Actief met passend onderwijs naar 2020

Transcriptie

1 Samenwerkingsverband Passend Onderwijs Drechtsteden (PO-28-09) Ondersteuningsplan Actief met passend onderwijs naar 2020 Versie bestuur 1.0 dd OPR instemming dd OOGO dd Versie bestuur 1.1 dd Concept bestuur 1.2 dd Inhoudsopgave SAMENVATTING

2 HOOFDSTUK 1 INLEIDING Ondersteuningsplan Samenhang met andere documenten Planperiode Procedure vaststelling HOOFDSTUK 2 MISSIE EN VISIE 2.1 Missie van het samenwerkingsverband 2.2 Visie van het samenwerkingsverband 2.3 Relevante denkkaders en ontwikkelingen HOOFDSTUK 3 BEOOGDE RESULTATEN PASSEND ONDERWIJS 3.1 Startsituatie 3.2 Kwalitatieve en kwantitatieve resultaten Samenhangend netwerk van ondersteuningsvoorzieningen Alle leerlingen naar school Deelnamepercentages aan special onderwijsvoorzieningen Handelingsgericht werken en opbrengstgericht werken Bureaucratie Oudertevredenheid HOOFDSTUK 4 INRICHTING PASSEND ONDERWIJS 4.1 Vormgeving zorgplicht 4.2 Basisondersteuning Basiskwaliteit en basisondersteuning Planmatig werken Ondersteuningsstructuur Preventieve en licht curatieve interventies Borging en toetsing 4.3 Extra ondersteuning Voorzieningen en arrangementen extra ondersteuning Scholen voor speciaal basisonderwijs Scholen voor speciaal onderwijs 4.4 Toeleiding naar ondersteuning (routes) Procedure en voorwaarden Ontwikkelingsperspectief Deskundigenadvies Toelaatbaarheidsverklaring Rechtstreekse instroom vanuit voorschoolse voorzieningen 4.5 Doorgaande lijn Beleidsafstemming en overdracht met voorschoolse voorzieningen Beleidsafstemming en overdracht met het voortgezet onderwijs HOOFDSTUK 5 SAMENWERKINGS MET OUDERS 5.1 Ouders als educatief partner 5.2 Afstemming rondom individuele leerlingen 5.3 Ouders en medezeggenschap HOOFDSTUK 6 ORGANISATIE VAN HET SAMENWERKINGSVERBAND 6.1 Bestuurlijke uitgangspunten 6.2 Inrichting van de organisatie 6.3 Medezeggenschap 6.4 Personeel 6.5 Geschillenregeling 6.6 Gemeenten en ketenpartners HOOFDSTUK 7 PASSEND ONDERWIJS IN RELATIE TOT GEMEENTELIJK BELEID 7.1 Beleidsontwikkelingen bij de gemeenten 7.2 Uitgangspunten voor samenwerking

3 7.3 Samenwerking met de jeugdhulp 7.4 Leerlingvervoer in relatie tot passend onderwijs 7.5 Onderwijshuisvesting in relatie tot passend onderwijs 7.6 Leerplicht in relatie tot passend onderwijs HOOFDSTUK 8 - KWALITEITSONTWIKKELING 8.1 Monitoring en evaluatie Stand van zaken dashboard samenwerkingsverbanden PO (werkgroep dashboard) 8.2 Planning- & Controlcyclus 8.3 Verantwoording HOOFDSTUK 9 FINANCIËN 9.1 Allocatiemodel 9.2 Reserves WSNS 9.3 Meerjarenbegroting HOOFDSTUK 10 CONTACTGEGEVENS EN INFORMATIE 10.1 Communicatie 10.2 Overzicht deelnemende scholen en besturen 10.3 Contactgegevens samenwerkingsverband 10.4 Schoolondersteuningsprofielen 10.5 Verklarende woordenlijst BIJLAGEN 01 Concept notitie basisondersteuning 02 Bovenschoolse rapportage schoolondersteuningsprofielen 03 Overzicht extra ondersteuning 04 Schematisch overzicht arrangementen en routes/zorgplicht 05 Zorgindicatoren inspectiekader 06 HGW-indicatoren planmatig werken 07 Notitie IB-bron van zorg 08 Ondersteuningsplan cluster 1, cluster 2 en epilepsie 09 Huidige zorgroute (2013) 10 Concept ondersteuningsroute passend verbinden Beleidsnotitie Overdracht PO-VO Paragraaf SWV in schoolgidsen 13 Bestuursreglement 14 Managementstatuut 15 Organogram SWV 16 Notitie Ambulante Begeleiding 17 Samenwerkingsconvenant 2nd opinion Drechtsteden-Dordrecht 18 Privacyreglement 19 Kadernotitie Passend Verbinden 20 Jeugdhulpplan Zuid-Holland-Zuid 21 Meerjarenbegroting samenwerkingsverband 22 Communicatieplan en structuur

4 Samenvatting ondersteuningsplan SWV Passend onderwijs Drechtsteden Eind jaren 80 is door de Rijksoverheid beleid geïnitieerd dat ons inmiddels vertrouwd in de oren klinkt als Weer Samen Naar School. Onder dit motto zouden kinderen met lichte extra ondersteuningsbehoeften (de voormalige populatie van de LOM en MLK scholen) in het regulier onderwijs opgevangen moeten worden door onderwijs op maat te geven. Dit streven van de overheid heeft zich voortgezet in Passend onderwijs: kwalitatief goed onderwijs voor ieder kind, waarbij de besturen een zorgplicht hebben. Passend onderwijs betekent thuisnabij onderwijs door de extra ondersteuning naar het kind te brengen, in plaats van het kind naar de ondersteuning. In het kader van passend onderwijs zijn landelijk 77 samenwerkingsverbanden primair onderwijs en 75 samenwerkingsverbanden voortgezet onderwijs opgericht. Binnen deze samenwerkingsverbanden, afgebakend op gemeentegrenzen, werken schoolbesturen samen aan het realiseren van een passende onderwijsplek voor elke leerling. Samenwerkingsverband Passend Onderwijs Drechtsteden (PO-28.09) bestaat uit de schoolbesturen in de gemeenten Alblasserdam, Hendrik-Ido-Ambacht, Papendrecht, Sliedrecht en Zwijndrecht. Het voorliggende document betreft het ondersteuningsplan van Samenwerkingsverband Passend Onderwijs Drechtsteden, waarin zij aangeeft hoe zij haar wettelijke taak heeft vertaald in missie, visie, ambitie en beleid. De missie van het samenwerkingsverband luidt: Het samenwerkingsverband Passend Onderwijs Drechtsteden brengt samenwerking tussen de deelnemende schoolbesturen tot stand en onderhoudt deze, gericht op het bieden van een passende onderwijsplek voor alle leerlingen. Deze samenwerking vindt zijn grondslag in het wettelijk kader en Referentiekader Passend onderwijs. De -door het samenwerkingsverband geformuleerde en in het ondersteuningsplan vastgelegde visie en strategische doelstellingen zijn daarbij leidend voor de gezamenlijke vormgeving van het Passend onderwijs in de regio Drechtsteden. Het samenwerkingsverband wil dit bereiken door middel van het realiseren van een sterke ondersteuningsstructuur en een hoog niveau van basisondersteuning, waardoor thuisnabij onderwijs voor de meeste leerlingen een haalbare kaart is. Voor de leerlingen die specialistische ondersteuning nodig hebben, die de regulier basisschool niet kan bieden, zijn kwalitatief hoogwaardige onderwijsvoorzieningen beschikbaar. De rolverdeling tussen besturen en samenwerkingsverband is daarbij zo ingericht dat het samenwerkingsverband de kaders bepaalt en randvoorwaarden schept, en de schoolbesturen deze zoveel mogelijk naar eigen inzicht invulling geven. Daarbij wordt uitgegaan van de leerkracht als degene die het verschil kan maken en de ouders als gelijkwaardig gesprekspartner. De gemeenten vormen een onmisbare partner als het aankomt op de samenwerking tussen onderwijs en jeugdhulp: gezamenlijk gaan samenwerkingsverband en gemeenten in overleg over invulling van effectieve hulp en ondersteuning. De ambities van het samenwerkingsverband op het gebied van de ondersteuningsstructuur, handelings- en opbrengstgericht werken, tevredenheid van betrokken actoren en effectiviteit van processen zijn hoog maar haalbaar. Het samenwerkingsverband kent, met name als gevolg van historisch beleid, een zodanig gunstige uitgangspositie dat zij niet de noodzaak heeft tot het drastisch wijzigen van beleid. Passend onderwijs betekent dan ook vooral: doen wat we deden, maar dan nog beter. Door het inrichten van een systeem van kwaliteitsontwikkeling dat sturingsinformatie en verantwoordingsinformatie gelijktijdig en efficiënt ophaalt middels een adequate monitor, heeft het samenwerkingsverband inzicht in haar resultaten en kan zij deze gebruiken om haar kwaliteit continu te verbeteren. De ambities komen tot uiting in de afspraak tussen besturen om (met de zorgplicht als wettelijke steunpilaar) geen kind tussen wal en schip te laten vallen. Het niveau van basisondersteuning is hoog en gaat uit van scholen die voldoen aan de eisen die de inspectie stelt. Het uitgangspunt voor de scholen is het handelings- en opbrengstgericht werken en daarbij kritische zelfreflectie combineren met collegiale visitatie. De scholen hebben een goed functionerend ondersteuningsteam ter beschikking voor adviseren en arrangeren in de school. De scholen beschikken daarbij over een breed palet aan preventieve en curatieve arrangementen al dan niet aangeboden of gefaciliteerd door het samenwerkingsverband.

5 In de extra ondersteuning organiseert het samenwerkingsverband kwalitatief goede en door de scholen gewenste arrangementen (vraaggestuurd) in combinatie met afspraken over de kwaliteit en beschikbaarheid van specialistische onderwijsvoorzieningen. Gezamenlijk vormen deze basis- en extra ondersteuningsvoorzieningen een dekkend en samenhangend netwerk van ondersteuning. Het inhoudelijk beleid en de daaruit volgende praktijk worden gefaciliteerd door een slagvaardig samenwerkingsverband in de vorm van een stichting. In zowel het bestuur (dat bestaat uit een AB en een DB) als in de Ondersteuningsplanraad (waarin ouders en personeel instemming geven aan het Ondersteuningsplan en meedenken met beleidsontwikkeling) is solidariteit en gelijkwaardigheid het uitgangspunt: één bestuur betekent één stem, ongeacht de grootte. Het samenwerkingsverband start niet als werkgever en huurt benodigde professionals, zoals de directeur, ambulant begeleiders, orthopedagogen, secretariaats- en administratief medewerkers, in. Het bestuur beziet geleidelijk of zij de behoefte voelt tot het werkgeverschap. Geleidelijkheid blijft het uitgangspunt. Gemeenten zijn, zeker nu zij per 1 januari 2015 de regie krijgen over alle vormen van jeugdhulp, een zeer belangrijke partner voor het samenwerkingsverband. Gemeenten en samenwerkingsverband hebben daartoe een gezamenlijke visie opgesteld, getiteld Passend Verbinden. Deze visie verbindt diverse thema s waarop onderwijs en jeugdhulp elkaar raken, versterken en aanvullen en vertaalt deze naar concrete afspraken. Tenslotte blijft communicatie een van de meest belangrijke speerpunten om het draagvlak voor passend onderwijs in het algemeen en het samenwerkingsverband in het bijzonder te vergroten. Het samenwerkingsverband heeft, mede gezien de kwaliteit van de scholen en gezien de financieel bijzonder sterke positie zeer veel vertrouwen in de toekomst!

6 HOOFDSTUK 1 INLEIDING Eind jaren 80 is door de Rijksoverheid beleid geïnitieerd dat ons inmiddels vertrouwd in de oren klinkt als Weer Samen Naar School. Onder dit motto zouden kinderen met lichte extra ondersteuningsbehoeften (de voormalige populatie van de LOM en MLK scholen) in het regulier onderwijs opgevangen kunnen worden door onderwijs op maat te geven. Dit streven van de overheid heeft zich voortgezet in Passend onderwijs: kwalitatief goed onderwijs voor ieder kind, waarbij de schoolbesturen een zorgplicht hebben. Passend onderwijs betekent thuisnabij onderwijs door zoveel als mogelijk de extra ondersteuning naar het kind te brengen, in plaats van het kind naar de ondersteuning. Bij al onze beslissingen staat altijd het belang van het kind voorop. Dit ondersteuningsplan geeft aan hoe de besturen die deelnemen aan het SWV Passend Onderwijs Drechtsteden dit realiseren. Ondersteuningsplan Het ondersteuningsplan is een wettelijk verplicht verantwoordingsdocument, dat elke vier jaar wordt op- en vastgesteld. Het geeft de wijze aan waarop het samenwerkingsverband de organisatie en de financiering van het passend onderwijs vorm geeft, welke ambities het samenwerkingsverband heeft en naar welke doelen wordt gestreefd. In dit ondersteuningsplan beschrijft het samenwerkingsverband onder andere: de wijze waarop wordt voldaan aan het realiseren van een samenhangend geheel van ondersteuningsvoorzieningen binnen en tussen scholen, zodat leerlingen een ononderbroken ontwikkelingsproces kunnen doormaken en leerlingen die extra ondersteuning behoeven een zo passend mogelijke plaats in het onderwijs krijgen; de procedure en criteria voor de verdeling, besteding en toewijzing van ondersteuningsmiddelen en ondersteuningsvoorzieningen aan de scholen van het samenwerkingsverband, mede bezien in het perspectief van een meerjarenbegroting; de procedure en criteria voor de plaatsing van leerlingen op speciale scholen voor basisonderwijs in het samenwerkingsverband en op scholen voor speciaal onderwijs; de procedure en het beleid met betrekking tot de terugplaatsing of overplaatsing naar het basisonderwijs van leerlingen van scholen voor speciaal basisonderwijs en speciaal onderwijs; de beoogde en bereikte kwalitatieve en kwantitatieve resultaten van het onderwijs aan leerlingen die extra ondersteuning behoeven en de daarmee samenhangende bekostiging; de wijze waarop aan de ouders informatie wordt verstrekt over de ondersteuningsvoorzieningen en over de onafhankelijke ondersteuningsmogelijkheden voor ouders; de wijze waarop wordt bepaald hoe wordt omgegaan met de financiering van de scholen voor speciaal basisonderwijs, indien het aantal leerlingen in die vorm van onderwijs meer bedraagt dan 2% van het aantal leerlingen in een samenwerkingsverband; de wijze waarop wordt bepaald hoe de financiering van het speciaal onderwijs is geregeld, indien het aantal leerlingen op een nader te bepalen peildatum hoger is dan op de wettelijke teldatum. Het ondersteuningsplan behoeft instemming van de ondersteuningsplanraad (OPR), waarin ouders en personeel van aangesloten scholen vertegenwoordigd zijn. Na vaststelling van het document is de inhoud leidend voor het samenwerkingsverband en de bij het samenwerkingsverband aangesloten scholen. Samenhang met andere documenten Het ondersteuningsplan geldt als basisdocument voor alle participerende scholen voor wat betreft hun ondersteuningsstructuur. Zij verwijzen in schoolplan en schoolgids naar dit document en baseren het ondersteuningsbeleid van de eigen school op de uitgangspunten van het ondersteuningsplan. Iedere school legt de operationele uitvoering van het ondersteuningsbeleid vast in het schoolondersteuningsprofiel (voorheen zorgparagraaf van het schoolplan). De gezamenlijke schoolondersteuningsprofielen van alle scholen binnen het samenwerkingsverband vormen de basis voor de beschrijving van het dekkend netwerk in het ondersteuningsplan. In het jaarverslag van het samenwerkingsverband legt het samenwerkingsverband tenslotte verantwoording af over het door haar gevoerde, en in het ondersteuningsplan beschreven beleid. Planperiode

7 Het ondersteuningsplan wordt in principe geschreven voor een periode van vier jaar. Dit ondersteuningsplan betreft echter de eerste in zijn soort. Het samenwerkingsverband is in ontwikkeling, en heeft tijd nodig om deze ontwikkelingen om te zetten in beleid en praktijk. Hiernaast start de transitie zorg voor jeugd, die aanzienlijke invloed heeft op de vormgeving van de samenwerking tussen swv en gemeenten, op 1 januari Om het ondersteuningsplan actueel te houden, is voor dit ondersteuningsplan gekozen voor een planperiode van 2 jaar. Uitgegaan wordt van onderstaande fasering: Schooljaar ondersteuningsplan voor nieuw samenwerkingsverband opgesteld met een werking van twee jaar Schooljaar tweejarig ondersteuningsplan operationeel, scholen actualiseren de zorgparagraaf van hun zorgplan op basis van dit ondersteuningsplan Schooljaar update/ bijstelling schoolondersteuningsprofielen en advies MR Schooljaar voorbereiding nieuw vierjarig ondersteuningsplan samenwerkingsverband Schooljaar vierjarig ondersteuningsplan operationeel, nieuwe schoolplanperiode Procedure vaststelling De eerste conceptversie van het ondersteuningsplan is 13 november 2013 vastgesteld door het Algemeen Bestuur van het samenwerkingsverband. Op 11 februari 2014 heeft de Ondersteuningsplanraad (OPR) ingestemd met het concept ondersteuningsplan en op 3 maart 2014 is op overeenstemming gericht overleg (OOGO) gevoerd met betrokken gemeenten. Het concept ondersteuningsplan is op 10 maart 2014 aangeboden aan de onderwijsinspectie.

8 HOOFDSTUK 2 MISSIE EN VISIE In dit hoofdstuk worden de missie (bestaansrecht en kernwaarden), visie (toekomstbeeld en hoe daar te komen) en andere relevante denkkaders van het samenwerkingsverband beschreven. Missie, visie en relevante denkkaders geven, in combinatie met actuele ontwikkelingen, richting aan de strategie die voor de beleidsinrichting wordt gekozen. 2.1 Missie van het samenwerkingsverband De missie van het samenwerkingsverband luidt: Het samenwerkingsverband Passend Onderwijs Drechtsteden brengt samenwerking tussen de deelnemende schoolbesturen tot stand en onderhoudt deze, gericht op het bieden van een passende onderwijsplek voor alle leerlingen. Deze samenwerking vindt zijn grondslag in het wettelijk kader en Referentiekader Passend onderwijs. De door het samenwerkingsverband geformuleerde en in het ondersteuningsplan vastgelegde visie en strategische doelstellingen zijn daarbij leidend voor de gezamenlijke vormgeving van het passend onderwijs in de regio Drechtsteden. De leidende kernwaarden daarbij zijn: solidariteit, openheid, en respect voor ieders autonomie en identiteit. Deze kernwaarden zijn geconcretiseerd in de verworvenheden van het SWV en zijn richtinggevend bij het denken over uitdagingen en kansen: Verworvenheden van het SWV in het kader van solidariteit Wij werken samen. Wij hebben een gedeelde visie op zorg. Wij willen leren van elkaar. Wij zorgen ervoor dat alle leerlingen binnen het SWV naar school gaan (zorgplicht). Verworvenheden in het kader van openheid Wij bieden ruimte voor eigenheid aan de professionals in de scholen. Wij zien ouders als partners van de scholen. Wij kunnen omgaan met verschillen in de opbrengsten van het onderwijs. Wij evalueren en communiceren de opbrengsten en de resultaten van het onderwijs. Wij rapporteren jaarlijks over de resultaten en opbrengsten van het onderwijs op het niveau van het SWV en maken daarbij gebruik van de beschikbare jaarverslagen van de aangesloten besturen. Wij spreken elkaar aan op afspraken aangaande de kwaliteitszorg, rekening houdend met ieders autonomie. Verworvenheden in het kader van kwaliteit Wij stellen het werk van de leraar in de groep centraal. Wij werken aan de kwaliteit van de interne begeleiding in de school. Wij organiseren de zorg zo dicht mogelijk bij het kind. Wij zorgen voor een sterke positie van de school in haar omgeving. Wij hebben een gezamenlijk verantwoordelijkheid voor de ontwikkeling van de kinderen en de kwaliteit het onderwijskundig handelen in de scholen (onderwijs zorgprofiel). Wij streven naar kwaliteit en continuïteit m.b.t. werkgroepen, stuurgroep en bestuur; 2.2 Visie van het samenwerkingsverband Onze visie schetst een breed gedragen en richtinggevend beeld voor het organiseren van kwalitatief passend onderwijs in het kader van de zorgplicht en indien noodzakelijk de daarbij behorende ondersteuning (een passende onderwijsplek daar waar het kind het meest tot zijn recht komt) voor alle kinderen die wonen binnen de grenzen van het samenwerkingsverband. Hierbij wordt enerzijds duidelijk de verdeling van verantwoordelijkheden tussen samenwerkingsverband, ketenpartners en individuele schoolbesturen erkend. Anderzijds streven we naar een zo nauw mogelijk samenwerking en afstemming, zowel tussen schoolbesturen onderling als tussen partners (swv, schoolbesturen, ketenpartners). Leren van elkaar wordt gezien als een voorwaarde voor succes. Basisondersteuning en thuisnabijheid De samenwerkende schoolbesturen zetten, in lijn met het Referentiekader, in op een beweging van curatieve naar preventieve onderwijsondersteuning, van indiceren naar arrangeren op basis van handelingsgerichte diagnostiek en van sectoraal naar integraal denken en werken. Daarbij moet zoveel mogelijk worden getracht leerlingen ondersteuning te bieden binnen de eigen basisschool. Dit

9 vereist een hoogwaardige basisondersteuning binnen de scholen, tot uiting komend in een adequaat ondersteuningsaanbod voor preventieve en (licht) curatieve (onderwijs)ondersteuning. Prioriteit wordt gegeven aan het bereiken van kwaliteit van basisondersteuning in de volle breedte. In tweede instantie wordt waar mogelijk gestreefd naar een verbreding/ophoging van deze basis. Naarmate de basisondersteuning op de scholen van hogere kwaliteit is, kunnen meer leerlingen in de eigen wijk of buurt dus thuisnabij onderwijs volgen. Het streven is dan ook maximale thuisnabijheid, waarbij de ondersteuningsbehoefte van het kind leidend is in relatie tot zijn of haar ontwikkelingsperspectief. Als het de ontwikkeling belemmert, is thuisnabijheid geen criterium voor passend onderwijs. De positie van het speciaal onderwijs en speciaal basisonderwijs Het speciaal basisonderwijs (SBO) en speciaal onderwijs (SO) zijn, gezien hun expertise, essentiële schakels in het dekkend netwerk van het SWV. Zij hebben beschikking over diverse arrangementen met zowel een preventief als lesplaatsgebonden karakter. Binnen het samenwerkingsverband Passend Onderwijs Drechtsteden is besloten het SBO en SO cluster 3 en 4 in deze huidige vorm te laten bestaan. De rol van scholen, besturen en samenwerkingsverband De eindverantwoordelijkheid voor het bieden van kwalitatief goed, passend onderwijs ligt en blijft liggen bij de individuele schoolbesturen die vallen onder het samenwerkingsverband Passend Onderwijs Drechtsteden. Echter, samenwerken impliceert automatisch dat men bereid moet zijn om een deel van de eigen autonomie in te leveren, teneinde te komen tot afstemming over bundeling van de krachten. Daarbij geldt dat wat er is en wat werkt, moet blijven. De uiteindelijke verdeling van verantwoordelijkheden geschiedt zodanig dat het samenwerkingsverband bij deze invulling verantwoordelijk is voor het wat, en de individuele schoolbesturen verantwoordelijk zijn voor het hoe zij blijven immers verantwoording schuldig aan de Inspectie. Het is dan ook aan de school om de ondersteuningsbehoefte van een leerling te bepalen, en aan de intern begeleider om het moment te bepalen waarop het samenwerkingsverband wordt ingeschakeld. De rol van het samenwerkingsverband zal hieruit bestaan dat zij zich verantwoordelijk is voor de wettelijke verplichtingen, waaronder het afleggen van verantwoording in het ondersteuningsplan, evaluatie en monitoring passend onderwijs en jeugdzorg, afgeven van toelaatbaarheidsverklaringen (TLV) voor het speciaal basisonderwijs en speciaal onderwijs. Hiernaast legt het samenwerkingsverband zich toe op het creëren van randvoorwaarden, waaronder het organiseren van de route van ondersteuning, het maken van bindende afspraken over (de output van) basisondersteuning (en de controle op het naleven van deze afspraken). Die afspraken gaan niet enkel over de vraag wat die basisondersteuning precies inhoudt, maar tevens over de kwaliteitseisen die daaraan verbonden worden en hoe die kwaliteit gegarandeerd en gemeten kan worden. Het voldoen aan de basiskwaliteit en ondersteuning is en blijft een zaak van scholen en besturen zelf. Tenslotte kan het samenwerkingsverband een rol spelen in deskundigheidsbevordering. Dit kan zowel in de vorm van organiseren/faciliteren, als in de vorm van financieren/subsidiëren plaatsvinden. Samenwerking met ketenpartners Scholen zijn, samen met ouders/verzorgers, eerstverantwoordelijk voor het signaleren van opvoed- en opgroeiproblemen bij leerlingen en het op de juiste plek neerleggen van deze signalen. Hierbij moet worden opgemerkt dat scholen de expert zijn op het gebied van onderwijsproblematiek, niet per se de expert op het gebied van opvoed- en opgroeiproblemen. De verantwoordelijkheid om opvoed- en opgroeiproblemen te signaleren moet dus altijd worden gezien naar vermogen; een school kan niet garanderen dat alles te signaleren is. Wel zijn scholen altijd verantwoordelijk voor de juiste verwijzing. In kader van bovenstaande kan passend onderwijs niet worden gerealiseerd zonder een goede samenwerking tussen schoolbesturen, ketenpartners en gemeenten. Het samenwerkingsverband zoekt dan ook actief de samenwerking met de verschillende gemeenten, om zo de noodzakelijke verbindingen tot stand te brengen met de ontwikkelingen rond de Centra voor Jeugd en Gezin, de decentralisatie van de jeugdhulp naar gemeenten en andere relevante gemeentelijke beleidsterreinen. Wel moeten in deze samenwerking duidelijke afspraken gemaakt worden over de taakverdeling: wie doet wat en bij wie ligt welke verantwoordelijkheid? De ouders

10 Bijzondere aandacht verdient de samenwerking tussen scholen en ouders. Gezamenlijk zijn zij verantwoordelijk voor het realiseren van de randvoorwaarden waaronder een kind zich optimaal kan ontwikkelen. Zij hebben daarbij ieder hun eigen verantwoordelijkheid. Ouders zijn primair verantwoordelijk voor de dagelijkse zorg en de opvoeding van hun kind, scholen zijn verantwoordelijk voor het realiseren van (passend) onderwijs. Bij zorg- en verwijzingstrajecten worden ouders gezien als volwaardig pedagogisch en educatief partner. Van groot belang hierbij is dat er aan de voorkant geïnvesteerd wordt in de relatie met ouders. Dit zal tot uiting komen in de ondersteuningsstructuur van de school en de wijze waarop de medezeggenschap georganiseerd is. De leerkracht De samenleving stelt hoge eisen aan de professionaliteit van de leerkracht. Belangrijke competenties daarbij zijn: pedagogisch en didactisch handelen, vakmatige beheersing, kunnen samenwerken met collega s en ouders, analytisch vermogen, systematisch werken aan verbeteringen en planmatig kunnen werken. Dit vereist een voortdurende professionalisering van de leerkracht. Daarnaast gaat het erom de benodigde expertise in de school goed te organiseren. Het vastgestelde niveau van basisondersteuning binnen het samenwerkingsverband Passend Onderwijs Drechtsteden, kan tot gevolg hebben dat er aanvullende eisen aan de professionals in school worden gesteld. In dat geval zal het personeelsbeleid van de individuele scholen hierop afgestemd worden. 2.3 Relevante denkkaders en ontwikkelingen Met betrekking tot de opdracht van het samenwerkingsverband zijn twee ontwikkelingen van belang: handelingsgericht werken en het passend verbinden van onderwijs- en jeugdhulp. a. Handelings- en opbrengstgericht werken Uitgangspunt bij het vormgeven van ondersteuningsbeleid binnen het swv is Handelingsgericht werken (verder: HGW) en Opbrengstgericht werken (OGW). Deze werkwijze wil de kwaliteit van het onderwijs en de begeleiding van alle leerlingen verbeteren. Het is een systematische en cyclische manier van werken, waarbij het aanbod afgestemd is op de onderwijsbehoeften en de basisbehoeften van de leerlingen. Gekeken wordt welke onderwijs(ondersteunings)behoeften een leerling heeft, het onderwijs wordt daarop aangepast. HGW gaat uit van zeven principes: 1. Onderwijsbehoeften van de leerlingen centraal stellen(instructie, de leertijd en uitdaging). 2. Afstemming en wisselwerking tussen kind en zijn omgeving: de groep, de leerkracht, de school en de ouders. De omgeving moet goed afgestemd zijn op wat het kind nodig heeft. 3. De leerkracht doet ertoe. Hij kan afstemmen op de verschillen tussen de leerlingen en zo het onderwijs passend maken. 4. Positieve aspecten zijn van groot belang. Dit gaat niet alleen om de positieve aspecten van het kind, maar ook van de leerkracht, de groep, de school en de ouders. 5. Constructieve samenwerking tussen school en ouders. De verantwoordelijkheid voor initiatief ligt bij de school. Maar de school geeft wel de verwachtingen over de verantwoordelijkheid van ouders duidelijk aan. 6. Doelgericht werken. Het team formuleert doelen met betrekking tot leren, werkhouding en sociaal emotioneel functioneren. Het gaat hierbij zowel om korte als lange termijndoelen. De doelen worden cyclisch geëvalueerd en worden SMARTI geformuleerd. 7. De werkwijze van school is systematisch en transparant. Er zijn duidelijke afspraken over wie wat doet en wanneer. Scholen zijn goed op weg om zich alle principes van het HGW eigen te maken. Onderdeel van HGW is ook opbrengstgericht werken, aangezien dit het HGW zinnig maakt. Opbrengstgericht werken betreft het op basis van een goed beeld van beginsituatie en beoogde situatie selecteren en hanteren van de meest geschikte instructiestrategie. Het handelen van de leerkracht in de groep is daarmee direct gekoppeld aan het opbrengstbeleid van de school. Door middel van het schoolondersteuningsprofiel wordt regelmatig bezien welke vorderingen scholen maken in het HGW. De (tevens binnen de basisondersteuning afgesproken) ambitie van het samenwerkingsverband is dat alle scholen op 1 augustus 2014 voldoende scoren op de indicatoren HGW die zijn opgenomen in het schoolondersteuningsprofiel. Deze indicatoren zijn een selectie uit de door de scholen binnen het samenwerkingsverband gehanteerde Kijkwijzer HGW : een zelfevaluatie die HGW in de volle breedte belicht. In de basisondersteuning zijn afspraken opgenomen om deze indicatoren in de toekomst ook, middels collegiale intervisie, op een objectievere manier te toetsen. b. Passend verbinden onderwijs-jeugdhulp

11 Met de stelselwijziging passend onderwijs en de transitie jeugdzorg wordt de verantwoordelijkheid voor hulp aan kinderen en gezinnen die extra ondersteuning nodig hebben, belegd bij schoolbesturen en gemeenten. Schoolbesturen krijgen de opdracht en de middelen om elk kind passend onderwijs te bieden. Gemeenten worden verantwoordelijk voor hulp aan jeugdigen en ouders in gezin, wijk en buurt. Beiden krijgen de opdracht om de speelvelden met elkaar te verbinden en de plannen over en weer af te stemmen. Dat ligt voor de hand omdat de achterliggende gedachte dezelfde is, namelijk effectiever, sneller en preventiever ondersteuning bieden aan kinderen en ouders die hulp nodig hebben bij opgroeien, opvoeding en onderwijs. Gemeenten, samenwerkingsverbanden en zorgpartners in de Drechtsteden hebben de intentieverklaring Passend verbinden ondertekend (16 oktober 2013). In de door besturen en colleges vastgestelde notitie Passend verbinden is het nut en de noodzaak (urgentie) beschreven om er voor te zorgen dat geen kind buitenboord valt. De besturen en colleges hebben dit neergelegd in een gezamenlijke visie, die in de komende jaren tot een model voor passend verbinden moet leiden. (zie hoofdstuk 7 van dit ondersteuningsplan).

12 HOOFDSTUK 3 BEOOGDE RESULTATEN PASSEND ONDERWIJS 3.1 Startsituatie Het samenwerkingsverband Passend Onderwijs Drechtsteden (PO-28-09) is nagenoeg één-op-één een continuering van het Samenwerkingsverband Primair Onderwijs Zuid-Holland Zuid (WSNS 40.01). Dit maakt de startsituatie helder te definiëren en toekomstig beleid eenvoudig hiertegen af te zetten. In de afgelopen jaren zijn in het samenwerkingsverband veel zaken ontwikkeld en geborgd die een zeer goede basis leggen voor het optimaal uitvoeren van de doelstellingen die passend onderwijs ons stelt. Vanaf 2007 is structureel gewerkt aan de herijking ( ) en doorontwikkeling (2011-heden) van de ondersteuningsstructuur in het samenwerkingsverband, met het doel de verantwoordelijkheid voor het vinden van een passende onderwijsplek steeds meer te leggen op het niveau van de school. Daarbij is veel aandacht besteed aan het ontwikkelen van een heldere zorgroute, duidelijke taakomschrijvingen voor deelnemers in het toewijzingsproces en een kwalitatief wenselijk en duurzaam aanbod in de bovenschoolse ondersteuning zowel in de vorm van (tussen)voorzieningen en arrangementen van het samenwerkingsverband als in sbo- en so-lesplekken. Tevens is veel aandacht besteed aan gezamenlijke scholing in onder andere Handelingsgericht werken. Resultaat van bovenstaande is dat het samenwerkingsverband zowel inhoudelijk als financieel een gunstige startpositie kent, en daarom met vertrouwen de verdere implementatie van passend onderwijs tegemoet ziet. 3.2 Kwalitatieve en kwantitatieve resultaten De (door historisch beleid verkregen) gunstige startpositie van het samenwerkingsverband betekent dat het niet genoodzaakt wordt om drastische veranderingen in het beleid te implementeren. De ontwikkelingen in het samenwerkingsverband van de afgelopen jaren zijn immers altijd al ingestoken vanuit de kerndoelen die passend onderwijs nu centraal stelt: thuisnabijheid, investeren in expertise (aan de voorkant), verantwoordelijkheid voor een passende plek op alle niveaus, ouderbetrokkenheid, etc.. De kern van het beleid in dit ondersteuningsplan is dan ook voornamelijk geleidelijkheid en draagvlak: eerst duurzaam borgen wat al bereikt is en tegelijkertijd doorontwikkelen van ambities voor de toekomst. Het samenwerkingsverband heeft voor de komende twee jaar de volgende doelstellingen geformuleerd: Samenhangend netwerk van ondersteuningsvoorzieningen Basis- en extra ondersteuning vormen samen het dekkend aanbod binnen de regio. Scholen kunnen ten behoeve van (onderdelen van) de basisondersteuning gebruik maken van de expertise die het samenwerkingsverband ter beschikking stelt. Basisondersteuning Basisondersteuning wordt in het referentiekader Passend Onderwijs omschreven als door het samenwerkingsverband afgesproken geheel van preventieve en lichte curatieve interventies die binnen de onderwijsondersteuningsstructuur van de school planmatig en op een overeengekomen kwaliteitsniveau, eventueel in samenwerking met ketenpartners, worden uitgevoerd. Samenwerkingsverband Passend Onderwijs Drechtsteden heeft in het voorjaar van 2014 het niveau van basisondersteuning voor alle scholen in het samenwerkingsverband vastgesteld 1. Scholen dienen in staat gesteld te worden om de basisondersteuning volgens afgesproken norm te realiseren. Dit vraagt naast een investering van het bevoegd gezag een impuls vanuit het samenwerkingsverband. De scholen hebben hiernaast via het samenwerkingsverband de beschikking over een aantal arrangementen vallend binnen de basisondersteuning, waaronder de preventieve ambulante begeleiding (PAB), het leesarrangement en het diagnostisch meldpunt (DM). Cyclisch zal deze standaard van basisondersteuning middels een audit-achtige werkwijze en monitorinstrument worden geëvalueerd. Deze evaluatie leidt waar wenselijk tot aanpassing en verfijning om recht te doen aan het dynamisch karakter van de basisondersteuning. Extra ondersteuning Voor kinderen met een meer complexe, intensieve onderwijsbehoefte waaraan binnen de basisondersteuning niet tegemoet kan worden gekomen, is extra ondersteuning beschikbaar. 1 Zie bijlagen 1 (Concept notitie basisondersteuning) en 2 (Bovenschoolse rapportage schoolondersteuningsprofielen; dd )

13 Extra ondersteuning wordt in het Referentiekader Passend Onderwijs omschreven als alle vormen en combinaties van onderwijs, ondersteuning en/of zorg die de basisondersteuning overstijgen. Dit betreft zowel arrangementen in de extra ondersteuning op de basisschool 2, als lesplekken op het speciaal (basis) onderwijs. Het samenwerkingsverband heeft in de extra ondersteuning reeds een aantal arrangementen ontwikkeld, waaronder het onderwijszorg-arrangement cluster 3 en 4, de externe time-out bij De Loep en de verbinding onderwijs en CJG. In de eerste planperiode legt het samenwerkingsverband zich toe op het borgen en doorontwikkelen van deze arrangementen, maar ook op het ontwikkelen van nieuwe arrangementen. Uitgangspunt daarbij is dat efficiënte organisatie van veelgevraagde arrangementen enerzijds en maatwerk waar nodig anderzijds hand in hand moeten gaan. Gesteld kan worden dat het huidige netwerk van voorzieningen (arrangementen en lesplekken) een samenhangend en dekkend netwerk vormt en dat de (door)ontwikkeling vooral gericht is op het nog flexibeler, effectiever en thuisnabijer maken van dit dekkende netwerk Alle leerlingen naar school Een van de belangrijkste beleidsdoelstellingen van passend onderwijs is het terugdringen van het aantal thuiszitters. Dit is de voornaamste reden dat met passend onderwijs de zorgplicht voor schoolbesturen wordt ingevoerd: ouders kunnen op die manier niet meer van het kastje naar de muur gestuurd worden bij het zoeken naar een geschikte onderwijsplek voor hun kind. Thuiszitters worden op die manier voorkomen. Idealiter is het aantal thuiszitters 0 en dit is dan ook het streven van het samenwerkingsverband. Echter, in de praktijk zullen thuiszitters waarschijnlijk blijven voorkomen. Het samenwerkingsverband heeft immers geen zicht op leerlingen die nog niet ingeschreven zijn geweest bij een basisschool. Door goede samenwerking met de bij het samenwerkingsverband betrokken gemeenten (die verantwoordelijk zijn voor controle op de leerplicht) wordt bereikt dat alle thuiszitters in beeld zijn. Het streven is vervolgens om te zorgen dat deze kinderen allen een passende onderwijsplek vinden. Uit de monitor van het samenwerkingsverband zal blijken of deze aanpak effectief is. Deze samenwerking krijgt hiernaast ook concreet vorm in de mogelijkheid voor scholen om de leerplichtambtenaar op afroep deel te laten nemen aan het ondersteuningsteam op school Deelnamepercentages speciale onderwijsvoorzieningen Uit de meest recente kengetallen van het ministerie van OC&W (zie onder) blijkt dat het samenwerkingsverband wat betreft deelnamepercentages op alle terreinen onder het landelijk gemiddelde zit. Los van de gunstige financiële startpositie die dit het samenwerkingsverband oplevert, is het misschien nog wel belangrijker om te kunnen constateren dat er in het samenwerkingsverband geen noodzaak is tot het formuleren reductiedoelstellingen voor het deelnamepercentage. In relatie tot een hoge basiskwaliteit en het (ambitie) niveau van basisondersteuning streeft het samenwerkingsverband naar een deelnamepercentage van maximaal 2% in het speciaal basisonderwijs, aangezien dit conform de directe bekostiging van het Rijk is. Tevens zal het samenwerkingsverband op termijn de mogelijkheden willen bezien tot het iets verminderen van de (gestegen) deelname aan speciaal onderwijs cluster 4. Deelname aan speciaal onderwijs cluster 3 is al jaren een stabiele factor. Uitgangspunt blijft echter altijd dat een kind dáár onderwijs moet volgen waar hij/zij het beste op zijn/haar plek is. Het formuleren van streefpercentages moet dan ook gezien worden in relatie tot het beleid van het samenwerkingsverband, dat insteekt op goed geëquipeerde en daardoor zorgrijke basisscholen. Percentages zijn geen harde lijnen, maar geven richting. Middels het stellen van doelen en monitoren kan het samenwerkingsverband inzicht krijgen in de uitwerking van haar beleid. Deelnamepercentages (of ambities daarin) vormen echter nooit een belemmering voor een passende onderwijsplek. sbao so cat 1 3 so cat 2 4 so cat 3 5 so totaal rugzakken PO2809 2,38% 1,04% 0,07% 0,17% 1,27% 0,57% 2 Zie bijlage 3 (overzicht extra ondersteuning dd ) 3 SO cat 1 = zeer moeilijk lerenden, langdurig zieke kinderen, kinderen met epilepsie en cluster4 4 SO cat 2= lichamelijk gehandicapte kinderen 5 SO cat 3=meervoudig gehandicapte kinderen

14 Landelijk 2,52% 1,34% 0,09% 0,20% 1,63% 0,96% Peildatum: 1 december Bureaucratie Een andere doelstelling van passend onderwijs is om, door het weg laten vallen van vaststaande (indicatie)criteria, de bureaucratie rondom het toewijzen van ondersteuning te verminderen. Bureaucratie is echter geen eenduidig begrip en kan vele zaken omvatten: formulieren, wachttijden, niveaus van besluitvorming, etc. Het samenwerkingsverband stelt zich ten doel bij het proces van ondersteuningstoewijzing zo min mogelijk rompslomp te organiseren. In de komende vier jaar manifesteert die doelstelling zich op de volgende terreinen: In de route van ondersteuningstoewijzing wordt de besluitvorming over wat nodig is voor een leerling op een zo laag mogelijk niveau gelegd: op de school zelf, in het ondersteuningsteam. Door ouders vanaf het eerste moment bij het proces van toewijzing te betrekken, leerkrachten en intern begeleiders goed te positioneren, en externe expertise naar de school toe te organiseren in plaats van van de school af wordt bereikt dat de juiste arrangementen snel voorhanden zijn. Het samenwerkingsverband heeft hierbij een faciliterende rol, en toetst enkel procedureel voordat een toelaatbaarheidsverklaring wordt afgegeven. Door het meten van de processen van ondersteuningstoewijzing op de juiste variabelen, krijgt het samenwerkingsverband inzicht in de effectiviteit en efficiëntie van die processen. Van belang is dat hetgene dat gemeten wordt ook een valide maat betreft voor hetgeen wat het samenwerkingsverband wil weten. Het samenwerkingsverband heeft daartoe een werkgroep dashboard ingericht, die zich voorafgaand aan 1 augustus 2014 buigt over de vraag welke variabelen van belang zijn op te nemen in een monitor. Het SWV is vertegenwoordigd in de landelijke werkgroep van de PO-Raad Onderwijsmonitor/dashboard en van de landelijke werkgroep van het NJI Monitor jeugdzorg. Voor leerlingen van wie vaststaat dat zij per definitie hun gehele schoolloopbaan aangewezen zijn op het speciaal onderwijs, wordt een sterk vereenvoudigde procedure rechtstreekse instroom opgesteld Oudertevredenheid Het voor iedere leerling organiseren van een passende onderwijsplek is het belangrijkste doel van het samenwerkingsverband. Bij het meten van de resultaten voor dit streven speelt ouder-tevredenheid een belangrijke rol. Ouders zijn immers vanaf het eerste moment betrokken bij het arrangeren van passende ondersteuning voor hun kind. Het samenwerkingsverband is voornemens om, als onderdeel van bredere monitoring, een kort en gericht eindgesprek te voeren met ouders wier leerlingen begeleid zijn naar een passend arrangement. Hierin worden de ouders gevraagd naar belangrijke succesindicatoren, zoals beleving en doorlooptijd. Hiernaast maakt het samenwerkingsverband gebruik van informatie uit de reguliere oudertevredenheidspeilingen van de afzonderlijke schoolbesturen. HOOFDSTUK 4 INRICHTING PASSEND ONDERWIJS In dit hoofdstuk geeft het samenwerkingsverband inzicht in hoe zij in de praktijk haar ondersteuningsvoorzieningen heeft ingericht. Daarbij wordt een onderscheid gemaakt tussen het aanbod (beschikbare ondersteuning, paragraaf 4.2 en ) en de route (procedures en voorwaarden, paragraaf 4.1, 4.4 en 4.5) van ondersteuning. 4.1 Vormgeving zorgplicht 6 Voor een schematisch overzicht van de arrangementen en het stroomschema zorgplicht in het swv, zie bijlage 4a en 4b.

15 De Wet Passend Onderwijs regelt met ingang van 1 augustus de zorgplicht. Zorgplicht betekent dat scholen en hun besturen verplicht zijn om te zorgen dat iedere leerling die op hun school zit, of die zich bij hun school aanmeldt een passende onderwijsplek binnen het samenwerkingsverband krijgt. Dat kan zijn op de school van aanmelding of op een andere school binnen of buiten het samenwerkingsverband. Essentie is dat de school van aanmelding (en haar bestuur) zorg draagt voor een passende onderwijsplek: bij uitvoering van die zorgplicht moet het schoolbestuur eerst kijken wat de school zelf kan doen. Vindt de school dat een leerling het beste naar een andere school binnen of buiten de regio van het samenwerkingsverband kan gaan, dan zorgt deze zelf voor een goede plek voor die leerling. Indien deze passende plek niet binnen afdoende tijd gevonden kan worden, is de school van aanmelding verplicht de betreffende leerling te plaatsen. De samenwerkende schoolbesturen in SWV Passend Onderwijs Drechtsteden hebben, naast de wettelijke verplichting die voortkomt uit de zorgplicht, met elkaar afgesproken dat binnen het samenwerkingsverband geen kind meer tussen wal en schip komt te vallen en geen ouder meer van het kastje naar de muur wordt gestuurd. Dit wordt bereikt doordat er in het aanbod van het samenwerkingsverband sprake is van een samenhangend en dekkend netwerk van basis- en extra ondersteuning, op grond waarvan de schoolbesturen ook in staat zijn aan hun zorgplicht te kunnen voldoen. 4.2 Basisondersteuning Een belangrijke voorwaarde voor het realiseren van de visie en de ambitie van de gezamenlijke besturen is dat er een niveau van basisondersteuning is afgesproken dat voor alle scholen in het samenwerkingsverband gelijk is. De term basisondersteuning doelt op datgene dat er van iedere school binnen het samenwerkingsverband verwacht wordt op het gebied van (passend) onderwijs en ondersteuning. Het omvat de bekwaamheidseisen die aan het personeel gesteld worden en de specifieke ondersteuningsmogelijkheden van de school, maar tevens maatregelen die bedoeld en/of beschikbaar zijn voor alle leerlingen. Daarbij kan gedacht worden aan IB, extra hulp en leertijd, inzet deskundigen in de school en het gebruik van protocollen. Het niveau van de basisondersteuning wordt beschreven in zowel het ondersteuningsplan van het samenwerkingsverband als in het schoolondersteuningsprofiel van elke school en wordt vastgesteld door de samenwerkende besturen binnen het samenwerkingsverband 7. Bij het bepalen van de hoogte van de basisondersteuning is er rekening mee gehouden dat het niveau van basisondersteuning een directe invloed heeft op de organisatie van ondersteuning in het samenwerkingsverband, en daarmee op de inzet van middelen en / of expertise. Immers, alle ondersteuning die niet onder de basisondersteuning valt, is automatisch extra ondersteuning. Voor extra ondersteuning moet voor de leerling een ontwikkelingsperspectief worden opgesteld, in op overeenstemming gericht overleg met de ouders (zie paragraaf 4.4.2). De beschrijving van de basisondersteuning betreft de gewenste situatie per 1 augustus 2014 (de startsituatie), wanneer de zorgplicht van start gaat. Het niveau van basisondersteuning berust op een afspraak van het nieuwe samenwerkingsverband, waaraan ouders rechten kunnen ontlenen. Dit aanbod mag van elke school verwacht worden. In het Referentiekader Passend onderwijs is vastgelegd uit welke vier onderdelen de basisondersteuning is opgebouwd. Basisondersteuning is een rijker begrip dan basiskwaliteit en omvat de volgende aspecten: 1) Basiskwaliteit Dit verwijst naar de minimale onderwijskwaliteit die gemeten wordt door het toezichtkader van de inspectie van het onderwijs. Scholen die onder het basistoezicht van de inspectie van het onderwijs vallen, hebben hun basiskwaliteit op orde. 2) Planmatig werken Dit gaat onder andere over de manier waarop de school nagaat welke onderwijsbehoefte leerlingen hebben, daarop een passend onderwijsaanbod organiseren en dat evalueren. 3) Preventieve en licht ondersteunende interventies Hierbij kan worden gedacht aan een aanbod voor leerlingen met dyslexie of een aanpak voor het voorkomen van gedragsproblemen. 4) Onderwijsondersteuningstructuur Dit verwijst naar de manier waarop de school de ondersteuning heeft georganiseerd en met andere organisaties en specialisten samenwerkt. 7 Zie bijlage 1 (Concept notitie basisondersteuning)

16 Concrete beschrijving van de grenzen van de basisondersteuning is van belang, aangezien het voor schoolbesturen helder maakt voor welke ondersteuning zij zelf verantwoordelijk zijn, al dan niet met inschakeling van expertise van buiten de school. Daarnaast moet het voor ouders duidelijk zijn waarop zij voor hun kind binnen de basisondersteuning aanspraak kunnen maken. Tenslotte is het van belang omdat de grens tussen basis- en extra ondersteuning zo helder mogelijk moet zijn. Dit laatste omdat scholen (lees: schoolbesturen) voor extra ondersteuning en toelaatbaarheidsverklaringen tot het SBO en SO een beroep moeten doen op de collectieve middelen van het samenwerkingsverband. Uitgaande van de in het Referentiekader aangebrachte onderverdeling van basisondersteuning worden in SWV Drechtsteden de volgende afspraken gemaakt: Basiskwaliteit en basisondersteuning Alle scholen van het samenwerkingsverband Passend Onderwijs Drechtsteden ontvangen door de onderwijsinspectie toezicht volgens een basisarrangement en voldoen aan de basiskwaliteit (peildatum 1 augustus 2014). Daarbij scoren zij voor een volwaardige voldoende, minstens een 3 op alle zorgindicatoren. Uit schoolondersteuningsprofielen is af te lezen dat alle scholen binnen het samenwerkingsverband op dit moment aan de bovengenoemde voorwaarden voldoen, zowel in de brede zin (basisarrangement) als wat betreft de zorg en ondersteuning voor leerlingen specifiek (zorgindicatoren inspectiekader, zie bijlage 5). Gelet op de toenemende verantwoordingseisen en mogelijke toekomstige (stille) bezuinigingen, wordt door het bestuur van het samenwerkingsverband voorlopig enige terughoudendheid betracht met betrekking tot verdergaande ambities op dit punt. Eerder zal worden ingezet op structurele borging van het huidige kwaliteitsniveau. Op langere termijn zal worden bezien of het wenselijk is op bepaalde onderdelen tot verdergaande ambities te komen Planmatig werken Het aspect planmatig werken wordt in beginsel ingevuld door de indicatoren uit het toezichtkader van de inspectie, vermeld onder Basiskwaliteit. In aanvulling op de standaarden uit het toezichtkader gebruikt het samenwerkingsverband aanvullende indicatoren voor handelingsgericht werken, in lijn met de intenties van passend onderwijs. Handelingsgericht werken is immers een belangrijke basis voor effectieve ondersteuningstoewijzing. Voor de beoordeling van HGW binnen de school is in de schoolondersteuningsprofielen een selectie van indicatoren gemaakt uit de door het samenwerkingsverband ontwikkelde Kijkwijzer Handelingsgericht werken. Op deze indicatoren (zie bijlage 6) moet minimaal voldoende worden gescoord. Op termijn zullen de ambities met betrekking tot HGW verder worden uitgewerkt. Voor het kunnen beoordelen of de scholen in het samenwerkingsverband voldoen aan deze standaarden voor handelingsgericht werken, wordt het schoolondersteuningsprofiel ingezet. Omdat dit profiel in belangrijke mate een zelfevaluatie van de scholen is, wordt een systematiek van collegiale visitatie ingericht, waarbij collega s (directieleden en/of intern begeleiders) een intersubjectief oordeel vellen over de stand van zaken op een school. Deze collegiale visitatie wordt cyclisch en op een auditachtige wijze ingericht, waarbij bijvoorbeeld ook gebruik wordt gemaakt van tevredenheidspeilingen onder ouders en leerlingen. De audit-werkwijze zal in worden ontworpen en ingericht Ondersteuningsstructuur De leidraad voor de op alle scholen aanwezige ondersteuningsstructuur is de route van ondersteuningstoewijzing binnen het samenwerkingsverband. Een uitgebreider beschrijving van de stappen in deze route is te vinden in paragraaf 4.4 (toeleiding tot zorg). Voor wat betreft het aanbod binnen de basisondersteuning beperken we ons tot de afspraak dat iedere school in staat moet zijn om op handelingsgerichte wijze gesignaleerde ondersteuningsbehoefte(n) van een leerling om te zetten in een (voorstel voor een) passend arrangement. Om aan deze afspraak te kunnen voldoen, is op de scholen een aantal basisvoorwaarden met betrekking tot het school- en ondersteuningsteam vereist: a) schoolteam 1. De school is in staat te signaleren dat een leerling zich niet ontwikkelt naar vermogen, en dit met behulp van HGW te vertalen naar concrete ondersteuningsbehoeften. Om dit in praktijk te brengen, werken de scholen daarom altijd volgens de principes van HGW. Dit zorgt ervoor dat er, op basis van een groepsplan kan worden bepaald wat een leerling (extra) nodig heeft. Voor eventuele extra

17 ondersteuning wordt dit zichtbaar in het ontwikkelingsperspectief. Tevens impliceert het dat ouders worden betrokken in alle stappen van het proces De school beschikt over goede/competente leerkrachten en intern begeleider. Kenmerken van een goede leerkracht zijn onder andere dat deze in staat is te reflecteren op het eigen handelen en de benodigde handelingen kan internaliseren. Op die manier kan de leerkracht systematisch en professioneel inspelen op gesignaleerde ondersteuningsbehoeften, eventueel met externe ondersteuning. Hiernaast heeft de leerkracht gedegen kennis van leerstrategieën en leerlijnen en is hij in staat een veilige leeromgeving te bieden. De eisen die gesteld worden aan de intern begeleider zijn vastgelegd in de notitie Intern Begeleider, bron van zorg 9 van het samenwerkingsverband 10. b) ondersteuningsteam Indien leerkracht en intern begeleider beide handelingsverlegen blijven, kan elke school de hulp inroepen van een ondersteuningsteam. Dit team, waarin de school samenwerkt met deskundigen aan de onderwijs- en opvoedingskant werkt, bestaat in de kern uit de intern begeleider, een orthopedagoog, een schoolmaatschappelijk werker en een jeugdarts/verpleegkundige 11. De scholen ontvangen een ondersteuningsbudget per leerling van het samenwerkingsverband. Dit budget wordt jaarlijks vastgesteld en is bedoeld als bijdrage in de kosten van de interne ondersteuning binnen de school. De orthopedagoog wordt betaald door het samenwerkingsverband (participatie ondersteuningsteam en psychodiagnostisch onderzoek). De schoolmaatschappelijk werker en jeugdarts/verpleegkundige worden bekostigd door de gemeente. Het ondersteuningsteam is in staat om op adequate wijze een passende onderwijsplek te arrangeren voor alle leerlingen en draagt daarmee wezenlijk bij aan de (versterking van) de ondersteuningsstructuur van de school. Over de taken en competenties van de orthopedagoog worden afspraken gemaakt binnen het samenwerkingsverband. Over de taken en competenties van de schoolmaatschappelijk werker en de jeugdverpleegkundige worden in het OOGO afspraken gemaakt met de gemeenten, die onder andere verantwoordelijk zijn voor de Centra voor Jeugd en Gezin. Een goede taakverdeling en afstemming tussen onderwijs en zorg is noodzakelijk. Als thuis hulp nodig is, merkt een leerkracht dat vaak als eerste aan een kind. De school moet dat signaal snel kunnen doorgeven aan een professional die de hulp aan de gezinskant goed kan organiseren. De competentiebeschrijvingen van deze functies/functionarissen worden door het bestuur van het samenwerkingsverband in ontwikkeld. c) Ontwikkelingsperspectief De school is in staat, eventueel met behulp van het ondersteuningsteam, een ontwikkelingsperspectief (OPP) op te stellen. Een OPP is wettelijk verplicht voor leerlingen met extra ondersteuning en wenselijk voor leerlingen die een eigen leerlijn volgen en/of gebruik maken van een aanvullend arrangement binnen de basisondersteuning. Het samenwerkingsverband heeft met de scholen afspraken gemaakt over de eisen waaraan het OPP moet voldoen Preventieve en licht curatieve interventies Dit aspect van de basisondersteuning is gericht op de ondersteuningsinterventies die de school biedt, al dan niet in samenwerking met de partners. De afspraken die voorgesteld worden zijn enerzijds gebaseerd op voorstellen daaromtrent uit het Referentiekader. Anderzijds zijn de voorstellen gebaseerd op de swv-rapportage van de schoolondersteuningsprofielen 12. In deze rapportage wordt duidelijk wat de grootste gemene deler in de ondersteuningsmogelijkheden van de scholen (en 8 Uit de swv-rapportage van de schoolondersteuningsprofielen kan worden geconcludeerd dat nagenoeg alle scholen inmiddels aan deze voorwaarde voldoen. Aandacht is nog nodig op het gebied van samenwerking (met leerlingen en met ouders). 9 Zie bijlage Uit de swv-rapportage van de schoolondersteuningsprofielen kan worden geconcludeerd dat nagenoeg alle scholen inmiddels beschikken over een gediplomeerd intern begeleider. Wat betreft relevante leerkrachtvaardigheden is nog aandacht nodig voor het verbeteren van zelfreflectie en het stellen van concrete en reële doelen. 11 Op dit moment wordt nog gebruik gemaakt van de huidige indeling van het schoolondersteuningsteam, met bijbehorende functies. Op termijn wil het samenwerkingsverband voor de invulling van het ondersteuningsteam toe naar het denken in termen van competenties, in plaats van functies. Dat zal betekenen dat er in het ondersteuningsteam sprake is van één onderwijsspecialist en één gezinsspecialist. 12 Bijlage 2

18 daarmee ook beschikbare interventies) in het samenwerkingsverband is. Feitelijk gaat het hier enerzijds om de beschikbaarheid van bijvoorbeeld protocollen en aanpakken en anderzijds om een aantal arrangementen die het samenwerkingsverband binnen de basisondersteuning (dus toegankelijk voor alle leerlingen) beschikbaar stelt. Op/voor de scholen binnen het samenwerkingsverband is beschikbaar: Voorzieningen van de scholen binnen de basisondersteuning: 1. Scholen werken met / beschikken over de volgende aanpakken/voorzieningen/protocollen 13 : a) De school werkt volgens het protocol Leesproblemen en Dyslexie b) De school werkt volgens het protocol Ernstige Reken-Wiskundeproblemen en Dyscalculie (2018) c) De school biedt fysieke toegankelijkheid voor leerlingen die dit nodig hebben d) De school biedt de beschikbaarheid van hulpmiddelen voor leerlingen die dit nodig hebben e) De school heeft een aanpak gericht op sociale veiligheid f) De school heeft een aanpak gericht op het voorkomen van gedragsproblemen g) De school heeft een onderwijsprogramma en leerlijnen die zijn afgestemd op leerlingen met een minder dan gemiddelde intelligentie. h) De school heeft een onderwijsprogramma en leerlijnen die zijn afgestemd op leerlingen met een meer dan gemiddelde intelligentie. i) De school heeft een aanbod gericht op de werkhouding van leerlingen. j) De school heeft een protocol voor medicijngebruik en medisch handelen. k) De school heeft een protocol voor rouwverwerking / overlijden. l) De school heeft een pestprotocol. m) De school heeft een protocol aanmelden AMK / meldcode kindermishandeling n) De school heeft een protocol voor incidentenregistratie o) De school werkt met een risico-inventarisatie gezondheid en veiligheid 2. In de schoolgebouwen is ruimte beschikbaar voor: a) één-op-één begeleiding b) een prikkelarme werkplek c) een (met pedagogische visie onderbouwde) time-out 3. Scholen kunnen een beroep doen op gediplomeerde deskundigen in de rol van: a) intern begeleider (op elke school aanwezig & gediplomeerd) b) specialist in gedrag en/of sociale vaardigheden c) taal/lees-specialist d) dyslexiespecialist e) hoogbegaafdenspecialist f) rekenspecialist (2018) Voorzieningen van het swv binnen de basisondersteuning: 1. Ondersteuningsteam Op het niveau van de individuele school hebben de scholen een ondersteuningsteam waarin de intern begeleider samenwerkt met externe functionarissen om snel en multidisciplinair problemen bij kinderen te kunnen beoordelen en een aanpak af te spreken en in gang te zetten. 2. Leesarrangement Het leesarrangement betreft een arrangement voor leerlingen in groep 3 en 4 die extra begeleiding nodig hebben bij de leesontwikkeling, maar niet in aanmerking komen voor een dyslexieverklaring. Met een dergelijke verklaring komen leerlingen in aanmerking voor, door de zorgverzekeraar vergoede, dyslexiebehandeling. Het samenwerkingsverband heeft, in overleg met de reeds binnen de regio van het samenwerkingsverband werkzame externe dyslexiebehandelaars, afspraken gemaakt over het tevens ondersteunen van leerlingen die geen dyslexieverklaring hebben. Het samenwerkingsverband bekostigt de inzet van deze behandelaars. 13 Voor zover er protocollen op landelijk niveau beschikbaar zijn (in ieder geval de meldcode kindermishandeling en de risico inventarisaties) wordt gewerkt met deze landelijke protocollen.

19 3. Diagnostisch Meldpunt De Intern Begeleider kan, na overleg met een of meerdere functionarissen van het ondersteuningsteam en met toestemming van ouders, besluiten om een leerling aan te melden voor nader psychodiagnostisch onderzoek. Deze onderzoeken worden verricht door medewerkers van het Diagnostisch Meldpunt. Het Diagnostisch Meldpunt is een samenwerking tussen het CED en SPON. De kosten voor psychodiagnotisch onderzoek door medewerkers van het Diagnostisch Meldpunt worden jaarlijks gefinancierd door het SWV. 4. Preventieve Ambulante Begeleiding Het bestuur van het SWV heeft besloten tot het organiseren van het aanbod van Preventieve Ambulante Begeleiding. Hiertoe heeft het bestuur een overeenkomst gesloten met SPON. Deze voorziening stelt scholen in staat om leerlingen met een speciale hulpvraag op het gebied van cognitieve en/of sociaal-emotionele ontwikkeling te ondersteunen. De kosten voor PAB worden betaald door het samenwerkingsverband, het arrangement is beschikbaar voor alle leerlingen die dit nodig hebben. 5. Route schoolverlaters PO-VO Het samenwerkingsverband houdt, in samenwerking met OSO/OnderwijsTransparant, een digitale systematiek van dossieroverdracht in stand (DOD) tussen PO en VO. Dit maakt continuïteit in arrangementen en een warme overdracht beter realiseerbaar Borging en toetsing Alle scholen van het samenwerkingsverband zullen per 1 augustus 2016 aan alle bovengenoemde voorwaarden in het kader van de basisondersteuning moeten voldoen. De werkgroep 1-zorgroute van het SWV zal worden ingezet bij het volgen van de ontwikkeling en het toetsen van de basisondersteuning. 4.3 Extra ondersteuning Voorzieningen en arrangementen extra ondersteuning in het samenwerkingverband 1. De Loep De LOEP staat voor de Leerling Onderwijs Expertise Plaats. De Loep is bestemd voor leerlingen binnen het Samenwerkingsverband Passend Onderwijs Drechtsteden met een plotselinge en snelle escalatie rond de opvang en begeleiding, zodanig dat de school moet besluiten om de leerling tijdelijk uit zijn/haar groep te halen en te kiezen voor een andere oplossing buiten de eigen school. Alle leerlingen binnen het samenwerkingsverband waarbij schorsing en/of verwijdering dreigt, komen in aanmerking voor een plaatsing op de LOEP. Binnen de Loep staat de leerling centraal. Veiligheid, vertrouwen, voorspelbaarheid en wederzijds respect is de basis waaruit gehandeld wordt. 2. Zorgarrangementen Ambulante Begeleiding cluster 3 en 4 De zorgarrangementen bieden een vorm van Ambulante Begeleiding. Specialisten op het terrein van speciaal onderwijs vanuit Yulius en Spon bieden aan de scholen hulp en ondersteuning voor leerlingen met onderwijsbehoeften binnen de kaders van cluster 3 en 4. Ze begeleiden leerkrachten en docenten bij het geven van onderwijs aan leerlingen met psychiatrische en/of sociaal-emotionele problematiek en/of leerlingen die vanwege een langdurige ziekte, handicap of (lichamelijke en/of verstandelijke) beperking, extra aandacht en zorg nodig hebben, zodanig dat deze leerlingen binnen het reguliere onderwijs of speciaal basisonderwijs goed kunnen functioneren. Een ambulant begeleider adviseert en ondersteunt leerkrachten, ouders en leerlingen. In samenspraak met school en ouders wordt een ontwikkelingsperspectief/ begeleidingsplan opgesteld. Hiernaast onderhouden ambulant begeleiders contact met (medisch) specialisten om hun adviezen te vertalen naar de schoolse situatie. De ambulant begeleiders richten zich op de totale ontwikkeling van de leerling en zijn/haar relatie met de omgeving en gaan daarbij uit van de wensen en de verwachtingen van de leerlingen, de ouders en de school. Centraal staat de wijze waarop de begeleiding ingevuld kan worden op grond van de hulpvraag en behoeften van de leerling, de ouders, de school. Hiervoor komt een ambulant begeleider regelmatig op school. Ambulante begeleiding is niet nieuw: ook de voormalige rugzakken bestonden voor plusminus 40% uit middelen die besteed dienden te worden aan AB. Echter, dit betrof een vaststaand bedrag, dat voor alle rugzakken hetzelfde was. Vanaf 1 augustus 2014 zal ambulante begeleiding op een flexibeler, meer op maatwerk gerichte wijze worden ingezet.

20 3. Maatwerk-arrangementen onderwijs Niet iedere ondersteuningsbehoefte die wordt geconstateerd is één-op-één te koppelen aan een bestaand arrangement in de basis- of extra ondersteuning. Sommige ondersteuningsbehoeften op het onderwijsvlak vragen om een arrangement dat op maat is gemaakt voor de specifieke leerling. Dit noemen we maatwerk-arrangementen. Deze arrangementen worden in het ondersteuningsteam van de school, in overleg met de juiste deskundigen, vormgegeven Combinatie-arrangementen onderwijs-cjg Indien er sprake is van gecombineerde ondersteuningsbehoeften in zowel het onderwijs- als in het gezinsdomein, wordt in overleg met de juiste deskundigen een gecombineerd arrangement vormgegeven. Het betreft daarbij een multidisciplinaire beoordeling, weging en vaststelling van de benodigde aanpak Scholen voor Speciaal Basisonderwijs (SBO) Het SWV beschikt over twee voorzieningen voor Speciaal Basisonderwijs, t.w. De Kameleon te Papendrecht en De Steenen Kamer te Zwijndrecht. De specialistische onderwijszorg in deze scholen is bestemd voor leerlingen die vanwege hun specifieke leer- en sociaal emotionele ontwikkelingsbehoeften onvoldoende profiteren van basisonderwijs. Deze scholen bieden kinderen een krachtige leeromgeving, passend bij hun eigen ontwikkelingsperspectief. Zij onderscheiden zich van de reguliere scholen in schoolorganisatie, pedagogisch klimaat, leerstofaanbod, didactisch en pedagogisch handelen en mogelijkheden van ondersteuning en hulpverlening Scholen voor Speciaal Onderwijs (SO) Het speciaal onderwijs is voor leerlingen die vanwege een lichamelijke, zintuiglijke of verstandelijke beperking of vanwege gedragsstoornissen extra zorg op school nodig hebben. De leerlingen krijgen in het speciaal onderwijs meer aandacht en ondersteuning en volgen het onderwijs in kleinere klassen dan in het reguliere onderwijs en het speciaal basisonderwijs. Vanuit samenwerkingsverband Passend onderwijs Drechtsteden worden leerlingen doorgaans verwezen naar de volgende voorzieningen voor speciaal onderwijs: n de scholen De Blije Gaarde, De Vlij en D Mytylschool de Vlij (SPON, Dordrecht)* Mytylschool de Vlij is een regionale school voor speciaal onderwijs aan leerlingen met een lichamelijke (LG) of een meervoudige beperking (MG). Ongeveer 70 leerlingen in de leeftijd van 4 tot 18 jaar bezoeken de school. Zij zijn afkomstig uit de regio Zuid-Holland Zuid. Het onderwijs en de therapie zijn gericht op het optimaliseren van de zelfstandigheid, de competentie en het welzijn van de leerlingen, opdat zij in de toekomst zo goed mogelijk in de maatschappij kunnen functioneren. De school wil bereiken dat de leerlingen aan het eind van hun schoolloopbaan over voldoende, dat wil zeggen bij hen passende, mogelijkheden en vaardigheden beschikken om met anderen te kunnen wonen, werken en leven. De Blije Gaarde (SPON, Dordrecht)* De Blije Gaarde is een bijzonder neutrale school voor zeer moeilijk lerenden. Alle leerlingen van De Blije Gaarde hebben een verstandelijke beperking. De school heeft te maken met sociaal-emotionele problematiek ( m.n. de acceptatie van de beperking, het gebrek aan zelfvertrouwen, slecht zelfbeeld, faalangst en gedragsproblematiek). In het lesprogramma komt dit aspect daarom structureel aan bod. Dordtse Buitenschool (SPON, Dordrecht)* De Dordtse Buitenschool is een school voor langdurig zieke kinderen (LZK, cluster 3). Veel van de leerlingen die de school bezoeken, ondervinden door schoolverzuim en leerachterstand belemmeringen in hun ontwikkeling. Ze hebben vaak behoefte aan (dagelijkse) medische zorg en 14 Het SWV Passend Onderwijs Drechtsteden heeft besloten tot een overgangsregeling m.b.t. de Leerling Gebonden Financiering (lgf) welke per 1 augustus 2014 door de rijksoverheid wordt opgeheven. De overgangsregeling garandeert ouders en scholen voortzetting van de bekostiging voor geïndiceerde leerlingen Ambulante Begeleiding, cluster 3 en 4 tot uiterlijk einde datum indicatie. Deze doorlopende verplichtingen maken dat het SWV in de schooljaren en beperkt middelen beschikbaar heeft voor deze nieuwe maatwerk-arrangementen. De verplichtingen betekenen tevens dat het SWV besloten heeft, gelet op de vooralsnog beperkte financiële ruimte voor nieuwe arrangementen prioriteit te geven aan de toekenning van de zorgarrangementen AB cluster 3 en 4. Het SWV verwacht de arrangementen bedoeld onder 3 in operationeel te hebben.