BELEIDSPLAN 2017 SOCIAAL DOMEIN

Transcriptie

1 BELEIDSPLAN 2017 SOCIAAL DOMEIN

2

3 VOORWOORD In 2015 werd de decentralisatie van een groot aantal taken op het gebied van participatie, zorg en ondersteuning van de rijksoverheid naar de gemeenten een feit. Hiermee werd een van de grootste beleidsveranderingen in de recente geschiedenis in gang gezet. Om deze grote operatie te stroomlijnen, hebben we al een aantal beleidsdocumenten vastgesteld. Nu het spreekwoordelijke spits is afgebeten en de basis is gelegd, is het tijd om voor de komende vier jaar de koers te bepalen. Daarom hebben we een Beleidsplan Sociaal Domein voor de periode opgesteld. Onze ambitie in dit Beleidsplan is dat onze gemeente zich ontwikkelt tot een gemeente waar zorg, ondersteuning en participatie dichtbij, vindbaar, kwalitatief goed en betaalbaar zijn. Hoe vaak we het ook al hebben gezegd, het is nog steeds even belangrijk: samenwerking is de sleutel om deze ambitie te verwezenlijken. Voor ons staat voorop dat de gemeente, vanuit haar bijzondere verantwoordelijkheid, zorgt voor een vangnet waar dat nodig is. Daarnaast is een grote(re) betrokkenheid van de inwoners en een goede samenwerking met onze partners in zorg en ondersteuning noodzakelijk. In de Transformatieagenda gaan we op een aantal thema s, die in het Beleidsplan zijn benoemd, nader in. Samen met inwoners en partners pakken we preventie, langer thuis wonen, de doorontwikkeling van algemene voorzieningen en het afschalen van de zorg nader op. Dit doen we met verfrissende ideeën en nieuwe werkwijzen. We blijven dit alles nauwkeurig volgen in de kwartaalmonitor en (zo stellen we voor) een jaarlijkse inhoudelijke monitor. Daarnaast willen we (in de gemeentelijke organisatie) gaan werken met opgavegericht werken. Het spreekt voor zich dat het Sociaal Domein met alle bijbehorende uitdagingen een behoorlijke opgave is. Met deze nieuwe manier van werken brengen we nog meer inhoudelijke samenhang aan in onze inzet op het Sociaal Domein. Dit overkoepelende Beleidsplan geeft een uitstekende voorzet om hiermee aan de slag te gaan. Ron van Hoeven Wethouder Jeugdzorg en WMO samenwerking is de sleutel om onze ambities te verwezenlijken

4

5 INLEIDING BIJLAGE 1 LOKALE & REGIONALE PILOTS blz.55 blz blz. 13 OP WEG NAAR ONS DOEL FINANCIEN blz blz. 17 EEN NIEUWE WERKWIJZE MONITORING VAN &TOEZICHT OP HET SOCIAAL DOMEIN blz INHOUDS- OPGAVE 4 blz.21 TOEGANG TOT ZORG & ONDERSTEUNING IEDEREEN DOET MEE blz ZORG VOOR ONZE JEUGD blz blz blz.24 LANGER THUIS WONEN VOORZIENINGEN VOOR ONZE INWONERS blz. 33 PREVENTIE

6 1 INLEIDING Sinds de jaren 90 van de vorige eeuw is er veel veranderd in de verhouding tussen de samenleving en de overheid. Nog maar 20 jaar geleden deed het begrip interactieve beleidsvorming zijn intrede bij de overheid. Beleidsambtenaren gingen het gemeentehuis uit om in de samenleving hun oor te luisteren te leggen voor zij hun nota s gingen schrijven. Nog geen twee decennia later zijn we aan het experimenteren met vormen van co-creatie en overheidsparticipatie. Het is nu ondenkbaar dat beleid achter het bureau wordt bedacht en opgeschreven. Dat past niet meer bij de huidige, mondige samenleving, maar ook niet bij de complexiteit van de vraagstukken waar gemeenten voor staan. Die complexiteit is verder versterkt door de decentralisatie van een groot aantal taken op het gebied van zorg en ondersteuning. De gemeenten zijn hiervoor sinds 1 januari 2015 verantwoordelijk geworden. Sinds 2012 zijn wij intensief bezig met deze ingrijpende operatie. Terugkijkend is er de afgelopen vier jaar heel veel werk verzet en hebben we veel bereikt, in samenwerking met onze inwoners en maatschappelijke partners. Tegelijkertijd zijn we niet klaar. In deze beleidsnota Sociaal Domein nemen wij u mee in onze (nieuwe) beleidsvoornemens. Deze nota is een opvolger van het Beleidsplan Sociaal Domein Voor deze revisie is een aantal redenen te noemen. Allereerst zijn we wettelijk verplicht om een nieuw beleidsplan op te stellen. Daarnaast hebben we het voornemen om sterker dan in het Beleidsplan uit 2015 (toen de transitie centraal stond) naar inhoudelijke beleidsmatige (transformatie) doelstellingen te gaan toewerken. Het nieuwe Beleidsplan willen we daarom zo vormgeven, dat we het meer als sturingsinstrument voor deze doelstellingen kunnen inzetten. 6

7 Sociaal Maatschappelijke Visie Kaderstellende nota WAT ER VOORAF GING AAN DIT PLAN We hebben sinds 2013 de nodige beleidsstukken gewijd aan de decentralisaties en het Sociaal Domein. Om niet te verdwalen in deze beleidsbibliotheek vinden we het belangrijk om deze nieuwe nota te positioneren ten opzichte van andere beleidsstukken. Allereerst hebben we de Sociaal Maatschappelijke Visie (2013). Hierin wordt op hoofdlijnen (en in vrij abstracte zin) beschreven hoe wij als gemeente kijken naar de rol die wij innemen in het veranderende veld van zorg en ondersteuning. Deze visie blijft overeind. Ten tweede hebben we de Kaderstellende nota voor de decentralisaties opgesteld (eveneens 2013). Hierin hebben we de kaders voor de transitie beschreven. Die waren al wat concreter dan de Sociaal Maatschappelijke Visie. Hoewel de transitie inmiddels achter ons ligt, zijn de accenten die we toen hebben gelegd nog steeds relevant. Het eerste Beleidsplan Sociaal Domein is in 2014 vastgesteld en is tot het moment dat het nieuwe beleidsplan wordt vastgesteld, ons beleidsmatige kader. Dit eerste Beleidsplan gaat vooral in op de noodzakelijke stappen die wij voor de transitie moesten zetten: de beleidsmatige ambities en de veranderopgave kwamen minder aan bod. BELEIDSPLAN SOCIAAL DOMEIN BELEIDSPLAN SOCIAAL DOMEIN TRANSFORMATIE- PROGAMMA & AGENDA TRANSFORMATIE- AGENDA In 2015 is er ook een Transformatieprogramma met een bijbehorende agenda opgesteld. Wij hebben namelijk bewust de knip gemaakt tussen transitie (de feitelijke overdracht van taken en verantwoordelijkheden aan de gemeente), en transformatie: de noodzakelijke veranderopgave voor het Sociaal Domein (benaderingswijze, werkwijze). Het Transformatieprogramma gebruiken we als paraplu, terwijl de Transformatieagenda focus aanbrengt. Het Transformatieprogramma is nog steeds actueel, maar de Transformatieagenda loopt af op 31 december De in het programma genoemde doelen zijn echter niet binnen 2 jaar te bereiken. Willen we deze doelen zo bereiken, dat we klaar zijn voor de toekomst, dan moeten we de samenleving een impuls blijven geven. Dit vraagt om een grote cultuurverandering (transformatie) in het Sociaal Domein. Vandaar dat we behalve het Beleidsplan ook de Transformatieagenda herzien. Ten slotte zijn er nog tal van verordeningen, werkprocessen en tactischoperationele beleidsdocumenten waarin we onze abstractere visie hebben vertaald. Het voert te ver deze uitputtend te beschrijven. 7

8 WAAR GAAT DIT PLAN OVER In deze nieuwe Beleidsnota richten we ons eerst en vooral op de basistaken die we als gemeente hebben gekregen als gevolg van de decentralisaties. Deze basistaken komen voort uit de wetgeving. Hieronder vallen zowel de oude als nieuwe gemeentelijke taken op het gebied van zorg en ondersteuning (WMO) en de jeugdzorg (Jeugdwet). Voor wat betreft de Participatiewet gaan we in op de arbeidsmatige en maatschappelijke participatie van inwoners. Op het uitkeringendeel hebben we weinig beleidsvrijheid. Dit deel laten we daarom buiten beschouwing. Verder is de focus lokaal. In hoofdstuk 2, waar we de doelstellingen toelichten, stellen we dat we zorg, ondersteuning en participatie dichtbij willen organiseren. Vandaar dat we in dit plan vooral op de lokale aspecten ingaan. Natuurlijk doen we ook veel in regionaal verband. Waar nodig maken we een uitstapje naar de regionale samenwerking op de verschillende terreinen. Regionale samenwerking De gemeente Overbetuwe maakt deel uit van de regio Arnhem. De inkoop en de aansturing van specialistische hulp vinden grotendeels op regionaal, bovenregionaal en soms zelfs landelijk niveau plaats. We stemmen de uitvoering ten behoeve van deze voorzieningen regionaal af en werken samen aan het inrichten van een goed functionerende zorgstructuur. Wij werken ook samen met de instellingen aan de transformatie. Dit doen we door middel van contractafspraken, werkafspraken en inzet van een regionaal innovatiebudget. Overbetuwe doet mee aan regionale pilots, maar volgt ook de andere pilots in de regio. Zo leren we van elkaar. De regionale uitgangspunten voor de transformatie verschillen niet van de lokale uitgangspunten. Ook regionaal streven we naar meer preventie, meer maatwerk passend bij de behoeften van de cliënt, integrale hulp zo dichtbij mogelijk, lichte hulp waar het kan maar specialistisch waar het moet. Door een sterke lokale basisstructuur te ontwikkelen, kunnen we steeds meer inwoners helpen zonder dat specialistische hulp nodig is. We verwachten daarom dat de inzet van specialistische organisaties op termijn zal afnemen. Waar die inzet wel nodig is, zorgen we ervoor dat die goed aansluit op de lokale basisvoorzieningen. Tenslotte is de tijdspanne van dit plan 4 jaar. Dat wil zeggen, we leggen onze ambities en doelen voor 4 jaar vast. De concrete beleidsacties leggen we voor 2 jaar vast. Het is in deze fase nog niet mogelijk en wenselijk om ons qua acties voor 4 jaar vast te pinnen, omdat we steeds nieuwe aandachtspunten vinden en nog veel leren over onze nieuwe taken en verantwoordelijkheden. Medio 2018 is het tijd om te bezien of de gekozen actiepunten nog actueel zijn. Bovendien zullen tegen die tijd nieuwe ontwikkelingen om aandacht vragen. RELATIE MET ANDERE BELEIDSTERREINEN Naast de basistaken die wij als gemeente hebben gekregen op het gebied van de WMO, de Jeugdwet en Participatiewet, zijn er ook nog de oude taken waar wij al lange tijd verantwoordelijk voor zijn. Dit zijn onder andere taken die bijdragen aan, wat we ook wel noemen, de lokale sociale basisstructuur: het geheel aan voorzieningen in de gemeente die inwoners in staat stellen om te participeren, elkaar te ontmoeten, te sporten, zich op sociaal-cultureel gebied te ontwikkelen enzovoorts. Lange tijd is er niet direct een noodzaak geweest om ons beleid op (bijvoorbeeld) het gebied van welzijn, sport en ontmoeten op elkaar af te stemmen. Dat is nu aan het veranderen. Met de Sociaal Maatschappelijke Visie hebben we daar al een begin mee gemaakt. We zijn steeds meer gaan inzien dat een sterke lokale basisstructuur helpt om onze ambities op het Sociaal Domein te verwezenlijken. Het wordt dus steeds belangrijker dat al deze activiteiten gericht gaan worden op dezelfde doelen. We kunnen dit nu gemakkelijker doen, omdat we overkoepelende doelen hebben beschreven. Oude taken en nieuwe basistaken gaan op deze wijze samen het brede Sociaal Domein vormen. In de volgende figuur brengen we deze elementen samen. 8

9 Buurtsportcoach SPORT & BEWEGING Huurdersdag WONEN Schuldhulp Lokaal gezondheidsbeleid FINANCIEN GEZONDHEID Zorg, ondersteuning en participatie zijn dichtbij,bereikbaar, betaalbaar en kwalitatief goed. WERK/PARTICIPATIE WELZIJN Lokale uitvoering Participatiewet Subsidie en innovatie 1e lijn Ondersteuningsstructuur woonmarkt school ONDERWIJS ZORG & ONDERSTEUNING woonmarkt Innovatie BASISTAKEN WMO, JEUGD EN PARTICIPATIE De roze cirkel gaat over de basistaken die direct voortkomen uit de WMO, de Jeugdwet en de Participatiewet. We zouden kunnen zeggen, het smalle Sociaal Domein. Concrete actiepunten die u in ons Beleidsplan tegenkomt zijn schuldhulpverlening, de lokale uitvoering van de Participatiewet ( Plan B ) en innovatie op het gebied van zorg en ondersteuning. Deze cirkel staat voor de reikwijdte van het Beleidsplan BELEIDSPLAN De paarse cirkel staat voor de reikwijdte van dit Beleidsplan. We zitten qua reikwijdte daarmee precies in tussen de brede en de smalle definitie van het Sociaal Domein. Twee jaar na de decentralisaties moeten er nog steeds actiepunten met het oog op de transitie (basistaken) worden uitgevoerd. De focus van dit beleidsplan ligt op de voltooiing en continuering van de basistaken uit de transitie. Daarnaast is er, meer dan twee jaar geleden in ons toenmalige Beleidsplan, ruimte voor transformatie richting het brede Sociaal Domein. Het integreren en onderling verbinden van beleidsterreinen met elkaar hoort bij die transformatieopgave waarmee wij nu aan de slag gaan. Voorbeelden waarmee we onze lokale basisstructuur willen versterken, zijn de actiepunten Lokaal (preventief) gezondheidsbeleid, nieuwe vormen van subsidiëring en innovatie van de eerste lijnsvoorzieningen en de ondersteuningsstructuur op school. HET BREDE SOCIAAL DOMEIN De donkerblauwe cirkel beslaat een diversiteit aan beleidsterreinen, die eerder veelal afzonderlijk van elkaar werden ontwikkeld, maar nu steeds meer integraal worden bekeken. Als voorbeelden van actiepunten op die beleidsterreinen noemen we de buurtsportcoach en de huurdersdag, maar er zijn talloze voorbeelden te noemen. Iedereen die thuis is in de gemeentelijke begroting, weet hoeveel begrotingsposten daar te vinden zijn en dat er een nog veel groter aantal activiteiten achter zit. Met de looptijd van twee jaar van dit plan is het ondoenlijk om volledige integratie aan te brengen. Wel maken we hiermee een aanvang. 9

10 RELATIE TRANSFORMATIEAGENDA EN BELEIDSPLAN We gaven net al aan dat de Transformatieagenda afloopt op 31 december De Transformatieagenda en het Beleidsplan hangen uiteraard nauw met elkaar samen. In het Beleidsplan beschrijven we welke actiepunten we oppakken in 2017 en Dit zijn thema s waar we mee aan de slag moeten om onze doelstellingen (zie hoofdstuk 2) te bereiken. We zouden kunnen zeggen dat het Beleidsplan in de eerste plaats gaat over reguliere, dagelijkse taken waar de gemeente op grond van de wetten verantwoordelijk voor is en blijft. In de Transformatieagenda gaan we op een aantal van deze thema s aan de slag met de nieuwe manier van werken. Wij zijn er namelijk van overtuigd dat wij - naast het uitvoeren van onze nieuwe taken en verantwoordelijkheden - onszelf ook een nieuwe manier van werken eigen moeten maken om het Sociaal Domein effectief en toekomstbestendig te maken. Daarbij tekenen we wel aan dat we in onze reguliere werkwijze al op een nieuwe manier werken. De kernteams en het Loket Samenleven zijn al begonnen met het hanteren van de kanteling in hun werkwijze, bijvoorbeeld in de vraagverhelderende/ keukentafelgesprekken, wat echter niet wegneemt dat er nog een verbetering valt te maken. Daarover later in dit Beleidsplan meer. De nieuwe Transformatieagenda gaat dus opnieuw over de veranderopgave waar wij als gemeente voor staan. We sluiten aan bij de maatschappelijke beweging die er al is. Inwoners bepalen zelf meer en meer hoe hun zorg en ondersteuning eruit moeten zien. In Overbetuwe ontstaan initiatieven die hieraan bijdragen. Het opstellen en uitvoeren van de Transformatieagenda 2.0 doen we in een co-creatief proces. De volgende thema s pakken we de komende twee jaar samen met inwoners en partners op: Preventie; Langer thuis wonen; Algemene voorzieningen; Afschalen van zorg. Wat we willen bereiken is een beweging in het Sociaal Domein in gang te zetten, waarbij de Transformatieagenda een dynamische leidraad is. Gezien de verwevenheid tussen de Beleidsnota en de Transformatieagenda hebben we deze stukken gezamenlijk aangeboden, zodat ze in samenhang behandeld konden worden. DE BELEIDSNOTA IN PERSPECTIEF Voorafgaand aan dit Beleidsplan heeft het college al een aantal accenten gezet in de Uitvoeringsagenda Hier staan speerpunten in op het gebied van het Sociaal Domein. We nemen die in deze nota ook mee. Transformatieagenda (nr. 18). Kernteams: doorontwikkeling (nr. 60). Jeugdzorg: versterken van de 0de en 1e lijn in de lokale jeugdzorg (nr. 61). Arbeidsparticipatie: werk aan de winkel (nr. 62). Wij zijn al eerder met de uitwerking van deze speerpunten begonnen. Nu de inhoud van alle vier de speerpunten bekend is, is het een geschikt moment om de overkoepelende visie in dit Beleidsplan te presenteren. Hoewel de volgorde ook anders had gekund (eerst een beleidsplan, daarna de speerpunten), kunnen we wel stellen dat dit voor de inhoud dit plan geen (negatieve) consequenties heeft. Als we het bovenstaande in een schema zetten, ontstaat het volgende beeld. 10

11 BELEIDSPLAN TRANSFORMATIE AGENDA NIEUWE ACTIEPUNTEN Actiepunten betrekking hebbend op reguliere activiteiten i.k.v. WMO/Jeugdwet/Participatiewet + Speerpunt 60 UA: Kernteams Speerpunt 61 UA: Jeugdzorg Speerpunt 62 UA: Arbeidsparticipatie SPEERPUNT 18 Projecten gericht op de volgende thema s: Langer thuis wonen Preventie Algemene voorzieningen Afschalen van zorg 11

12 LEESWIJZER We beginnen deze nota in hoofdstuk 2 met een concretisering van de doelen die we stellen op het Sociaal Domein voor de periode We gaan van abstract naar steeds concreter. In hoofdstuk 3 vertellen we meer over de nieuwe werkwijze waarmee we aan de slag zijn en gaan en welke instrumenten we daar voor inzetten. We betogen immers al een hele tijd dat wij niet (meer) van bovenaf beleid kunnen opleggen, maar intensief willen en moeten samenwerken met de samenleving. Daarna gaan we de diepte in op een aantal inhoudelijke thema s. De hoofdstukken 4 tot en met 7 corresponderen met de thema s uit de Transformatieagenda. Dat betekent dus dat er binnen deze thema s projecten worden opgepakt, waarop we experimenteren met de nieuwe manier van werken, die we in de Transformatieagenda voorstaan. Hoofdstuk 4: Toegang tot zorg en ondersteuning Hoofdstuk 5: Voorzieningen voor onze inwoners. Hoofdstuk 6: Langer thuis wonen. Hoofdstuk 7: Preventie. Hoofdstuk 8 (Zorg voor onze jeugd) hangt voor een deel samen met speerpunt 60 uit de Uitvoeringsagenda, al is de insteek van dit hoofdstuk breder. Hoofdstuk 9 (Participeren in Overbetuwe) kent dan weer een verbinding met speerpunt 62 arbeidsparticipatie. Voor de inhoudelijke hoofdstukken 4 tot en met 9 geldt dat we telkens aftrappen met een schets van de huidige situatie en de voornemens die we hebben voor de komende tijd. Wat we daarvoor in 2017 en 2018 willen doen, volgt direct erna In hoofdstuk 10 over de monitoring laten we zien hoe we onze vorderingen willen monitoren, zodat we ons van tijd tot tijd een beeld kunnen vormen over de stand van zaken. Met hoofdstuk 11 sluiten we het Beleidsplan af met het hoofdstuk over de financiën. TOT SLOT In het vorige beleidsplan hebben we een onderverdeling gemaakt naar wet (Jeugdwet, Participatiewet en WMO). Wij doen dat nu veel minder, doordat we van integrale thema s uitgaan. Die thema s kunnen voor de uitvoering van alle drie de wetten gevolgen hebben. Op deze wijze willen we de inwoners en niet de wetten centraal stellen, en op een samenhangende manier kijken naar het Sociaal Domein als geheel. Met diezelfde, samenhangende, blik heeft de Participatieraad gekeken naar dit Beleidsplan. Zoals gebruikelijk (en verplicht) hebben we vooraf dit Beleidsplan ter advisering voorgelegd aan de Participatieraad. De leden van de Participatieraad hebben opnieuw op een flexibele en constructieve wijze met ons meegedacht over dit Beleidsplan. Wij vinden het op zijn plaats om hiervoor de Participatieraad te bedanken. 12

13 ONZE AMBITIE De verantwoordelijkheid van de gemeente is aanzienlijk groter geworden sinds Inwoners komen met uiteenlopende zorgen ondersteuningsvragen naar de gemeente toe. Deze inwoners moeten zo snel mogelijk goed worden geholpen. De eerste jaren hebben we onze tijd en aandacht vooral gestoken in het neerzetten van een goede toegang en een succesvolle uitvoering. Dat is logisch: hulp moet zo snel mogelijk beschikbaar zijn, de behoefte van de inwoner gaat voor. We moeten, ondanks de waan van de dag, echter niet vergeten dat de decentralisatieoperatie ook een inhoudelijke achtergrond heeft met de volgende doelen: een zorgzamere samenleving, meer kwaliteit van zorg en betaalbaarheid op de lange termijn. Deze doelen reflecteren ook onze eigen ambitie. We hebben onze ambitie voor de gemeente als volgt omschreven. Overbetuwe ontwikkelt zich naar een (nog) zorgzame(re) gemeente, waarin inwoners [zo lang als mogelijk] zelfredzaam blijven of (weer) worden en waarin de inwoners elkaar helpen waar dat nodig is. Inwoners en organisaties, georganiseerd in allerlei maatschappelijke initiatieven, dragen hier een steentje aan bij. De gemeente weet zich tegelijkertijd verantwoordelijk voor de inwoners die hulp en ondersteuning nodig hebben. Die zorg is adequaat georganiseerd we hebben voldoende middelen beschikbaar en werken intensief samen met onze maatschappelijke partners, zoals zorginstellingen. Zorgaanbieders zijn toekomstbestendig en innovatief: ze kunnen trots zijn op hun vraaggerichte werkwijze. En inwoners zijn op hun beurt weer tevreden met het maatwerk en hebben keuzevrijheid. Bron: Plan van aanpak Transformatieagenda 2.0 Overbetuwe verbindt Verder zijn we in de eerste Transformatieagenda en de Monitor Sociaal Domein uitgegaan van twee doelen: 1. Samen met onze partners en inwoners bouwen we aan een samenleving, waarin de Overbetuwse inwoners zo lang mogelijk zelfredzaam kunnen zijn en hierdoor hun leven verbetert. 2. Het doorontwikkelen van een sterk stelsel voor individuele hulp en ondersteuning van inwoners die (tijdelijk) extra hulp nodig hebben. Deze doelen blijven onverminderd overeind: we kiezen dus niet zozeer andere doelen. We gaan ze echter wel wat smarter formuleren. In de volgende paragrafen leest u hoe wij dat doen. 2 OP WEG NAAR ONS DOEL 13

14 MAATSCHAPPELIJKE EFFECTEN De ambitie uit de Transformatieagenda is een mooi streven om onze activiteiten op af te stemmen, maar hij vraagt nog wel een nadere concretisering. Het is tijd om hier een volgende stap in te zetten. Wat vinden wij nu echt belangrijk? We willen dat zorg, ondersteuning en participatie bereikbaar zijn en blijven, dichtbij beschikbaar zijn, kwalitatief goed zijn en betaalbaar, ook op termijn. Dit vinden niet alleen wij belangrijk, maar ook onze inwoners en de maatschappelijke (zorg)partners. Laten we deze ambitie eens concretiseren naar belanghebbenden. Wij stimuleren in ons beleid dat zorg, participatie en ondersteuning voor onze inwoners dichtbij en bereikbaar blijven. Inwoners hebben daar, in de nieuwe werkwijze, ook zelf een verantwoordelijkheid voor. Verder zetten wij ons in voor kwalitatief goede zorg, door hier afspraken over te maken. Uiteraard zijn de zorgaanbieders hiervoor de belangrijkste partner: zij leveren de zorg aan de inwoners. Maar zij willen uiteraard ook zelf hun zorg verbeteren en een goede kwaliteit leveren. En tot slot moet de gemeente goed op de financiën letten, juist ook in het belang van de inwoners. Natuurlijk sluiten deze belangen elkaar niet uit, maar liggen ze juist vaak in elkaars verlengde. Als de zorginstellingen een goede kwaliteit leveren, is dit direct in het belang van de inwoners. En als wij als gemeente de zorg betaalbaar en toekomstbestendig kunnen houden, houdt dat de zorg voor de inwoners bereikbaar. Het toont aan, hoe belangrijk samenwerking en gedeelde verantwoordelijkheid is. Ook als we straks de actiepunten benoemen, zult u zien dat deze vaak gericht zijn op meerdere effecten en doelstellingen. Voor het gemak hebben wij echter alvast een eerste indeling gemaakt, door de actiepunten te koppelen aan de gewenste effecten. DICHTBIJ BEREIKBAAR Ondersteuning, zorg én participatie blijven dichtbij beschikbaar. INWONER Ondersteuning, zorg én participatie zijn en blijven bereikbaar voor inwoners. KWALITEIT De kwaliteit van zorg en ondersteuning blijft minimaal op het huidige niveau. MAATSCHAPPELIJKE PARTNER GEMEENTE BETAALBAAR De zorgtaken blijven ook in de toekomst betaalbaar. 14

15 OPERATIONELE DOELSTELLINGEN Een volgende stap die we maken, is de maatschappelijke effecten in operationele doelstellingen vertalen. DOELSTELLINGEN ACTIEPUNTEN DICHTBIJ Ondersteuning, zorg en participatie blijven dichtbij beschikbaar. 1 2 De lokale basisstructuur wordt verder opgebouwd en versterkt. Meer lokale initiatieven van instellingen en inwoners BEREIKBAAR Zorg en ondersteuning zijn en blijven bereikbaar voor inwoners. 3 4 Zorg, ondersteuning en participatie blijven financieel mogelijk voor inwoners. Onze (toegang tot) zorg en ondersteuning is begrijpelijk, vindbaar en benaderbaar KWALITEIT De kwaliteit van zorg en ondersteuning blijft minimaal op het huidige niveau. maar we streven naar verbetering Meer innovatie in zorg en ondersteuning bij onze partners (zorgaanbieders) en via maatschappelijke initiatieven. Inwoners zijn tevreden over de gemeentelijke dienstverlening. Inwoners zijn tevreden over de verleende zorg en ondersteuning De eigen kracht van onze inwoners en hun netwerk wordt optimaal benut. BETAALBAAR De gemeentelijk (zorg) taken blijven ook in de toekomst betaalbaar Meer inzet van preventieve maatregelen ter voorkoming van problematiek. Meer gebruik van algemene voorzieningen in plaats van maatwerkvoorzieningen Een ontwikkeling inzetten naar ontzorging binnen en afschaling van zorg. 15

16 MOOIE DOELEN! EN NU? We nodigen u uit om met deze doelstellingen in uw achterhoofd de komende inhoudelijke hoofdstukken 4 tot en met 9 te lezen en daarbij steeds de vraag te stellen: passen de bestaande praktijk en de voorgestelde actiepunten bij deze doelen? Vervolgens presenteren we in hoofdstuk 10 onze monitor Sociaal Domein. Daarin gaan we de vertaling maken naar het meetbaar maken van de doelen. Hoofdstuk 11 sluit hier ook op aan. 16

17 WAAR STAAN WE EN WAAR WILLEN WIJ NAAR TOE? Zoals we in hoofdstuk 1 al aangaven, is er het nodige veranderd in de relatie tussen de overheid en de samenleving. Die ontwikkelingen waren al langer aan de gang, maar de decentralisaties hebben deze veranderingen nog belangrijker gemaakt. Vandaar dat we de nieuwe werkwijze verder moeten ontwikkelen om tot de doelen te komen die we in het vorige hoofdstuk hebben benoemd. In de samenleving hebben wij een gezamenlijke verantwoordelijkheid, maar wij hebben die verantwoordelijkheid lang naar onszelf toegetrokken. De tijd dat de overheid alles regelt, is echter voorbij. Dit vraagt om een omslag, waarbij de samenleving weer meer zelf gaat doen. Dat vergt echter de nodige tijd. Burgerinitiatieven zijn op dit moment nog geen vanzelfsprekende zaak: het is nog vaak nodig dat de gemeente erbij betrokken is. Hoe die nieuwe werkwijze eruit moet zien? Door bijvoorbeeld te helpen bij de vertaling van een idee naar een concreet initiatief of door te helpen bij het betrekken van inwoners. De gemeente neemt daarbij het initiatief weliswaar niet over, maar zonder aanvullende gemeentelijke actie zouden initiatieven en ideeën van inwoners nu nog het risico lopen tussen wal en schip te vallen. In de Transformatieagenda gaan we daar uitgebreider op in en kiezen we concrete thema s om mee aan de slag te gaan. We willen steeds verder toegroeien naar een werkwijze waarin we samenwerken met onze inwoners, ondernemers, scholen, verenigingen, kerken en maatschappelijke instellingen, ieder vanuit zijn eigen deskundigheid. Dat vergt flexibiliteit, luistervaardigheid en openheid voor elkaars ideeën. Zo benutten we optimaal elkaars mogelijkheden en versterken we elkaar. VOORNEMENS Intensief met de samenleving in gesprek over en aan de slag met vraagstukken over zorg, ondersteuning en participatie. Dit doen we met vernieuwende instrumenten en werkwijzen. Goede randvoorwaarden creëren voor initiatieven uit de samenleving. Kritisch kijken naar de wijze waarop wij onze voorzieningen financieren en maatschappelijke initiatieven faciliteren en ondersteunen. Ook willen we onderzoeken of we een aantal voorzieningen gezamenlijk met inwoners en organisaties vorm kunnen geven door middel van maatschappelijk aanbesteden (nota Samenspel). Een voornemen dat we als gemeente zelf moeten oppakken, is dat we kritisch moeten kijken naar onze eigen regels. Eventuele belemmeringen worden zoveel mogelijk weggenomen. 3 EEN NIEUWE WERKWIJZE 17

18 ACTIEPUNTEN: WAT DOEN WE DAARVOOR IN 2017 EN 2018? 1 RIGHT TO CHALLENGE Inwoners kunnen de gemeente uitdagen overheidstaken goedkoper en efficiënter op te pakken. Dit noemen we ook wel het Right to Challenge, dat wettelijk is vastgelegd in de WMO Het college staat open voor initiatieven op het gebied van zorg en ondersteuning en is bereid deze te faciliteren. Het lokale innovatiebudget (1,5% van het totale budget voor het Sociaal Domein) is hiervoor beschikbaar. Om dit goed op te pakken is het nodig een plan van aanpak met spelregels te maken en (blijvend) een budget beschikbaar te stellen om zo initiatieven van de grond te trekken. Hierbij nemen we de inhoud van motie M8 (28 juni 2016) van CDA, D66 en GroenLinks mee. We gaan in 2017 en verder de volgende ontwikkelpunten oppakken: Attitudeverandering: nog meer van probleemgericht naar oplossingsgericht, zaken mogelijk maken, niet alleen vanuit regels denken, maar vanuit de bedoeling. Nog meer besef en draagvlak creëren voor het idee dat een burgerinitiatief de verantwoordelijkheid van elke ambtenaar is. Deelnemen aan regionale leerateliers Right to Challenge. Hier gaan we best practices verzamelen en passen we deze aan voor de lokale situatie. Dit gebeurt in afstemming met onder andere lokale bewonersorganisaties en de VNG. 2 KERNENADVISEURS Onze kernenadviseurs, die stevig geworteld zijn in de kernen, zijn nauw bij het Sociaal Domein betrokken. Zij hebben onder andere een signalerende en verbindende rol en kunnen lokale initiatieven ondersteunen. In het Sociaal Domein bevorderen zij de integraliteit tussen maatregelen en projecten vanuit de leefwereld van inwoners. Met deze inzet in het Sociaal Domein dragen zij bij aan krachtige kernen. 3 SNELKOOKPAN Overbetuwe heeft van het A&O-fonds een prijs gewonnen voor de Snelkookpan. Dat is een methodiek om maatschappelijke initiatieven een vliegende start te geven. We zetten de Snelkookpan ook in 2017 in. Hierbij denken we expliciet aan vraagstukken op het gebied van het Sociaal Domein. De kernenadviseurs zijn in de rol van initiatievenmakelaar de regievoerders van de Snelkookpan. De initiatievenmakelaars houden verbinding met andere domeinen, omdat maatschappelijke initiatieven zich niet laten beperken tot één domein. 4 KERNENESTAFETTE De gemeente maakt zich sterk voor krachtige kernen. De sociale agenda s van de kernen worden bepaald door thema s rond levendigheid en sociale vitaliteit die de kernen zelf als urgent ervaren. Dat kunnen ook thema s zijn die samenhangen met het Sociaal Domein. De gemeente ondersteunt inwoners met de Kernenestafette procesmatig als dat nodig is. De financiering en uitvoering van plannen vanuit de kernen is hier ook nadrukkelijk onderdeel van: wat kunnen de kernen zelf organiseren aan energie en middelen en waar ondersteunt de gemeente initiatieven? Het doel van de Kernenestafette is het versterken van de levendigheid en sociale vitaliteit van de kernen, waarbij er meer ruimte komt voor inzet van de samenleving en voor initiatieven van bewoners zelf. Daarnaast het opdoen en delen van ervaring in de nieuwe manier van samenwerken tussen samenleving en gemeente. De Kernenestafette loopt tot en met We streven ernaar dat eind 2017 ieder geval 6 kernen hebben meegedaan aan de estafette. 5 NETWERK WWW & ZO Sinds enkele jaren bestaat het netwerk WWW&ZO (Wonen, Werken, Welzijn, Zorg en Ondersteuning). Maatschappelijke organisaties en de gemeente denken in dit verband na over allerlei thema s die raken aan wonen, welzijn, werk, zorg, en onderwijs. De gemeente neemt deel aan en draagt bij aan de activiteiten van dit netwerk. De afgelopen 2 jaar heeft het netwerk twee 18

19 succesvolle Overbetuwse landdagen georganiseerd. Bij deze dagen ligt het accent op actie. Niet te veel praten, maar concreet mee helpen om samen met de inwoners te werken aan de versterking van een betrokken samenleving. Leidend daarbij is niet het aanbod en de dienstverlening van de organisaties, maar de behoeften, knelpunten en initiatieven in de dorpskernen. Het netwerk is zich ervan bewust dat het gaat om een ontwikkelproces, waarin we nog veel moeten leren en waarin we elkaar moeten helpen. Daarvoor is vertrouwen belangrijk en een gezamenlijk kompas, dat wil zeggen een gedeeld beeld over de richting. In 2017 vindt een evaluatie plaats met het doel te onderzoeken of het netwerk op de goede weg is om de gestelde doelen en ambities te realiseren en welke aanpassingen nodig zijn om hier beter op toegerust te zijn. woningen reguleren en werken we niet voor niets met bestemmingsplannen. Aan de andere kant willen we dat mensen voor elkaar zorgen en zo lang mogelijk zelfstandig blijven wonen. Centraal in onze visie staat dat we maatwerk willen leveren waarbij we voor iedere inwoner met een zorg- of ondersteuningsvraag tot een passende oplossing willen komen. Deze kan in iedere situatie anders zijn. Het hebben van tot op detailniveau uitgewerkte verordeningen, regelingen en beleidsregels werkt belemmerend. We willen in 2017 en 2018 kritisch kijken naar onze regelgeving op zowel sociaalmaatschappelijk als fysiek-ruimtelijk terrein, om zo te kunnen bepalen of deze onze ambities op het Sociaal Domein in de weg staat. Het doel hiervan is om regels waar mogelijk en wenselijk te vereenvoudigen en meer toe te snijden op onze bedoeling. 6 VRIJWILLIGERSORGANISATIES De gemeente ondersteunt, faciliteert, verbindt en stimuleert vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties. Wij willen vrijwilligersorganisaties verder versterken, want zij hebben expertise en veel ervaring in het vinden en binden van vrijwilligers. Het is belangrijk rekening te houden met het gegeven dat het in deze tijd ingewikkeld is om vrijwilligers warm te maken én te behouden voor klussen of langdurig vrijwilligerswerk. De manier waarop mensen vrijwilligerswerk willen doen verandert. Ook de vrijwilliger verandert en heeft soms meer ondersteuning nodig. Met het afsluiten van de Transformatieagenda heeft de raad een informatiememo ontvangen over onze visie op deze ontwikkelingen en de rol van het Vrijwilligerssteunpunt hierin. Deze memo werken wij in het tweede kwartaal verder uit in een actieplan. 8 GEZAMENLIJKE OPDRACHT MET SUBSIDIEPARTNERS In 2017 gaan we met onze subsidiepartners in het maatschappelijk veld in gesprek om te komen tot een gezamenlijke opdracht die aansluit bij de opgave op het gebied van de algemeen toegankelijk ondersteuning voor onze inwoners. De vraag die hierachter zit, is welke financieringssystematiek -subsidiëren of (maatschappelijk) aanbesteden- past bij de wijze waarop wij inhoud willen geven aan de opgave en onze doelstelling meer samenleving, minder overheid. 7 KRITISCH KIJKEN NAAR ONZE REGELGEVING Als gemeente stellen we veel regels op, op uiteenlopende beleidsterreinen. Hoe nodig en logisch sommige regels ook zijn, soms zijn ze tegelijkertijd strijdig met de bedoeling. Dat geldt ook voor onze ambities op het Sociaal Domein. Laten we een voorbeeld noemen. Een inwoner wil een kleine woning op zijn grond realiseren voor zijn moeder. Aan de ene kant willen we de bouw van 19

20 EEN GOED VOORBEELD: LEKKER SAMEN ETEN BIJ HET EETCAFÉ Als je op donderdagavond tegen half zes bij Triade aan de Prins Hendrikstraat binnenstapt, komen de heerlijke geuren en het geroezemoes je al tegemoet. Het eetcafé gaat bijna van start. Zodra iedereen zit te eten, wordt het muisstil. De pasta met bolognesesaus en salade wordt met smaak verorberd. Maar de mensen komen niet alleen voor het eten. Ook van de gezelligheid in de groep wordt volop genoten. Al bijna 3 jaar kookt een groepje wijkbewoners voor ongeveer 25 mensen. Het eetcafé is ontstaan door een samenwerking tussen RIBW, Driestroom en Forte Welzijn. De afspraak is dat er altijd iemand van een van de drie organisaties aanwezig is tijdens het koken en eten. Ze willen echt een sfeer neerzetten dat iedereen erbij hoort De Driestroom stelt de keuken en eetzaal ter beschikking, er komt een aantal cliënten van Driestroom en RIBW eten, en Stuw zorgt voor de vrijwilligers. Ook mensen uit de buurt komen er eten. René Verheijen (Forte) kende al een aantal vrijwilligers in de wijk en via het Sociaal Kernteam heeft hij nog een paar mensen benaderd. De vrijwilligers zijn zo enthousiast dat ze eigenlijk geen zomervakantie wilden houden. Maar het eetcafé gaat toch drie weken dicht. Vrijwilligers hebben ook recht op vakantie! Er zijn 7 vrijwilligers; er is een kok, een ander coördineert de boel en er is een gastvrouw die mensen op hun gemak stelt als ze binnenkomen. René: Ze willen echt een sfeer neerzetten dat iedereen erbij hoort. Ze laten bijvoorbeeld een kaartje rondgaan voor iemand die ziek is en niet kan komen. De vrijwilligers en eters helpen elkaar. José: De mensen hebben wat met elkaar. Zo was daar een blinde man, wiens vrouw naar het ziekenhuis moest. Anderen uit de groep hebben toen boodschappen gedaan, een keer extra gepoetst en zijn vrouw uit het ziekenhuis opgehaald. Geweldig toch? Ze zijn trots dat het zo goed loopt, ook in de samenwerking tussen de organisaties. We kijken hoe we elkaar kunnen aanvullen, en dat werkt. 20

21 WAAR STAAN WE EN WAAR WILLEN WIJ NAAR TOE? Inwoners die in Overbetuwe zorg of ondersteuning nodig hebben, kunnen zich melden bij het Sociaal Kernteam in de buurt of bij de gemeente (het Loket Samenleven). Deze meldingen worden gezamenlijk bekeken in de Poort, waar een eerste schifting van de vragen wordt gemaakt. Afhankelijk van de vraag komt iemand van het Sociaal Kernteam of een consulent van de gemeente op bezoek. In een keukentafelgesprek gaat hij/zij samen met de hulpvrager en iemand uit zijn omgeving op zoek naar de best passende ondersteuning. We voeren de keukentafelgesprekken met het uitgangspunt dat de mogelijkheden van de inwoners centraal staan. Hiermee brengen we de kanteling in de praktijk. Soms zijn meerdere gesprekken nodig als de vraag complex is. Wij bieden actief de mogelijkheid van een professionele cliëntondersteuner aan, die kan aanschuiven bij het gesprek. Inwoners kunnen, behalve over zorg, ook meer specifiek een vraag hebben over een uitkering. Als een inwoner zich meldt bij de gemeente voor een uitkering, is de eerste vraag die beantwoord moet worden of de inwoner in zijn of haar eigen levensonderhoud kan voorzien. Als dat niet zo is, ondersteunen wij de inwoner om (regulier) werk te vinden, al dan niet met de inzet van instrumenten (zoals een loonkostensubsidie). Soms is regulier werk niet mogelijk. We zoeken dan naar een andere zinvolle dagbesteding. Hoe we deze werkwijze verder hebben ingericht, kunt u in hoofdstuk 9 (Iedereen doet mee) lezen. De medewerkers van de kernteams en de gemeentelijke consulenten hebben veel ervaring en als zij iets niet weten, schakelen zij een expert in. Als de situatie van de hulpvrager goed in beeld gebracht is, bedenken alle partijen samen hoe de hulp of ondersteuning het best geregeld kan worden. Zo geven we inhoud aan integraal werken. Daarbij wordt gezocht naar een goede mix van eigen kracht, hulp van familie of bekenden, vrijwillige hulp van buitenaf en professionele hulp. Binnen dit arrangement werken alle partijen samen om de hulp en ondersteuning goed op elkaar af te stemmen. Als er veel partijen bij betrokken zijn, wordt er soms een casusregisseur aangewezen om voor een goede afstemming te zorgen. 4 TOEGANG TOT ZORG & ONDERSTEUNING Op grond van de Jeugdwet zijn wij verplicht om (voor bepaalde werkzaamheden) geregistreerde professionals in te zetten voor zowel de toegang (consulenten) als de daadwerkelijke hulpverlening (zorgaanbieders). 21

22 22 Zo kan de kwaliteit worden gewaarborgd. De kwaliteit van de hulpverlening regelen we via afspraken bij de jaarlijkse inkoop van zorg en ondersteuning. Omdat volwaardige beroepsregistratie voor de gemeentelijke consulenten op dit moment nog niet mogelijk is, dienen zij een vooraanmelding te doen. Een voorwaarde voor het vooraanmelden van de jeugdconsulten voor beroepsregistratie is een verklaring van de gemeente. Vooraanmelding is nog geen officiële beroepsregistratie, maar is wel een eerste stap in de richting. Naar verwachting is uiterlijk 1 januari 2018 volwaardige beroepsregistratie mogelijk voor een groot deel van de professionals die onder vooraanmelding vallen en die zich op dit moment nog niet kunnen registreren. De toegang tot zorg en ondersteuning loopt overigens niet alleen via het Sociaal Kernteam en het Loket. Kinderen, jongeren en ouders kunnen ook bij huisartsen, jeugdartsen en medisch specialisten terecht voor toegang tot jeugdzorg. Door de ontwikkelingen rondom Passend Onderwijs zijn de gemeente en het onderwijs nog nauwer gaan samenwerken. Op school investeert de gemeente in een lokale ondersteuningsstructuur, waar de jeugdarts en de schoolmaatschappelijk werker (door de gemeente betaald) en de intern begeleider (door de school betaald) in het kader van het KCO (Klein Casus Overleg) leerlingen met een ondersteuningsbehoefte bespreken. Via de jeugdarts kan er indien nodig verwezen worden naar jeugdzorg. Een soortgelijke investering doen we via een voorschoolse zorgcoördinator bij de kinderopvang (zie ook hoofdstuk 8). Complexe situaties, waar meerdere hulpverleners bij betrokken zijn, kunnen worden opgeschaald naar het LEJO (Lokaal Expertiseteam Jeugd Overbetuwe) of het LEVO (Lokaal Expertiseteam Volwassenen Overbetuwe), waar deskundigen in een multidisciplinaire setting integraal casussen bespreken. Uitgangspunt is dat er waar nodig casusregie wordt geregeld, zodat er zicht wordt gehouden op de uitvoering van de werkwijze één inwoner, één plan. VOORNEMENS De toegang en de lokale zorgstructuur staan inmiddels, zodat nu de tijd is aangebroken om deze te optimaliseren. We willen de procedure van toegang tot zorg of ondersteuning (nog) eenvoudiger en sneller maken voor de inwoner. We gebruiken de uitkomsten van de Zelftest om de cliëntondersteuning te optimaliseren. Wij zorgen er ook nu al voor, dat alle consulenten vakbekwaam zijn en, wanneer dat kan, een beroepsregistratie doen, zodat we voldoen aan de bepalingen van de Jeugdwet en de kwaliteit van toegang en hulpverlening wordt gewaarborgd. De kernteams gaan zich sterker richten op waar ze voor bedoeld zijn: oplossingen zoeken voor ondersteuningsvragen die in de 0de en 1e lijn kunnen worden opgelost De casusregie bij complexe situaties wordt verbeterd. Verbetering van de ondersteuningsstructuur in het primair onderwijs en bij de kinderopvang. Verbetering van de ondersteuningsstructuur in het primair onderwijs en bij de kinderopvang. Het actualiseren en verbeteren van de informatievoorziening over het Sociaal Domein.

23 ACTIEPUNTEN: WAT DOEN WE DAARVOOR IN 2017 EN 2018? 9 SAMENWERKING TUSSEN LOKET EN KERNTEAMS We blijven werken met kernteams, maar wel op een iets andere manier dan in In de nieuwe notitie Werken met kernteams: leidende principes (vastgesteld op 1 november 2016) lichten we de keuzes toe die we hebben gemaakt voor het werken met kernteams vanaf De werkwijze verandert op een aantal punten. Zoals: kortdurende begeleiding door de kernteams en opdrachtverstrekking om algemene voorzieningen tot stand te brengen. De verantwoordelijkheid voor casusregie wordt belegd bij zorgpartners en komt (tenzij daar dringende redenen voor zijn) niet bij het kernteam te liggen. Tegelijkertijd gaan we de samenwerking tussen Loket en kernteams (onder andere in de toegang) kritisch bekijken en waar nodig verbeteren. Medio 2018 bekijken wij of we de kernteams op de huidige manier willen blijven financieren, of dat een ander model (maatschappelijk aanbesteden bijvoorbeeld) wenselijk is. 10 VERBETEREN INFORMATIEVOORZIENING OVER HET SOCIAAL DOMEIN In 2017 verbeteren we de informatievoorziening over (de toegang tot) het Sociaal Domein. Hiertoe herzien we de informatie die op de gemeentelijke website is geplaatst. Deze actie is in de eerste plaats gericht op de inwoners. Daarnaast maken we de informatievoorziening voor professionals eenvoudiger. Dit maakt het voor hulpverleners gemakkelijker om snel de juiste contactpersoon te pakken te krijgen. te vinden in de ontwikkelingen rondom Passend Onderwijs. Dit actiepunt doen we samen met samenwerkingsverband PassendWijs, vertegenwoordigers van schoolbesturen en de gemeente Lingewaard. De huidige lokale structuur is nu gebundeld in de Klein Casus Overleggen, waar via de jeugdarts verwezen kan worden naar jeugdzorg. Doelstelling is om de preventie te versterken en de samenwerking tussen onderwijs en jeugdhulp/gemeente te verbeteren. Natuurlijk is het uitgangspunt dat iedereen hieraan vanuit zijn eigen verantwoordelijkheid een bijdrage levert. 12 ONAFHANKELIJKE CLIËNTONDERSTEUNING Wij hechten veel waarde aan onafhankelijke cliëntondersteuning in ons netwerk van toegang tot zorg en ondersteuning. Daarom hebben we in 2016 een Zelftest (van de VNG) uitgevoerd. Drie belangrijke aandachtspunten zijn: cliëntondersteuning door de kernteams, de beschikbaarheid van andere cliëntondersteuners mocht de inwoner van een andere cliëntondersteuner (dan het kernteamlid) gebruik willen maken of er vanuit de kernteams geen passende cliëntondersteuning geregeld kan worden, en het actief aanbieden van cliëntondersteuning aan inwoners. Wij houden in 2017 scherp in de gaten hoe deze, en andere aandachtspunten, worden uitgevoerd. Hiervoor stellen we een (beknopt) plan van aanpak op. 11 VERBETEREN LOKALE ONDERSTEUNINGSSTRUCTUUR OP SCHOOL We zijn met het primair onderwijs in gesprek over het verbeteren van de lokale ondersteuningsstructuur op school (deze is een toegangspoort tot jeugdhulp door de deelname van de jeugdarts). De aanleiding hiervoor is onder andere 23

24 WAAR STAAN WE EN WAAR WILLEN WIJ NAAR TOE? 5 VOORZIENINGEN VOOR ONZE INWONERS Zoals gezegd werken wij met een toegang die bestaat uit een gemeentelijk Loket Samenleven en kernteams. Het kernteam richt zich op wat wij noemen de basisstructuur van voorzieningen. Deze bestaat deels uit informele verbanden, zoals familie, buren en vrienden (ook wel voorliggend veld of voorliggende voorzieningen genoemd). Maar ook de inzet van vrijwilligers(organisaties) valt hieronder. Veel vragen kunnen op deze manier worden opgelost. Tussen de formele en de informele basisstructuur in, vinden we de grote groep mantelzorgers in onze gemeente. Mantelzorg wordt steeds belangrijker, zeker nu de ontwikkeling is dat mensen langer thuis blijven wonen. Een risico is dat de taak van deze mantelzorger soms te zwaar is om helemaal alleen uit te voeren. In dat geval moet er ook hulp en ondersteuning voor de mantelzorger beschikbaar zijn. Daar heeft de gemeente een verantwoordelijkheid voor. In het keukentafelgesprek besteden we daarom niet alleen aandacht aan degene die zorg nodig heeft, maar ook aan de mantelzorger(s). Mantelzorgers worden met een compliment beloond. Ook is er respijtzorg beschikbaar om mantelzorgers te ontlasten. We hebben daarnaast ook een formele basisstructuur, die bestaat uit wat we algemene voorzieningen noemen. Daarbij kunt u denken aan het Algemeen Maatschappelijk Werk voor volwassenen, maar ook aan Homestart en Praktische Gezinsondersteuning voor kinderen en gezinnen. Ouders of gezinnen die advies of lichte ondersteuning nodig hebben, krijgen die vanuit de jeugdgezondheidszorg, het jongerenwerk en andere (digitale) laagdrempelige voorzieningen. Er vinden daarnaast sociale activiteiten plaats in de dorpen en wijken. Een mooi voorbeeld van een maatwerkvoorziening die inmiddels als algemene voorziening wordt aangeboden, is de scootmobiel-uitleen. Inwoners vinden de algemene voorzieningen zoveel mogelijk in hun eigen omgeving. Soms is er meer deskundigheid nodig, omdat een probleem complexer is. Daarvoor hebben wij maatwerkvoorzieningen, die door het loket Samenleven worden toegekend. Deze voorzieningen vindt u in de tweede en derde lijn, waar (zeer) specialistische zorg geleverd wordt. Die zorg is niet altijd in de buurt aanwezig. Wij kopen deze zorg regionaal en in een aantal gevallen bovenregionaal of zelfs landelijk in. 24

25 VOORNEMENS De meeste zorg en ondersteuning wordt in de vorm van Zorg in Natura (ZIN) gegeven. Om nog meer maatwerk mogelijk te maken en omdat mensen ook zelf hun zorg moeten kunnen regelen, bieden we echter ook de mogelijkheid zelf zorg in te kopen met behulp van een persoonsgebonden budget (PGB). Omdat niemand hetzelfde is en iedereen andere wensen en behoeften heeft, vinden we dat een arrangement moet passen bij de situatie van de hulpvrager. Het PGB kan onder bepaalde omstandigheden ook ingezet worden om zorg door een informele zorgverlener te vergoeden. Wij willen meer algemene voorzieningen creëren en maatwerkvoorzieningen, waar dat mogelijk is, omzetten naar algemene voorzieningen. Het verstevigen van onze inzet ten behoeve van mantelzorg, zodat overbelasting wordt voorkomen. Wij kopen de zorg voor onze inwoners breed in om optimale keuzevrijheid en maatwerk te waarborgen. Het PGB helpt om de keuzevrijheid te waarborgen. Hiertoe is het belangrijk dat we steeds kritisch kijken naar de definitie van gebruikelijke zorg. We maken het deel van het lokale innovatiefonds dat voor inwonersinitiatieven bedoeld is gebruiksvriendelijker. Zo willen we aanvragen stimuleren. We stimuleren innovatie en kwaliteit aan de hand van pilots. Succesvolle pilots maken we structureel, teleurstellende pilots beëindigen wij. 25

26 ACTIEPUNTEN: WAT DOEN WE DAARVOOR IN 2017 EN 2018? 13 STEVIGE BASISSTRUCTUUR ONDERSTEUNEN EN SUBSIDIËREN Wij blijven instellingen die actief zijn in het welzijnswerk, de jeugdgezondheidszorg, het algemeen maatschappelijk werk, peuterspeelzaalwerk en andere laagdrempelige voorzieningen die bijdragen aan een stevige basisstructuur ondersteunen en subsidiëren. Wel kijken we, zoals eerder gezegd, naar onze subsidiëringssystematiek. 14 NIEUWE ALGEMENE VOORZIENING VOOR DE LOKALE 0 DE EN DE 1 E LIJN De lokale 0 de en de 1 e lijn wordt versterkt met nieuwe algemene voorzieningen. Voor jeugd wordt dat gedaan in het kader van Uitvoeringsagenda punt 61 (zie actiepunt 29). De kernteams gaan met algemene voorzieningen voor alle inwoners aan de slag. Zij krijgen op basis van hun signalerende taak de mogelijkheid om opdrachten te verstrekken om algemene voorzieningen te ontwikkelen (opdrachten aan de door de gemeente gesubsidieerde instellingen die werken in de kernteams). Dit is in de eerste plaats voor alle inwoners bedoeld, waarbij het zwaartepunt bij volwassenen zal liggen. We denken vooral aan laagdrempelige 0de lijns voorzieningen. 15 VAN MAATWERKVOORZIENINGEN NAAR ALGEMENE VOORZIENINGEN De werkgroep Doorontwikkeling van het voorzieningenaanbod heeft geïnventariseerd welke maatwerkvoorzieningen naar algemene voorzieningen kunnen worden omgezet. Voor het omzetten van een maatwerkvoorziening naar een algemene voorziening heeft de werkgroep de volgende criteria benoemd. de voorziening (die we omzetten naar een algemene voorziening) wordt vaak toegekend; de voorziening leent zich er in principe voor om als algemene voorziening te worden aangeboden; het aanbieden als algemene voorziening is minimaal kostenneutraal of levert een besparing op; de kwaliteit van de voorziening voor de gebruikers blijft gelijk of neemt toe. Het omzetten naar een algemene voorziening betekent niet dat de maatwerkvoorziening geheel verdwijnt, wel dat er een passend alternatief is. Hieruit is naar voren gekomen dat we in 2017 met de volgende voorzieningen aan de slag kunnen: de (elektrische) rolstoel en dagbesteding (zie hoofdstuk 9, actiepunt 41). Om het wiel niet opnieuw uit te vinden, sluiten we voor de rolstoelvoorziening als algemene voorziening aan bij de bestaande scootmobielpool. 16 PILOTS OP HET GEBIED VAN WMO, JEUGDWET EN PARTICIPATIEWET Op dit moment lopen er tal van pilots op het gebied van de WMO, Jeugdwet en Participatiewet. Dit doen we in het kader van de lokale en regionale innovatie. Inmiddels zijn we zover dat de eerste projecten, zowel lokaal als regionaal, in de afrondende fase zitten. We zijn bezig om in beeld te brengen wat de opbrengsten tot nu toe zijn. Op basis daarvan beslissen wij of een pilot wordt voortgezet of wordt beëindigd. Voor de lokale innovatieprojecten doen wij dat zelf en voor de regionale innovatieprojecten pakken we dit samen met de 12 regiogemeenten op. De bedoeling is dat de projectopbrengsten in het geval van een succesvolle pilot tot vervanging van de huidige producten in de zorg leiden en/of dat we zorg kunnen afschalen. Helaas levert niet ieder project het beoogde resultaat op. In dat geval willen we de pilot beëindigen. Dat is inherent aan innoveren. De raad wordt geïnformeerd over de resultaten van de innovatieprojecten. 26

27 17 STIMULEREN VAN AANVRAGEN VOOR INNOVATIESUBSIDIE We stimuleren aanvragen voor innovatiesubsidie in 2017 langs twee wegen. Allereerst onderzoeken we de mogelijkheden om het deel van het lokale innovatiefonds dat bestemd is voor inwonersinitiatieven anders in te zetten en/ of te koppelen aan het fonds maatschappelijke initiatieven, aangezien er veel overlap tussen beide fondsen zit. We benaderen daarnaast gericht (vrijwilligers) organisaties om op vier deelterreinen uit de Transformatieagenda projecten te starten. Hiertoe reserveren we uit het lokale innovatiebudget voor AANDACHT VOOR MANTELZORGBELEID Mantelzorgbeleid heeft ook in 2017 en 2018 onze uitdrukkelijke aandacht. Wij maken het mogelijk een mantelzorgurgentieverklaring aan te vragen. Met deze urgentieverklaring krijgt iemand voorrang op de wachtlijst voor een huurwoning in Overbetuwe. Wij vinden het vooral belangrijk in gesprek te gaan met de mantelzorger, omdat we willen voorkomen dat de mantelzorger overbelast raakt. Als het nodig is, kunnen we maatwerk bieden om de mantelzorger te ontlasten. Dat kan met respijtzorg of een creatieve activiteit. Voor 2017 hebben wij drie speerpunten benoemd: de ontwikkeling van Steunpunt Mantelzorg naar Knooppunt, meer aandacht voor jonge mantelzorgers door inzet van jonge ambassadeurs en (nog) meer aandacht voor de mantelzorger tijdens het keukentafelgesprek. Hierbij is het belangrijk om (nog meer) zicht te krijgen op mantelzorgers in onze gemeente. Zo kunnen we (preventief) overbelasting tegengaan. 27

28 EEN GOED VOORBEELD: DE SCOOTMOBIEL- UITLEEN Op een aantal plekken in Overbetuwe kunnen mensen gratis een scootmobiel lenen. Dat is handig als ze, ook tijdelijk, minder goed ter been zijn. Met de leenscootmobiel kunnen ze er zelfstandig op uit gaan. Het onderhoud wordt geregeld en bij pech komt er direct hulp. De scootmobielen zijn beschikbaar voor iedereen in Overbetuwe. Er is geen indicatie nodig. Mevrouw Gosen heeft haar pasje al op zak. Dat betekent dat ze drie lessen scootmobielrijden heeft gehad. Ze kan nu bij de Hoge Hof een scootmobiel lenen. Die lessen waren leuk, die man deed het leuk. Hij had een parcours uitgezet en liep zelf mee. Mevrouw Gosen woont in Hofstaete, naast de Hoge Hof in Herveld. Met haar rollator komt ze niet veel verder dan de Hoge Hof. Ze vertelt: M n hoofd is goed genoeg maar m n benen willen niet meer. Toch wil ik erop uit. Naar Zetten, waar ik 30 jaar heb gewoond, en wat meer van de omgeving zien. Fijn dat dat nu kan. Miriam Teunissen van Manen coördineert de uitleen van de Hoge Hof en Liefkenshoek: In oktober 2014 is de gemeente ermee gestart. Een aardig aantal mensen heeft het pasje al gehaald. Bij de Hoge Hof, Liefkenshoek en Tertzio staan de scootmobielen. Miriam legt uit: Het gaat via de receptie en je kunt reserveren. Het sleuteltje krijg je mee als je het pasje kunt laten zien. En de receptionistes zijn erop getraind om de mensen te helpen!. Ook zijn er een paar scootmobiel uitleenpunten georganiseerd in Oosterhout, Zetten, Driel en Randwijk. De uitleen van deze scootmobielen wordt gecoördineerd door vrijwilligers. De vrijwilligers zelf hebben ook rijles gehad en een rijvaardigheidspasje. Ook zij kunnen de mensen helpen bij het lenen van een scootmobiel! Prima geregeld dus, met 7 uitleenpunten in onze gemeente! M n hoofd is goed genoeg maar m n benen willen niet meer. Toch wil ik erop uit. Fijn dat dat nu kan. 28

29 WAAR STAAN WE EN WAAR WILLEN WIJ NAAR TOE? Het aantal ouderen groeit en meer mensen krijgen de zorg die ze nodig hebben thuis in plaats van intramuraal. Dat geldt voor ouderen, maar ook voor mensen met een beperking. Als gevolg hiervan verdwijnen steeds meer verzorgingstehuizen en intramurale voorzieningen. Naast de groep ouderen wordt ook van mensen met een lichamelijke, verstandelijke of psychische beperking jonger dan 65 jaar verwacht dat zij langer zelfstandig wonen. Hun perspectief verschilt van dat van ouderen. Voor jong volwassenen met een verstandelijke beperking is het zelfstandig wonen vaak iets om naar uit te zien, voor mensen met een psychische aandoening kan het vooruitzicht weer naar huis te moeten juist zwaar zijn. Al met al komt er een behoorlijke opgave op de inwoners, de samenleving en de gemeente af. Wij streven ernaar dat onze inwoners, zolang als mogelijk, op een prettige manier in hun vertrouwde omgeving kunnen blijven wonen. Vanuit dit uitgangspunt moeten de voorwaarden om zelfstandig te kunnen wonen goed worden ingevuld en dit kan alleen slagen als inwoners, samenleving en gemeente gezamenlijk hun verantwoordelijkheid nemen. Daarbij heeft iedereen zijn verantwoordelijkheid. Te denken valt aan tijdige aanpassingen in en om de woning. Inwoners die ouder worden moeten hiertoe eerder beginnen met na te denken over hun wooncarrière. Maar de woningstichtingen en de gemeenten zijn ook aan zet: eventuele zorg en ondersteuning dienen in de nabijheid van de inwoners georganiseerd te worden en het aanbod van leeftijdsbestendige woningen moet passen bij de vraag. En daarnaast zijn er ook andere aspecten die een rol spelen als mensen langer thuis blijven wonen. 6 LANGER THUIS WONEN Hulp bij Huishouden Huishoudelijke hulp is een belangrijk instrument om inwoners in staat te stellen langer thuis te wonen. Om zoveel mogelijk werkgelegenheid binnen de huishoudelijke hulp te behouden en om cliënten de mogelijkheid te bieden om meer uren hulp te krijgen, heeft het kabinet vanaf 2015 extra geld beschikbaar gesteld aan de gemeenten via de Huishoudelijke Hulp Toelage (HHT). In Overbetuwe wordt deze toelage momenteel gebruikt om een verhoging van het tarief te compenseren voor een deel van de huishoudelijke hulp (behoud 29

30 werkgelegenheid) en voor een kortingsregeling voor cliënten via zogenaamde vouchers (meer uren hulp voor inwoners). Van deze laatste regeling wordt vooralsnog weinig gebruik gemaakt. Mobiliteit Als mobiliteit een probleem wordt door één of meerdere beperkingen, kunnen onze inwoners een beroep doen op WMO-vervoer. In Overbetuwe zetten we hiervoor de regiotaxi in, vanaf 1 september 2016 bekend onder de naam Avan (Aanvullend openbaar vervoer regio Arnhem-Nijmegen). Het kunnen reizen naar (medische) voorzieningen bijvoorbeeld is van cruciaal belang om zelfstandig te kunnen blijven wonen. De gemeente heeft vanuit de WMO de plicht om mensen te compenseren die door hun beperking niet zelfstandig kunnen reizen. Het vervoer met Avan wordt dan ook grotendeels betaald door de gemeente. Omdat we als gemeente ernaar streven meer mensen langer zelfstandig te laten wonen en we verantwoordelijk worden voor meer doelgroepen met een beperking, zal het aantal gebruikers van Avan stijgen, evenals de kosten voor de gemeente. VOORNEMENS Het stimuleren van de bewustwording van het feit dat we langer zelfstandig moeten blijven wonen. Het verbinden van (maatschappelijke) initiatieven die er op het gebied van langer thuis wonen zijn. Het verstevigen van onze inzet ten behoeve van mantelzorg, zodat overbelasting wordt voorkomen. Het efficiënter organiseren van het vervoer. Lokaal willen we de (dure) maatwerkvoorziening vervoer zoveel mogelijk omzetten naar een algemene voorziening. Daarvoor willen we nieuwe (vrijwillige) vervoersprojecten opzetten. We willen de gemeentelijke financiële ondersteuning bij huishoudelijke hulp voor meer inwoners mogelijk maken. 30

31 ACTIEPUNTEN: WAT DOEN WE DAARVOOR IN 2017 EN 2018? 19 LANGER-THUIS-WONEN-ALLIANTIE Vanuit de Transformatieagenda kiezen we voor een tweeledige aanpak voor Langer thuis wonen. Aan de ene kant gaan we aan de slag met actiegerichte projecten om bewustwording en voorlichting over dit thema te vergroten. We gaan aan de slag met 5 projecten. De projecten komen voort uit het symposium Langer thuis wonen dat op 4 oktober 2016 plaatsvond. De projectengroepen zijn inmiddels van start gegaan. Vier projecten worden door externen (inwoners of organisaties) getrokken, van één project is het projectleiderschap bij de gemeente belegd. Aan de andere kant is een lange termijn aanpak belangrijk. Daarom heeft een aantal organisaties uit Overbetuwe tijdens de Woonalliantiefabriek op 31 maart 2016 het initiatief genomen om tot een deltaplan voor de zorg te komen. Hieruit is de Langer-thuis-wonenalliantie ontstaan met een grote uitdaging: binnen 100 dagen ligt er een actieplan hoe we hier in Overbetuwe handen en voeten aan willen geven. Deze alliantie gaat in beeld brengen wat er nodig is om op de lange termijn het langer thuis wonen in Overbetuwe te organiseren. De alliantie doet dit zowel vanuit het maatschappelijk perspectief als vanuit het woonbeleid. De gemeente maakt daarnaast ook prestatieafspraken met woningcorporaties. Wij willen hierin meer accenten aanbrengen die betrekking hebben op het gebied van langer thuis wonen. 20 HUURDERSDAG Met het oog op onze aandacht voor langer thuis wonen, willen wij onze inzet op het gebied van wonen, samen met de betrokken partijen, verbreden richting onze opgaven op het Sociaal Domein. Wat wij voor ogen hebben, is dat we aanhaken op initiatieven uit de samenleving over dit onderwerp. We willen op een laagdrempelige manier informatie geven over hoe inwoners langer zelfstandig thuis kunnen blijven wonen. Op 7 oktober 2017 wordt de Huurdersdag te Elst georganiseerd. De gemeente neemt hierbij een faciliterende rol in. Dit op initiatief van de voorzitters van de huurdersvereniging en Forte Fit. Nieuwe initiatieven over dit onderwerp zullen we steunen en faciliteren om goede voorlichting te kunnen geven. 21 EFFICIËNTER ORGANISEREN VAN VERVOER Zoals in de inleiding van dit hoofdstuk aangegeven, staan we voor de uitdaging het vervoer efficiënter te organiseren en meer lokale initiatieven met mobiliteit op maat te stimuleren. Ten eerste inventariseren we welke (boven)lokale vervoersmogelijkheden er zijn. Vervolgens richten we een werkgroep mobiliteit op. Daarvoor gaan we gebruik maken van de bestaande krachten in de samenleving. Met vertegenwoordigers van de kernen willen we inventariseren waar lokaal de knelpunten zitten en wat we eraan kunnen doen. Vervolgens wordt de informatie gebundeld en op overzichtelijke wijze gepresenteerd in de kern of wijk. We bekijken ook of uitbreiding van de huidige vrijwillige vervoersinitiatieven mogelijk is, waarbij groepjes mensen met een auto of (rolstoel)bus vervoerd worden, zodat die voertuigen voor meerdere cliëntgroepen gaan rijden. Het gaat hierbij om groepsvervoer, zo nodig over gemeentegrenzen heen. Deze voertuigen kunnen ook naar dagbestedingscentra of welzijnsactiviteiten rijden. 22 VOUCHERREGELING VOOR HUISHOUDELIJKE HULP In 2017 gaan we met een vernieuwde voucherregeling voor huishoudelijke hulp werken. Inwoners kunnen een korting krijgen voor Hulp bij Huishouden: de inwoner betaalt per uur 10 euro, de gemeente legt het verschil met het tarief van de gecontracteerde zorgaanbieder bij (het tarief voor 2017 is 22,07 euro, dus de gemeente legt 12,07 euro bij). We willen de kortingsregeling beschikbaar stellen voor een grotere doelgroep dan voorheen. We zullen door het jaar heen monitoren of de kosten van de vouchers de HHT-gelden (Huishoudelijke Hulp Toelage) niet overstijgen. 31

32 23 BLIJVERSLENING Als een ouder wordende inwoner graag zo lang als mogelijk zelfstandig in zijn eigen woning wil blijven wonen, zijn hiervoor vaak aanpassingen aan de woning noodzakelijk. Voor deze aanpassingen, een verbouwing of het comfortabel maken van de woning krijgen mensen op hoge leeftijd bij de commerciële bank moeilijk of zelfs geen lening. De gemeente gaat het financieel aantrekkelijk maken om te investeren in onderhoud en verbetering van de woning. Met de Blijverslening geeft de gemeente de bewoners de kans om hun woning te renoveren om zo lang mogelijk zelfstandig in hun eigen huis te kunnen wonen. In het eerste kwartaal van 2017 werken wij hiervoor een regeling uit, zodat inwoners in de eerste helft van 2017 gebruik kunnen gaan maken van de lening. 32

33 WAAR STAAN WE EN WAAR WILLEN WIJ NAAR TOE? Het is vanuit de WMO, de Jeugdwet en de Participatiewet onze verantwoordelijkheid om zorg en ondersteuning zo goed mogelijk te organiseren. Tegelijkertijd is het ook een opdracht om het preventieve beleid vorm te geven en uit te bouwen. Want beter dan genezen is altijd nog het voorkomen van problematiek. 7 Voorkomen van zorg begint bij goede preventieve maatregelen. Wij gaan er vanuit dat een sterke informele basisstructuur de eerste schakel is in een preventieve aanpak. Familie, vrienden, buren en clubgenoten: waar mensen elkaar ontmoeten en naar elkaar omzien, worden problemen eerder gesignaleerd. Hoe eerder we erbij zijn, hoe groter de kans dat iemand snel geholpen kan worden en weer verder kan. Preventieve maatregelen voor de jeugd Naast de informele basisstructuur hebben we ook een formele basisstructuur waar preventief wordt gewerkt. De inzet van de jeugdgezondheidszorg (JGZ, consultatiebureauzorg en de inzet van de school-/jeugdarts) is daar een voorbeeld van. Op het consultatiebureau kan al op heel jonge leeftijd worden geconstateerd dat een kind een achterstand heeft op het gebied van taal- en spraakvaardigheden. Indien dit wordt geconstateerd, wordt een kind verwezen naar een organisatie voor peuteropvang waar aandacht wordt besteed aan voorschoolse educatie. Voor- en vroegschoolse educatie (VVE) is bedoeld om kinderen in de leeftijd van 2,5 tot 4 jaar op een preventieve en zorgvuldige manier toe te leiden naar het basisonderwijs. Indien dit noodzakelijk is, kan dit een vervolg krijgen in groep 1 en 2 van de basisschool (vroegschoolse educatie), waardoor een kind vanaf groep 3 op een normale wijze kan participeren in het basisonderwijs. PREVENTIE Preventieve maatregelen voor volwassenen Maar preventie is ook belangrijk voor volwassenen. Daarom is er in bijvoorbeeld het keukentafelgesprek aandacht voor eenzaamheid en de situatie van de mantelzorger. Dit doen we om overbelasting te voorkomen. We voeren ook een huisbezoekproject uit voor 75+-ers. Daarnaast zijn er digitale platformen actief, zoals Overbetuwevoorelkaar. We zien echter wel dat er nog minder aandacht is voor inwoners die qua leeftijd in de middengroep tussen jeugd en senioren zit. 33

34 VOORNEMENS Publieke gezondheid Ook Publieke Gezondheid (PG) heeft preventie als doel. In de Wet Publieke Gezondheid (Wpg) is PG als volgt omschreven: de gezondheidsbeschermende en gezondheidsbevorderende maatregelen voor de bevolking of specifieke groepen daaruit, waaronder begrepen het voorkómen en tijdig opsporen van ziekten. De kijk op gezondheid is aan het veranderen richting positieve gezondheid: niet de ziekte of de beperking staat centraal, maar het vermogen en de eigen (veer)kracht van mensen om hiermee om te gaan en te kunnen participeren. Dus verschuiven van Wat kun je níet naar Wat kun je wél. Dat sluit prima aan bij de veranderde maatschappelijke visie die uitgaat van de eigen kracht van mensen en de samenleving. Het gevolg is een meer vanzelfsprekende verbinding met andere gebieden uit het Sociaal Domein. In de regiovisie Publieke Gezondheidszorg Gelderland-Midden is gekozen voor een samenhangende, domeinoverstijgende aanpak voor de groepen met grote gezondheidsrisico s. Groepen die op basis van achtergrondkenmerken, betrokkenheid en competenties extra ondersteuning nodig hebben. Denk aan inwoners die: een lage sociaaleconomische status hebben; een chronische aandoening en daardoor een lage participatiegraad hebben; zeer kwetsbaar zijn (vaak zijn dit inwoners met weinig zelfregie). Meer dan alleen voorkomen Preventie betekent voor ons niet alleen voorkomen dat problemen ontstaan, maar ook dat reeds bestaande kleine problemen niet escaleren of onnodig groot worden gemaakt. Hiervoor hebben we niet alleen de basisstructuur nodig, maar ook goede tweedelijnsvoorzieningen. De preventieve opdracht ligt dus niet alleen bij de basisstructuur, maar ook bij de hulpverleners. Investeren in het partnerschap tussen professionals in zorg en onderwijs én ouders. We willen nog meer aandacht voor het signaleren en voorkomen van problemen bij jongeren, onder andere door de bijdrage van de jeugdgezondheidszorg aan het jeugdstelstel in Overbetuwe te optimaliseren. Een gerichtere, preventieve aanpak van eenzaamheid. Vanuit onze verantwoordelijkheid voor de Publieke Gezondheid stellen we (preventief) beleid op. We doen dit op basis van de speerpunten uit de regiovisie Publieke Gezondheid Midden-Gelderland en de bestaande voorlichtingstrajecten voor de jeugd. Een inwoner helpen met een algemene voorziening in plaats van een maatwerkvoorziening, tijdig op- en afschalen in plaats van onnodig door blijven gaan met te lichte of juist zware behandelmethoden, problemen niet groter maken dan ze zijn ( ontzorgen ), het zijn allemaal facetten die wij onder preventie verstaan. Wat altijd voorop blijft staan, is dat de inwoner het meest gebaat is bij maatwerk en dat zorg beschikbaar blijft voor wie het nodig heeft. 34

35 ACTIEPUNTEN: WAT DOEN WE DAARVOOR IN 2017 EN 2018? 24 ACTIEF OUDERSCHAP We starten een intensief samenwerkingstraject met de stichting Actief Ouderschap. Het doel van dit project is het versterken van het partnerschap tussen ouders en professionals (in organisaties zoals school en kinderopvang). Een goede relatie tussen ouders en professionals helpt om problemen in een vroegtijdig stadium te bespreken en werkt preventief. Er worden bijeenkomsten georganiseerd waar ouders en professionals met elkaar in gesprek gaan over hun wensen en verwachtingen voor de kinderen in Overbetuwe. Daarbij wordt ingegaan op wat al goed gaat en waar kansen liggen voor verbetering. De opbrengst van de wensen- en verwachtingenavonden en de interviews wordt gebruikt voor de uitwerking van het preventieprogramma. Dit betekent dat een partnerschapsteam (team van directeur, enkele leerkrachten en enkele ouders) onder leiding van Actief Ouderschap aan de slag gaat met ontwikkelen en uitvoeren van activiteiten. In starten we in Heteren. Er zijn evaluatiemomenten gepland. Afhankelijk daarvan bekijken we of de pilot ook in andere kernen wordt doorgezet. 25 PLAN VAN AANPAK OVER PUBLIEKE GEZONDHEID De raad is op 22 november 2016 geïnformeerd en geraadpleegd over de vertaling van de regiovisie Publieke Gezondheid naar lokale speerpunten. Daarbij zijn ook de bestaande projecten Jeugd en voeding en Voorlichting alcohol en drugs betrokken. De raad herkent de drie pijlers (de financiële positie van inwoners wordt ook benoemd). De raad staat verder positief tegenover aandacht voor jongeren (maar ook ouderen) en het betrekken van het onderwijs (preventie alcohol en drugs). Ook wordt benoemd om niet teveel met korte en incidentele projecten te werken, maar liever met langlopende programma s. Verder houden we er rekening mee dat de meeste gezondheidswinst wordt geboekt buiten het domein van de gezondheidszorg. Publieke gezondheid is alomvattend. Het is daarom zaak om bij alles wat de gemeente doet, na te gaan wat het effect is op Publieke Gezondheid. Medio 2017 wordt, op basis van de regiovisie en met medeneming van de bevindingen van de Raad, een plan van aanpak over Publieke Gezondheid opgesteld. Dit plan wordt toegespitst op Overbetuwe en uitgevoerd na akkoordverklaring door College en Raad. 26 VERDIEPING VAN HUISBEZOEKEN BIJ 75+ De huisbezoeken bij mensen van 75 jaar en ouder (die een paar jaar geleden zijn gestart), krijgen een verdieping. We hebben Forte Welzijn opdracht gegeven de gesprekken per kern te organiseren. Een team geschoolde vrijwilligers bezoekt de ouderen in een dorp of kern en rapporteert hierover. Een andere vrijwilliger haalt de rode draad uit deze gesprekken en coacht de vrijwilligers. Deze rode draad wordt maandelijks besproken in een werkgroep bestaand uit medewerkers van de gemeente en Forte Welzijn. De concrete vragen of actiepunten aangaande de openbare ruimte worden direct doorgegeven aan medewerkers van de gemeente. Overige zaken worden gebundeld en opgepakt door bijvoorbeeld kernteamleden (denk aan doorverwijzing naar actieve ouderengroepjes zoals eetgroepen) of vrijwilligers (maatjesprojecten). We kiezen ervoor om gedurende de periode dat de gesprekken plaatsvinden (waar mogelijk) direct aan oplossingen te werken, om mensen te laten merken dat er naar ze wordt geluisterd. Inmiddels merken we dat we door de gesprekken met de ouderen een beeld krijgen van de omvang van de eenzaamheid onder deze groep. In veel gevallen blijkt eenzaamheid de vraag achter de vraag. De bezoeken door de vrijwilligers zijn zodoende een soort van voorziening geworden voor deze groep, en deze voorziening willen we versterken en uitbreiden. 35

36 27 POSITIE VAN DE JEUGDGEZONDHEIDSZORG OPTIMALISEREN Wij zijn op dit moment, samen met de JGZ, aan het bekijken welke rol deze in het jeugdstelsel kan innemen. Dit doen we om de positie van de jeugdgezondheidszorg in ons jeugdstelsel te optimaliseren. Het is de bedoeling dat we op deze manier een gefundeerde keuze kunnen maken welke positie en rol van de JGZ het beste past bij ons stelsel en onze ambities. Zo maken we optimaal gebruik van de deskundigheid van de preventieve jeugdgezondheidszorg. 29 PREVENTIEF BELEID VOOR VOLWASSENEN We hebben in het kader van de Uitvoeringsagenda (speerpunt 61) een inventarisatie naar preventieve en 0de en 1e lijns voorzieningen voor jeugd uitgevoerd. Voor volwassenen (WMO-voorzieningen) hebben we dat niet gedaan. Dit willen we alsnog doen, onder andere omdat we constateren dat het preventieve beleid voor volwassenen nog minder goed op de kaart staat. Aandacht moet er tijdens deze inventarisatie ook zijn voor zorgmijders. Op basis van de inventarisatie kunnen we een visie op preventie ontwikkelen en de nodige acties formuleren. 28 EENZAAMHEID Eenzaamheid is een maatschappelijk probleem waar we binnen veel projecten al aandacht voor hebben (zoals in het kader van langer thuis wonen, Huisbezoeken 75+, keukentafelgesprekken). We willen hiermee meer inzicht krijgen in eenzaamheid van Overbetuwse inwoners. Vaak denken we bij eenzaamheid aan ouderen. Dat is niet onterecht, maar eenzaamheid komt ook onder andere groepen voor. We willen onze inzet op dit gebied de komende twee jaar kritisch tegen het licht houden, zodat we een keuze kunnen maken uit adequate ondersteuningsmogelijkheden. Zo komen we tot een meer gerichte en gebundelde aanpak. Onze insteek is vooralsnog niet om nieuwe projecten op te starten, maar om de bestaande inzet te bundelen en te optimaliseren en deze meer onder de aandacht van onze inwoners te brengen. Ook zullen we het aanbod van activiteiten- en ontmoetingsmogelijkheden in de kernen op een overzichtelijke manier toegankelijk maken. Hiertoe gaan we geen nieuwe methoden inzetten, maar zoeken we aansluiting bij al bestaande initiatieven op dit gebied. 36

37 EEN GOED VOORBEELD: MAALTIJDEN KOKEN EN BEZORGEN, LEUK EN LEERZAAM In Elst ging in februari 2016 een erg leuk project van start. Enkele jongeren met een afstand tot de arbeidsmarkt koken voor ouderen en brengen de maaltijden bij hen thuis. Het is een project van Pluryn, aangezwengeld door projectleider Johann Peters: Het is een mooie manier voor de meiden om ervaring op te doen, praktische en sociale vaardigheden te leren. En na een tijd hopelijk een baantje te vinden. Dan kunnen andere jongeren het stokje overnemen. Clarissa en Shaydee zaten bij de start in het project. Zij koken voor een groep van 8 tot 20 mensen. Samen met een begeleider stellen ze het menu op en doen de boodschappen. Een kok begeleidt het project om hen nieuwe dingen te leren. Meteen na het koken bezorgen ze de maaltijden bij hun klanten. Dat zijn vooral ouderen, maar ook cliënten van Siza en het RIBW. De mensen krijgen een hoofdgerecht met voorgerecht of met toetje, voor 3,50 per maaltijd. Clarissa en Shaydee koken ook meteen voor de groepen waar ze wonen. De mensen vinden het altijd lekker en zijn heel tevreden. Ik ben heel blij dat ik dit ben gaan doen. Shaydee heeft een tijdje in een supermarkt gewerkt: Dat ging niet goed want ze hielden zich niet aan de afspraken. Ik moest ineens op een andere plek gaan werken, zonder overleg. Het koken en maaltijden bezorgen bevalt haar goed. In een maand tijd hebben ze al een klantenkring van 15 mensen opgebouwd. Ze hebben reclame gemaakt op overbetuwevoorelkaar.nl en onsoverbetuwe.nl en een folder bij mensen in de bus gedaan. Mevrouw Mandaat, klant vanaf het eerste uur, heeft meegeholpen met de flyer en reclame gemaakt bij andere ouderen. Clarissa: Zij is altijd heel blij als we het eten komen brengen. Het is een mooie manier om ervaring op te doen, praktische en sociale vaardigheden te leren. En na een tijd hopelijk een baantje te vinden. 37