7,7. Paragraaf 1: Wie heeft het syndroom van Korsakov ontdekt? Profielwerkstuk door Een scholier 4270 woorden 10 oktober keer beoordeeld

Transcriptie

1 Profielwerkstuk door Een scholier 4270 woorden 10 oktober ,7 118 keer beoordeeld Vak Biologie Inleiding: Ik deed mijn profielwerkstuk over het syndroom van Korsakov, omdat deze aandoening mij mateloos fascineert. Ik vroeg me af hoe iemand zichzelf zo kan toetakelen, hoe men het zover kan laten komen. Er is heel veel informatie te vinden over Korsakov en ik wil graag neurochirurg worden. Korsakov staat bekend als een NAH, oftewel een Niet Aangeboren Hersenaandoening. Wie heeft deze ziekte ontdekt, en hoe heeft hij dat voor elkaar gekregen? Wat is de oorzaak van Korsakov en kun je ervan genezen? Deze en andere vragen hielden mij al bezig sinds ik voor het eerst het woord Korsakov hoorde. Dit zijn mijn hoofdvraag en deelvragen: Hoofdvraag: Wat gebeurt er in en met je lichaam bij het syndroom van Korsakov? Deelvragen: 1. Wie heeft Korsakov ontdekt, en hoe, waar en wanneer is het ontdekt? 2. Hoe kun je het krijgen en wat tast het aan in je lichaam? 3. Wat zijn de behandelmethodes voor het syndroom van Korsakov? 4. Wat zijn de andere symptomen van het syndroom van Korsakov? Hoofdstuk 1: Paragraaf 1: Wie heeft het syndroom van Korsakov ontdekt? De naam is afkomstig van de Russische arts Sergej Korsakov die voor het eerst internationaal publiceerde in 1887 met de opvallende symptomen van geheugenstoornis zonder dementie en het verband legde met alcoholmisbruik. Hij onderkende dat de aandoening weliswaar sterk gerelateerd was aan alcoholmisbruik, maar zag ook dat dit niet de enige oorzaak kon zijn. Andere artsen waren hem voorgegaan, zoals Huss (1852), Lawson (1878) en Babilée (1886), maar die waren minder bekend en hun artikelen werden minder goed gelezen. Sergej Korsakov was zo slim om zijn artikel zowel in het Duits als in het Frans te publiceren. Frans was in die tijd een belangrijke taal in de medische wetenschap. Hierdoor is zijn naam voor altijd verbonden aan het syndroom. Sergej Sergejevich Korsakov (Цергей Цергейевитсй Κοрсаков), geboren te Vladimirsk op 22 januari 1853 en overleden in Moskou op 1 mei 1900, was een Russisch neuropsychiater. Hij studeerde Pagina 1 van 10

2 medicijnen aan de Universiteit van Moskou waar hij in 1875 afstudeerde waarna hij ging werken bij een psychiatrisch ziekenhuis. In 1887 promoveerde hij op het proefschrift 'Paralysis Alcoholica'. Weer later werd hij hoofd van de nieuwe psychiatrische universiteitskliniek waar hij tevens lesgaf. Paragraaf 2: Hoe is het syndroom van Korsakov ontdekt? Korsakov merkte op dat sommige mensen geheugenstoornissen hadden, hoewel ze niet dement waren. De symptomen wezen op Alzheimer (een geheugenstoornis die vaak bij ouderen voorkomt), maar hij ontdekte kleine verschillen tussen de symptomen bij patiënten met Alzheimer en met Korsakov. Hij trof dit amnestisch syndroom vooral aan bij alcoholisten, maar later ook bij patiënten met een darmafsluiting of ondervoeding, zoals zwangere vrouwen die tijdens hun zwangerschap erg misselijk waren en veel moesten braken. Na langdurig onderzoek kwam Korsakov tot de conclusie dat het hier om een andere ziekte ging, één die veroorzaakt werd door alcoholisme en ondervoeding, en niet door genetisch bepaalde factoren en ouderdom. Paragraaf 3: Waar en wanneer is het syndroom van Korsakov ontdekt? Zoals hierboven al vermeld is, was het syndroom van Korsakov (toen nog niet zo genoemd natuurlijk) voor het eerst gesignaleerd en beschreven in 1852 maar omdat het door een vrij onbekende arts beschreven is, kreeg het syndroom pas naamsbekendheid in Anders zou het misschien wel het syndroom van Huss geheten hebben! Waar het syndroom ontdekt is is dus niet helemaal duidelijk, maar Magnus Huss was een Zweed dus ik gok in Zweden. Magnus Huss is ook de bedenker van het woord Alcoholisme. Er vanuit gaande dat Sergej Korsakov de ontdekker was, is de ontdekking in een psychiatrisch ziekenhuis in Moskou geweest. Hoofdstuk 2: Paragraaf 1: Hoe krijg je het syndroom van Korsakov? Het syndroom van Korsakov is een chronische aandoening, die gekenmerkt wordt door geheugenstoornissen en centraal executieve stoornissen (problemen bij de planning en de organisatie van het gedrag). Ofschoon dit syndroom vooral wordt gezien bij chronische alcoholisten, is de beslissende factor bij het ontstaan niet het chronische alcoholmisbruik, maar een ernstig gebrek aan thiamine (vitamine B1). Door het gebrek aan vitamine B1 onsteken de kleine hersenen, de vierde ventrikel (een ventrikel is een kamer of holte in de hersenen of het hart) en de thalamus. Dit leidt weer tot een verlies van motorische vaardigheden, verslechterend geheugen en algemene verwarring. Deze ontsteking noemen we een Wernicke-encefalopathie. Dit is dus een acute toestand met verwardheid, geheugenverlies en gebrek aan spiercoördinatie, die leidt tot afname van de toevoer van thiamine naar de hersenen. In de klassieke beschrijvingen wordt deze acute, levensbedreigende aandoening gekenmerkt door oogbewegingsstoornissen, loopstoornissen en psychische stoornissen, maar in de praktijk is het beeld meestal incompleet en wordt het gemakkelijk miskend. Het vereist onmiddellijke toediening van thiamine. Een Wernicke-encefalopathie kan zich voordoen na overmatige alcoholinname of na overmatig braken bij Pagina 2 van 10

3 toch al ondervoede mensen. In de helft van de gevallen volgt na een Wernicke-encefalopathie het syndroom van Korsakov. Een thiaminegebrek hangt samen met alcoholisme omdat alcoholisten voedsel vervangen door de lege calorieën van alcohol en zo niet genoeg vitamine B1 binnenkrijgen. Per dag hebben we ongeveer 1,5 mg thiamine nodig. Levensmiddelen als varkensvlees, volkorenbrood, bonen, pinda s en aardappelen zijn er rijk aan. In de lever van gezonde mensen is een reservevoorraad opgeslagen die voldoende is voor vier tot zes weken. Wie dus helemaal geen thiamine meer binnenkrijgt, komt pas na ongeveer één tot anderhalve maand in de problemen. Er ontstaat dus niet snel een ernstig gebrek aan thiamine, en bij de alcoholisten die een syndroom van Korsakov ontwikkelen, is daarom ook sprake van een bijzondere combinatie van factoren. Ten eerste zijn deze alcoholisten vaak gestopt met eten. Dat is niet zo vreemd, want alcohol en de suikers die aan alcoholhoudende dranken worden toegevoegd, zijn een rijke bron van calorieën, die de dagelijkse energiebehoefte volledig kunnen dekken en het hongergevoel laten verdwijnen maar geen vitaminen en mineralen bevatten. Ten tweede is de resorptie van thiamine bij alcoholisten veelal gestoord, omdat de slijmvliezen van de spijsverteringsorganen ontstoken en beschadigd zijn door het chronische alcoholmisbruik. Ten derde kan door het alcoholmisbruik de lever beschadigd zijn geraakt, waardoor er minder thiamine wordt opgeslagen en de voorraad sneller is uitgeput. Ook gaat er bij alcoholisten veel thiamine verloren door frequent braken en diarree. Een vijfde factor is het feit dat voor de verbranding van alcohol veel thiamine nodig is, zodat de reservevoorraad sneller slinkt. Ten slotte kunnen er ook nog erfelijke factoren in het spel zijn: bij sommige mensen wordt door een aangeboren defect een deel van het opgenomen thiamine niet goed gebonden en daardoor niet optimaal gebruikt. Nederland telt ongeveer patiënten met het syndroom van Korsakov; dit aantal neemt steeds toe. Een toename van het drankgebruik en de typisch Nederlandse terughoudendheid bij de toepassing van dwangbehandeling lijken de belangrijkste factoren. In theorie is het ontstaan van een syndroom van Korsakov simpel te voorkomen door erop toe te zien dat alle chronische alcoholisten voldoende thiamine binnenkrijgen. In de praktijk is dit echter nauwelijks te realiseren. De zelfverwaarlozing die tot het syndroom van Korsakov leidt, treedt veelal pas op wanneer de contacten met familie en vrienden zijn verbroken en de alcoholisten volledig geïsoleerd zijn geraakt. Hulpverleners kennen deze risicopatiënten vaak niet. Toch gaat het ook nog mis in gevallen waarbij er wel een functionerend sociaal netwerk is en de patiënt op tijd bekend raakt bij de ambulante hulpverlening. Onder het mom van autonomie of keuzevrijheid, en gesteund door de wet BOPZ (Wet Bijzondere Opname in Psychiatrische Ziekenhuizen, deze wet regelt gedwongen opname of behandeling in een psychiatrisch ziekenhuis voor mensen die lijden aan een psychische stoornis, maar pas bij heel ernstige omstandigheden) of door een veel te terughoudende interpretatie daarvan draaien ambulante hulpverleners soms maandenlang om afglijdende alcoholisten heen. Vaak worden zij pas opgenomen wanneer ze een syndroom van Korsakov hebben ontwikkeld en de kans op een zelfstandig leven definitief is verkeken. Dit is des te wranger omdat bij afglijdende en voortdurend dronken alcoholisten het gedeelte van de hersenen voor bewuste en weloverwogen keuzen, de prefrontale cortex, niet goed meer functioneert, zodat er van vrije keuzen al lang geen sprake meer is. Dat het Korsakov syndroom ook kan voorkomen bij andere hersenbeschadigingen b.v. ten gevolge van Pagina 3 van 10

4 een contusio cerebri, lues, herpes simplex encefalitis en zuurstoftekort ( b.v. bijna verdrinking) is in het algemeen niet zo bekend. Paragraaf 2: wat zijn de symptomen van het syndroom van Korsakov? Het belangrijkste symptoom is geheugenverlies, en dan met name retrograde geheugenverlies, Korsakovpatiënten weten vaak niet meer wat er voor de Wernicke-encefalopathie gebeurd is. Dit geheugenverlies kan progressief achteruitlopend zijn, dat wil zeggen dat de patiënt zich van steeds vroegere dingen niets meer herinnert. Ook komt regelmatig anterograde amnesie voor, oftewel het verlies van het vermogen nieuwe herinneringen te vormen. Dan kunnen ze zich niet herinneren dat ze een pasgeboren nichtje hebben of wat er net op het nieuws was. Over het algemeen geldt: hoe erger de retrograde amnesie, hoe erger de hersenbeschadiging. Vaak is er ook sprake van zogenaamde retroactieve interferentie bij Korsakov-patiënten. Dat wil zeggen dat nieuwe informatie door elkaar wordt gehaald met oude informatie. De retrograde amnesie neemt over het algemeen af na verloop van tijd, terwijl de anterograde amnesie erger wordt. Confabuleren is het vertellen van een verhaal dat grotendeels is opgebouwd uit fantasie of vage herinneringen. Omdat Korsakov patiënten zich vaak de dingen niet meer goed herinneren en niet meer weten wanneer iets gebeurd is proberen ze die "gaten in hun geheugen op te vullen met verzinsels. Wanneer je bijvoorbeeld aan een patiënt vraagt met wie hij zijn kamer deelt en je krijgt als antwoord dat hij dat niet weet omdat zijn kamergenoot pas gisteravond is aangekomen (terwijl hij in werkelijkheid al drie maanden een kamer met hem deelt) weet je dat hier sprake is van confabuleren. Dit verschijnsel neemt veelal in de loop van de tijd af. Het treedt vooral op bij de acute fase en neemt vaak na een jaar of vijf wat af. De patiënt gelooft zelf dat zijn verhaal waar is. Wanneer hij op onwaarheden gewezen wordt zal hij dat dan ook moeilijk geloven en accepteren. Sommige mensen zijn zo bedreven in het confabuleren, dat een buitenstaander het vaak niet door heeft. Dan zijn er nog centraal executieve stoornissen, het onvermogen om te plannen. Men kan niet op tijd klaar zijn voor het ontbijt (bij bijvoorbeeld een opname, het is een beetje raar om te zeggen niet op tijd klaar voor werk, aangezien alcoholisten vaak al voor Korsakov ontslagen zijn omdat ze niet of dronken op het werk verschenen) want ze weten niet hoe lang tanden poetsen of aankleden duurt. Ze snappen de volgorde van handelen ook niet meer, ze doen bijvoorbeeld niet eerst tandpasta op de borstel maar beginnen meteen met tanden poetsen. Snel afgeleid worden en taken daardoor afraffelen of gewoon niet afmaken is eveneens een voorbeeld van een centraal executieve stoornis. Ook is vaak een verlies van het gevoel voor tijd aanwezig. Een Korsakov-patiënt snapt niet wanneer het tijd is voor avondeten of om te gaan slapen en dat soort dingen. Een ander symptoom is verwarring, er zijn verhalen bekend over mensen die een half uur naar een broek keken en absoluut geen flauw idee hadden wat ze ermee moesten doen of welk nut de broek had. In ernstige gevallen kan het voorkomen dat de patiënt zelfs tijdelijk niet meer weet wat een broek is. Ook apathie is een bekend syndroom. Korsakov-patiënten moeten echt door anderen tot handelen aangezet worden anders liggen ze de halve dag in bed of hangen maar wat rond. Vaak wordt dit gezien Pagina 4 van 10

5 als luiheid of pure dwarsliggerij, maar dat is niet juist. Het is meer dat doelen stellen en resultaten behalen door de Korsakov-patiënt niet meer wordt gezien als aangenaam, maar juist als bijzonder onaangenaam. De engelse arts James Paget beschreef dit heel treffend: Ze zeggen: Ik kan niet, het klinkt als: Ik wil niet, maar het is eigenlijk: Ik kan niet willen. Het laatste kenmerkende symptoom is het gebrek aan spiercoördinatie, waardoor deze mensen vaak slepend praten, wankelend lopen, ongecontroleerde oogbewegingen hebben, slecht dingen kunnen oppakken enzovoort. In feite lijken ze dus dronken, ook al drinken ze geen alcohol meer. Andere symptomen zijn de normale aandoeningen van langdurig alcoholmisbruik, die ik beschreven heb in hoofdstuk 4. Paragraaf 3: wat tast het syndroom van Korsakov aan in je lichaam? Als gevolg van thiaminegebrek en de daardoor opgetreden verstoring van essentiële fysiologische processen, treden er bloedinkjes en andere vaatveranderingen, met name vaatwoekeringen, op rond de derde ventrikel en het aqueduct (een aqueduct is een verbindingskanaaltje voor cerebrospinaal vocht tussen ventrikels, niet te verwarren met een aquaduct), in de bodem van de vierde ventrikel, in verschillende thalamuskernen, in de hersenstam en in de kleine hersenen (het cerebellum). Uiteraard zijn niet alleen de hersenen aangetast. Bijna alle Korsakov-patiënten lijden aan leververvetting, en meer dan de helft heeft daarbij ook leverontsteking of levercirrose. Levercirrose (hoewel je het beter gewoon cirrose zou kunnen noemen, want levercirrose is een pleonasme, als witte sneeuw of een ronde cirkel) is een aandoening waarbij de lobstructuur van de lever verloren gaat doordat er stroken met vlezig weefsel tussenkomen waardoor de lever niet (goed) meer werkt. Het normaal gladde oppervlak van de lever is dan ruw en bobbelig. Waar leververvetting of ontsteking snel verbeteren nadat het drinken van alcohol is gestopt, is dit bij levercirrose niet het geval. Uiteindelijk kan dit leiden tot een bijkomende hepatische encefalopathie. Een andere regelmatig voorkomende complicatie is beschadiging aan de slokdarm door oprispend maagzuur en/of veelvuldig braken. Er zijn weinig andere dingen aangetast die specifiek zijn voor Korsakov, want veel alcoholisten die geen Wernicke-encefalopathie of het syndroom van Korsakov hebben of ontwikkelen lijden bijvoorbeeld ook aan leververvetting en een beschadigde slokdarm. Dat is eerder een effect van de alcohol dan van thiaminegebrek, en deze klachten en aandoeningen beschrijf ik nog in hoofdstuk 4, alsmede wat er dan in het lichaam aangetast wordt. Met name de ontsteking in de hersenen is specifiek voor Korsakov, omdat ook ondervoede mensen tekort aan thiamine kunnen hebben en zo het syndroom kunnen ontwikkelen, hoewel ze minder vaak last hebben van leveraandoeningen en neuritis (zweren aan vooral de voeten, ook hier kom ik in hoofdstuk 4 nog op terug). Hoofdstuk 3: Wat zijn de behandelmethodes voor symptomen van het syndroom van Korsakov? Pagina 5 van 10

6 In minstens de helft van de gevallen begint het syndroom van Korsakov met een acuut en levensbedreigend ziektebeeld: de Wernicke-encefalopathie. Dit beeld ontstaat wanneer de beschikbare hoeveelheid thiamine een bepaalde kritische ondergrens heeft bereikt, waardoor allerlei essentiële fysiologische processen ernstig verstoord raken en er weefselbeschadiging optreedt. Technisch gezien kunnen dan de klassieke symptomen optreden die in 1881 voor het eerst werd beschreven door de Duitse psychiater Carl Wernicke: oogbewegingsstoornissen, loopstoornissen en psychische stoornissen. In een typisch geval is de patiënt suf en verward en zijn er cognitieve stoornissen. Dit is een duidelijk en imponerend ziektebeeld, maar helaas wordt in de dagelijkse praktijk zelden een compleet en klassiek verlopende Wernicke-encefalopathie gezien, zodat de diagnose vaak gemist wordt. Wanneer Wernickepatiënten direct vitamine B1 krijgen (intraveneus (infuus in de aderen) of intramusculair (infuus in spierweefsel)), hebben ze een goede kans om te overleven. Men mag aan deze patiënten, of meer algemeen aan alcoholisten die in een verwarde toestand worden opgenomen, in de acute fase overigens nooit direct suiker of eten geven. Het allerlaatste beetje thiamine zou daardoor verbruikt worden en dat kan direct de dood tot gevolg hebben. Men moet hen daarom eerst thiamine per injectie geven en pas na een uur glucose, suiker of eten aanbieden. Ondanks verbeteringen van diagnostiek en behandeling sterft tegenwoordig nog altijd ruim 10% van de patiënten met een Wernicke-encefalopathie. De patiënten die op tijd thiamine hebben gekregen en de acute fase overleefd hebben, verbeteren doorgaans snel. De sufheid, de verwardheid en de oogbewegingsstoornissen herstellen meestal binnen enkele uren tot dagen. De loopstoornissen verbeteren binnen dagen tot weken, al verdwijnen ze zelden helemaal. Een veel groter probleem zijn de geheugenstoornissen en de gedragsstoornissen. Bij minder dan een kwart van de patiënten treedt een redelijk tot goed herstel op, bij de rest is er weinig of geen verbetering. Deze patiënten hebben na de acute fase een syndroom van Korsakov. Bij ongeveer de helft van de patiënten met een syndroom van Korsakov is nooit een Wernickeencefalopathie gediagnosticeerd. De verklaring hiervoor is nog niet helemaal duidelijk, maar in principe zijn er twee mogelijkheden: de diagnose werd gemist, door tekortkomingen van de behandelaar of omdat het beeld zo atypisch verliep, of de patiënt maakte een reeks van zeer mild verlopende Wernickeencefalopathieën door. Dit is natuurlijk in eerste instantie om het syndroom van Korsakov te voorkomen, maar wat doe je met de symptomen als het helaas niet gelukt is om hersenbeschadiging als gevolg van de ontsteking die kenmerkend is voor een Wernicke-encefalopathie te voorkomen? Er is een methode die De 4 K s methode genoemd wordt. Dit zijn eigenlijk meer de 4 K-klanken, want de 4 K s staan voor kort, concreet, consequent en continue. Deze moeten met elkaar borg staan voor een sfeer van veiligheid. In wezen is het model van de vier K's voor de meeste mensen met niet aangeboren hersenletsel relevant. Ik zal ze even uitleggen. Pagina 6 van 10

7 De eerste K is Kort: Verzorgers gebruiken geen samengestelde zinnen, maar behandelen 1 onderwerp per zin. Ze blijven kort en zakelijk, maar vervallen daarbij niet in kinderachtige taal. De intonatie van wat men zegt, blijft wel hangen en kan de Korsakov patiënt een gevoel van respect of minderwaardigheid geven. De tweede is Concreet: Mensen hebben moeite met abstract taalgebruik en abstracte situaties. Ze moeten de situatie voor zich zien. Verplegers mogen dus niet volstaan met de opmerking: ga je nu maar wassen, maar moeten zorgen dat washand, zeep en handdoek klaar liggen zodat de patiënt als het ware tot de handeling uitgenodigd wordt. De derde is Consequent: Zoals gezegd verloopt het opnemen van nieuwe informatie uiterst traag. Daarom zijn verzorgers eenduidig in het geven van opdrachten, ze spreken met elkaar af hoe de dingen aangeboden worden, komen steeds op dezelfde tijd en wisselen niet te vaak met elkaar zodat de kans bestaat dat de patiënt hen herkent. De vierde K is Continu: Doordat de Korsakov patiënt zich niet van zijn eigen tekorten bewust is, kan hij die ook niet compenseren. Dat moeten de verplegers voor hem/haar doen door te zorgen dat hun overdracht naar elkaar zodanig is dat ze naadloos van dienst met elkaar wisselen. Er is niets zo erg voor de Korsakov-patiënt als medewerkers die niet op de hoogte zijn van wat er allemaal is gebeurd en nog moet gebeuren. Naast de vier K's is het belangrijk faalervaringen zoveel mogelijk te vermijden. De doelen moeten niet te hoog gesteld worden en in kleine stapjes proberen behaald te worden. Men heeft al zo vaak aan de verwachtingen van omgeving en zichzelf niet kunnen voldoen. Initiatief moet op alle mogelijke manieren gestimuleerd worden, zowel immaterieel (bijvoorbeeld een schouderklopje) als ook materieel (bijvoorbeeld met een leuk cadeautje of iets waar ze blij mee zijn). Dat laatste wordt vaak als omkoperij gezien, maar wij verwachten ook een beloning voor moeilijke dingen, bijvoorbeeld ons salaris. Deze benadering is te vergelijken met wat in de psychogeriatrie de 24uurs R.O.T. (Realiteits Oriëntatie Training) wordt genoemd. Hierbij probeert men - uitgaande van de waardigheid van ieder individu verdere achteruitgang in psychosociaal functioneren te voorkomen door het stimuleren van (gedeeltelijk) intacte functies. Deze benadering kan ook in groepsverband in de vorm van gesprekjes, spelletjes en opdrachten gedaan worden. Geheugentraining in de zin van allerlei geheugenspelletjes (Ik ga op reis en ik neem mee...) heeft niet veel zin. Veel meer zin heeft het aanleren van strategieën om geheugenproblemen in het dagelijks leven het hoofd te kunnen bieden. Soms kan een agenda daar een hulpmiddel bij zijn. Dit geldt echter lang niet voor alle Korsakov-patiënten. Er zijn ook dingen die in huis of opvang gedaan kunnen worden om de symptomen te verlichten, zoals bijvoorbeeld goede bewegwijzering om desoriëntatie en verdwalen te voorkomen, bordjes op de verschillende vertrekken zodat ze weten waar ze zich bevinden. Pagina 7 van 10

8 Werken met bepaalde kleuren, bijvoorbeeld handdoeken om jezelf af te drogen zijn blauw, handdoeken om je handen af te drogen zijn groen en handdoeken om de vaat af te drogen zijn rood. Ook een overzichtelijke, niet te grote woonomgeving kan helpen. Geen eindeloze woonkamer, 3 slaapkamers die ze niet nodig hebben enzovoort. Hun eigen, herkenbare spulletjes zoals een lievelingsstoel, favoriete spelletjescomputer, foto's, schilderijtjes, zelfs iets simpels als een koffiemok kan een gevoel van geborgenheid en vertrouwen geven. Een omgeving die uitnodigt tot het doen van dingen, zoals koffiedrinken of spelletjes doen met anderen zorgt dat de patiënten niet in een isolement raken. Het werken met Korsakov patiënten vraagt een speciale houding: een grote mate van geduld, professionaliteit, en uithoudingsvermogen. Het is belangrijk dat de verpleging/verzorging het onderscheid kan maken tussen onwil en onvermogen en het gedrag van de Korsakov patiënt interpreteert als behorend bij het ziektebeeld en niet als een persoonlijke aanval. Dit is soms heel moeilijk, zeker voor de naaste omgeving van de Korsakov-patiënt, die al zoveel met hem of haar heeft meegemaakt. Behandeling met medicatie bestaat voornamelijk uit antidepressiva en psychoseremmende medicijnen om zo de angstaanvallen en het wantrouwen te onderdrukken. Het verlies van spiercoördinatie is enigszins op te vangen door oefeningen en sporten zoals zwemmen onder begeleiding. Ook kan fysiotherapie een beetje verlichting van de symptomen brengen, hoewel bijvoorbeeld oogschokken niet verholpen kan worden. Voor de spraakstoornis kan de Korsakov-patiënt naar de logopediste. Het confabuleren is helaas niet te stoppen, maar men kan de patiënt wel op zijn leugens wijzen en zo steeds de confabulaties in de kiem smoren Hoofdstuk 4: Wat zijn de andere aandoeningen die je van overmatig alcoholgebruik kunt krijgen? In dit hoofdstuk ga ik me richten op de andere schade die alcohol kan aanrichten, omdat Korsakov niet het enige is wat je eraan kunt overhouden. Punt voor punt zal ik de aandoeningen omschrijven en uitleggen, te beginnen met pancreatitis. Pancreatitis: een ontsteking van de alvleesklier. Pancreatitis leidt tot ernstige buikpijn. Chronische alvleesklierontsteking ontstaat wanneer de alvleesklierbuisjes vernauwen en verstopt raken. Dit kan de cellen beschadigen die insuline aanmaken, wat diabetes tot gevolg heeft. Een acute alvleesklierontsteking ontstaat wanneer de buisjes helemaal verstopt zijn geraakt na een enorme alcoholinname. Dit veroorzaakt hevige pijn net onder het borstbeen, waardoor de hartslag versnelt en de ademhaling oppervlakkig wordt. De bloeddruk kan dalen, wat tot een shocktoestand kan leiden. Dit is een levensbedreigende situatie. Leveraandoeningen: dit kunnen vetophopingen zijn die geen symptomen tonen of alleen milde gevoeligheid en een lichte vergroting van de lever. Leverontstekingen, ook wel alcoholische hepatitis genoemd, kunnen ergere vergroting van de lever, pijn, koorts en geelzucht veroorzaken. Cirrose beschadigt het leverweefsel, maakt het hard en nutteloos. Deze beschadigingen zijn blijvend, maar als gestopt wordt met alcohol drinken komen er geen nieuwe beschadigingen bij. Maagzweer: een maagzweer is een holte in het slijmvlies van de maag. Door de alcohol wordt dit slijmvlies Pagina 8 van 10

9 aangetast waardoor de zweren kunnen ontstaan. Het is wetenschappelijk bewezen dat maagzweren vaker voorkomen bij alcoholisten dan bij niet-alcoholisten. Cardiomyopathie: Alcohol verzwakt en vernietigt de spiercellen in de wanden van het hart. Het hart kan niet meer efficiënt pompen, wordt groter en klopt onregelmatig. Polyneuropathie: ook wel perifere neuritis, neuritis of polyneuritis genoemd. Dit is een ontsteking aan de perifere (buitenste) zenuwen en veroorzaakt, voornamelijk in voeten en handen, spierverslapping en ongevoeligheid. Het kan ook leiden tot zweren, vooral op de voeten. Bij polyneuropathie heeft men vaak forse stoornissen in de houding, het lopen of de bewegingen. Slokdarmstoornissen: chronisch alcoholisme kan stoornissen veroorzaken zoals een reflux van de slokdarm, waarbij het maagzuur dus weer omhoog geduwd wordt, die gepaard gaat met irritatie en zuurbranden. Op de lange duur kan slokdarmkanker een gevolg van alcoholisme zijn. Delirium Tremens: DT is een ernstig effect van alcoholontwenning en is het bewijs van acute alcoholafhankelijkheid. Het kan voorkomen na een enorme alcoholinname of een paar dagen nadat de alcoholinname is gestopt. Symptomen zijn zweten, trillen, misselijkheid, angst, slapeloosheid, verwarring en koorts. Het hart gaat sneller kloppen, bewegingen worden oncontroleerbaar en de alcoholist heeft een sterke behoefte aan alcohol. Zowel hallucinaties als desoriëntatie kunnen voorkomen. Als DT niet wordt behandeld kunnen de onderliggende psychische stoornissen fataal worden. Alcoholisten die aan DT lijden behandelen hun symptomen met drinken. Soms is de tolerantie voor alcohol echter zo hoog dat drinken geen verlichting brengt. Vaak zijn ze uitgedroogd en hebben een tekort aan thiamine, wat ze nodig hebben om de alcohol in hun lichaam af te breken. Ook gebrek aan andere voedingsstoffen kan hersenbeschadiging veroorzaken. Hoofdstuk 5: Conclusie: wat gebeurt er in en met je lichaam bij het syndroom van Korsakov? Ik kan nu tot de conclusie komen dat er een heleboel gebeurt in je lichaam, zowel fysiek als psychisch. Nog even een korte samenvatting. Eerst treed meestal een Wernicke-encefalopathie op, waarbij verschillende delen van de hersenstam en de kleine hersenen onsteken. Als dit niet tijdig wordt gesignaleerd is deze encefalopathie fataal of er kan een hersenbeschadiging optreden. Deze hersenbeschadiging wordt het Syndroom van Korsakov genoemd. De typische symptomen van Korsakov zijn centraal executieve stoornissen, apathie, confabuleren, retrograde amnesie en regelmatig ook anterograde amnesie, angst, wantrouwen, gebrek aan spiercoördinatie en verwarring. Door langdurig alcoholisme hebben de patiënten niet alleen een hersenbeschadiging waar ze stoornissen aan overhouden, maar ook typische alcoholische aandoeningen als cirrose, leververvetting, maagzweren, reflux van de slokdarm en andere slokdarmstoornissen, polyneuropathie, cardiomyopathie, pancreatitis en Delirium Tremens. Even kort de moeilijke woorden uitgelegd: centraal executieve stoornissen zijn storingen in de mogelijkheden om te plannen. Confabuleren is fantaseren en liegen, gaten in het geheugen opvullen met verzinsels. Retrograde amnesie is vergeten wat er vroeger is gebeurd terwijl anterograde amnesie het verlies van het vermogen om nieuwe herinneringen te vormen is. Polyneuropathie is een ontsteking aan de perifere zenuwen. Cardiomyopathie is een vergroting van het Pagina 9 van 10

10 hart in combinatie met onregelmatig kloppen van het hart. Pancreatitis is alvleesklierontsteking, dit kan ook chronisch worden als de alvleesklierbuisjes verstopt raken. Delirium Tremens tenslotte is een ernstig effect van alcoholontwenning waarvan de symptomen bestaan uit zweten, trillen, misselijkheid, angst, slapeloosheid, verwarring en koorts. Ook hallucinaties kunnen voorkomen. Het beste is dus om met mate alcohol te drinken, zorgen voor een gevarieerde en gezonde voeding en voldoende water drinken. Dit werkstuk heeft mij toch flink afgeschrokken en als ik nu ga stappen laat ik toch echt die tweede martini wel staan! Pagina 10 van 10