QUADRIFOLIA. , Koninkli j ke Nederlandse g

Transcriptie

1 QUADRIFOLIA kwartaalblad, Koninkli j ke Nederlandse g L~ï N a_tu_u rh is_t_o_rl_.s_c_h_e afdeling Deventer v_e_r_e_n_i_g_in 11 e Jaargang, nr. 2. Lente Mededelingen van het bestuur Van de voorzitter Na een winter met kou en sneeuw (én een elfstedentocht) is het voorjaar in aantocht. Hoog tijd dus om er op uit te trekken! Met het excursieprogramma voor het komende kwartaal hebben we alle gelegenheid om de lente op te snuiven: we gaan onder andere op zoek naar de vroege voorjaarsflora, stinzeplanten, vroege vogels en de planten van het hoogveen. Er staat ook een (pittige) fietstocht op het programma. We hopen u op één of meer van deze excursies te ontmoeten. "", Vooraanmelding excursies Voor alle excursies is vooraanmelding noodzakelijk. Dit kan geschieden bij Margreet Tegeler, tel , of bij Herman ten Grotenhuis, tel Bericht van de ledenadministratie Adreswijzigingen e.d. aan de afdelingsledenadministratie doorgeven: Mieke Geerlink-van der Gang, Klembergerweg 15,7214 BK Epse, tel Nieuw lid Wij heten het volgende nieuwe lid van harte welkom: De heer M.H. Jalink, Prinses Beatrixweg 6, 7433 DB Schalkhaar. KNNV -programma voorjaar 1997 (april-j uni) Zondag 6 april 1997 Bos en bosrand Onder leiding van Babs en Dick Heijungs gaan we vandaag op zoek naar het ontluikende voorjaar. Bossen en bosranden zijn dan vaak extra de moeite van het bekijken waard, omdat vooral de bosrand als overgangszone een plaats biedt aan veel planten, vogels en vlinders. We bekijken de voorjaarsflora in de oude loofbossen bij Winterswijk, onder andere in Bekendelle. We zullen zeker bosanemonen en sleutelbloemen aantreffen. Vertrek: 8.30 uur vanaf de Beestenmarkt te Deventer. De excursie duurt ruim een halve dag. Vooraanmelding noodzakelijk.

2 Zaterdag 19 april Stinzeplanten Attentie: Excursie 1mei 1997 Oostermaet (De Slenk) Vertrektijd/vertrekpunt gewijzigd: uur vanaf parkeerplaats aan de Oerdijk te Lettele (ingang kerkepad. Bij nat weer laarzen mee! Stinzeplanten hebben iets mysterieus. Ze komen maar op enkele plaatsen voor, en dan vaak massaal, en zijn veelal gebonden aan oude buitenplaatsen. Hans Grotenhuis en Jan Ossebaard weten daar alles van en zij zullen onze gids zijn op onze tocht richting de noordelijke provincies. Het wordt een hele dag excursie. Vertrek: 8.30 uur vanaf de Beestenmarkt te Deventer. Vooraanmelding noodzakelijk. Donderdag 1 mei Oostermaet Na de zeer geslaagd te noemen gewestelijke themadag in en rond het Oostermaet van vorig jaar komt de vraag op of er in het Oostermaet nog meer te zien is dan paddestoelen. Hans Grotenhuis weet daar natuurlijk alles van en hij zal dan ook onze gids zijn tijdens deze avondexcursie. Gezien zijn betrokkenheid bij dit gebied belooft het een boeiende avondwandeling te worden. Vertrek: uur vanaf de Beestenmarkt te Deventer. Vooraanmelding noodzakelijk. Woensdag 7 tlrn zondag 11 mei 1997 Kamperen in Noord-Drenthe De deelnemers ontvangen persoonlijk bericht. Zondag 25 mei 1997 Vogels kijken en beluisteren Deze zondag staan we (heel) vroeg op om naar vogels te gaan luisteren onder leiding van cî~ gebroeders Groenink. De fiets is het beste vervoermiddel om achter de vogels aan te gaan en we maken een tocht langs het Overijssels Kanaal. De excursie duurt een halve dag. Vertrek: 6.00 uur-per-fiets vanaf de Beestenmarkt te Deventer. Vooraanmelding noodzakelijk Zaterdag 3 I mei 1997 Gewestelijke themadag De gewestelijke themadag heeft als onderwerp: "Mens, dier en plant op stuivend zand" en zal gehouden worden in en rond het bezoekerscentrum Zandenbos te Nunspeet. De organisatie van deze gewestelijke themadag is in handen van de afdeling Noord-West Veluwe. 's Morgens vinden er lezingen plaats in het bezoekerscentrum en 's middags zijn er excursies op het Hulshorsterzand. Het Hulshorsterzand is een actief stuifzandgebied en is met name van belang voor insecten. Het stuifzand is omgeven door waardevolle, maar kwetsbare korstmossteppen, heidevelden en dennenbossen. Er is een fraaie ondergroei van onder andere kraaiheide en bosbes. Aan de zuidwestzijde ligt een mooi loofbos langs de kronkelende Leuvenumse Beek. Het ochtendprogramma begint om uur; de excursies zijn tussen en uur afgelopen. Opgave voor 24 mei bij onze natuurhistorisch secretaris Herman ten Grotenhuis (zie vooraanmeldingsadressen). Hij beschikt over meer informatie over het programma van deze dag. Zaterdag 7 iuni Fietsen Het begint inmiddels een goede gewoonte te worden minstens één keer per jaar een wat langere fietstocht te organiseren. Klaske ten Grotenhuis heeft ook nu weer een tocht in gedachten die ons vanuit Zutphen kennis zal laten maken met diverse landschapstypen. De planten, vlinders, vogels en ook de historie van het gebied krijgen uiteraard hun deel van onze aandacht.

3 3 We vertrekken vanaf de Beestenmarkt te Deventer om 9.00 uur en beginnen in Zutphen met de fietstocht. In Zutphen aansluiten kan natuurlijk ook: we weten alleen op dit moment nog niet waar we precies met de tocht beginnen. De excursie duurt ruim een halve dag. Vooraanmelding noodzakelijk. Zondag 22 juni Het Vragender Veen Inmiddels al weer enkele jaren geleden hebben we onder leiding van enkele enthousiaste gidsen het Vragender Veen bij Winterswijk bezocht. Op de deelnemers aan de excursie van toen heeft dit gebied een onuitwisbare indruk achtergelaten. We prijzen ons dan ook gelukkig dat de gidsen die ons destijds door het veen geleid hebben bereid zijn dit opnieuw te doen. Het Vragender Veen grenst aan het meer bekende Korenburger Veen, maar is, omdat het minder makkelijk toegankelijk is, niet zo bekend. Het is een van de weinige overgebleven stukken hoogveen in de Achterhoek. Laarzen zijn onmisbaar! Vertrek: 8.30 uur vanaf de Beestenmarkt te Deventer. In verband met strikte regels die met de toegankelijkheid van het terrein te maken hebben, is opgave voor deze excursie alleen mogelijk bij Herman ten Grotenhuis, en wel vóór 18 juni. Mededelingen. Bericht voor onze leden in Deventer, Diepenveen en Raaite: verkiezing waterschapsbestuur Groot Salland ;;, Stem groen voor natuur in het waterschapsbestuur Waar gaat het om? Tussen 20 mei en 4 juni 1997 kunt u uw stem uitbrengen op het bestuur van het Waterschap Groot Salland. Dit waterschap is ontstaan uit een fusie tussen vijf waterschappen, waaronder Waterschap Salland, en het Zuiveringschap West-Overijssel. Het Waterschap beheert het waterpeil, de waterkwaliteit en de rivierdijken en is daarmee van groot belang voor natuur, milieu en landschap. In het bestuur worden belangrijke keuzes gemaakt over de aanpak van de verdroging, de verbetering van de waterkwaliteit en het beheer van kilometers oever, bermen en dijken. Wie mogen er stemmen? Het waterschapsbestuur kent drie categorieën. Alle inwoners boven de achttien jaar mogen hun stem uitbrengen voor de categorie ingezetenen; eigenaren van huizen voor de categorie gebouwd en mensen die meer dan één hectare grond bezitten ook voor de categorie ongebouwd. Daarnaast is het waterschap ingedeeld in vier kiesdistricten, bestaand uit een aantal gemeenten. Op wie kunt u stemmen? Mensen stellen zich op persoonlijke titel kandidaat voor het bestuur van dit waterschap. Er zijn geen lijsten van politieke partijen of belangengroepen. Vereniging Natuurmonumenten, Overijssels Landschap, Overijssels Particulier Grondgebruik en Natuur en Milieu Overijssel geven aan een aantal kandidaten hun steun en vertrouwen. Voor de categorie ingezetenen in het kiesdistrict Deventer, Raalte, Diepenveen, Holten (gedeeltelijk), Hellendoorn (gedeeltelijk) is dit Godelieve Wijffels. Goudenregen 4, 8141 XA Heino, tel (privé)/0l (werk): (per : Hogebroeksweg 27, 8102 RL Raalte, tel ); Deventer: vacature. Voor de categorie gebouwd in dit kiesdistrict is dit Jan Bruil, Zutphenseweg 51002, 7418 AJ Deventer, tel (privé)/ (werk).

4 4 Waar staan de;e mensen voor? De door de groene organisaties gesteun de mensen zullen zich inzetten voor een zo natuurlijk mogelijk waterbeheer. Centraal staat daarbij de aanpak van de verdroging, de verbetering van de oppervlaktewaterkwaliteit en natuurlijke inrichting en beheer van oevers, waterlopen en dijken. Ook hechten deze personen waarde aan cultuurhistorie, landschappelijke kwaliteit en ontwikkeling van wandel- en fietsmogelijkheden. Daarnaast heeft men oog voor andere belangen en is kostenbeheersing van de waterschapslasten voor de burger een belangrijk punt van aandacht. Wat kunt u doen? Op 21 mei ontvangt u van het waterschap Groot Salland een of meer stemformulieren. Het is belangrijk de daarbij gevoegde steminstructies goed op te volgen. Vereniging Natuurmonumenten, Overijssels Landschap, Overijssels Particulier Grondbezit en Natuur en Milieu Overijssel verzoeken u de door hen gesteunde kandidaat op het stemformulier aan te kruisen. Wanneer u lid bent van Vereniging Natuurmonumenten of contribuant van het Overijssels Landschap ontvangt u voorafgaand aan 21 mei een folder met nadere informatie over de groene kandidaten. Andere geïnteresseerden kunnen deze folder vanaf 8 mei opvragen bij Natuur en Milieu Overijssel, tel Voor 4 juni dient u het stemformulier terug te sturen aan het waterschap Groot Salland. Natuurlijk mag u ook familie, vrienden en bekenden <:> attenderen op de mogelijkheid om "groen" te stemmen.. \\di.i,11, ' ~[~I:t 1I f'. ~l' 1.",i':":,r..,: ti \~' ~atl1~:~~~~~~_~:~!:_~ 1 Een muis in de winter ~ Op nieuwjaarsdag liep ik in de Engbertsdijksvenen, een hoogveenreservaat bij Kloosterhaar. Door de vorst waren de veenputten met een dikke laag ijs bedekt en ook over de anders soppige terreindelen konje lopen. Dat nodigde uit om eens eenkijkje te nemen in de meer verborgen hoekjes van dit gebied. I!'_ ~ =-=--=---..:=--==-~ Op een gegeven moment zag ik aan de voet van een grote pol Pijpestrootje aan de rand van het ijs iets bewegen. Door de kijker zag ik dat het een muis was die daar zijn kostje bij elkaar aan het scharrelen was. Voorzichtig kwam ik naderbij en toen ik op nog geen twee meter afstand was, keek de muis even verstoord op en ging toen rustig verder. Het was een Rosse woelmuis, zo bleek toen ik thuis in de "Zoogdieren van West-Europa" (uitgave KNNV) keek. Tot mijn verbazing klom het beestje in een stengel van het Pijpestrootje. Zo verbazingwekkend was dat overigens niet, want Rosse woelmuizen zijn uitstekende klimmers, zo staat te lezen in dezelfde zoogdierengids. Ongeveer halverwege begon de stengel door te buigen (hoewel het diertje maar <::» 12 tot 40 gram weegt; in de winter zal het gewicht ongetwijfeld dichter bij de 12 dan bij de 40 gram liggen). De muis trok zich daar niets van aan, klom rustig verder, waarbij hij (of zij?) handig gebruik maakte van de staart. Hoe verder naar boven, hoe meer de stengel doorboog. Het doel bleek de aar te zijn, waar het zaad kennelijk aantrekkelijk muizenvoer was. Toen het diertje boven aangekomen was, was de halm zover doorgebogen dat de muis ondersteboven aan de halm hing, bijna met zijn rug op de grond, dat wil zeggen in de sneeuw. Rustig at hij al het nog aanwezig zaad op, de kafjes waren niet te eten, deze dwarrelden in de sneeuw. Hoe komt het beestje weer met de pootjes op de grond als de aar is leeggegeten? Gewoon loslaten, je valt zacht op je rug in de sneeuw. De stengel van het Pijpestrootje zwiept terug en als je nog niet genoeg hebt gegeten, klim je in de stengel ernaast en dan begint het circus opnieuw. Verder in het terrein zag ik op meer plaatsen loopsporen van muizen en kafjes van Pijpestrootje in de sneeuw. Kennelijk een beproefde methode om aan eten te komen. Je moet als muis echter wel uit de veilige dekking komen en je min of meer opvallend voor je vijanden bovenin de vegetatie begeven. Maar om in de winter te overleven moet je soms wel. Iets verder zag ik een Blauwe kiekendief laag over het veld zweven, zij was ook op zoek naar voedsel. ~-===-=~---~_-.:- Hans Grotenhuis

5 ;;. 5 Eén van onze fotograferende leden, Henry lansen uit Deventer, won enige tijd geleden in een door het Deventer vrijwilligerswerk georganiseerde fotowedstrijd een prijs met een opname die betrekking had op een ijsvogelproject op het "Landgoed Land en Bosch" (tussen Hilversum en 's-graveland). Wij feliciteren hem daar van harte mee. Naar aanleiding van deze prijs volgt hieronder zijn verhaal over de IJsvogel. De IJsvogel De naam "ijsvogel" stamt uit de tijd, dat onze beken nog echte beken waren, die zich door het landschap slingerden. In de bochten vormden zich steile oevers, waarin de IJsvogel zijn nest kon maken. Er broedden toen zoveel ijsvogels, dat ze overal te zien waren, vooral in de winter, als ze bij strenge vorst gedwongen waren zich bij wakken te verzamelen. Daar vielen ze erg op, zoveel kleurige vogels bij elkaar: vandaar de naam IJsvogel. Wie hier in de buurt een IJsvogel wil zien, kan soms in de winter bij de Bolwerksmolen een glimp opvangen. De IJsvogel (Alcedo atthis) is in ons land een (zeldzame) stand- en zwerfvogel. Hij broedt langs beken, rivieren en kanalen met steile oevers, in afgravingen en in zandwallen in de omgeving van water. Hij heeft helder water nodig en leeft van alles wat in en op dat water voorkomt. De in ons land levende IJsvogel komt voor van Midden-Zweden tot in Spanje, Noord-Italië en Roemenië. De Nederlandse broedpopulatie overwintert grotendeels in eigen land, hoewel jonge ijsvogels ook wel wegtrekken of gaan zwerven. In de loop van februari kunnen ijsvogels hun territorium al in bezit nemen en soms al vanaf eind februari graaft het mannetje één of meer nestpijpen. die niet altijd bezet worden. Vanaf begin april worden de eieren gelegd. In Nederland komen hebben ijsvogels twee broedsels per jaar. Er is nauwelijks verschil in uiterlijk tussen het mannetje en het vrouwtje: het mannetje heeft een zwartachtige ondersnavel en het vrouwtje een roodachtige. Ze hebben ook een behoorlijk stemgeluid. De IJsvogel beschikt over tal van vistechnieken. De bekendste (en de meest gefotografeerde) is de duik vanaf een overhangende tak. Maar als er geen tak in de buurt is, kan hij fladderend stil in de lucht hangen (bidden) of in het voorbijvliegen diertjes vangen die vlak onder het wateroppervlak zwemmen. Er zijn waarnemingen van ijsvogels die zich al duikend door een laagje ijs boorden Ook gaat hij wel op jacht naar rondsnorrende libellen, of pakt hij een spin, die boven het water aan een draadje hangt. Er is zelfs gezien, dat hij een waterspitsmuis van zijn prooi beroofde! Kortom, de IJsvogel is een prachtig vogeltje. Helaas, ook voor de IJsvogel geldt, dat zijn biotoop stelselmatig wordt aangetast: beken en watertjes worden verpest door waterloopkundige maatregelen of door uitbreidingsplannen en zijn viswater raakt vervuild. Onze bescherming heeft hij dan ook hard nodig! Henry lansen Bron: Vereniging Natuurmonumenten

6 DRUKWER.K Afzender: A.M. Geerlink-van Klelbergerweq 15 der Gang 7214 BK Epse ADRESSEN Nat. hist. secr.: H.M. ten Grotenhuis Molenbeek BD Laren tel.: Secretariaat: J.J.B. Ossebaard Smidsweg CC Bathmen tel.: Penningmeester: Mevr. M.H. Tegeler Rembrandtkade HG Deventer tel.: Ledenadministratie: Mevr. A.M. Geerlinkvan der Gang Klembergerweg BK Epse tel.: DE KNNV IN VOGELVLUCHT (april-juni 1997) Zondag ó apri I Excursie voorjaarsflora Winterswijk Zaterdag 19 april Excursie stinzeplanten Donderdag I mei A vondwandeling Oostennaet Donderdag ~ mei t/rn zondag I I mei Voorjaarskamp Noord-Drenthe Zondag 25 mei Vroege vogelexcursie Zaterdag 3 I mei Gewestelijke themadag Hulshorsterzand Zaterdag 7 juni Fietstocht rond Zutphen Zondag 22 Juni Excursie Vragender Veen