Ja a rv e r s l ag

Transcriptie

1 Ja a rv e r s l ag activiteitenverslag

2

3 Inhoudstafel Woord van de Raad van Bestuur... 3 Overzicht activiteiten... 5 Activiteitenverslag Investeringen Veiligheid, gezondheid, kwaliteit en milieu Personeel Financiële kerncijfers Jaarrekening Jan De Nul projecten De inhoud van dit document is louter informatief. Hoewel er getracht werd om volledig en accuraat te zijn, wordt er daaromtrent geen (expliciete of impliciete) garantie gegeven, in het bijzonder niet omtrent de geschiktheid voor een specifiek doel. De ondernemingen van Jan De Nul Group zijn in geen enkel geval aansprakelijk voor eender welke schade die direct of indirect voortvloeit uit het gebruik van of het vertrouwen in de inhoud die hierin beschikbaar is, zelfs als (voorafgaand) advies gegeven / ontvangen is, dat deze schade kan voorkomen.

4 Valpijp- en Mijnbouwschip Simon Stevin 2 j a a r v e r s l a g

5 1. Woord van de Raad van Bestuur Zoals aangekondigd in ons verslag over het jaar 2008, zou den de resultaten van 2009 de waardemeter zijn van ons beheer van de krediet- en daaropvolgende economische crisis, ontstaan in Deze crisis moest worden geweerd door een snelle spreiding van de Midden- Oosten activiteiten over de hele wereld. Deze spreiding eiste grote inspanningen van ons personeel, vooral voor de logistieke afdelingen en de marketing divisie, om er maar enkele te noemen. Het resultaat van deze inspanningen mag er zijn. De bezettingsgraad van de schepen bleef nagenoeg onver an derd op een hoog niveau. De nieuwe schepen die in de vaart kwamen vonden meteen werk. Alleen de onver wachte opflakkering van de zandleveringen voor Singapore over lange afstanden (Vietnam, Cambodja) bleek slechts een steekvlam te zijn die na luttele weken was uitgedoofd. De omzet liet in 2009 een mooie groei zien en de orderportefeuille, aan te vullen met vele korte termijn projecten, zorgt ervoor dat we 2010 optimistisch tegemoet gaan. In 2009 werden ook onze personeelsafdeling en het QA-HSE departement zwaar op de proef gesteld door de kaping van de Pompeï. Deze werd na slepende en frustrerende onderhandelingen - waarbij het crisisteam, bestaande uit personeelsdienst, QA-HSE departement, verzekeringsafdeling, overheid (staatsveiligheid) en technische dienst dag en nacht ter beschikking waren - na 71 dagen door de kapers vrijgelaten. Begin 2010 werd Jan De Nul in België voor het tweede jaar op rij uitgeroepen tot Meest Aantrekkelijke Werkgever. Deze award was een bekroning voor de grote inspanningen die de verschillende afdelingen hebben geleverd in de loop van Zoals een afgetrainde topatleet, ondanks de vele inspanningen en ontberingen, gezondheid en levenskracht uitstraalt, zo bereikt Jan De Nul Group de top. De Raad van Bestuur is daar bijzonder fier op. j a a r v e r s l a g

6 Kantoor Ondernemingen Jan De Nul n.v. - Aalst (België) Architect: Dr. Ir. Philippe Samyn, Lierman & Lierman 4 j a a r v e r s l a g

7 2. Overzicht activiteiten 2.1. Omzet De omzet in 2009 bereikte opnieuw een recordhoogte en steeg tot 2,1 miljard, een stijging van meer dan 10 % ten opzichte van 2008 ( 1,88 miljard). Het bruto resultaat (EBITDA) in 2009 steeg tot 493 miljoen, terwijl de winst dit boekjaar verdrievoudigde tot 253 miljoen ( 79 miljoen in 2008). Jan De Nul Group heeft opnieuw een uitstekend jaar achter de rug en dit ondanks de uitdagende marktomstan digheden ten gevolge van de wereldwijde economische crisis. Deze sterke cijfers kunnen enerzijds verklaard worden doordat de omzet deels verzekerd wordt door langlopende contracten en door een goed gevulde orderportefeuille bij het uitbreken van de financiële crisis. Anderzijds werden ook dit jaar enkele schepen uit het investeringsprogramma opgeleverd. De ingebruikname van de m³ sleephopperzuiger Cristóbal Cólon, de m³ splijtbak Concepción en de megabackhoe Postnik Yakovlev zorgde voor een toegenomen baggercapaciteit. Toch kan men niet stellen dat de crisis geen impact heeft gehad op Jan De Nul Group. Verschillende landwinningprojecten in Dubai (jarenlang een belangrijke omzet motor) werden opgeschort of uitgesteld. Bij het uit breken van de crisis waren echter drie van de vier opspui tingsprojecten waarbij Jan De Nul Group betrokken was, min of meer volledig afgewerkt. Enkel een vierde landwinningproject, Dubai Waterfront, werd begin 2009 opgeschort en uit de orderportefeuille geschrapt. Als gevolg van de crisis merken we enige terughoudendheid bij de klanten om nieuwe projecten op de markt te brengen. Dit resulteerde in een lager aanbestedingsritme en is merkbaar aan een trager aangroeiritme van de orderportefeuille. De omzetgroei in 2009 bewijst evenwel dat Jan De Nul Group goed heeft geanticipeerd en gereageerd op de crisis. Tegelijkertijd beseft Jan De Nul Group dat de bagger sector laat cyclisch is en dat zowel 2010 en 2011 uitdagend zullen blijven. Regionale verdeling van de omzet Europa 20 % Latijns-Amerika 12 % Midden-Oosten 44% Azië 5 % Afrika 2 % Andere 8 % Australië 9 % Het Midden-Oosten is nog steeds de belangrijkste regio voor Jan De Nul Group met een aandeel van 44 % van de omzet (ten opzichte van 66 % in 2008). Deze evolutie is voornamelijk te verklaren doordat midden 2009 de opspuitingswerken in Dubai waren afgewerkt of opgeschort, zodat hun bijdrage tot de omzet beperkt bleef. In 2009 is het aandeel van Dubai in de omzet gedaald tot 2 %. De belangrijkste werken in deze regio zijn: baggerwerken voor een nieuwe haven in Duqm (Oman), uitbouw van een nieuwe gasterminal in de haven van Ras Laffan (Qatar) en de opspuitings- en civiele werken voor het Manifa Field Causeway and Island project in Saudi- Arabië. Het Midden-Oosten geeft duidelijk terrein prijs ten voordele van Europa, Australië en Latijns-Amerika. De toename van het aandeel van Europa valt te verklaren door een sterke bagger- en civiele activiteit. De categorie Andere verwijst naar werkzaamheden die niet eenduidig kunnen worden toegewezen aan een bepaalde regio. j a a r v e r s l a g

8 Het toenemende belang van Latijns-Amerika tekent zich duidelijk af en deze trend zal zich, gelet op de geografische opdeling van de orderportefeuille, de komende jaren nog verder doorzetten. Evolutie omzet Civiel & Milieu Bagger- en Bagger andere Mariene werken Omzet naar activiteit Civiel 11 % Milieu 2 % Bagger- en mariene werken 87 % Onderhoudsbaggeren 11 % Landwinning 4 % Offshore 18 % Stenenwerken 3 % Verdiepingsbaggeren 43 % Andere 8 % in miljoen EURO 2009 Totaal De omzet bestond in 2009 voor ca. 11 % uit civiele werken, 2 % milieuactiviteiten en 87 % bagger- en mariene werken. De bagger- en mariene werken kunnen verder opgesplitst worden naar activiteit in onderhoudsbaggerwerken, verdiepings baggeren, landwinning, offshorewerken en rotsbescher ming, respectievelijk 11 %, 43 %, 4 %, 18 % en 3 % van de omzet. Samen met de 2 in 2008 opgeleverde megabackhoes, betekent dit dat er eind 2009 reeds 5 schepen uit het nieuwbouwprogramma werden opgeleverd en nog 22 schepen in aanbouw zijn. Oplevering ervan is voorzien voor De voornaamste schepen die in 2010 worden opgeleverd, zijn het valpijpschip Simon Stevin, de krachtige cutterzuigers Ibn Battuta en Zheng He en de m³ sleephopperzuiger Leiv Eiriksson, een zusterschip van de Cristóbal Cólon. Daarnaast werden in 2009 volgende hulpschepen in gebruik genomen: 5 sleepboten Een snel surveyschip Evolutie vloot Jan De Nul Group* Cutter Hopper in miljoen EURO Rest * Gebaseerd op 2009 ciria waarde De CIRIA waarde is een gestandaardiseerde methode om de waarde van een baggerschip uit te drukken. Via een formule wordt de waarde van het schip bepaald. Voor een sleephopperzuiger wordt hierbij rekening gehouden met het leeggewicht van het schip, het vermogen van de baggerpomp(en), het vermogen van de jetpompen op de sleepkop en de aandrijfkracht van het schip. De formule voor de waardebereke ning verschilt naar gelang het type baggerschip Investeringen Gedurende de periode wordt door Jan De Nul Group voor meer dan 2 miljard geïnvesteerd. Om en bij 1,9 miljard daarvan gaat naar de diversificatie en uitbreiding van de vloot. Het totale investeringsprogramma omvat de bouw van 27 schepen. Daarnaast worden nog verschillende hulpschepen gebouwd. In 2009 werden onderstaande schepen opgeleverd: De megasleephopperzuiger Cristóbal Cólon, met een beuninhoud van m³ de grootste sleephopperzuiger ter wereld. De m³ splijtbak Concepción ; De megabackhoe Postnik Yakovlev, de laatste van in totaal drie drijvende baggerkranen die werden gebouwd onder het investeringsprogramma Orderportefeuille De totale orderportefeuille per einde 2009, inclusief civiele en milieugerelateerde werken, bedraagt meer dan 2,6 miljard tegenover 2,8 miljard eind Deze lichte daling garandeert Jan De Nul Group nog steeds een gezond orderboek met een meer dan evenredig marktaandeel. De belangrijkste baggercontracten zijn de bagger- en opspuitingswerken voor een nieuw havencomplex in Duqm (Oman), de uitbreiding van de haven van Mesaieed (Qatar) en het verdiepings-, onderhouds- en uitbatingscontract voor de rivieren Río Paraná en Río de la Plata. Begin 2010 besloot de Argentijnse regering dit contract te verlengen tot j a a r v e r s l a g

9 Als we kijken naar de geografische spreiding van de order portefeuille van baggerwerken, valt voornamelijk het sterk gestegen aandeel van Latijns-Amerika op. Het belang van het Midden-Oosten is gedaald tot ongeveer 16 % van de totale orderportefeuille, waar het aandeel in 2008 nog 37 % bedroeg. Deze daling is deels te wijten aan de afwerking van belangrijke landwinningsprojecten in Sinds begin 2009 werd voor meer dan 750 miljoen bagger werken binnengehaald op het Latijns-Amerikaanse continent. Een belangrijk deel hiervan is toe te schrijven aan de uitbreiding en verlenging van de werken op de Argentijnse rivieren Río Paraná en Río de la Plata, toegekend in januari Hiernaast werden volgende werken gegund aan Jan De Nul Group: baggerwerken in de Braziliaanse havens Río Grande, Aratu en Salvador, een werk in de haven Buenaventura (Colombia) en Buenos Aires (Argentinië) en herstellingsbaggerwerken aan de Mexicaanse kust voor de badsteden Cozumel, Playa del Carmen en Cancún. Jan De Nul Group won tevens het contract voor de baggerwerken van de Atlantische toegang van het Panama kanaal (Panama). Verder werd in 2009 een contract ondertekend voor de uit breiding van de exportcapaciteit van een ijzerertsterminal in de haven van Port Hedland (Australië) en wer den een reeks kleinere offshore werken binnengehaald. Op vlak van civiele werkzaamheden werd het orderboek versterkt door de toekenning van het contract voor de constructie van een nieuw sluizencomplex in het Panama kanaal. Nadat het contract midden 2009 werd toegekend aan een consortium waarvan Jan De Nul Group deel uit maakt, werd eind 2009 gestart met de voor bereidende werkzaamheden. De oplevering is voor zien tegen eind 2014, ter gelegenheid van het eeuw feest van de opening van het Panamakanaal in Dit historisch contract bewijst dat Jan De Nul Group in staat is haar kunde geïntegreerd aan te bieden in het buitenland. Het grootste milieugerelateerde werk in portefeuille is het in 2008 gegunde Amoras project nabij de haven van Antwerpen (België). Dit werk omvat het ontwerp, de bouw en de exploitatie van een slibverwerkingsinstallatie. De vloot haalde in 2009 een bezettingsgraad 1 van 93,4 %, een quasi status quo ten opzichte van het recordjaar 2008 (97,8 %). Door de oplevering van verscheidene projecten in het Midden-Oosten werd het merendeel van de vrijgekomen baggercapaciteit ingezet op het Latijns-Amerikaanse continent. De productiviteitsgraad 2 van de vloot lag met 81 % op eenzelfde niveau als in 2008 (81,9 %). De parameter geeft aan hoeveel tijd wordt verloren door weerverlet, haventrafiek en kleinere reparaties. Bezettingsgraad 100 % 98 % 96 % 94 % 92 % 90 % 88 % 86 % 84 % 2004 Totale vloot 2005 Productiviteitsgraad 100 % 80 % 60 % 40 % 20 % 0 % Totale vloot 2006 Hoppervloot Hoppervloot Evolutie van de baggermarkt 2009 Cuttervloot 2009 Cuttervloot 1 Bezettingsgraad: (aantal uren dat een schip is toegewezen aan een project + grote reparaties en dokkingen + mobilisatie + projectgerelateerde stillig) / (aantal uren in een jaar). Bij de berekening wordt ook rekening gehouden met de CIRIA waarde van het schip. 2 Productiviteitsgraad: (aantal uren dat een schip baggert / productief is) / (aantal uren dat een schip is toegewezen aan een project) Werken in portefeuille Afrika 2 % Midden-Oosten 16 % Europa 25 % Latijns-Amerika 50 % Azië 2 % Australië 5 % Sinds 2000 is de baggermarkt spectaculair gegroeid. Eind 2008 werd een volume bereikt van meer dan 10 mil jard euro, tegenover 4 miljard euro eind Ook in 2008, het jaar waarin de kredietcrisis uitbrak, werd nog altijd een groei opgetekend van ongeveer 10 %! Deze decenniumgroei is zeer verschillend over de geografisch regio s heen: het Midden-Oosten verveelvoudigde met een factor 14 waar ook de Chinese markt met meer dan 70 % groeide. Europa volgde de gemiddelde groei van 150 %. Ook Azië, Australië en Afrika lieten mooie groeicijfers optekenen. j a a r v e r s l a g

10 Geografische groei BRON: International Association of Dredging Companies Australië Latijns-Amerika VS Indië Afrika Azië China Europa Midden-Oosten Deze marktvolumes moeten worden ingedeeld in de zoge naamde open en gesloten markt. De gesloten markt kan geschat worden op 3 miljard euro met Noord- Amerika en China als prominent afgeschermde markten, goed voor 70 % van het volume. Het aandeel van deze gesloten markten daalde van 42 % in 2000 naar 29 % in Open Gesloten Totaal in miljoen euro markten markten 2008 Midden-Oosten Europa China Azië Afrika Indië Noord-Amerika Latijns-Amerika Australië TOTAAL waarvan steenwerken BRON: International Association of Dredging Companies Het hoeft weinig betoog dat in oktober 2008 de wereld drastisch veranderde. De kredietcrisis werd gevolgd door een schokgolf die resulteerde in een wereldwijde recessie die ook voelbaar is binnen de baggerindustrie. Een stagnatie trad op in 2009, dit door het schrappen of uitstellen van private infrastructuur- en vastgoedprojecten. Eén en ander kon worden gecompenseerd door de blijvende vraag van publieke investeringsprojecten. Vandaag kunnen we voorzichtig optimistisch naar de markt kijken. Er is duidelijk een heropleving van belangrijke aanbestedingen merkbaar. Het is echter voorbarig om te voorspellen of deze heropleving de vertraging zal opvangen of het bestaande volume verder zal laten toenemen in 2010 en De orderportefeuille van Jan De Nul Group is dan wel goed gevuld, maar rekening houdend met de toegenomen baggercapaciteit, is het van cruciaal belang hoe de aangroei van de orderportefeuille in de nabije toekomst zal evolueren. In die globale context is het nuttig de factoren of zogenaamde drivers onder de loep te nemen die de baggermarkt de laatste decade sterk hebben aangezwengeld, namelijk: World Seaborne Trade Miljard ton - mijl de wereldhandel; de bevolkingsaangroei en toenemende verstedelijking; de energienoden; het (water-) toerisme. De Wereldhandel. Meer dan 90 % van de globale wereldhandel verloopt via internationale scheepstrafiek. Onderstaande grafiek illustreert de forse toename van het aantal scheepsbewegingen in het verleden, een trend die zich ook in de toekomst zal doorzetten. De toename van de wereldhandel, en de daarmee gepaard gaande stijging van de scheepstrafiek heeft een tweeledig gevolg voor Jan De Nul Group. Enerzijds moet de capaciteit van bestaande havens worden opgevoerd en volledig nieuwe havens worden gebouwd. Anderzijds zorgt de toename van transport over water ervoor dat de schepen steeds groter worden, waardoor investeringen in het aanpassen van de bestaande haveninfrastructuur noodzakelijk is. Jan De Nul Group is uitstekend gepositioneerd om zowel onderhouds- als verdiepingsbaggerwerken uit te voeren, maar beschikt ook over de nodige kennis en materiaal voor de uitvoering van volledige haveninfrastructuurprojecten. Het aandeel van havenonderhoud en uitbreiding is goed voor 50 % van de globale baggermarkt Ruwe olie Olie producten IJzererts Kolen BRON: UNCTAD, Graan Review of Overige Maritime geschatte Transport vrachten est. Bevolkingsaangroei en verstedelijking De wereldbevolking blijft permanent aangroeien, vooral in de steden. Hierbij komt dat acht op tien steden in een kustzone gelegen zijn, goed voor een populatie van 3 miljard mensen. De bevolkingsdruk in deze gebieden geeft aanleiding tot landwinning- 8 j a a r v e r s l a g

11 projecten en de kwetsbaarheid van gebieden gelegen in kuststreken noopt tot kustverdediging. Deze tendens wordt nog versterkt door de gestage stijging van het zeeniveau. De meest recente studie van het Intergovernmental Panel on Climate Change (Climate Change 2007) voorspelt een stijging van 18 tot 59 cm tegen 2025, ten opzichte van het niveau in Deze driver van verstedelijking telt voor 1,8 miljard van de baggermarkt, een stijging met 48 % ten opzichte van Kustverdediging groeide over dezelfde periode met 100 % tot een volume van 695 miljoen. Energie Fossiele brandstoffen blijven essentieel voor de invulling van onze energienoden. In 2008 werd dit volume aan energiegerelateerde werken geschat op om en bij de 2 miljard, een stijging van ongeveer 350 % ten opzichte van Het investeringsprogramma van Jan De Nul Group illustreert het stijgende belang van de offshore olie- en gasindustrie. Offshore ontginningen noodzaken tot aanleg van pijp leidingen, waarbij de baggerindustrie instaat voor het maken van sleuven in de zeebodem en aanlandingen aan de kust, om na plaatsing van de leidingen, deze met stenen af te dekken. LNG ter mi nals combineren landwinning- met haven bouw projecten. Het wereldwijd groeiende milieubewustzijn en het besef dat fossiele brandstoffen niet onuitputbaar zijn, geeft aanleiding tot alternatieve energie projecten. Hieronder vallen ook de windmolenparken op zee. Jan De Nul Group biedt voor dergelijke projecten gedetailleerde ontwerpen van funderingen aan, alsook het plaatsen van windmolens. Een economische recessie gekoppeld aan een lagere energieprijs kan een vertragende rol spelen in deze sterk kapitaalintensief gedreven markten. Begin 2010 anticiperen de stijgende olieprijzen echter al op het aantrekken van de economie waardoor het voor de olie- en gasspelers aantrekkelijk wordt om hun investeringen op te drijven. Wat ooit een nevenproduct van kustbescherming was, evolueerde naar een volwaardige driver goed voor 630 miljoen over Omzet van de algemene baggermarkt per driver Wereldhandel - verdiepingsbaggeren Wereldhandel - onderhoudsbaggeren Kustverdediging 695 Stedelijke ontwikkeling (in miljoen euro) BRON: International Association of Dredging Companies Toerisme 630 Energie And Going Forward? De laatste 2 jaar stonden verschillende drivers en markten onder druk, met als meest zichtbare component de vastgoedprojecten in Dubai. Door de sterk gevulde orderportefeuille bij het uitbreken van de crisis noteert Jan De Nul Group toch een recordomzet voor Begin 2010 is enige voorzichtigheid op zijn plaats, al zien we een aantal markten opnieuw aantrekken. De sterke stijging van de olieprijs begin 2010 uit zich in een toename van energiegerelateerde aanbestedingen. Het opnieuw en voorzichtig opleven van economieën zorgt ervoor dat de wereldwijde handel opnieuw toeneemt en de hiermee gerelateerde infrastructuurprojecten. De economische evolutie zal mee bepalen wanneer en of deze werken zich effectief zullen materialiseren. Een daling van de bezettingsgraad is dan ook voor 2010 niet uitge sloten. Anderzijds geloven we sterk in de wissel werking en diversiteit van de hiervoor beschreven drivers die allemaal, zonder uitzondering, de lange termijn noden invullen, die wel cyclisch kunnen vertragen maar op lange termijn niet wegvallen. Toerisme Watergebonden toeristische activiteiten zijn een belangrijke vorm van inkomsten in verschillende landen: bescherming en verbetering van stranden, aanleg van jachthavens en cruiseterminals zijn diverse uitingen van watergebonden investeringen waar belangrijke baggeractiviteiten mee gemoeid zijn. j a a r v e r s l a g

12 Verdieping van de Westerschelde (Nederland) Sleephopperzuiger Alexander von Humboldt 10 j a a r v e r s l a g

13 3.Activiteitenverslag 3.1. België De Belgische baggermarkt is vrij stabiel qua omzet en kenmerkt zich voornamelijk door verdiepings- en onderhoudsbaggerwerken in de zeehavens van Nieuwpoort, Oostende, Gent en Zeebrugge en op de rivier de Schelde. Het hele jaar door waren de sleephopperzuigers Alexan der Von Humboldt (9.000 m³), de Manzanillo II (4.000 m³), de Pinta (3.400 m³) en de cutterzuigers Ortelius (5.140 kw) en Hendrik Geeraert (350 kw) aan het werk op de Belgische markt. Op de Schelde, de rivier die de Antwerpse haven verbindt met de Noordzee, werd het meerjarige ver diepings- en onderhoudsprogramma in samenwerking met een partner verder uitgevoerd. De verdieping moet ondermeer een getij onafhankelijke doorvaart mogelijk maken voor schepen met een diepgang tot 13,10 m. De werken zijn van belang om de concurrentie positie van de Antwerpse haven, een belangrijke toegangspoort tot Europa, te handhaven. Op het Belgische gedeelte van de Zeeschelde werd de verdieping van de vaargeul afgewerkt, waarbij een groot deel van de bagger specie werd opgespoten op de Linkerschelde oever. Begin 2010 werd uiteindelijk ook het startsein gegeven voor de verdieping van het Nederlandse gedeelte van de Schelde. Het contract voor de onderhoudsbagger werken loopt tot Verder werd in België het onderhoudscontract uitgevoerd voor het op diepte houden van de belangrijkste vaargeulen in de Noordzee en het onderhouden van de zeehavens van Zeebrugge en Oostende. Dit contract loopt tot eind Klimaatveranderingen en de daarmee gepaard gaande stormen en stijging van de waterspiegel vormen een uitdaging voor de Belgische kust. Ongeveer 1/3 van de totale kustlijn is onvoldoende beschermd en uitermate j a a r v e r s l a g

14 Sleephopperzuiger Cristóbal Colón aan het werk in Cuxhaven (Duitsland) kwetsbaar indien er op korte termijn geen adequate maat regelen worden genomen. Momenteel liggen er plannen op tafel voor het beveiligen van de meest kwetsbare stukken kust door middel van zandopspuitingen. In het kader van een duurzame langetermijnvisie voor de kust en het hinterland werd door een aantal privé partijen, waaronder Jan De Nul Group, een ambitieus toekomstplan voorgesteld: Vlaamse Baaien Hierbij kadert de veiligheid in een groter geheel van duurzame ontwikkeling van de Belgische kust. Jan De Nul Group was verder actief in volgende projecten: Verdiepingsbaggerwerken voor een kaaimuur in het Verrebroekdok in de haven van Antwerpen; Verdiepingsbaggerwerken voor een kaaimuur in de Gentse haven ter hoogte van het Kluizendok; Onderhoudsbaggerwerken in de jachthaven van Nieuwpoort tot Rest van Europa Begin 2009 werd, samen met een partner, gestart met de zandsuppletie ter hoogte van Westkapelle en Nieuwe Sluis in het mondingsgebied van de Westerschelde (Nederland). Hierbij werd door het aanbrengen van zand onder de waterlijn getracht de hellingsgraad van de oever te reduceren om zodoende de stabiliteit ervan te verstevigen. In totaal werd iets meer dan 10 mil joen m³ gewonnen op zee en door middel van sleephopperzuigers gestort nabij de oeverwand. Eind 2009 werden de werken opgeleverd. Voor een nieuwe verkeerstunnel onder de rivier Tyne in het Noord-Oosten van Engeland werd in november 2009 gestart met het baggeren van een sleuf in de rivierbodem. Na het afzinken van de betonnen tunnelelementen staat Jan De Nul Group in voor het ballasten en terug afdekken van deze structuren. Voorziene oplever datum is begin mei In de haven van Hamburg, Duitsland, werden in samenwerking met een partner onderhoudsbaggerwerken uitgevoerd waarbij het gebaggerde sediment op 170 km van de site werd gedumpt. Eind 2009 waren al twee campagnes afgewerkt. Mogelijk wordt nog een derde campagne uitgevoerd in het voorjaar van Verder werd nabij de Duitse stad Cuxhaven, gelegen aan de oevers van de Elbe, midden november gestart met het opspuiten van een industrieel terrein van 600 ha. De opgespoten specie, ongeveer 2,5 miljoen m³, wordt stroomafwaarts in de Elbe gewonnen. De werken zullen in de eerste helft van 2010 worden opgeleverd. Ook in Spanje werden verschillende projecten uitgevoerd. De werken voor de reconstructie van de verzakte kademuur Muelle Prat in de haven van Barcelona werden voortgezet. Hierbij werd het terrein achter de vernieuwde kademuur opnieuw opgespoten. Voor de uitbreiding van de bestaande containerhaven van Valencia werd een sleuf gebaggerd voor het plaatsen van een beschermingsmuur. In de haven van Castellón werd midden 2009 gestart met bagger- en opspuitingswerken in het toegangskanaal en het bassin. Oplevering is voorzien voor begin j a a r v e r s l a g

15 3.3. Latijns-Amerika De orderportefeuille toont duidelijk aan dat de Latijns- Amerikaanse markt aan belang wint. verbeterd om aldus het verkeer van duwvaartkonvooien mogelijk te maken gedurende het hele jaar. In Argentinië werd het bestaande langlopende concessie contract voor de rivieren Río Paraná en Río de la Plata uitgebreid en met ongeveer 8 jaar verlengd tot In 1995 kregen Jan De Nul en zijn Argentijnse partner de concessie toegekend. Samen zijn ze verantwoordelijk voor het onderhouden van de vaargeul en voor de signalisatie van de rivieren Río Paraná en Río de la Plata tussen Santa Fe en de Atlantische Oceaan, over een afstand van 800 km. De concessie is uniek omdat een privé-firma instaat voor het onderhoud van de navigatiediepte en tol heft op de schepen die gebruik maken van de vaargeul. Het concessiecontract werd een eerste keer verlengd tot Het onderhoud van de vaargeul vereist de inzet van 3 tot 4 sleephopperzuigers, verscheidene surveyvaartuigen en schepen voor het onderhoud van het signa li satie systeem. De uitbreiding van het contract tot 2021 houdt de verdieping in van de sectie tussen de Atlantische Oceaan en Santa Fe tot -8,5 m. De verdieping zal ongeveer 2 jaar in beslag nemen en zal de inzet van nog 2 extra baggerschepen vereisen. Daarenboven werd ook een nieuwe sectie toegevoegd aan het contract, tussen Santa Fe en Corrientes, over een lengte van 500 km. In dit gedeelte zal de vaargeul onderhouden worden tot op een diepte van -3,6 m en de signalisatie zal worden Verder werd in Argentinië een contract binnengehaald voor het verbreden en verdiepen van de zwaaikom en het kanaal in de binnenhaven van Buenos Aires, de grootste containerhaven van Argentinië. Een eerste fase werd al volledig afgewerkt. De oplevering van de tweede fase is voorzien voor In 2007 werd door de Braziliaanse overheid een nationaal bagger programma aangekondigd voor Brazi liaanse havens. Dit investeringsprogramma moet de concur rentiepositie van de havens versterken. In dit kader werden in 2009 twee werken toegekend aan Jan De Nul Group. Een eerste werk omvat het baggeren van 19 miljoen m³ in het 24 km lange kanaal van Río Grande, één van Braziliës belangrijkste havens. Het contract wordt in twee fases uitgevoerd. In een eerste fase wordt het kanaal verdiept tot maximaal -18 m. In een tweede fase worden gedurende twee jaar onderhoudsbagger werken uitgevoerd. De werken zijn in juli 2009 van start gegaan. Een tweede project zijn de verdiepingswerken in de havens van Aratu en Salvador, gelegen in de provincie Bahía. De werken omvatten het verbreden en verdiepen van het toegangskanaal en de zwaaikom van beide havens. In Salvador zal een deel van het gebaggerde materiaal gebruikt worden voor het opspuiten van een terrein. Startdatum van de werken is gepland voor april De werken zullen tot eind 2010 duren. Verdiepings- en onderhoudsbaggerwerken in de haven van Manzanillo (Mexico) j a a r v e r s l a g

16 Andere belangrijke projecten in uitvoering zijn: Het vijfjarig onderhoudscontract van het toegangskanaal en de aanlegplaatsen in de haven van Bahía Blanca, Argentinië (tot 2010); Onderhoudsbaggerwerken in de haven van Quequén, Argentinië; Verdiepen van toegangskanaal, zwaaikom en aanlegplaatsen in de haven van Aracruz, Brazilië. De werken werden eind 2009 opgeleverd; Onderhoudsbaggerwerken in de haven van Tumaco, Colombië; Beëindiging van de baggerwerken voor eerste fase voor een nieuwe terminal in Puerto Cortés, Honduras; De verdiepings- en onderhoudsbaggerwerken in de havens van Ensenada en Mazatlán, Mexico, werden opgeleverd. De werken in de haven van Manzanillo zullen begin 2010 worden afgewerkt; Oplevering van de onderhouds- en verdiepingsbaggerwerken in het toegangskanaal en draaicirkel in de haven van Veracruz, Mexico. Mariene werken voor een nieuwe LNG-terminal in de haven van Pampa Melchorita, Peru. Eind 2009 waren deze werken zo goed als afgewerkt; Baggeren van ongeveer 5 miljoen m³, waarvan m³ vervuild, voor een nieuwe terminal in de haven van Santos, Brazilië. Start van de werken is voorzien voor de tweede helft van 2010; Baggerwerken voor een containerterminal in Callao, Peru. Werken zijn gestart in april Verdiepingsbaggerwerken en landwinning in de haven van Galeota, Trinidad & Tobago. Werken zijn gestart in augustus 2009 en zullen 1 jaar in beslag nemen. In Mexico won Jan De Nul Group de werken voor strandsuppletie van de geërodeerde kustlijn van de populaire badplaatsen Cancún, Playa del Carmen en Cozumel. In totaal werd 6 miljoen m³ zand opgespoten en 2 onderwater golfbrekers werden geplaatst. Deze laatste moeten de erosie van de stranden tegengaan. De wer ken zijn eind 2009 van start gegaan en duren 5 maanden. Voorts werd een belangrijk contract toegewezen voor het baggeren van een toegangskanaal en een zwaaikom voor een nieuwe containerterminal in Buenaventura, Colombia. In totaal moet er 5,3 miljoen m³ worden gebag gerd. De werken zijn in de zomer van 2009 van start gegaan en zullen worden opgeleverd eind De aanwezigheid van Jan De Nul Group op de Panamese markt werd versterkt door het binnenhalen van twee contrac ten. Beide werken hebben betrekking op het investeringsprogramma voor de verbreding van het Panamakanaal. Deze verbreding is levensnoodzakelijk voor Panama, aangezien in 2007 nog slechts 57 % van de contai ner schepen door het kanaal kon. Een uitbreiding is noodzakelijk als men de steeds grotere schepen wil blijven bedienen. Naast de constructie van 2 nieuwe sluizencomplexen, toe gekend midden 2009 aan het consortium met Jan De Nul Group, zullen bestaande kanalen worden verbreed en verlengd. Ook het contract voor de uitbreiding aan de Atlantische zijde werd toegewezen aan Jan De Nul Group. Dit project voorziet het baggeren van 17 miljoen m³ materiaal en het droog uitgraven van m³. De werken zijn van start gegaan eind 2009 en zullen 2 jaar in beslag nemen. Verdiepings- en onderhoudsbaggerwerken van de Río Grande (Brazilië) 14 j a a r v e r s l a g

17 Onze jarenlange aanwezigheid in Zuid-Amerika werpt nu zijn vruchten af. Het procentuele aandeel van Zuid-Amerika in de totale baggeromzet van Jan De Nul Group steeg in 2009 met 50 % : van 8 % in 2008 tot 12 % dit jaar. Dat is een sterk resultaat, omdat wij, zelfs toen er heel veel werk was in andere regio s, onze markt in Zuid-Amerika nooit hebben verwaarloosd. Jan De Nul Group is al actief in Latijns- Amerika sinds het begin van de jaren 90. In 2009 was de grootste uitdaging vooral de uitbreiding van onze operationele basis. Na lange onderhandelingen hebben we onze concessie in Argentinië voor het onderhoud van Río de la Plata en Río Paraná dan ook kunnen verlengen tot Van daaruit kunnen we makkelijker actief zijn in de omliggende gebieden: het zuiden van Brazilië, Peru en Colombia. Zo hebben we dit jaar drie projecten binnen gehaald in Brazilië: twee van het strategische PACprogramma van de Braziliaanse overheid om de havens te versterken en een derde project waarvan de finan ciering nog afgerond moet worden. Anderzijds zijn in 2009 ook enkele grote projecten afgewerkt, zoals de LNGterminal in Peru en de werken in Manzanillo, Mexico. Lokale partnerships Zonder lokale partner blijft het moeilijk werken in Zuid- Amerika. De meeste landen worden stilaan inter na tionaler, maar in de praktijk is de Zuid-Amerikaanse markt nog altijd relatief gesloten. Zo mochten aannemers in Brazilië tot voor kort enkel aanbesteden met Braziliaanse schepen, en in de meeste Zuid-Amerikaanse landen krijgen schepen die onder de vlag van het land varen ook voorrang. Als aannemer moet je dat mechanisme kennen - Jan De Nul Group heeft bijvoorbeeld één schip onder Argentijnse vlag - of partnerships sluiten met lokale bedrijven. Voor baggerwerken in Zuid-Amerika merken we dat vooral China een grote concurrent wordt, met de financiering van belangrijke projecten in exporthavens voor grondstoffen en mineralen en dikwijls lage prijzen. Alleen zit China op vlak van technische kennis en coördinatie nog lang niet op Europees niveau. Zes Berendrechtsluizen in Panama Met het sluizenproject in Panama stapt de civiele afdeling van Jan De Nul Group in een nieuw verhaal. Op de Belgische civiele markt werden bedrijven rondom ons massaal geconsolideerd of overgenomen. Om onze concur rentiële positie als civiele topspeler te behouden, voelden we de nood om onze horizon te verruimen tot buiten de landsgrenzen. Panama is voor Jan De Nul Group een prestigieus project met internationale uitstraling. Sinds augustus 2009 bouwen we aan zes nieuwe sluizen, vergelijkbaar met de Berendrechtsluis die we Alan Lievens - area director Zuid-Amerika Dirk Van Rompaey - hoofd afdeling Civiele Bouwkunde 30 jaar geleden in de haven van Antwerpen realiseerden. Vooral de omvang maakt het werk in Panama complex. De zes sluizen, drie langs de Atlantische Oceaan en drie langs de Stille Oceaan, vergen samen 5 miljoen m 3 beton, 40 miljoen m 3 droog grondverzet, ton stalen deuren en wandafsluiters, en maar liefst tot arbeiders. De uitdaging zit dus niet alleen in de technische moeilijkheid, maar vooral in de ontplooiing van het groot aantal middelen en medewerkers. Bovendien is de eindtermijn - het project zal 52 kalendermaanden in beslag nemen - heilig voor de opdrachtgever. De eerste Panamasluis werd in dienst genomen in oktober 1914, de nieuwe sluizen moeten exact honderd jaar na datum openen. Jan De Nul Group maakt zich sterk deze strikte deadline te kunnen respecteren. De opdracht werd binnengehaald dankzij een aantal creatieve en innovatieve oplossingen, onder andere de keuze om het beton niet aan te voeren, maar zelf te produceren uit de uitgebroken rotsen die we fijnmalen tot granulaten en zand. Daardoor stonden we niet alleen technisch heel sterk, maar konden we ook de prijs strak houden. Totaalpakket Vandaag kennen klanten een groeiende behoefte aan aannemers die multifunctionele projecten kunnen bieden: een totaalpakket van baggerwerken met civiele en milieu werken. Binnen Jan De Nul Group leeft al een tiental jaar het besef dat we ook toekomst hebben op vlak van civiele en milieuwerken. Projecten als Manifa in Saudi-Arabië speelden al in op die trend, met combinaties van baggerwerk, platformen en stenenwerk. Ook Panama, voor 3 % baggerwerk en voor 97 % infrastructuurproject, biedt op dit vlak een uitdaging. Onze ambitie is om in de toekomst vaker geïntegreerde projecten aan te nemen. Dankzij de baggerprojecten is Jan De Nul Group al actief in veertig landen, waardoor de lokale opdrachtgevers en studiebureaus al gekend zijn. Bovendien geven totaalpakketten ons de kans om concur rentiële prijzen te bieden, omdat we niet met externe civiele aannemers in onderaanneming moeten werken. Voor ons maakt dit de cirkel rond: Jan De Nul Group is ooit begonnen als civiele aannemer. j a a r v e r s l a g

18 3.4. Afrika In de haven van Douala, Kameroen, werd gestart met ver diepingsbaggerwerken. Douala is één van de belangrijkste industriële centra aan de Oostkust van Afrika en verzekert 95 % van het maritiem verkeer van Kameroen. De haven is gelegen aan de oevers van de sedimentrijke rivier Wouri, waardoor binnen de haven veel verzanding optreedt. Bovendien nemen de tonnage en diepgang van schepen binnen de internationale scheepvaart toe, waardoor een verdieping van het toegangskanaal naar de haven zich opdrong. Momenteel wordt de diepgang van de haven gebracht tot -8 m, waarna de haven op deze diepte zal worden gehouden door onderhoudsbaggerwerken uit te voeren gedurende de komende vier jaar. De werken worden meegefinancierd via een Bel gische lening van staat tot staat en commerciële export kredieten. Begin 2009 werden de werkzaamheden met betrekking tot een nieuwe LNG exportterminal nabij Soyo, Angola, afgewerkt. In samenwerking met een Joint Venture partner was Jan De Nul Group verantwoordelijk voor het baggeren van een 4 km lang toegangskanaal en bijhorende zwaaikom. Voor de aanleg van de nieuwe terminal, gelegen in de monding van de Congostroom, werd 70 ha land op zee gewonnen en werd 150 ha land opgehoogd. De uitdiepingswerken voor het toegangskanaal van de haven van Ambriz, Angola, gepland voor het voorjaar 2009, werden uitgesteld tot eind In 2009 werden de saneringswerken en strandsuppletie van een vervuild strand in Sfax, Tunesië, voortgezet. In totaal werd 2 miljoen m³ vervuilde grond droog afgegraven en 0,5 miljoen m³ grond onder de waterlijn. Het afgegraven strand werd opgespoten met 6,8 miljoen m³ zand en zal nu verder ontwikkeld worden als toeris tische zone en residentieel gebied. Het grootste deel van de werken werd al in 2008 opgeleverd. In 2009 werd enkel het pompen systeem geplaatst in het ingekapselde depot waarin de vervuilde grond wordt opgeslagen. De definitieve oplevering van de werken is voorzien voor De vooruitzichten voor de Afrikaanse markt blijven posi tief voor de volgende jaren, maar kunnen door de economische crisis wel naar de toekomst worden verschoven. De projecten kaderen voornamelijk in investeringen in haveninfrastructuur voor het uitvoeren van vele grondstoffen die het Afrikaanse continent rijk is. De vraag naar grondstoffen kende gedurende de wereldwijde economische crisis een serieuze terugval, maar zal naar verwachting snel herstellen bij heropleving van de wereldeconomie waarbij voornamelijk China en India het voortouw nemen. Sanering en rehabilitatie van een zwaar vervuild strand Sfax (Tunesië) 16 j a a r v e r s l a g

19 Havenuitbreiding in Port Botany Sydney (Australië) 3.5. Australië Net als op het Afrikaanse continent kunnen de meeste projecten in Australië worden toegeschreven aan de opnieuw gestegen vraag naar grondstoffen. In de haven van Port Hedland werden twee werken uitgevoerd telkens in opdracht van een mijngigant. IJzererts wordt er via kilometerslange spoorlijnen aangevoerd vanuit de mijnen in het binnenland, waarna het via de haven wordt geëxporteerd. Dit vereist de nodige uitbreidingen van de bestaande exportcapaciteit. Het eerste project in Port Hedland omvat de baggerwerkzaamheden voor een nieuwe aanlegpositie met bijhorend toegangskanaal en zwaaikom. Met behulp van een cutterzuiger werd 3,5 miljoen ton hard materiaal verwijderd. Begin 2009 werden deze werken opgeleverd. Rond diezelfde periode werd gestart met het baggeren van vier nieuwe aanmeerposities en bijhorende aanloopkanalen voor een andere mijnbouwgroep. De grootste uitdaging van dit project is het respecteren van de zeer strenge milieuvereisten. Om aan de normen te voldoen wordt het gebaggerde materiaal eerst naar een 5 km verderop gelegen bezinkingsbassin gepompt, voordat het stortwater wordt geloosd. Eind 2009 werd een eerste fase van 4 miljoen m³ afgerond. De tweede fase van 5,5 miljoen m³ moet begin 2011 worden opgeleverd. Verder werden volgende projecten uitgevoerd: Uitbreiding van de containerhaven van Sydney, namelijk Port Botany, met een 1,8 km lange kaaimuur en het opspuiten van 9 miljoen m³ zand. In totaal zal ongeveer 62 hectare land op zee gewonnen worden. In 2009 werd de sleuf voor de fundering van de kaaimuur gebaggerd en werd gestart met de opspuitingswerken. Uitbaggeren van een 5 km lang toegangs kanaal en havenbassin voor een nieuwe nikkelexporthaven in Nieuw-Caledonië. Eind 2009 was al 7 miljoen m³ gebaggerd. De ople vering van de werken is voorzien voor april In de nabije toekomst zullen nog een aantal belangrijke projecten worden uitgevoerd. Verschillende aanbestedingen voor havenuitbreidingen of ontwikkelingen van nieuwe exportinfrastructuur lopen. Alle projecten zijn gerelateerd aan de export van primaire grondstoffen. j a a r v e r s l a g

20 3.6. Zuidoost-Azië Naast landwinningprojecten in Singapore, werden in 2009 opnieuw verschillende werken uitgevoerd in Zuidoost- Azië. In Taiwan werden met de sleephopperzuiger Taccola drie projecten uitgevoerd. In de haven van Taichung, gelegen aan de westkust van Taiwan, werd het toegangskanaal van de haven opnieuw op diepte gebracht. De gebaggerde specie werd vervolgens opgespoten voor een toekomstig industrieel terrein in de achterhaven. Ten noorden hiervan, in de haven van Taipei, werden werkzaamheden uitgevoerd voor een nieuwe containerterminal. Hierbij moest het toegangskanaal en het havenbekken van de nieuwe terminal worden verdiept. Het gebaggerde materiaal werd hergebruikt voor de aanleg van nieuwe industriële terreinen in de haven. Vervolgens werd in de haven van Kaoshiung de zwaaikom verdiept. Met de baggerspecie werd een nieuw industrieel terrein opgespoten. Bovenstaande werken hadden elk een uitvoeringsperiode van ongeveer 2 maand. In Maleisië werden opspuitingswerken uitgevoerd voor de bouw van een nieuwe haven, gelegen op 1,5 km van de haven van Tanjung Pelepas. Het op te spuiten materiaal, m³, werd aangevoerd over een afstand van 150 km. De uitvoeringsperiode van dit project bedroeg 1 maand Midden-Oosten 2009 kondigde zich aan als een moeilijk jaar voor de baggersector in het Midden-Oosten. Jarenlang waren de landwinningprojecten in Dubai een belangrijke motor voor de baggermarkt. Deze projecten kwamen, door de wereldwijde economische crisis, echter abrupt tot stilstand. De expansie- en diversificatiepolitiek van Dubai, met projecten als Dubai Waterfront en Palm Jebel Ali, die het Emiraat op de wereldkaart moesten zetten, kwam onder druk te staan. Het gevolg was dat de meeste land winningprojecten werden bijgesteld en werken werden opgeschort. De impact van de crisis op Jan De Nul Group is relatief beperkt gebleken, omdat drie van de vier landwinningprojecten waarbij de Jan De Nul Group betrokken was, zich in een finale fase bevonden bij het uitbreken van de crisis. Palm Jebel Ali, het grootste van de 2 palmeilanden, werd zo goed als volledig afgewerkt. Bijna al het zand (220 miljoen m³) werd opgespoten en alle stenenwerken werden uitgevoerd. New Island Development project, een halvemaanvormig eiland, 50 km uit de kust van Dubai, werd eind augustus 2009 volledig afgewerkt. Palm Cove Canal, het onshore gedeelte van Dubai Waterfront werd tevens voltooid. Hierbij werd 10 miljoen m³ materiaal droog uitgegraven en 12 km kaai muren aangelegd langsheen de dokken van het inlandse kanaal. Verdiepingsbaggerwerken van de haven van Taichung (Taiwan) 18 j a a r v e r s l a g

21 Enkel Dubai Waterfront werd opgeschort zonder volledig te zijn afgewerkt. Dit project moest uitgroeien tot een sliert van zeven eilanden in de vorm van een schorpioenstaart, gelegen rondom Palm Jebel Ali, goed voor een op te spuiten volume van 350 miljoen m³. Voorlopig is slechts één eiland gedeeltelijk afgewerkt en zijn de rotscontouren voor een tweede aanwezig. Landwinningproject Saadiyat Island Abu Dhabi (V.A.E.) De perceptie die door deze crisis ontstaat van het economisch gebeuren in het Midden-Oosten mag echter niet louter negatief zijn, integendeel. Andere landen en hun projecten werden veel minder geraakt door de crisis. Bovendien zijn de andere projecten in de regio, op het landwinningproject Saadiyat Island in Abu Dhabi na, grotendeels energie- en infrastructuur gerelateerde werken. De aangetrokken olieprijs in de tweede helft van 2009 ondersteunt dan ook de haalbaarheid van deze projecten. Bovendien lag het aanbestedingsritme in 2009 op hetzelfde niveau als de voorgaande jaren. Het aantal werken dat echter finaal werd toegekend lag lager, omdat klanten veel voorzichtiger en afwachtend zijn alvorens met de uitvoering van een groot werk te starten. In Qatar werden de uitbreidingswerken van de haven van Ras Laffan afgewerkt. Deze haven is nu de grootste LNG haven ter wereld en moet de positie van Qatar, als grootste exporteur van LNG, veilig stellen. Jan De Nul Group stond, in samenwerking met een partner, in voor de bouw van verschillende golfbrekers met een totale lengte van 21 km. Hiervoor was volgend materiaal nodig: 30 miljoen ton lokale rotsen, 9 miljoen ton rotsen aangevoerd van overzee en ongeveer 1 miljoen ton beton dat deels werd gebruikt voor de productie van betonblokken. Veder werd ongeveer 24 miljoen m³ harde kalk steen gebaggerd en 29 miljoen m³ zand opgespoten. Begin 2010 werd het contract voor de uitdieping van de haven van Umm Qasr, Irak, ondertekend. Deze haven is de poort van Irak naar de Perzische Golf en de levensader voor import van stuk- en bulkgoederen. De dichtgeslibde haven moet verdiept worden tot -12,5 m. De werken starten in april Verder werden volgende projecten uitgevoerd: De bouw van een aanlegkade en het uitdiepen van het toegangskanaal voor het Gabbro Berth project in Mesaieed, Qatar. De extreem harde ondergrond vereist het gebruik van de krachtige cutterzuiger J.F.J. De Nul. Verwachte oplevering is begin 2010; Het verbreden van het toegangskanaal tot de aanlegplaatsen van Qafco in de haven van Mesaieed, Qatar (opgeleverd); Bagger- en opspuitingswerken voor een nieuw havencomplex in Duqm, Oman. Jan De Nul Group is verantwoordelijk voor het baggeren van 68 mil joen m³ waarvoor ongeveer een derde zal worden hergebruikt voor landwinning achter de kademuren. Eind 2009 was al 50 % van de baggerwerken voltooid en ongeveer 7 miljoen m³ opgespoten achter de kademuren. Einde van de werken is voorzien voor j midden a a r v e r s l a g

22 Manifa Field Causeway and Island project - Manifa (Saudi-Arabië) 3.8. Offshore Het toenemende belang van de offshoremarkt wordt weerspiegeld in het investeringsprogramma van Jan De Nul Group. De specifieke eisen van de offshore- industrie vragen immers de inzet van gespecialiseerd, hoogtechnologisch materieel. Onder het investe ringsprogramma werden onder andere volgende schepen gebouwd: twee sleephopperzuigers met een diepbaggerinstallatie tot 155 m waterdiepte ( Cristóbal Cólon en de Leiv Eiriksson die nog in aanbouw is), vier cutterzuigers om harde rots te baggeren ( Ibn Battuta, Zheng He, Fernão de Magalhães en de Niccolò Machiavelli, alle 4 nog in aanbouw), een dynamisch gepositioneerde steenstorter Willem de Vlamingh en een valpijpschip die zeer nauwkeurig stenen kan storten tot op een diepte van m ( Simon Stevin ). Al deze schepen zijn bijzonder geschikt om te worden ingezet op offshore projecten. Het grootste offshoreproject van de laatste jaren is het Manifa Field Causeway and Island project in Saudi- Arabië. Het Manifa olieveld, gelegen in de Perzische Golf, zal worden ontgonnen via 25 opgespoten eilanden en 2 eilanden voor waterinjectie. Waterinjectie wordt ondermeer gebruikt om de productie van olie te stimu- leren door het injecteren van water in het olieveld. Deze eilanden zijn onderling met elkaar verbonden via 41 km wegen, 5 bruggen van 180 meter lang, 8 bruggen van 90 meter lang en een verbindingsbrug met het vaste land van 2,4 km. Jan De Nul Group is hoofdaannemer en staat in voor alle bagger- en opspuitwerkzaamheden, alsook de rotswerken. De civiele werken werden uitbesteed aan een onderaannemer. In totaal zal 44,5 miljoen m³ zand opgespoten worden, beschermd tegen erosie door de aanleg van 115 km rotsbescherming. Ongeveer 12 miljoen ton gesteente zal naar de Manifa site getransporteerd zijn. Dagelijks werden 600 vrachtwagens en aanhangwagens ontvangen waarna de rotsen werden opgeslagen op grootte en kwaliteit. Om aan de vereiste hoeveelheid stenen te komen, werden steengroeven gebruikt, soms tot op 500 km afstand van de site verwijderd. Een van de grote uitdagingen van het Manifa Project is de enorme omvang van het werkgebied. De werkzone omvat immers niet minder dan 80 km². De logistieke coördinatie en het transport over land en water van bouwmaterialen, uitrusting, brandstof, be- 20 j a a r v e r s l a g

23 In de baai van Arzew, Algerije, wordt een nieuwe gasuitvoerhaven gebouwd. Jan De Nul Group is verantwoordelijk voor het nivelleren van de zeebodem en het aanleggen van een fundering met rotsen. Op deze fundering komen grote caissons die geballast moeten worden met zand. De lange rij caissons vormen dan de golfbreker en beschermen de havenkom. Hiernaast dienen ook twee bestaande pijpleidingen te worden afgedekt met rotsen. Deze rotswerken gebeuren met het val pijpschip La Boudeuse dat is uitgerust met een dynamisch positioneringsysteem. De werken zijn gestart in oktober 2009 en werden begin 2010 opgeleverd. In Algerije werd een werk binnengehaald voor het baggeren van een sleuf in harde rotsbodem. Nadat de pijpleidingen voor watertoevoer voor een elektri citeitscentrale door de klant waren aangelegd, werd de sleuf opnieuw opgevuld. De werken werden in 2009 voltooid. In de Noordzee werden met behulp van een sleephopperzuiger de toppen van een reeks onder waterduinen afgebaggerd, zodoende een vlakke zeebodem te creëren voor de installatie van een nieuwe pijpleiding. manning en personeel, eten en drinken enz is bij een project van deze omvang een enorme uitdaging. Tijdens piekperiodes stelden Jan De Nul Group en haar onderaannemers niet minder dan mensen tewerk. Dicht bij het werkgebied bouwde Jan De Nul Group de Manifa Habitat met verblijfsaccommodatie voor meer dan personen. In een recordtijd werd in dit desolate woestijnlandschap een heus dorp gebouwd, compleet met sport- en ontspanningsfaciliteiten, water op slagtanks, een waterbehandelingsinstallatie voor het zuiveren van afvalwater en volledig uitgeruste keukens met een capaciteit van bereide maaltijden per dag. Het project is inmiddels voor meer dan 95 % voltooid. In november werd trouwens de eerste boring naar olie gestart door de klant. De definitieve oplevering is voorzien voor maart In 2009 werden verschillende offshore projecten binnengehaald. Gemeenschappelijke kenmerken zijn de relatief korte looptijd van de werken, de nood aan hoogtechnologische apparatuur en de link met de olie- en gasindustrie: Aan de oostkust van Sakhalin, Rusland, werden de weggespoelde funderingen van een pijpleiding opnieuw hersteld met behulp van het valpijpschip La Boudeuse. Voor de kust van Iran werden een aantal sleuven gebaggerd voor de aanleg van pijpleidingen die het South Pars / North Dome gasveld moeten verbinden met het vasteland. Voor de ontwikkeling van het Pluto LNG project, voor de kust van Australië, was Jan De Nul Group verantwoordelijk voor het afdekken van een aantal pijpleidingen. In 2010 zal voor ditzelfde project de Simon Stevin worden ingezet voor het herstellen van de fundering van de pijpleiding door het plaatsten van rotsen op een diepte van 80 meter. Verder werd in 2009 volgend project afgewerkt: Het baggeren van een aanlanding voor pijp lei dingen nabij Ras Laffan, Qatar. Hierbij werd na het baggeren van de aanlanding deze opnieuw afgedekt door het plaatsen van een rotsen stenenberm tot 12 km offshore. j a a r v e r s l a g