NIERZIEKTEN DIEETBROCHURE. Nierziekten

Transcriptie

1 NIERZIEKTEN DIEETBROCHURE Nierziekten

2 DIEETBROCHURE NIERZIEKTEN 03 Inleiding 04 Kalium 05 Fosfor 06 Natrium (zout) 07 Vocht 08 Eiwitten 09 Energie 10 Diabetes en dialyse 11 Vitamines mineralen probiotica laxeermiddelen 12 Bespreking voedingsmiddelen 12 Verse groenten 13 Aardappelen, deegwaren, rijst 14 Soep 15 Fruit 16 Vlees, gevogelte, vis en vleesvervangers 17 Melk en melkproducten 18 Eieren 19 Kaas 20 Brood, ontbijtgranen en bindmiddelen 21 Zoet beleg en suiker 22 Vetten, oliën en hartige saus 23 Dranken 24 Snoep, gebak, desserts en versnaperingen 25 Kruiden en specerijen 26 Kant-en-klaar maaltijden, snacks en fast food 27 Richtlijnen voor een dagmenu 03 Contact 2

3 Inleiding Voor dialysepatiënten is een aanpassing van de voeding noodzakelijk. Er is nood aan extra eiwitten en energie maar daarnaast is een beperking van kalium, fosfor, natrium en vocht noodzakelijk. Om op een comfortabele manier te kunnen leven en op lange termijn problemen te voorkomen, heeft uw dokter samen met u een dieet afgesproken. Probeer dit dieet zo nauwkeurig mogelijk te volgen. U zult merken dat gezond en lekker eten ook voor u mogelijk is. Wenst u eventuele aanpassingen wat betreft de hoeveelheden of hebt u vragen i.v.m. bepaalde voedingsmiddelen of recepten, overleg dan met de diëtist(e). 3

4 Kalium Omdat de nieren minder goed functioneren, kan een teveel aan kalium niet verwijderd worden uit uw bloed. Een overmatige inname van kalium kan tot hartstilstand leiden en is dus levensbedreigend. Voedingsmiddelen kunnen in drie groepen onderverdeeld worden (zie tabel). Teveel aan kalium kan leiden tot hartstilstand VOEDINGSMIDDELEN ARM AAN KALIUM, DUS VRIJ TE GEBRUIKEN Margarines, olie Wit brood, witte rijst, witte deegwaren, couscous, tarwekorrels VOEDINGSMIDDELEN RIJK AAN KALIUM MAAR ESSENTIEEL, DUS MET MATE TE GEBRUIKEN Soep Aardappelen Verse of diepvriesgroenten Fruit VOEDINGSMIDDELEN RIJK AAN KALIUM MAAR NIET ESSENTIEEL, DUS TE VERMIJDEN Donkerbruine broodsoorten Tomatenpuree en tomatenketchup Aardappelchips Gedroogde vruchten Vruchtensap en groentensap Vruchtensiroop (appel-perensiroop) Banaan, kiwi Noten, zaden en pitten Oploskoffie, filterkoffie en sterke koffie, koffiepads Sportdranken, energiedranken Zwaar bier en fruitbier Chocolade, chocopasta en cacao 4

5 Fosfor Fosfor is een mineraal dat in het lichaam en in voedsel in de vorm van fosfaat voorkomt. Het zorgt samen met calcium voor sterke botten en tanden. Wanneer calcium- en fosfaatwaarden te hoog worden, kan dit ernstige problemen veroorzaken: jeuk, botproblemen, gewrichtspijnen, Fosfor komt vrij verspreid voor in de meeste eiwitrijke voedingsmiddelen zoals kaas, melk, melkproducten, ei, vlees, vis, schaalen schelpdieren, vleesvervangers en peulvruchten. Fosforzouten worden ook vrij veel door de voedingsindustrie toegevoegd. Een juiste keuze van voedingsmiddelen is dus een noodzaak. Door middel van fosfaatbinders en ook door dialyse wordt uw fosfaatgehalte onder controle gehouden. Fosfaatbinders binden het fosfaat uit het voedsel en zorgen ervoor dat het via de ontlasting het lichaam verlaat. Het is belangrijk om uw fosfaatbinders tijdens de maaltijd te nemen. Hoeveel fosfaatbinders u moet nemen, is afhankelijk van wat u eet. Wees voorzichtig met ondoordachte inname van producten die fosforrijk zijn zoals yoghurt, pudding, kaassaus of melksaus bij groenten, pindanootjes, kaasblokjes, chocolaatjes en pralines. Hier zouden ook fosfaatbinders nodig kunnen zijn. Bespreek dit zeker met de arts en de diëtiste. Te veel fosfor veroorzaakt jeuk, botproblemen, gewrichtspijnen RIJK AAN FOSFOR, MAAR ESSENTIEEL, DUS MET MATE TE GEBRUIKEN RIJK AAN FOSFOR, MAAR NIET ESSENTIEEL, DUS TE VERMIJDEN Wit en lichtbruin brood Witte rijst Witte pasta Mager runds-, kalfs-, varkens- en paardenvlees, gevogelte Verse vis (vet en mager) Eieren (max. 2 per week ter vervanging van vlees of vis) Vleesvervangers: quorn, tofu Melk, karnemelk en yoghurt Soyadrank, sojadessert, sojayoghurt Verse kaas; zachte kaas, halfzachte kaas, harde kaas Volkorenbrood, meergranenbrood Volle rijst Volkorenpasta Wild (patrijs, fazant, duif), orgaanvlees Gerookte vis, alle schaal- en schelpdieren Peulvruchten Seitan Chocolademelk Chocolade en chocopasta Smeerkaas en smeltkaas, Parmezaanse kaas Noten Cola, cola light, cola zero Champignons, spruiten, maïs, artisjokken Bier van hoge gisting 5

6 Natrium (zout) Als uw nieren niet goed werken, blijft er teveel natrium (zout) achter in het lichaam. Vandaar dat vaak wordt aangeraden om natrium te beperken. Als u natrium opstapelt, zal uw lichaam automatisch ook meer vocht opstapelen. Minder zout maakt minder dorstig VOEDINGSMIDDELEN DIE WEINIG ZOUT BEVATTEN EN DIE DUS PASSEN IN UW DIEET VOLGENDE VOEDINGSMIDDELEN ZIJN RIJK AAN NATRIUM EN DUS TE VERMIJDEN Vers of diepgevroren vlees, vis en gevogelte Verse of diepgevroren groenten Platte kaas, cottage cheese, Philadelphia, mozzarella, ricotta Kruiden, specerijen en smaakstoffen Brood Keukenzout, zeezout, selderzout, fleur de sel Gerookte vleeswaren en vleesconserven Gerookte vis en visconserven Groenteconserven Soep uit diepvries, blik of karton Bouillonblokjes en vleesextracten Kant- en klare gerechten Sterk gezouten kazen: Hervekaas, Brusselse kaas, Roquefort Chips, nootjes, aperitiefhapjes Zout water: Appolinaris, Soda, Vichy Samengestelde kruiden 6

7 Vocht De vochtinname vraagt een zeer individuele aanpak omdat zij sterk afhankelijk is van uw resterende urineproductie, het vochtverlies via de huid (zweten) en via de longen. Onzichtbaar vocht = vocht uit de voeding (brood, aardappelen, rijst, pasta, groenten, vlees, vis, fruit, ). Dit geeft gemiddeld 750ml vocht per dag. Deze vochtinname wordt echter voor het grootste deel gecompenseerd door het verlies via de huid (zweten) en de ademhaling. Zichtbaar vocht = drank (water, koffie, thee, soep, melk, yoghurt, pudding, ijs, bier, wijn, frisdrank). Wat u mag drinken per dag (dus de hoeveelheid zichtbaar vocht) is: wat u plast per 24 uur + maximum één liter (of minder). De controle van de vochtinname is belangrijk om de gewichtstoename tussen twee dialyse-sessies te beperken. Grote gewichtstoename betekent dat er meer vocht te verwijderen is tijdens de dialyse. Bij diarree of warm weer raden we aan uw vochtinname aan te passen (u mag iets meer drinken). TIPS Drink bij voorkeur frisse, niet te zoete dranken met kleine teugjes of met een rietje. Verdeel uw vochtinname over de dag. Vermijd zoutrijke, suikerrijke en sterk gekruide voedingsmiddelen om het dorstgevoel te beperken. Gebruik een schijfje citroen om uw droge mond te bevochtigen of voeg een paar druppels citroen toe aan uw drinkwater. Dit stimuleert de speekselvorming. Gebruik kleine kopjes en glaasjes. Kies op feesten en recepties dranken die in kleine hoeveelheden geserveerd worden. Gebruik geen soep tijdens het weekend. Tracht uw medicatie te nemen met de drank voorzien bij de maaltijden. Bevochtig bij warm weer uw lippen en mond met een ijsblokje. Hoe minder u plast, hoe minder u mag drinken per dag 7

8 Eiwitten Eiwitten in onze voeding zijn levensnoodzakelijk voor de opbouw van spieren, opbouw en herstel van lichaamscellen en de bescherming tegen infecties. Door de dialyse verliest u wat extra eiwitten, zodat een licht verhoogde inname noodzakelijk is. Voor nierpatiënten is zowel de kwaliteit als de kwantiteit van de eiwitten van belang. Hoeveelheid Er is voortdurend aandacht nodig om bij een licht verhoogde aanbreng van eiwitten toch de kalium- en fosforbeperking onder controle te houden. Kwaliteit De eiwitten moeten van goede kwaliteit zijn, ze moeten de essentiële bouwstenen bevatten. Volgende voedingsmiddelen bevatten veel eiwitten en zijn onmisbaar voor het lichaam: Vlees, gevogelte, vis, kaas, melkproducten, eieren (maximum twee per week) en soja. Brood en graanproducten leveren een niet te verwaarlozen hoeveelheid eiwit indien in voldoende hoeveelheid gebruikt. TIPS Bij de warme maaltijd steeds vlees, gevogelte, vis of eieren Bij de broodmaaltijd steeds vleeswaren, kaas, vis of ei Bij het nagerecht één melkproduct (yoghurt, pudding) Bij gebrek aan eetlust en onvoldoende aanbreng van eiwitten kan tijdelijk een bijvoeding ingeschakeld worden. Vraag uitleg aan de arts en diëtist(e). Opgelet met tussendoortjes op basis van melk en eieren (vb. ijs, pannenkoeken, wafels). Ze zijn een extra bron van fosfor. Dagelijks vlees, vis of eieren (max. 2 per week) verzekert een kwaliteitsvolle eiwitaanbreng TE WEINIG EIWITTEN GEEFT AANLEIDING TOT Spierafbraak Weefselafbraak Vermagering Verminderde weerstand tegen infecties TE VEEL EIWITTEN GEEFT AANLEIDING TOT Hoog ureum Hoog fosfor 8

9 Energie Het is noodzakelijk dat de dagelijkse voeding de juiste hoeveelheid energie levert. Tekort leidt tot ondervoeding en spierverlies waardoor men zich zwak en futloos voelt. Teveel leidt tot overgewicht. Energie haalt men uit koolhydraten en vetten. Koolhydraten (= zetmeel en suiker) Deegwaren, rijst en brood, graanproducten: ontbijtgranen, bindmiddelen (griesmeel, bloem, maïzena), confituur, honing, alle soorten suiker Bij gebrek aan eetlust of indien u niet van zoet houdt, kan gebruik gemaakt worden van voedingssuiker (raadpleeg diëtist(e)). Vetten Naast energie leveren ze ook linolzuur en vitaminen A, D en E. Door voor een goede vetsoort te kiezen (rijk aan onverzadigde vetzuren) kan men de kans op hart- en vaatziekten verminderen. Deze vetten zijn hoofdzakelijk van plantaardige oorsprong en vindt men ook terug in vis. Bv. alle oliesoorten (olijf-, arachide-, zonnebloem-, maïs-, soja-, druivenpit-, notenolie), dieetmargarine, bakmargarine, vloeibare bakmargarine en (vette) vis. Vetten die rijk zijn aan verzadigde vetten zijn te vermijden. Ze zijn hoofdzakelijk van dierlijke oorsprong. Bv. vet vlees, orgaanvlees, volle melk- en melkproducten, eidooier, boter, room, roomijs, in de handel verkrijgbare koekjes en gebak, chocolade. TIPS Op de boterham: margarine laag aan verzadigd vet (soorten zie lijst verder) Als vetstof voor bakken, braden en stoven: olie of de speciale margarines voor bakken en braden Halfvolle melk, magere yoghurt of karnemelk Mager vlees en vleeswaren, gevogelte Magere en vette vis, minstens twee maal per week. Tekort aan energie leidt tot spierverlies 9

10 Diabetes en dialyse Waar vroeger in uw diabetesdieet de nadruk werd gelegd op veelvuldig gebruik van alle groenten, fruit en volkoren producten, worden deze nu beperkt en bepaalde soorten worden best zelfs helemaal vermeden. Voor een optimale glycemieregeling is een goede verdeling van de koolhydraten (brood, ontbijtgranen, rijst, deegwaren, aardappelen, fruit) over de dag noodzakelijk. Vraag aan de diabeteseducator een aangepast dagschema. Hoe glycemieschommelingen voorkomen? Sla nooit een maaltijd over Doe regelmatig een zelfcontrole Respecteer je dagschema zowel qua porties als tijdstip Bij hypoglycemie: Gebruik bij voorkeur druivensuiker (dextrose). Eén glaasje gewone limonade (geen cola!) is ook mogelijk, maar betekent extra vochtinname. Light-dranken hebben in deze situatie geen nut omdat ze geen suiker bevatten. Hyperglycemie wordt veroorzaakt door gesuikerde frisdranken, fruitsap, snoep, aperitieven en likeuren. Daarom worden ze ten stelligste afgeraden. Ze vergroten bovendien het dorstgevoel. 10

11 Vitamines mineralen probiotica laxeermiddelen Door de vele beperkingen in uw voeding kan er nood zijn aan bepaalde mineralen en vitaminen. Uw arts zal de nodige supplementen voorschrijven. Neem nooit supplementen op eigen initiatief. Ze kunnen mineralen of vitaminen bevatten die schadelijk zijn. Probiotica (bv. Yakult, Actimel) wordt gebruikt voor een evenwichtige en gezonde darmflora maar zijn fosforrijk. Raadpleeg de diëtist(e). In geval van constipatie: Neem nooit vezelrijke supplementen of kruidendranken (bevatten veel fosfor en kalium) Voor gebruik van laxeermiddelen raadpleeg eerst de arts Vraag de speciale brochure aan de diëtist(e) Vermijd constipatie door: Regelmatig peperkoek te gebruiken Voldoende vetstof op brood en bij de bereidingen te gebruiken Neem op de nuchtere maag een lepel olie eventueel op smaak gebracht met citroensap Gebruik in geen geval supplementaire hoeveelheden groenten, fruit of vezels (bevatten veel kalium) 11

12 Bespreking van de voedingsmiddelen Verse groenten Eén portie van maximum 150 gram per dag. TIPS Maak de groenten schoon, snij ze in kleine stukken en kook ze in een ruime hoeveelheid water. Gebruik nooit het kookvocht voor de bereiding van sauzen. Werk de groenten af met een kleine hoeveelheid vetstof, ui, kruiden en specerijen. Witte saus bij groenten kan gebruikt worden, doe dit echter niet te vaak. Gebruik voor de bereiding van tomatensaus zeker nooit tomatenpuree maar verse tomaten. Deze saus vervangt dan wel de groenten of de aardappelen. Vervang aardappelen door rijst of deegwaren. Het gebruik van de microgolfoven, stoomoven, stoomkoker, snelkookpan en wokken moet vermeden worden. Deze kooktechnieken kunnen enkel gebruikt worden voor het opwarmen van reeds geblancheerde groenten. Rauwkost bevat meer kalium dan bereide groenten. GOEDE KEUZE MINDER GOEDE KEUZE TE VERMIJDEN Andijvie Asperge Aubergine Bloemkool Broccoli Chinese kool Courgette Doperwtjes Komkommer Paprika s Pompoen Radijs Rodekool en groene kool Witte kool Raap Savooikool Sla Snijbonen Prinsessenbonen Boterbonen Schorseneren Tomaat Ui Veldsla Prei Waterkers Wortel Groene selder Sjalot Sojascheuten Artisjok Avocado Witte selder Alle champignonsoorten Knolselder Koolrabi Pastinaak Postelein Venkel Rammenas Rode biet Spinazie Spruiten Mais Ijsbergsla Groenten in blik en glas Groenten in stoomzakjes Bereide diepvriesgroenten Peulvruchten: alle gedroogde bonen, spliterwten, linzen, kikkererwten, sojabonen, witte bonen Zaden en pitten: lijnzaad, maanzaad, pijnboompitten, zonnebloempitten Groentesappen, tomatenpuree, tomatenketchup, tomaten in blik 12

13 Aardappelen, pasta, rijst Gebruik maximaal 150 gram aardappelen per dag. Vervang de aardappelen zeker twee maal per week door witte rijst, pasta of couscous. TIPS Schil de aardappelen de dag voordien, snij ze in kleine stukken en laat ze weken in water. Kook de aardappelen de dag nadien in een ruime hoeveelheid water. Gebruik nooit het kookvocht van aardappelen. Kook de aardappelen nooit in een stoomkoker, stoomoven, microgolfoven of snelkookpan. Frieten en gebakken aardappelen kunnen gebruikt worden nadat de aardappelen eerst geblancheerd werden (twee minuten onderdompelen in kokend water en droogdeppen). Witte deegwaren, witte rijst en couscous zijn een goed alternatief voor aardappelen..! GOEDE KEUZE BEPERKT GEBRUIKEN TE VERMIJDEN Witte rijst Witte pasta (macaroni, spirelli, tagliatelli, lasagna, ) Witte couscous Tarwekorrels Natuuraardappelen Gebakken aardappelen Aardappelpuree Zelfbereide frieten Zelfbereide aardappelkroketten Bruine rijst, zilvervliesrijst Volkoren pasta Kant en klare aardappelgerechten Frieten van de frituur Aardappelen in de schil Instant pureepoeder 13

14 Soep Hou rekening met uw vochtbeperking! TIPS Soep is een bron van extra kalium en vocht. Gebruik de soep liever ter vervanging van een warme maaltijd samen met brood en toespijs, dan voor de maaltijd. Wees extra voorzichtig met soep tijdens het weekend en vermijd soep als u te veel bijkomt tussen de dialyses. Als u een maaltijdsoep gebruikt (vb. hutsepot) bereid deze dan zonder aardappelen en gebruik er brood bij. Hoe meer groenten in de soep, hoe meer kalium. Voeg geen aardappelen toe. Rijst, deegwaren, tapioca en couscous kunnen wel. Indien u tijdens het weekend soep gebruikt, gebruik dan geen fruit. Wees zeer matig met soep BEPERKT GEBRUIKEN Zoutarme bouillon (= bouillon van mager vlees of kip met kruiden en zonder zout) Soep bereid op basis van bouillon zonder zout (geen bouillonblokjes) en soepgroenten (zonder aardappelen, peulvruchten en tomatenpuree) Soep kan eventueel gebonden worden met rijst, vermicelli, tapioca. TE VERMIJDEN Oplossoep, soep uit diepvries; blik en karton Dieetsoep Tomatensoep, champignonsoep, spinaziesoep en aardappelsoep. Vleesextract (bv. Oxo), bouillonblokjes 14

15 Fruit Gebruik maximum één stuk vers fruit per dag of 150 gram blikfruit zonder het sap. TIPS Blikfruit bevat minder kalium dan vers fruit. Gebruik nooit het sap! Eén stuk fruit is de grootte van een appel (ongeveer 120 gram geschild). Fruit steeds schillen. Eén glas fruitsap = twee à drie stukken fruit! BEPERKT GEBRUIKEN Ananas, appel, bosbessen, braambessen, citroen, clementine en mandarijn, druiven, framboos, granaatappel, guave, mango, galia meloen, nectarine, papaja, peer, kaki, krieken, kersen, kruis- en veenbessen, limoen, lychee, perzik, pruim, sinaasappel, pomelo, verse vijgen, watermeloen, zwarte bessen Fruit uit blik (sap niet gebruiken) Fruitmoes (appelmoes) MINDER GOEDE KEUZE = IN KLEINE PORTIES 5 aardbeien 1 abrikoos ½ banaan ½ kiwi 1/8 meloen cavaillon 2 passievruchten Klein stukje rabarber 2 eetlepels rode bessen Max. 100g abrikozenmoes, rabarbermoes TE VERMIJDEN Gedroogd fruit: abrikozen, bananen, rozijnen, krenten, dadels, vijgen, gedroogde pruimen Noten: walnoten, hazelnoten, kokosnoten, pindanoten (pindakaas), amandelen (marsepein, frangipane), kastanjes (kastanjepuree), studentenhaver, Zaden en pitten: zonnebloempitten, pijnboompitten, maanzaad (broodjes met maanzaad), sesamzaad (broodjes met sesamzaad ), sesampasta Alle fruitsappen en smoothies Pompelmoes Vruchtenstroop: appelstroop en perenstroop Olijven in blik of glas (wegens te hoog zoutgehalte) Sterfruit is toxisch voor dialysepatiënten! 15

16 Vlees, gevogelte, vis en vleesvervangers Het is belangrijk iedere dag vlees, gevogelte of vis te gebruiken om voldoende eiwitaanbreng in uw voeding te hebben. Gebruik regelmatig vis (ook vette vis) en gevogelte in plaats van rood vlees. Wens je vleesvervangers te gebruiken, vraag eerst raad aan de diëtist(e). Een vegetarische voeding is moeilijk te combineren met uw dieet! TIPS Vlees en vis kunnen op de gewone manier bereid worden. Bereidingen met tomaten (bv. balletjes in tomatensaus) bereidt u best met verse tomaten en vervang in deze maaltijd de groenten of aardappelen door rijst, deegwaren of brood. Mosselen bevatten veel fosfor en kalium; gebruik slechts een halve kilo en gebruik er brood bij i.p.v. frieten. Vis en wild bevatten meer fosfor dan ander vlees; gebruik daarom nooit meer dan 150 gram per dag. Let op met schaal- en schelpdieren: deze zijn zeer fosforrijk en meestal ook heel zout. Reserveer ze daarom voor speciale gelegenheden. VLEES, GEVOGELTE, BEREIDE VLEESWAREN EN VLEESVERVANGERS BEPERKT GEBRUIKEN Mager rundvlees, kalfsvlees, varkensvlees, paardenvlees Alle soorten gevogelte: kip, kalkoen, struisvogel Lamsvlees en schapenvlees Wild: ree, hert, haas en parelhoen Vleesbereidingen: worst, gehakt, hamburger Bereide vleeswaren: rosbief, gebraad, filet américain, gekookte ham, kalkoenham, kalfsworst, vleesbrood, paté, kippenwit, américain préparé, zelfbereide vleessalades Vleesvervangers: quorn, tofu, sojabrokjes TE VERMIJDEN Orgaanvlees: lever, nier, hersenen, zwezerik, tong, uier, gepaneerd vlees Wild: fazant, patrijs, duif, gans, eendenborst, vleesbereidingen met kaas (cordon blue, kaasburger) Bereide vleeswaren: rookvlees, filet de saxe, filet d anvers, rauwe ham, gerookt spek, salami, gedroogd vlees Vleesvervangers: gepaneerde vleesvervangers (groentenbruger), seitan, vegetarische boterhampasta 16

17 VIS BEPERKT GEBRUIKEN Alle soorten verse vis en onbereide diepvriesvis Visconserven natuur of in olie, tonijn, zalm, makreel Zelfbereide vissalades TE VERMIJDEN Bereide visgerechten: gepaneerde vis, vissticks, gerookte vis (zalm, heilbot) Rolmops, pekelharing Ansjovis in blik Stokvis Visconserven met tomatensaus (pilchard) Melk en melkproducten maximum 1 melkproduct of 150ml/dag BEPERKT GEBRUIKEN Halfvolle melk, karnemelk (pap), paardenmelk, geitenmelk Pudding en pap bereid met halfvolle melk Magere of halfvolle yoghurt natuur of met fruit Koffiemelk, Light room Sojayoghurt Sojadrink Sojapudding Roomijs TE VERMIJDEN Volle melk en melkbereidingen Chocolademelk Chocoladepudding Volle yoghurt Melkpoeder Room en slagroom Sojadrink chocolade Sojapudding met chocolade Ijs met chocolade, praliné ijs, pistache ijs 17

18 Eieren Maximum twee eieren per week ter vervanging van vlees of vis: bereidingswijze naar keuze (vooral de dooier is rijk aan fosfor) TE VERMIJDEN Alle bereidingen op basis van eieren: béarnaisesaus, hollandaisesaus sabayon eierkoeken advocaat tiramisu eiersalade eierpoeder flan 18

19 Kaas Kaas bevat veel fosfor, zout en vet; daarom is het belangrijk het gebruik ervan te beperken en de juiste keuze te maken. Vaste kazen en zeker smeerkazen en smeltkazen zijn extra rijk aan fosfor en zout. Verse, zachte en halfzachte kazen genieten daarom de voorkeur. De magere variant van de kazen (als deze bestaat) geniet de voorkeur boven de vette soorten. Hou in uw dagmenu ook rekening met de kaas die u verwerkt in bereidingen..! GOEDE KEUZE Platte kaas, roomkaas (vers) Verse kaas, bv. Philadelphia Cottage cheese Verse geitenkaas Schapenkaas Mozarella, ricotta, mascarpone BEPERKT GEBRUIKEN 1 BROODBELEG OF 30G PER DAG Zachte kaas: brie, camenbert, chaumes Halfzachte kaas: port salut, pere joseph, maredsous Harde kaas: Gouda, leerdammer, gruyere TE VERMIJDEN Smeltkaas: Alle soorten smeerkaas (fondusneetjes, driehoekjes, kuipjes) Parmezaanse kaas Sterk gezouten kazen: Hervekaas, Brusselse kaas, roquefort, cambozola, feta notenkaas, zoutarme kaas, kaassaus, kaaskroketten, kaasschotel, kaaskoekjes, kaasfondue, raclette 19

20 De hoeveelheid wit brood die u mag eten is praktisch onbeperkt..! Brood, ontbijtgranen en bindmiddelen GOEDE KEUZE Witte en lichtbruine broodsoorten, wit stokbrood, witte pistolet, witte piccolo Fantasiebrood: melkbrood, suikerbrood, briochebrood, sandwich Koffiekoeken: boterkoek, croissant (zonder rozijnen en chocolade) ontbijtkoek (zonder gedroogd fruit) Witte beschuiten, toast, Knäckebröt, Cracottes, rijstwafel Ontbijtgranen: Cornflakes, Frosties, Rice Krispies Bindmiddelen: bloem, aardappelzetmeel, maïszetmeel, tarwe- en rijstgriesmeel, puddingpoeder (vanille, mokka) TE VERMIJDEN Volkorenbrood en meergranenbrood, zemelenbrood,roggebrood, Fantasiebrood met chocolade, gedroogd fruit of noten: rozijnenbrood, chocoladebrood, notenbrood Koffiekoeken met rozijnen, noten en chocolade Volkoren beschuit en toasten Volkoren ontbijtgranen, ontbijtgranen met gedroogde vruchten, noten of chocolade Muesli, havermout Bindmiddelen: chocolade puddingpoeder 20

21 Zoet beleg en suiker GOEDE KEUZE Zoet beleg: confituur, gelei, honing Peperkoek, speculaas, speculaaspasta Vruchtenhagelslag Alle zoetstoffen: Canderel, stevia Alle soorten suiker (kristalsuiker,, bloemsuiker, bruine suiker, witte kandijsuiker), kandijstroop TE VERMIJDEN Zoet beleg: chocopasta, Luikse siroop (appelperensiroop) Chocolade hagelslag Pindakaas Graeffe bruine suiker..! Bij gewichtsverlies kan een extra sneetje brood, een beschuit of toast met zoet beleg of een extra sneetje peperkoek zorgen voor extra calorieën 21

22 Vetten, oliën en hartige saus GOEDE KEUZE Oliën: olijfolie, maisolie, sojaolie, arachideolie, saffloerolie, zonnebloempitolie, notenolie, druivenpitolie Margarine: Vitelma, Becel, Benecol Bak- en braadvet: Becel bakken en braden, Vitelma bakken en braden, Becel vloeibaar Frituurolie: op basis van de toegelaten oliën vb. Vitelma, Becel, Vandemoortele frituurolie Saus: vinaigrette en dressing: Becel dressing, yogonaise Magere room (light room), soyaroom (met mate) TE VERMIJDEN Palmvet Kokosvet (wordt verwerkt in koekjes, gebak en chocolade) Margarine bv. Effi, Planta, Alpro Boter, reuzel, kruidenboter, halfvolle boter, (vb. Balade) Bak- en braadvet bv. Solo, Fama, Alpro Soya Vast frituurvet bv. Ozo Kant en klare saus (te zout) Volle room Alle soorten mayonaise (ook light mayonaise en afgeleide sauzen bv. cocktailsaus). Deze sauzen worden gemaakt op basis van eierdooiers en zijn dus een verborgen bron van fosfor!..! Ruim gebruik van dieetmargarine op het brood en extra olie in de bereidingen zorgen voor de nodige calorieën 22

23 Dranken TIPS Koffie bevat tien maal meer kalium dan thee. Vichy bevat zeer veel zout, gebruik dit enkel op voorschrift van de arts. Wijn is een drank met veel kalium. Gebruik alcohol steeds met mate en in overleg met de arts..! GOEDE KEUZE BEPERKT GEBRUIKEN TE VERMIJDEN Bruisend en niet bruisend, mineraalwater vb. Spa, Evian, Vittel, Perrier Frisdranken: Fanta, Sprite, Ice Tea (ook de light-soorten), limonade zonder toegevoegde vruchtenpulp of fruitsap, Aquarius Siroop (grenadine) Thee en zeer lichte koffie Licht bier (pilsbier) Rode en witte wijn, schuimwijn en champagne, Sterke drank: jenever, sherry, porto, Campari, gin, rum, whisky, cognac, vodka, likeur Appolinaris, soda, tonic, tonic bitter lemon, cola (ook de light en zero soorten) Sterke koffie, espresso, koffiepads, filterkoffie, oploskoffie Kruidenthee, granenkoffie Vruchtensap, vruchten-nectar, cocktails met vruchtensap Groentesap Zwaar bier, fruitbier en witbier (veel fosfor en kalium) Sportdranken, energiedranken Advocaat 23

24 Snoep, gebak, zoete en zoute versnaperingen GOEDE KEUZE Koekjes en gebak zonder chocolade, noten, gedroogd en gekonfijt fruit Speculaas, boudoir, madelein,. Gebak (biscuit, cake, fruittaart, pannenkoek, wafel, meringue) Snoep: zuurtjes, karamel, kauwgom, pepermunt Waterijs, sorbet, soja-ijs TE VERMIJDEN Volkorenkoekjes, koekjes en gebak met chocolade, noten, gedroogd en gekonfijt fruit, Evergreen, Sultana, Grany, Vitalinea Frangipane, kokosrotsje, mattentaart Chocolade melk, wit en puur, pralines, truffels, chocomousse Chocoladerepen (Mars, Snickers, Leo, Twix, Bounty, Milky Way,.) Marsepein, nougat, drop Borrelhapjes: kaaskoekjes, gezouten aperitiefkoekjes, gezouten noten, olijven, chips Zoete en zoute popcorn Gebruik voor een frisse mond zuurtjes, pepermunt of kauwgom..! 24

25 Kruiden en specerijen TIP Gebruik verse kruiden en specerijen in plaats van zout om uw maaltijd heerlijk te laten smaken. Gebruik geen kruidenmengsels die in de handel verkocht worden, ze bevatten altijd zout, uitgezonderd de Provençaalse kruidenmengelingen. Stel zelf uw kruidenmengsel samen. GOEDE KEUZE Alle verse tuinkruiden en specerijen Azijn TE VERMIJDEN Keukenzout, zeezout, grof zout, gejodeerd zout, selderijzout Vervangzout Zeewier Samengestelde kruiden met zout: spaghettikruiden, kippenkruiden, karbonadekruiden, Mosterd, pickles, ketchup, sojasaus Tafelzuren (augurken, kappertjes, ajuintjes) Cacao SOORT GERECHT Soepen Vleesgerechten Visgerechten Eiergerechten Bij rauwe groenten Bij gekookte groenten Bij aardappelen In sauzen In gebak TE GEBRUIKEN KRUIDEN Basilicum, bieslook, bonenkruid, dille, dragon, karwij, kervel, koriander, lavas, marjolein, peterselie, rozemarijn, selderij, tijm Basilicum, citroenmelisse, dragon, gember, karwij, kerrie, knoflook, komijn, koriander, lavas, laurier, marjolein, paprika, peterselie, piment, Provencaalse kruiden, rozemarijn, salie, selderij, tijm, venkel Basilicum, bieslook, bonenkruid, dragon, kervel, peterselie, rozemarijn, selderij, venkel Basilicum, bieslook, bonenkruid, borage, citroenmelisse, dille, dragon, karwij, kervel, knoflook, komijn, marjolein, munt, pepermunt, peterselie, rozemarijn, selderij, venkel Basilicum, bonenkruid, dille, dragon, karwij, komijn, koriander, lavas, munt, paprika, pepermunt, peterselie, salie, selderij, tijm, venkel Bonenkruid, komijn, peterselie, paprika Cayennepeper, dragon, kerrie, knoflook, kervel, paprika, marjolein, tijm Anijs, citroenmelisse, kaneel, munt, salie Anijs, kaneel, karwij, komijn, koriander, munt, venkel 25

26 Kant-en-klaar maaltijden, snacks en fast food Kant-en-klaarmaaltijden uit diepvries, bereide schotels van bij de traiteur, beenhouwer of Chinees restaurant vermijd u best voor dagelijks gebruik omdat ze meestal zout en vet zijn. Pita kan ter vervanging van een broodmaaltijd, maar zonder tomatensaus. Pizza en pastaschotels kunnen een warme maaltijd vervangen. Kies voor een bereiding zonder kaas. Croques en toasts kunnen ter vervanging van een broodmaaltijd als er geen groenten of saus (bolognaisesaus) bij gebruikt wordt. Fast food (McDonalds, Quick) kan af en toe maar is in geen geval een volledige maaltijd. Neem geen frieten. Frieten en gefrituurde gerechten van de frituur mogen in geen geval gebruikt worden (zijn vet en zout en bevatten veel kalium en fosfor). TIPS Laat u bij het koken inspireren door het kookboek Anders koken bij hemodialyse. Het boekje Uw voeding in zakformaat kan u helpen uw maaltijden aan te passen zonder dat er tekorten ontstaan. Vraag van beide een exemplaar aan de diëtist(e). Voor individueel aangepast voedingsadvies kunt u steeds terecht bij de diëtist(e). 26

27 Richtlijnen voor een dagmenu Zorg voor variatie in uw menu. Signaleer gebrek aan eetlust onmiddellijk aan uw arts en diëtist(e)! Warme maaltijd Soep: één kleine tas (125 ml). Vermijd soep tijdens het weekend of bij strenge vochtbeperking Vlees of vis: 150g toebereid Groenten: 150g toebereid of een kleine portie rauwkost met dressing of mayonaise Aardappelen: 150g (gekookt, gebakken of puree) of een kleine portie frieten (geen diepvriesfriet en niet tijdens het weekend) Witte rijst of witte pasta: naar believen, minimaal twee maal per week ter vervanging van de aardappelen Drank: één klein glas water, wijn, frisdrank of licht bier (geen coladranken, vruchtensap of zoute waters) Broodmaaltijd Wit- of lichtbruin brood: hoeveelheid naar believen Smeervet: naar believen en zeker voldoende Beleg: vleeswaren (vermijd gerookte en sterk gezouten vleeswaren) of kaas 40g/dag of zoet beleg hoeveelheid naar believen (geen chocopasta of stroop) Drank: lichte koffie of thee (bij gebruik van melk, overleg eerst met uw diëtist(e)) Tussendoortje Droog koekje of gebak (zonder chocolade, noten of gedroogd fruit) Melk, zuiveldessert, yoghurt of ijs: één portie per dag (150 ml) Suiker of energievrij zoetmiddel naar believen Neem geen extra drank tussendoor en tracht uw medicatie te nemen met de soep of de drank die voorzien is bij de maaltijden. 27

28 Contact Nierspecialisten Dr. De Clippele M. Dr. Donck J. Dr. Neirynck V. Dr. van Hooland S. Dr. Wauters A. Diëtiste nierziekten Maggy Van Herreweghe T E maggy.vanherreweghe@azstlucas.be vzw AZ Sint-Lucas & Volkskliniek Campus Sint-Lucas Campus Volkskliniek Groenebriel 1 Tichelrei Gent 9000 Gent T E info@azstlucas.be 2014/15.488