Duncan Vlaar

Naar de golf van Aden met Duncan Vlaar Naar de golf van Aden met Duncan Vlaar Begin pagina English page Engelum Geschiedenis Dorpsfoto's Kerkklokken Bewoners Dorpsbelang Verenigingen Jeugdclub De oude doos Woningaanbod Sponsors K.v.Sla Raak

Nadere informatie

Opkomst en ondergang van de VOC

Opkomst en ondergang van de VOC Les 5 De eerste multinational ter wereld. gatentekst versie 1 Ontstaan In het voorjaar van 1594 staken Amsterdamse kooplieden de koppen bij elkaar. wilden proberen het Portugese monopolie op handel in

Nadere informatie

De leerkracht zorgt ervoor dat alle leerlingen een gatentekst en een ontdekkaart hebben.

De leerkracht zorgt ervoor dat alle leerlingen een gatentekst en een ontdekkaart hebben. Thema/ onderwerp: Ontdekkaart 1.1 Slavenkralen Korte samenvatting van de leeractiviteit: De leerlingen vullen de woorden op de goede plek in in de gatentekst. De leerlingen bevragen de kralen en maken

Nadere informatie

Indexatie vanaf 1 februari 2017: Indexatie + 2% zowel voor de schaallonen als voor de reële lonen.

Indexatie vanaf 1 februari 2017: Indexatie + 2% zowel voor de schaallonen als voor de reële lonen. Indexatie vanaf 1 februari 2017: Indexatie + 2% zowel voor de schaallonen als voor de reële lonen. Schaallonen pleziervaart en veerdiensten: Schippers Tot en met 100 passagiers 2.612,34 Vanaf 101 tot en

Nadere informatie

De jongen weet dat hij niet in slaap moet vallen. Want dan zullen dieven zijn spullen stelen. Ook al is het nog zo weinig wat hij heeft.

De jongen weet dat hij niet in slaap moet vallen. Want dan zullen dieven zijn spullen stelen. Ook al is het nog zo weinig wat hij heeft. In Kanton, China Op de hoek van twee nauwe straatjes zit een jongen. Het is een scheepsjongen, dat zie je aan zijn kleren. Hij heeft een halflange broek aan, een wijde bloes en blote voeten. Hij leunt

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4 Samenvatting door een scholier 990 woorden 24 februari 2018 4,2 7 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Geschiedenis samenvatting hoofdstuk 3 + kenmerkende

Nadere informatie

De profeet Jona. Wordt de profeet Jona tot de 12 kleine profeten ingedeeld? Ja.

De profeet Jona. Wordt de profeet Jona tot de 12 kleine profeten ingedeeld? Ja. De profeet Jona. Wordt de profeet Jona tot de 12 kleine profeten ingedeeld? Ja. In welke tijd leefde de profeet Jona? Ongeveer 780 jaar voor Christus. De tijdsorde van de profeten zou ongeveer als volgt

Nadere informatie

Docentenhandleiding Trigamo

Docentenhandleiding Trigamo Docentenhandleiding Trigamo Wat is Trigamo? Trigamo betekent letterlijk het drie-spellen-spel. Het is een combinatie van TRIviant, GAnzenbord en MOnopoly. De leerling maakt in groepjes aan de hand van

Nadere informatie

Boekverslag Nederlands Bloedgeld door Simone van der Vlugt

Boekverslag Nederlands Bloedgeld door Simone van der Vlugt Boekverslag Nederlands Bloedgeld door Simone van der Vlugt Boekverslag door een scholier 1562 woorden 4 januari 2002 7,6 902 keer beoordeeld Auteur Genre Simone van der Vlugt Jeugdboek, Avonturenroman

Nadere informatie

GEBRUIKERSHANDLEIDING. Basisinrichting door een bedrijf

GEBRUIKERSHANDLEIDING. Basisinrichting door een bedrijf GEBRUIKERSHANDLEIDING Basisinrichting door een bedrijf Inhoudsopgave 1 Voorbereiden... 3 2 Het profiel aanmaken... 3 3 Meekijken of profiel aanpassen... 5 Asberg-Connection B.V. M 06 54314359 - annelies@aberg-connection.nl

Nadere informatie

een harpoenier. Dan moeten jullie samen in één bed slapen.

een harpoenier. Dan moeten jullie samen in één bed slapen. In de herberg Ik heet Ismaël. Mijn geld is bijna op. En ik ben het leven op het land zat. Daarom wil ik gaan varen. Op een walvisvaarder, een schip dat op walvissen jaagt. Want ik ben erg nieuwsgierig

Nadere informatie

De grote familie. Foto s van het materiaal

De grote familie. Foto s van het materiaal De grote familie Focus van dit verhaal De focus in dit verhaal ligt bij God en het volk van God (Genesis 12 15, 24). Dit verhaal is één van de heilige verhalen en behoort tot de Kernpresentatie. Lesdoelen

Nadere informatie

Kastelen in Nederland

Kastelen in Nederland Kastelen in Nederland J In ons land staan veel kastelen. Meer dan honderd. De meeste van die kastelen staan in het water. Bijvoorbeeld midden in een meer of een heel grote vijver. Als er geen water was,

Nadere informatie

Ik heb mijn werkstuk over Columbus gedaan omdat ik daar de meeste informatie over kon vinden. Ik heb daarvoor als informatiebronnen gebruikt:

Ik heb mijn werkstuk over Columbus gedaan omdat ik daar de meeste informatie over kon vinden. Ik heb daarvoor als informatiebronnen gebruikt: Werkstuk door een scholier 1581 woorden 31 maart 2000 5,6 577 keer beoordeeld Vak Geschiedenis De inhoudsopgave p. 1 Hoofdstuk 1: De inleiding p. 2 Hoofdstuk 2: Het leven van Christoffel Columbus p. 3

Nadere informatie

Studiereisverslag Star Clipper

Studiereisverslag Star Clipper Studiereisverslag Star Clipper 14 t/m 18 augustus 2005, aangeboden door VCK Zeereizen. 1 Een geweldig zeilavontuur! U hoeft niet zelf te helpen, maar het mag wel! Informele sfeer, geen formele avonden.

Nadere informatie

JURJEN DOUWES EN JURJEN JURJENS DE VRIES

JURJEN DOUWES EN JURJEN JURJENS DE VRIES JURJEN DOUWES EN JURJEN JURJENS DE VRIES door Mattie Bruining-Hoeksma te Surhuisterveen Jurjen Douwes werd geboren in 1804 te Veenwouden, als zoon van Douwe Tjeerds en Grietje Sijes. De huwelijks bijschrijving

Nadere informatie

Samenvatting van de regels inzake de rechten van passagiers die over zee of binnenwateren reizen 1

Samenvatting van de regels inzake de rechten van passagiers die over zee of binnenwateren reizen 1 Samenvatting van de regels inzake de rechten van passagiers die over zee of binnenwateren reizen 1 Verordening (EU) nr. 1177/2010 betreffende de rechten van passagiers die over zee of binnenwateren reizen

Nadere informatie

Naam: Datum: Werkboek

Naam: Datum: Werkboek Naam: Datum: Werkboek Vragen: 1) Ben je al eens in het Rijksmuseum geweest? Heb je daar schilderijen van Rembrandt gezien? Wat vind je van zijn schilderijen? 2) Bekijk de site van het 'Rijksmuseum'. Kun

Nadere informatie

Veiligheidsreader 27 e studenteneditie van de Race of the Classics

Veiligheidsreader 27 e studenteneditie van de Race of the Classics Veiligheidsreader 27 e studenteneditie van de Race of the Classics Zondag 29 maart tot en met zondag 5 april 2014 Inhoud Inleiding Veiligheid aan boord en in de havens s Avonds en s nachts Tips voor veiligheid

Nadere informatie

A V O N T U U R L I J K R E I Z E N I N N O O R W E G E N

A V O N T U U R L I J K R E I Z E N I N N O O R W E G E N A V O N T U U R L I J K R E I Z E N I N N O O R W E G E N zeilen boven de poolcirkel midzomernachtzon wandelen op de lofoten noorderlicht walvisreizen Reisprogramma 2016 NOORS AVONTUUR Een actieve vakantie

Nadere informatie

Werkstuk Geschiedenis Ontdekkingsreizen

Werkstuk Geschiedenis Ontdekkingsreizen Werkstuk Geschiedenis Ontdekkingsreizen Werkstuk door een scholier 3280 woorden 28 maart 1999 5,8 646 keer beoordeeld Vak Geschiedenis In de 15de eeuw was Portugal een arm land. Twee derde van het land

Nadere informatie

4 DAAGSE MINICRUISE / KOORREIS NAAR ENGELAND

4 DAAGSE MINICRUISE / KOORREIS NAAR ENGELAND 4 DAAGSE MINICRUISE / KOORREIS NAAR ENGELAND VAN 27 T/M 30 NOVEMBER 2013 Programma: Van 27 november t/m 30 november wordt er een Kerstreis georganiseerd naar Engeland voor koorleden en partners van de

Nadere informatie

Handelsvloot. Regenten en Vorsten Groep 6 Handleiding voor de leerkracht

Handelsvloot. Regenten en Vorsten Groep 6 Handleiding voor de leerkracht Handelsvloot Regenten en Vorsten Groep 6 Handleiding voor de leerkracht Deze handleiding en de opdrachten zijn bedoeld als aanvulling op de geschiedenislessen over regenten en vorsten. De lesonderdelen

Nadere informatie

Geschiedenis groep 6 Junior Einstein

Geschiedenis groep 6 Junior Einstein De oude Grieken en Romeinen hadden ze al en later ook de Vikingen. Koloniën. Koopmannen voeren met hun schepen over zee om met andere landen handel te drijven. Langs de route richtten ze handelsposten

Nadere informatie

6,8. Werkstuk door een scholier 4251 woorden 9 april keer beoordeeld. Geschiedenis. Wat was de reden om naar Indië te varen?

6,8. Werkstuk door een scholier 4251 woorden 9 april keer beoordeeld. Geschiedenis. Wat was de reden om naar Indië te varen? Werkstuk door een scholier 4251 woorden 9 april 2002 6,8 478 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Wat was de reden om naar Indië te varen? In 1585 verbood koning Filips de Tweede van Spanje de toegang tot

Nadere informatie

GESCHIEDENIS. voor de onderbouw HANDBOEK

GESCHIEDENIS. voor de onderbouw HANDBOEK 2 bk GESCHIEDENIS voor de onderbouw HANDBOEK introductie i Van jagers en boeren naar In het eerste deel van Memo heb je kennisgemaakt met vijf tijdvakken. In dit tweede deel komen daar nog eens vijf tijdvakken

Nadere informatie

Werkstuk Geschiedenis De oprichting, bloei en ondergang van de VOC

Werkstuk Geschiedenis De oprichting, bloei en ondergang van de VOC Werkstuk Geschiedenis De oprichting, bloei en ondergang van de VOC Werkstuk door een scholier 2703 woorden 24 februari 2005 6,1 337 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Voorwoord Ik heb gekozen voor dit onderwerp,

Nadere informatie

BLAD 21: AAN DE OPPERVLAKTE

BLAD 21: AAN DE OPPERVLAKTE BLAD 21: AAN DE OPPERVLAKTE 1. Maak het getal a. In de figuur hiernaast zie je zes getallen staan: één in het rondje, en vijf in de rechthoek. Probeer nu om het getal in de cirkel te 'maken' met de getallen

Nadere informatie

Lees het verhaal over master Roelof en slaaf Tomboy (deel 1).

Lees het verhaal over master Roelof en slaaf Tomboy (deel 1). Lees het verhaal over master Roelof en slaaf Tomboy (deel 1). Kijk, een schip uit Amerika, Amerika is een nu een vrij land. Zie jij de blanke jongen? Hij heet Roelof. Roelof is de zoon van de gouverneur.

Nadere informatie

Vertaald door Humphrey Clerx

Vertaald door Humphrey Clerx De ontwerper: Michael Schacht De professionele spellenontwerper houdt van muziek en wielrennen Met meer dan 100 producties en het grootste succes, Spiel des Jahres in 2007 Op wwwmichaelschachtnet biedt

Nadere informatie

Liturgie ochtenddienst 6 augustus 2017 Westerkerk Veenendaal

Liturgie ochtenddienst 6 augustus 2017 Westerkerk Veenendaal Liturgie ochtenddienst 6 augustus 2017 Westerkerk Veenendaal Gezang 21 : 1 en 7 1.Alles wat adem heeft love de Here, zinge de lof van Isrels God! Zolang ik hier in het licht mag verkeren, roem ik zijn

Nadere informatie

Duw & Continuvaart. Premie voor ploegwerk Collectieve arbeidsovereenkomst van 26 november 2007 (86.235)... 18

Duw & Continuvaart. Premie voor ploegwerk Collectieve arbeidsovereenkomst van 26 november 2007 (86.235)... 18 Paritair comité voor de binnenscheepvaart 1390002 Duw & Continuvaart Premie voor ploegwerk... 2 Collectieve arbeidsovereenkomst van 26 november 2007 (86.235)... 2 Vergoeding voor schafttijden... 4 Collectieve

Nadere informatie

Michiel de Ruyter. Vul hier het antwoord op de volgende vraag in: Waarmee vermaken jullie vaders en moeders zich overdag, s avonds en in het weekend?

Michiel de Ruyter. Vul hier het antwoord op de volgende vraag in: Waarmee vermaken jullie vaders en moeders zich overdag, s avonds en in het weekend? Vermaeck aan wal Kopieerblad 8.15.1 Vermaeck toen en nu: Vul hier het antwoord op de volgende vraag in: Waarmee vermaken jullie vaders en moeders zich overdag, s avonds en in het weekend?: Hieronder zie

Nadere informatie

Harvest Global Network HANDLEIDING

Harvest Global Network HANDLEIDING Harvest Global Network HANDLEIDING Demonstreer Jezus! Houd een lijst bij en bid voor hen. Ga en los hun nood op. Neem ze mee in het discipelschap traject. 2 Inhoud Missie 3 Visie 4 Persoonlijke groei 5

Nadere informatie

5,6. Waarom werd de VOC opgericht? Wat verhandelde de VOC het meest? Waar handelde de VOC? Werkstuk door een scholier 2166 woorden 26 oktober 2002

5,6. Waarom werd de VOC opgericht? Wat verhandelde de VOC het meest? Waar handelde de VOC? Werkstuk door een scholier 2166 woorden 26 oktober 2002 Werkstuk door een scholier 2166 woorden 26 oktober 2002 5,6 334 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Hoofdstuk 1: Wat was de VOC? Waarom werd de VOC opgericht? In het begin van de zestiende eeuw waren de Portugezen

Nadere informatie

Japan invt.nr. 1A1

Japan invt.nr. 1A1 Japan 1.04.21 invt.nr. 1A1 Handelspas van de Japanse shôgun die in naam van de keizer toestemming geeft aan de Nederlanders om handel te drijven met Japan. De pas werd in 1609 uitgegeven en wordt nog steeds

Nadere informatie

INHOUDSTAFEL. Euro Transport over Land en Zee

INHOUDSTAFEL. Euro Transport over Land en Zee INHOUDSTAFEL Euro Transport over Land en Zee 1 2 HET ZEEVERVOER HET COGNOSSEMENT THE BILL OF LADING I. Algemene situatieschets...4 A. Historiek...4 B. Wetgeving...5 C. De Haagse Regelen...5 a. Toepassingsveld

Nadere informatie

Cliënt Ik krijg hulp van een hulpverlener en/ of een naaste.. Professionele Hulpverleners Ik zorg voor de cliënt én steun de mantelzorgers.

Cliënt Ik krijg hulp van een hulpverlener en/ of een naaste.. Professionele Hulpverleners Ik zorg voor de cliënt én steun de mantelzorgers. Cliënt Ik krijg hulp van een hulpverlener en/ of een naaste.. Mantelzorgers OVERLEG Ik zorg voor een naaste (familie, buur, vriend). Professionele Hulpverleners Ik zorg voor de cliënt én steun de mantelzorgers.

Nadere informatie

Functieclassificatie 1

Functieclassificatie 1 3160000 Paritair Comité voor de koopvaardij A. Kapiteins en officieren, tewerkgesteld door een Belgische maatschappij... 2 B. Stafofficieren en scheepsgezellen tewerkgesteld door een Belgische maatschappij

Nadere informatie

Naam : Adres : Postcode : Plaats: Eventueelpostadres: Wil mij inschrijven voor de 40+ vakantie:

Naam : Adres : Postcode : Plaats: Eventueelpostadres: Wil mij inschrijven voor de 40+ vakantie: Secretariaat Mensen voor Mensen Duinrooshof 53 1964PB Heemskerk Tel.: 06-42475630 E-mail: info@mensenvoormensen.nl Website: www.mensenvoormensen.nl NL31 ABNA0 416603459 Inschrijfformulier Vakantieganger

Nadere informatie

Algemeen afwijkende voorwaarden cruisevakanties

Algemeen afwijkende voorwaarden cruisevakanties Algemeen afwijkende voorwaarden cruisevakanties Op alle gepubliceerde cruisevakanties zijn naast de algemene voorwaarden ook afwijkende voorwaarden van toepassing. Alle gepubliceerde prijzen op onze website

Nadere informatie

Trans-Atlantisch leiderschaps-retreat april 2018 Santo Domingo - Lissabon

Trans-Atlantisch leiderschaps-retreat april 2018 Santo Domingo - Lissabon Trans-Atlantisch leiderschaps-retreat 14-27 april 2018 Santo Domingo - Lissabon 1 Het Trans-Atlantisch leiderschaps-retreat is een intensief persoonlijk ontwikkelingsprogramma van ruim twee weken in april

Nadere informatie

Pensioenbarometer Pensioenfonds Albemarle april 2010

Pensioenbarometer Pensioenfonds Albemarle april 2010 Pensioenbarometer Pensioenfonds Albemarle april 2010 Gepubliceerd van 20.04.2010 tot 30.04.2010 204 antwoorden 1 Maak ik altijd direct open en lees ik helemaal. 30,9 % 63 2 Maak ik altijd direct open en

Nadere informatie

De verloren zoon. Scholendienst in de Hoflaankerk met de Nieuwe Park Rozenburgschool 17 februari 2013

De verloren zoon. Scholendienst in de Hoflaankerk met de Nieuwe Park Rozenburgschool 17 februari 2013 De verloren zoon Scholendienst in de Hoflaankerk met de Nieuwe Park Rozenburgschool 17 februari 2013 Ik zou je nóg een gelijkenis van Jezus vertellen, zei Lucas tegen Matteüs. De hoge heren van het land,

Nadere informatie

Wijn of zweep Relatie of religie

Wijn of zweep Relatie of religie Wijn of zweep Relatie of religie Het evangelie naar Johannes 2:1-25 dinsdag 10 februari 2015 1 Wijn of zweep? 2 Bijbeltekst Jh 2:1-6 (1) 1 En op de derde dag was er een bruiloft te Kana in Galilea; en

Nadere informatie