VERONDIEPEN VAN DIEPE PLASSEN BELEIDSNOTA WATERSCHAP RIVIERENLAND

Transcriptie

1 VERONDIEPEN VAN DIEPE PLASSEN BELEIDSNOTA WATERSCHAP RIVIERENLAND 1

2 Datum: Auteurs: Debby Gorter, Hella Pomarius, Fathia Timmermans, Robert Vink 2

3 INHOUDSOPGAVE 1 AANLEIDING WETTELIJKE KADER ROL VAN HET WATERSCHAP STUREN VAN VERONDIEPEN Waardevolle of beschermde plassen Overige plassen BELEIDSREGELS EN LEIDRAAD VOOR VERONDIEPEN ACTIVITEITEN IN BIJLAGE 1. NIEUWE BELEIDSREGELS VERONDIEPEN WATERPLASSEN MET GROND EN/OF BAGGER

4 1 Aanleiding Sinds het van kracht zijn van het Besluit bodemkwaliteit (Bbk) hebben de waterschappen meer bevoegdheden en sturingsmogelijkheden bij verondieping. Deze beleidsnota doet voorstellen voor het concretiseren van het huidige beleid zodat Waterschap Rivierenland verondieping kan verbieden wanneer dat ongunstig is voor de waterkwaliteit. In het beheergebied van Waterschap Rivierenland liggen ongeveer 580 (diepe) plassen. Veel van die plassen zijn voormalige zandwinplassen. Deze diepe plassen zijn ontstaan door de winning van zand voor bouw- of infrastructurele projecten. De plassen zijn vaak erg diep (10-40 meter). Sommige plassen zijn geïsoleerd van overig oppervlaktewater, anderen maken deel uit van het watersysteem. In bepaalde gevallen is het mogelijk om herbruikbare grond en baggerspecie te gebruiken voor het verondiepen van plassen. Dit verondiepen van plassen kan gunstig, maar ook ongunstig zijn voor de waterkwaliteit. 2 Wettelijke kader Het Bbk is op 1 januari 2008 van kracht geworden. Dit besluit vervangt het voormalige Bouwstoffenbesluit. Het Bbk biedt onder andere initiatiefnemers de mogelijkheid om met grond en bagger plassen te verondiepen. De verondieping van diepe plassen kan nuttig zijn om natuurwaarden te verhogen en de veiligheid te vergroten. In sommige gevallen kan deze toepassing/maatregel ook strijdig zijn met andere waterdoelen. Uitgangspunt is dat toepassingen op grond van het Bbk niet mogen leiden tot onaanvaardbare milieuhygiënische risico s en dat het, in het geval van herinrichting van plassen, moet gaan om een nuttige en functionele toepassing van grond en baggerspecie. Wanneer een bepaalde lokale ontwikkeling in een diepe plas gewenst is, moet hiervoor een inrichtingsplan uitgewerkt worden. In het inrichtingsplan dient voldoende onderbouwd te worden hoe het initiatief bijdraagt aan gewenste ontwikkelingen voor de diepe plas en hoe voldaan kan worden aan de randvoorwaarden uit het Bbk, de handreiking * en de circulaire. De handreiking dient als leidraad voor het doorlopen van een zorgvuldig proces voor het verondiepen van plassen en moet vanuit die invalshoek door alle betrokkenen worden gebruikt. 3 Rol van het waterschap Waterschap Rivierenland is als waterkwaliteitsbeheerder op grond van het Bbk bevoegd gezag voor het toepassen van grond en/of bagger in oppervlaktewater. Het waterschap heeft de taak om de meldingen voor verondiepen op grond van het Bbk te toetsen. Indien het waterschap het initiatief niet nuttig en/of functioneel acht, of de uitwerking van het inrichtingsplan onvoldoende vindt, kan deze aangeven dat het inrichtingsplan onvoldoende basis vormt voor de melding op grond van het Bbk. Op basis van het huidige beleid toetst de afdeling Vergunningen een melding voor verondiepen alleen op nuttigheid en functionaliteit volgens het Bbk. Als het initiatief nuttig en functioneel is en de aanvullende beleidsregels worden in acht genomen, mag een melding niet afgewezen worden. Dit is erg mager en zorgt ervoor dat er ook in waardevolle plassen ongewenste verondiepingen kunnen plaatsvinden. In het kader van het zorgplichtartikel in het Bbk stellen we nadere eisen aan het verondiepen via beleidsregels (vastgesteld door het CDH op 27 januari 2009). Deze beleidsregels gaan vooral in op de uitvoering van een verondieping ( kwaliteit, afwerking, termijn enz.) en zegt weinig over de locaties van verondiepingen. * De handreiking geldt voor alle toepassingen van grond en baggerspecie in diepe plassen, waarbij minimaal 5000 m3 grond of baggerspecie van buiten de plas afkomstig is en waarbij voldaan wordt aan de milieuhygiënische eisen zoals gesteld in het Bbk. 1

5 Rol van de provincie Ruimtelijke ordening Ook de provincie heeft een rol op het gebied van verondieping van plassen. Zij kijkt vooral naar ruimtelijke kwaliteit. In de wetgeving (Bbk en ruimtelijke wetgeving) is geregeld dat verondiepen van plassen alleen mogelijk is als de herinrichting is opgenomen als ontwikkelwens in ruimtelijke plannen. Als er geen ontwikkelwens is vastgelegd, accepteert het waterschap de melding niet. De provinciale plannen (structuurplan, omgevingsvisies, provinciaal waterplan) zijn geschikt om op bovenlokaal niveau vast te leggen welke ontwikkelingen gewenst zijn voor bepaalde gebieden, en hoe herinrichting van plassen daarin past. Gemeenten kunnen deze plannen vervolgens vertalen naar hun bestemmingsplannen, waarmee de gewenste of ongewenste ontwikkeling ook daarin vastligt. Door de gewenste ontwikkelingen vast te leggen in democratische plannen (van provincies en gemeenten) is hierop inspraak mogelijk. De regie en de sturing van dit planproces ligt bij de provincie. Deze werkwijze waarborgt een brede maatschappelijke afweging van ruimtelijke plannen die resulteert in een democratisch besluit. Meerdere provincies zijn bezig met het opstellen van ruimtelijk beleid voor het verondiepen van plassen. Bevoegd gezag De provincie is bevoegd gezag wanneer het gaat om een lopende zandwinning. De provincie heeft de mogelijkheid om bij actieve zandwinningen in de ontgrondingenvergunning een zogenaamde opvulverplichting op te nemen. Indien dit opgenomen is, vormt dit de basis voor het nuttig toepassen van baggerspecie of grond en kan op basis hiervan een inrichtingsplan opgesteld worden. 4 Sturen van verondiepen Het waterschap wil vooraf meer sturing kunnen geven aan waar we het verondiepen van plassen een gewenste ontwikkeling vinden en waar niet. Deze beoordeling maken we op grond van onze taak als waterkwaliteitsbeheerder. Op dit moment hebben we onvoldoende juridische basis om vooraf te sturen. Het huidige beleid betekent in de praktijk dat er overal waar aangetoond kan worden dat verondiepen nuttig en functioneel is, verondiept mag worden. Dit is ongewenst, omdat we hierdoor verondiepingen moeten toestaan in wateren waar we de waterkwaliteit niet willen laten verslechteren, zoals in waardevolle en beschermde gebieden. Daarnaast speelt ook een rol dat er onvoldoende gegevens zijn over de gevolgen van verondiepingen op langere termijn. Het is tot nu toe nog onbekend in hoeverre de verslechtering van de waterkwaliteit blijvend is. Op landelijk niveau wordt onder andere door het ministerie van VROM onderzoek gedaan naar de effecten van verondiepen met bagger. Zodra hier bruikbare resultaten uit voortkomen voor het stellen van aanvullende regels wordt de Handreiking voor het herinrichten van diepe plassen aangepast. Waterschap Rivierenland houdt deze ontwikkelingen in de gaten en past zo nodig de regels of voorwaarden aan. Om een voorzet te doen voor het beoordelen van de geschiktheid van plassen heeft adviesbureau RPS BCC een verkennend onderzoek gedaan naar 100 diepe plassen in het beheergebied van Waterschap Rivierenland. Op basis van dit onderzoek en interne discussies zijn we gekomen tot dit beleidsvoorstel waarin we het verondiepen van plassen in ons beheergebied afbakenen. Het beleidsvoorstel gaat uit van twee categorieën plassen: 1. Diepe plassen met hoge ecologische waarden of een beschermde status die daarom niet verondiept mogen worden (zie par. 4.1). 2. Diepe plassen waar verondieping in principe mogelijk is (zie par. 4.2). 2

6 4.1 Waardevolle of beschermde plassen Voorgesteld wordt om verondiepen niet toe staan in: a) Waardevolle plassen b) Plassen die binnen de hieronder aangegeven straal van waardevolle wateren en gebieden liggen Ad a) Waterschap Rivierenland vindt het herinrichten van waardevolle plassen niet gewenst en wil ze daarom uitsluiten voor verondieping. In het Waterbeheerplan stellen we voor deze wateren ambitieuze doelen. Het verondiepen van deze wateren is tegenstrijdig met deze doelen. In onderstaand overzicht staat per categorie waardevol water een onderbouwing voor de uitsluiting. Type plas /functie Wielen (waaien, doorbraakkolken) HEN-wateren (waterparels) Grondwaterbescherminggebieden Verondiepen Nee Nee, tenzij* * Nee, tenzij * Toelichting Wielen zijn semi-natuurlijke wateren die zijn ontstaan door dijkdoorbraken in het verleden. Deze wateren hebben een cultuurhistorische waarde en dienen zodoende beschermd te worden. Deze plassen zijn niet geschikt voor verondieping. Alle waterparels hebben in de huidige situatie hoge ecologische waarden die beschermd dienen te worden. Verondiepen met grond of baggerspecie is in deze plassen niet gewenst. Er vindt in elk geval bij de uitvoering tijdelijk achteruitgang van de waterkwaliteit en de natuurwaarden plaats (o.a. vertroebeling). Mogelijke verondieping om de natuurwaarden te verhogen is ook niet noodzakelijk omdat de actuele natuurwaarden al hoog zijn. Daarnaast is terughoudendheid gewenst omdat de lange termijneffecten onduidelijk zijn. Grondwaterbeschermingsgebieden zijn kwetsbare gebieden, omdat hier grondwater gewonnen wordt om tot drinkwater te verwerken. Deze gebieden moeten beschermd worden. Verondieping met (licht) verontreinigd materiaal is in deze plassen niet gewenst. Verondiepen met schoon materiaal is eventueel wel mogelijk. Aangewezen zwemwater Nee, tenzij* Alle plassen met een officiële zwemwaterfunctie moeten beschermd worden. Verondiepen met grond of baggerspecie is in deze plassen niet gewenst vanwege de in elk geval tijdelijke achteruitgang van de waterkwaliteit bij uitvoering. Daarnaast is terughoudendheid gewenst omdat de lange termijneffecten op de zwemwaterkwaliteit nog onduidelijk zijn. Het gaat vooral om het risico op toename van vertroebeling en verontreinigende stoffen. Dat betekent dat verondieping met schoon zand eventueel wel mogelijk is. Ad b) Plassen die binnen een straal van 100 meter van een grondwaterbeschermingsgebied liggen Nee, tenzij* Naast negatieve effecten op de waardevolle wateren zelf, kan verondieping ook negatieve gevolgen hebben voor wateren die in de buurt liggen. Voorgesteld wordt om verondiepingen niet toe te staan in plassen die binnen een straal van 100 meter van een grondwaterbeschermingsgebied liggen. De afstand van 100 meter sluit aan bij de beoordeling van kwetsbare objecten bij de handreiking voor baggerdepots. * het beoordelen van aanvragen voor verondiepingen is maatwerk. In uitzonderlijke gevallen is het mogelijk dat een verondieping in bovenstaande plassen met schone grond is toegestaan. 3

7 4.2 Overige plassen Van deze tweede categorie plassen is te weinig bekend om hier generiek beleid voor op te stellen. Daarvoor is maatwerk nodig. Zodra een initiatiefnemer een plan heeft voor een bepaalde locatie dat past binnen de gewenste ontwikkelingen, dan is het aan de initiatiefnemer om dit plan uit te werken en af te stemmen met de lokale betrokkenen. Dit is een verplicht onderdeel van het inrichtingsplan. Het inrichtingsplan moet voor de start van de meldingsprocedure met het waterschap worden besproken. Het waterschap kan in een vroeg stadium aangeven welke aanvullende randvoorwaarden of aandachtspunten gelden voor de betreffende locatie. Deze aanvullende randvoorwaarden en aandachtspunten zijn onder andere vertaald in onderstaande criteria. Locatiespecifiek kunnen nadere eisen worden gesteld. Dit wordt in het vooroverleg besproken. Bij de behandeling van aanvragen voor een verondieping beoordelen wij wat het effect is op de waterkwaliteit. Door deze criteria per melding zorgvuldig toe te passen, kunnen we de meldingen beter beoordelen en kunnen we ongewenste verondiepingen voor een groot deel voorkomen. De criteria zijn: - Huidige toestand van de ecologische en chemische waterkwaliteit. - Doorzicht - Diepte Voorlopig toetsen we aan de doelstelling van de Goede Ecologische Toestand in de zin van de KRW voor watertype M20/21 (Matig grote diepe plas). Dan is het vanuit waterkwaliteitsoogpunt gewenst om de huidige ecologische en chemische waterkwaliteit te behouden. Er is dan geen noodzaak voor verondieping om natuurwaarden te verhogen, maar het risico op achteruitgang door verondieping is groot. Doorzicht is een goede indicator voor het ecologisch functioneren van een plas. In helder water zijn de randvoorwaarden gunstig voor de ontwikkeling van bijzondere levensgemeenschappen met een hoge natuurwaarde. Bij een doorzicht >2,5 meter is verondiepen ongewenst. Diepe plassen zijn vaak voedselarm en daardoor hebben ze een bijzondere waarde. Voedingsstoffen worden in een diepe plas aan het water onttrokken en zijn daardoor helder met een groot doorzicht. We willen een minimale diepte behouden in een plas. Deze diepte bepalen we per plas. - Volume plas In een grote plas kan meer bagger worden toegepast. We hebben als waterschap een voorkeur om plassen met een groot volume te verondiepen. Liever één grote plas verontreinigt of troebel, dan 10 kleine. Dus we stimuleren concentreren van het risico. - Contact met wateren met specifieke (natuur)doelen Plassen die in contact staan met het watersysteem kunnen invloed hebben op natuurdoelen van de wateren. Dit is afhankelijk van de waterkwaliteit, stroming, etc. Per geval zal bekeken moeten worden wat het effect kan zijn van een verondieping op de doelen. 4

8 5. Beleidsregels en leidraad voor verondiepen In het inrichtingsplan geeft de initiatiefnemer aan wat het doel (nut en functionaliteit) van de verondieping is, waar dit eventueel in (ruimtelijke) plannen onderbouwd wordt, hoe dit doel bereikt gaat worden en hoe aan de eisen vanuit het Bbk en mogelijke aanvullende eisen van het waterschap wordt voldaan. Aanvullende eisen zijn gesteld in de beleidsregels verondiepen van waterplassen van het waterschap. De beleidsregels uit 2009 zijn aan de hand van de huidige kennis, voortschrijdend inzicht en landelijke ontwikkelingen aangepast en aangevuld. Daarnaast is een Handreiking voor het inrichten van diepe plassen opgesteld. Deze handreiking dient als leidraad voor het doorlopen van een zorgvuldig proces voor het herinrichten van diepe plassen. Aanvullend hierop hebben we de nieuwe beleidsregels opgesteld. In bijlage 1 zijn de nieuwe beleidsregels voor het verondiepen van plassen opgenomen. Na vaststelling van deze nieuwe beleidsregels vervallen de beleidsregels van Het waterschap toetst - aan de hand van het inrichtingsplan of de beoogde inrichting en activiteiten overeenstemmen met de plannen die zijn vastgesteld voor de betreffende plas of het gebied waarin de plas ligt. - op grond van de melding of de beoogde verondieping plaatsvindt in lijn met het inrichtingsplan en de toepassingsregels conform Bbk en de beleidsregels van het waterschap onder andere door inzet van toezicht en handhaving. Naast het Bbk kunnen ook andere wettelijke kaders een rol spelen en andere vergunningen nodig zijn voor de verondieping. De initiatiefnemer is verantwoordelijk voor het verkrijgen van deze vergunningen. Na afloop van de verondieping rapporteert de initiatiefnemer aan het waterschap. De rapportage is gebaseerd op de resultaten van de monitoring en de nulsituatie. Hierin wordt aangegeven hoe de uitvoering is verlopen en hoe de afdeklaag is aangebracht. Uiterlijk 2 jaar na afronding dient de ecologische situatie gerapporteerd te worden aan het waterschap. 6. Activiteiten in 2010 Om meer informatie te krijgen over de gevolgen van verondiepen doen we dit jaar en de komende jaren nog de volgende acties: - We doen nader onderzoek naar de kwaliteit van de diepe plassen en nemen beleid op in het nieuwe waterbeheerplan (WBP) Vanaf de zomer 2010 doen we meer onderzoek naar de huidige fysisch-chemische en de ecologische kwaliteit van de (diepe) plassen. Met dit onderzoek stellen we een visie op voor de plassen. De (diepe) plassen vallen in de termen van de Kaderrichtlijn Water (KRW) in overig water. In het WBP is opgenomen dat we in de planperiode doelen (in de zin van de KRW) uitwerken voor het overig water. Plassen of diepe plassen zijn dan één van de watertypen waarvoor we doelen opstellen. Aan de hand van de huidige toestand van de waterkwaliteit en de doelen, nemen we nieuw beleid op in het waterbeheerplan We monitoren verondiepingen en stellen waar nodig beleid bij in We volgen alle verondieping door monitoring, voor, tijdens en tot 2 jaar na de verondieping. Waar nodig gaan we een verondieping (tijdelijk) stopzetten indien dit nodig blijkt. De monitoringsresultaten gaan we evalueren. Waar nodig wordt het beleid en/of de beleidsregels aangepast. - We nemen deel aan de landelijke en provinciale overleggroepen over verondiepen van plassen en de regelgeving daarover. Zo volgen we de ontwikkelingen en kunnen we eventuele aanpassingen beleidstandpunten, regelgeving etc. doorvoeren in ons eigen beleid. 5

9 6

10 BIJLAGE 1. Nieuwe beleidsregels verondiepen waterplassen met grond en/of bagger 7