Boekverslag door M woorden 29 februari keer beoordeeld. Psychologische roman Eerste uitgave 2009 Nederlands

Transcriptie

1 Boekverslag door M woorden 29 februari keer beoordeeld Auteur Genre Herman Koch Psychologische roman Eerste uitgave 2009 Vak Nederlands Bibliografische gegevens Titel: Het Diner Schrijver: Herman Koch Druk en plaats van uitgave: 12e druk Amsterdam Motto: Het motto is komt uit het script van Reservoir Dogs (1992) een film geregisseerd door Quentin Tarantino. Het is een dialoog tussen twee personages: Nice Guy Eddy : C mon throw it in a buck Mr.Pink : Uh-huh. I don t tip Nice guy Eddy: Whatdaya mean, you don t tip? Mr. Pink: I don t believe in it. Samenvatting Aperitief Paul Lohman gaat op uitnodiging van zijn broer Serge Lohman (een bekend politicus van de oppositie maar waarschijnlijk de gedoodverfde nieuwe minister-president bij de volgende verkiezingen) met zijn echtgenote Claire en schoonzus Babette eten in een restaurant waarvan Paul liever de naam niet bekend wil maken. Het zou maar andere bezoekers trekken. Hij gaat eerst met zijn vrouw Claire wat drinken in een naburig café. Daar vraagt ze hem of hij de laatste tijd iets aan hun zoon Michel heeft gemerkt. Paul moet dan terugdenken aan het bericht dat hij vlak voor ze weggingen op de mobiel van zijn zoon heeft gezien. Er is blijkbaar in het verleden iets ergs gebeurd. Dan gaan ze naar het restaurant waar ze hebben afgesproken, want Serge wilde iets met hen bespreken. Serge heeft ook een vijftienjarige zoon Rick en bovendien heeft hij een zoon uit Burkina Faso geadopteerd, wat zijn imago als politicus heeft verbeterd. Ze drinken een aperitief: een roze champagne van maar liefst 10 per glas. Dit word door Paul belachelijk gemaakt. Hij ziet bovendien dat Babette betraande ogen heeft. Voorgerecht De beide paren bestellen een voorgericht, dat ook heel duur is. Paul ergert aan het begin4 aan van alles: de gerant met zijn culinaire praatjes over achterlijk kleine maar dure porties, de flauwe grappen er verteld Pagina 1 van 6

2 worden, de anekdote over het vakantiehuisje van Serge in de Dordogne, waar ze in het verleden een barbecue met andere Nederlanders organiseerden en Paul van mening is dat zijn broer en schoonzus Frankrijkje speelden. Paul gaat naar de wc waar hij een man ontmoet die aan hem vraagt of hij een foto zou mogen maken van de politicus. Dit mag. Wanneer hij terugkeert naar de tafel, ziet hij dat de vrouwen weg zijn gegaan. Serge zegt dat ze over hun kinderen moeten praten. Hoofdgerecht De vrouwen zijn nog steeds niet terug, maar het hoofdgerecht wordt door de gerant opgediend. Serge wil alvast aan zijn tournedos beginnen: aan hem is het dure eten niet besteed. Paul gaat vervolgens de vrouwen zoeken en hij denkt daarbij terug aan het fotomoment met de dochter van de wc-man. Serge is één en al voorkomendheid tegenover de man maar wanneer de man blijft plakken wordt hij toch wat onbeleefder. Hij doet dan net of hij mobiel wordt gebeld en breekt het gesprek af. Dan gaat ook een mobiel bij Paul af, het is die van Michel die hij per ongeluk in zijn zak heeft gestoken. Op het toilet kijkt hij wie het is. Het is Michel zelf die zijn mobiel mist en hem graag wil terug hebben. Maar Paul kijkt op het toilet ook naar de mobiele video die erop staat en die hij al eerder heeft gezien die dag. Het is een opname van een vrouwelijke zwerver die bijna een jaar geleden door Rick maar vooral Michel is afgetuigd. Ze lag in het hokje van een pinautomaat toen de beide jongens geld wilden pinnen. Ze gooien van alles naar de vrouw waaronder een lege jerrycan, waarin nog benzinedampen zaten. Een aansteker doet de rest. De vrouw is dood. Het filmpje is op Opsporing verzocht geweest De beelden zijn niet erg helder, waardoor Rick en niet zo goed te herkennen zijn. Toch had Paul hen toen al herkend, en volgens hem zijn vrouw Claire niet. Hij heeft zijn zoon in principe in bescherming genomen en hij herinnert zich van een voorval met Michel. Die had met voetballen een ruit van een fietsenhandelaar ingeschopt, en toen hij met Michel wilde gaan betalen was de man boos. Daarop had Paul een fietspomp gepakt en de man daarmee bedreigd. Daarvan werd de man bang en Paul had tegen Michel gezegd dat het driegen met de fietspomp een geheim tussen hen moest blijven. Claire mocht niet weten wat er was gebeurd. Michel was toen acht jaar en de schade was 200 gulden Paul heeft de filmpjes van de brandende zwerfster recent nagekeken op YouTube en daar zijn nog meer beelden te zien geweest die met een mobiele telefoon zijn opgenomen. Daarop is een sportschoen van Michel te zien: hij vreest nu dat de politie informatie heeft achtergehouden. Michel wil zijn mobiel komen ophalen en hij zal naar het restaurant komen. Paul wacht hem buiten op. Het blijkt dat Michel wordt gechanteerd door Beau, die 3000 wil hebben om te voorkomen dat hij de laatste beelden op Internet zal plaatsen. Er zal die avond iets gaan gebeuren waarvan Claire wel op de hoogte is en Paul niet. Blijkbaar heeft Claire ook alles vanaf het begin geweten. Michel komt inderdaad naar het restaurant waar Paul buiten op hem wacht. Hij wordt toch betrapt door Claire en dan zegt Paul dat Michel 50 kwam ophalen die hij ooit van hem had geleend. Ze gaan samen weer terug naar de dinertafel. Een nieuwe flashback, Paul is geschiedenisleraar op een school voor voortgezet onderwijs. De naam van de school wil Paul liever niet noemen. Michel was toen nog vier jaar. Op een gegeven moment was Paul vreemde dingen gaan zeggen over de WO II. Het was allemaal begonnen na een reisje naar Berlijn. Hij wordt op het matje bij de rector geroepen, en hij wordt doorverwezen naar de schoolpsycholoog. Die spreekt over een psychische afwijking en Paul is bang voor een tweede kind dat mogelijk zijn genetische eigenschappen zou kunnen erven. Hij praat met Claire over een vruchtwaterpunctie, maar voordat dit alles zijn beslag krijgt wordt Claire ziek en verdwijnt in het ziekenhuis. Nadat Claire een tijdje in het Pagina 2 van 6

3 ziekenhuis heeft gelegen, komen Babette en Serge bij Paul op bezoek. Hij is net macaroni aan het koken voor hem en Michel. Babette en Serge vinden dat ze op Michel moeten passen, Paul wordt woedend (hij krijgt een driftaanval) en slaat de pan met macaroni op het hoofd van Serge. Die valt gewond neer. Nagerecht Tijdens het nagerecht gedraagt Babette zich onfatsoenlijk. Ze doet kleinerend tegenover de gerant en wil dat hij het nagerecht weghaalt. Serge schaamt zich, want de andere gasten kijken naar hen. Paul en Claire vinden het wel vermakelijk. Claire heeft tijdens het diner enkele keren gebeld met Michel, zodat hij een alibi voor die avond heeft. Ze vraagt Babette nadrukkelijk naar de tijd, waarop ze belt. Maar Michel is helemaal niet thuis: hij moet die avond immers een karweitje opknappen. Eindelijk komt het hoge woord op tafel. Serge wil praten over de gebeurtenis met Rick en Michel. Hij zegt dat Rick eronder lijdt. Bekennen van het eigen rechter spelen van zijn zoon zal inhouden dat het met de politieke carrière van Serge gedaan is. Hij wil zich een dag later tijdens een persconferentie terugtrekken als lijsttrekker voor de verkiezingen. Babette roept daarom de hulp in van Claire en Paul om dat te voorkomen. Claire ziet problemen voor haar zoontje Michel wanneer ze zullen moeten bekennen en ze wil Serge overhalen zich niet terug te trekken. Dat heeft ze bovendien aan Babette beloofd toen ze van tafel waren weggegaan. Serge heeft echter alles al geregeld in het café waar Claire en Paul graag komen (zie begin) Hij is vastbesloten te stoppen in de politiek. Digestief In dit deel van het diner begint met een flashback waarin Paul aangeeft dat Michel recent een werkstuk over de doodstraf had moeten maken voor school. Over zijn ideeën had hij met zijn vader gesproken, ze kwamen erop neer dat je in sommige gevallen eigen rechter mag spelen. De rector roept Paul op en er ontstaat een discussie over dit onderwerp. Ineens slaan de stoppen bij Paul door en hij slaat de rector hard in diens gezicht. Dan opent hij het raam en zwaait naar Michel op het schoolplein. Serge en Babette gaan alvast naar het café waar de persconferentie zal worden gehouden, want Serge moet nog een en ander regelen. Claire zegt dat Paul Serge moet weerhouden een persconferentie te houden door hem in zijn gezicht te slaan of zijn arm te breken. Paul wil dit niet dus besluit Claire dat zei het zal doen. Wanneer zij weggaat, wacht Paul nog even. Niet lang daarna ziet hij politieauto s en ambulances rijden naar het café. Wanneer hij dichterbij komt, ziet hij dat Serge gewond geraakt is in zijn gezicht en dat Claire wordt afgevoerd door de politie. Fooi Wanneer Paul aan de ober vraagt om de rekening zegt deze dat de heer Lohman die al betaald heeft. Als fooi geeft Paul nu 450 aan de gerant met de mededeling dat hij hem en zijn zoon nooit in de tuin van het restaurant heeft zien staan. Dan volgt zijn opsomming van wat er is gebeurd. Serge heeft de verkiezingen niet gewonnen. Zijn steeds veranderende imago zal de oorzaak zijn geweest. Hij had zelfs een baard laten staan om zijn litteken te kunnen verbergen. Serge heeft geen aanklacht ingediend tegen Claire. Ook Beau was sinds die avond spoorloos verdwenen. Ze hadden nog lang naar hem gezocht. De media suggereren dat hij misschien naar zijn geboorteland is teruggegaan. Paul weet beter: op de avond van het diner was Michel thuisgekomen: hij zag er zelf enigszins beschadigd uit en had verteld dat de website van Men in Back waarop het filmpje was te zien geweest verwijderd was van het net en daarmee was ook Beau van het tonele verdwenen. Hij vertelt wat hij heeft gedaan aan Paul. Pagina 3 van 6

4 Op die zelfde avond even daarvoor was Paul erachter gekomen dat Claire voor de geboorte van Michel toch een vruchtwateronderzoek had ondergaan. Ze had de uitslag nooit tegen hem verteld. Ik heb de samenvatting aangepast om hem enigszins korter te maken. Bron: Vertelinstantie De vertelinstantie is een personale ik verteller, je ziet alles door de ogen en je kent de gedachten van Paul. De gedachten van de andere personages ken je niet, tenzij Paul ze gokt. Ik zag iets vochtigs in haar ogen, iets glinsterends, niet van verdriet of wanhoop maar van woede. Weet je dat die zei ik. Claire wist niets van de filmpjes, ik had de hele avond voor me gehouden. Ik hoopte nog altijd dat ik het bij het rechte eind had. Blz. 275 I Met natte ogen staarde ik in de pan. Ik pakte de houten lepel van het aanrecht en roerde door de harde, zwarte brij. ( ) Met kracht gooide ik de houten lepel terug op het aanrecht. Ik vocht tegen nog meer tranen, maar het lukte maar half. Paul Mijn broer had nog een voet in de keuken gezet, ik zag een uitgestoken hand in de lucht en deed snel een stap opzij. Paul, zei hij. Het is ook allemaal heel logisch. Eerst je baan en nu weer Claire. Dat mag je best tegenover jezelf toegeven. Blz II Toen ik van de wc terug kwam, heerste er aan onze tafel vooral stilte: een gespannen stilte die je onmiddellijk doet beseffen iets cruciaals te hebben gemist. Ik was samen met de baard het restaurant weer ingelopen, hij voorop waardoor ik de stilte opmerkte toen ik al vlak bij ons tafeltje was. Blz. 89 Personages Paul Lohman De hoofdpersoon in dit verhaal is Paul, hij is ex-geschiedenis leraar. Hij is sinds een paar jaar op non actief is gesteld nadat de schoolpsycholoog een ziekte waarvan hij de naam niet wil zeggen omdat dat niemand aan zou gaan. Hij kan soms erg agressief uit de hoek komen, maar hij houd zo erg van zijn zoon en vrouw dat bij alles wat hij doet hij aan het gevolg voor ze denkt. Het is een round character want naarmate het verhaal vordert kom je steeds meer over hem te weten. Paul? zei de rector, terwijl hij zijn lichaam verplaatste in de stoel. Hij rook iets. Hij rook het gevaar. Hij zocht naar een houding om de eerste klap zo goed mogelijk op te vangen. En als de ambulance zonder enige haast zou wegrijden? Dacht ik bij mezelf. Zonder zwaailicht? Ik ademde diep in en daarna weer langzaam uit. Ik moest nu snel beslissen, anders was het te laat. Ik kon hem doodslaan. Met mijn blote vuisten. Het zou een vies werkje worden, dat wel, maar niet viezer dan het schoonmaken van een stuk wild. Blz. 188 Hieruit blijkt de agressie van Paul. Dit is slechts een van de drie of vier lang beschreven voorvallen waarin hij geweld wil gaan gebruiken of zelfs gebruikt. I Of één kind. Michel reed op een fietsje met zijwieltjes. Het moment waarop de zijwieltjes eraf konden, zou ik niet zien in de gevangenis. Alleen vernemen. Prima zei ik. Je verbaasd je er soms over hoe snel het Pagina 4 van 6

5 allemaal gaat. Hoe snel ze groot worden. De rector vlocht zijn vingers ineen en plaatste zijn handen op zijn bureau, zich onbewust van het feit dat hij zojuist door het oog van de naald was gekropen. Voor Michel. Voor Michel zou ik mijn handen thuis houden. Blz 189 Hier zie je hoe Paul aan Michel denkt door hem zijn keuze om de rector dood te slaan wordt beïnvloed. Serge Lohman Serge Lohman is de broer van Paul Lohman, en is ook presidentskandidaat. Hij heeft twee zoons (waarvan een geadopteerd) en een dochter. Serge is een vrij normale man, maar hij heeft een paar aparte trekjes. Zo houd hij van lekker eten en wijn, maar is het chique gedoe in dure restaurants niet aan hem besteed. Het is een flat character. Ik zag het ongeduld op Serges gezicht, hij had honger zoals alleen Serge honger kon hebben, ik herkende de symptomen: de punt van de tong die over zijn bovenlip likte als de tong van een uitgehongerde hond in een tekenfilm, het handenwrijven dat in de ogen van een buitenstaander misschien nog voor een zich verkneukelend handenwrijvenkon doorgaan, maar het beslist niet was. Mijn broer verkneukelde zich niet, er lag een tournedos op zijn bord, en die tournedos moest zo snel mogelijk naar binnen. Blz Tijd Tijd van afspelen Het verhaal speelt zich rond deze tijd af maar de precieze tijd is wordt niet gezegd. Toch zijn er aanwijzingen naar het jaartal ookal zijn die niet precies. Zo word er met euro s betaald, en er zijn mobiele telefoons. Aangezien de euro pas in 2001 is ingevoerd moet het zich daarna hebben afgespeeld. Toen ik de overige vierhonderdvijftig euro aan het eind van de avond alsnog op het schoteltje legde, dacht de gerant aanvankelijk dat ik het verkeerd begrepen had. Vertelde tijd De vertelde tijd is 300 pagina s Verstreken tijd De verstreken tijd is een avond, het verhaal begint als Claire en Paul een cafe ingaan om wat vooraf te drinken en eindigt als Paul de fooi geeft en vertrekt, er zijn tussen het verhaal door enige flashbacks. Motieven Liefde: Tot hoever kan je gaan uit liefde voor je eigen kind? Familie: de familieband staat ook centraal in het boek. De familie Lohman zorgt goed voor elkaar, dat zie je terug als Michel 5 jaar is en Claire in het ziekenhuis ligt. Serge en Babette willen Michel dan meenemen omdat ze denken dat Paul het niet redt in zijn eentje. Eten: Het hele boek is een diner. Elk deel van het boek begint weer met een stukje over eten. Moord: er wordt vaak gesproken over de moord die Michel en Rick hebben gepleegd. Ruimte Fysische ruimte De belangrijkste fysische ruimte in het verhaal is het restaurant. Het gezelschap zit hier het grootste deel van de avond, en er gebeurd hier het meest. Het restaurant is een oude fabriek en heeft een hoog dak. De Pagina 5 van 6

6 naam van het restaurant word niet gezegd, omdat Paul dat niet nodig vind. ( ) er was iets met de akoestiek hadden we meteen al nadat we aan ons tafeltje (aan de tuinzijde! Ik had goed gegokt) waren gaan zitten, je moest harder praten dan normaal, anders fladderden de woorden weg, naar het glazen plafond dat hier een stuk hoger was dan in andere restaurants. Absurd hoog, zou je kunnen zeggen, ware het niet dat dit alles te maken had met de vorige bestemming van het gebouw: een melkfabriek, meende ik ergens gelezen te hebben, of een riool gemaal. Blz. 26 Psychische ruimte Het restaurant is in dit verhaal ook een belangrijke psychische ruimte, hier wordt de misdaad besproken die de jongens hebben begaan. Ook voelt Paul zich niet thuis in het restaurant en ergert hij zich aan de dingen daar. Ik had opnieuw geen zin, mijn weerzin tegen de voor ons liggende avond was inmiddels bijna fysiek een lichte misselijkheid, klamme vingers en een beginnende hoofdpijn achter mijn linkeroog maar net niet genoeg om ter plekke onwel te worden of het bewustzijn te verliezen. Bl. 23 Titelverklaring De titel, het diner, geeft een samenvatting van hoofdgebeurtenis weer, het diner. Het diner keert steeds na elk hoofdstuk terug en heeft zo een belangrijke lijn in het verhaal. Het hele verhaal is gebaseerd op het diner, het begint en sluit er mee. Ondanks de abstracte begrippen die ook meerdere malen terug keren bij verschillende personages, is het diner een concreet begrip waarmee (bijna) elke personage wat mee te maken heeft. Samengevat: het diner is de rode draad door het verhaal en daarom gekozen als titel. Pagina 6 van 6