juli 2018 de redactie uitgever & redactieadres Wolters Kluwer Postbus GA Deventer

Transcriptie

1 VOORWOORD Voor u ligt de 8e editie van Sociaal Memo Ouderen. De eerste editie verscheen in In de jaren daarvoor verscheen een deel van de informatie in deze uitgave onder de titel Sociaal memo 1. Sociaal Memo Ouderen beschrijft op kernpunten alle belangrijke bepalingen uit wet- en regelgeving over sociale zekerheid in Nederland die betrekking hebben op het thema ouderen, zoals pensioen, AOW, sociale voorzieningen, toeslagen, zorg en arbeid. Deze onderdelen komen achtereenvolgens aan bod. Sociaal Memo Ouderen is bestemd voor hen die de behandelde wetgeving in voldoende mate beheersen om de gegeven feitelijkheden in het juiste verband te kunnen beoordelen en toe te kunnen passen. Toelichtende beschrijvingen zijn tot een minimum beperkt. De opzet van Sociaal Memo Ouderen leidt ertoe dat het noodzakelijk blijft de wettelijke en andere bronnen te raadplegen. Om dit bronnenonderzoek te vergemakkelijken, wordt in elke paragraaf verwezen naar wetteksten en uitvoeringsvoorschriften. In alle gevallen is de stand van wet- en regelgeving per 1 juli 2018 weergegeven, tenzij anders aangegeven. Sociaal Memo Ouderen maakt deel uit van de Memo-serie van Wolters Kluwer. Tot de serie behoren ook Fiscaal Memo en Sociaal Memo. Deze memo sbieden op een groot aantal onderwerpen de belangrijkste feiten en cijfers in hoofdlijnen. Voor Fiscaal Memo is er ook een app voor uw smartphone en tablet. Daarnaast bevat de serie Memo s die dieper ingaan op de materie, met meer ruimte voor wet- en regelgeving, jurisprudentie en toelichting. Het onderhavige Sociaal Memo Ouderen is een voorbeeld van een dergelijk Memo. Andere voorbeelden zijn Sociaal Memo Arbeid & Inkomen, Sociaal Memo Arbeidsongeschiktheid & Zorg en Sociaal Memo Kind & Gezin. Het volledige productaanbod kunt u vinden op Naast deze gedrukte uitgaven wijzen wij u ook graag op de gratis Wolters Kluwer Memo Update Service op internet. De laatstgewijzigde feiten en cijfers uit Fiscaal Memo en Sociaal Memo zijn op te vinden. Naast wijzigingen en aanvullingen op de inhoud van een verschenen editie van Fiscaal Memo en Sociaal Memo, treft u er een vooruitblik naar de nieuwe cijfers vanaf de komende peildatum 1 januari of 1 juli. Ook is aanmelding voor een gratis signalering mogelijk. Zo kunt u altijd over de meest recente informatie beschikken. 5

2 Voorwoord De producten en diensten uit de Memo-serie van Wolters Kluwer hebben als doel u op een prettige en efficiënte wijze van de belangrijkste informatie op uw vakgebied te voorzien. Uw reacties op onze producten en suggesties die kunnen leiden tot verbetering daarvan ontvangen wij graag op het hierna vermelde redactieadres. juli 2018 de redactie uitgever & redactieadres Wolters Kluwer Postbus GA Deventer boeken-nl@wolterskluwer.com 6

3 PENSIOEN 1. Pensioenstelsel in Nederland 1.1 Pensioengebouw 1 ¾ Pensioen is voorziening waaruit uitkering verstrekt wordt ¾ zodra pensioengerechtigde door ouderdom (ouderdomspensioen) of arbeidsongeschiktheid (arbeidsongeschiktheidspensioen) niet in staat is zelf voldoende inkomen te vergaren ¾ aan nabestaanden als inkomen wegvalt door overlijden van partner of ouder (nabestaandenpensioen). ¾ Nederlandse pensioenstelsel bestaat uit 3 pijlers pijler 1 overheid: van overheidswege gevormde voorzieningen voor ouderdom (AOW), nabestaanden (Anw), arbeidsongeschiktheid (WIA/ Wajong) pijler 2 werk: in verhouding tussen werknemer en werkgever overeenkomen pensioen, te beschouwen als aanvulling op pensioenuitkeringen uit pijler 1 pijler 3 privé: door iedere persoon zelfstandig in privé op te bouwen pensioenvoorziening, via sparen, beleggen of verzekeren (bijvoorbeeld oudedagsreserve, lijfrente en banksparen) in box 1 of sparen, beleggen of verzekeren (bijvoorbeeld nettopensioen of nettolijfrente) in box 3. ¾ Werknemer (waaronder dga) kan pensioenopbouw doen in pijler 1, 2 en 3. ¾ Zelfstandig ondernemer IB kan pensioenopbouw doen in pijler 1 en 3. ¾ Pensioenaanspraken van werknemers in pijler 2 ¾ worden geregeld en gewaarborgd in Pensioenwet, echter alleen optioneel voor dga ¾ worden fiscaal gefacilieerd via Wet LB 1964 (omkeerregeling en Witteveenkader) (zie 3.1) ¾ zijn te beschouwen als aanvulling op pijler 1 door inbouw van AOW/ Anw-uitkering (franchise). ¾ In privé op te bouwen pensioenvoorzieningen van pijler 3 (waaronder ook nettopensioen, zie 1.3) worden fiscaal gefacilieerd in Wet IB y Fiscaal Memo, 1.30, 1.43, 1.56, 3.4, 3.13; Sociaal Memo, 10, 11, 71, Begrippen 1 ¾ Partner ¾ echtgenoot ¾ geregistreerde partner ¾ partner als bedoeld in pensioenovereenkomst. Kijk voor meer informatie over de Memo-serie van Wolters Kluwer op 21

4 1.2 Pensioenstelsel in Nederland ¾ Partnerrelatie ¾ huwelijk ¾ geregistreerd partnerschap ¾ partnerrelatie als bedoeld in pensioenovereenkomst. ¾ Gepensioneerde ¾ pensioengerechtigde voor wie ouderdomspensioen is ingegaan. ¾ Pensioengerechtigde ¾ persoon voor wie op grond van pensioenovereenkomst pensioen is ingegaan. ¾ Pensioen ¾ tussen werkgever en werknemer overeengekomen ouderdomspensioen ¾ geldelijke uitkering, die vastgesteld of variabel is, voor (gewezen) werknemer bij wijze van inkomensvoorziening bij ouderdom arbeidsongeschiktheidspensioen ¾ geldelijke, vastgestelde uitkering wegens arbeidsongeschiktheid van (gewezen) werknemer, waarop recht bestaat na afloop van 104-wekentijdvak van loondoorbetalingsplicht bij ziekte of ZW-uitkering nabestaandenpensioen ¾ partnerpensioen - geldelijke uitkering, die vastgesteld of variabel is, voor (gewezen) partner wegens overlijden van (gewezen) werknemer ¾ wezenpensioen - geldelijke, vastgestelde uitkering voor kind tot wie overleden (gewezen) werknemer als ouder in familierechtelijke betrekking stond of voor diens stief- of pleegkind, wegens overlijden van (gewezen) werknemer. ¾ Vroegpensioen ¾ ouderdomspensioen dat uitsluitend voorziet in uitkering tot bereiken AOW-leeftijd, of pensioenleeftijd voor levenslang ouderdomspensioen. ¾ Nettopensioen ¾ ouderdomspensioen of nabestaandenpensioen in de vorm van nettopensioen als bedoeld in Wet IB 2001 (zie 1.3). ¾ Pensioenaanspraak ¾ recht op nog niet ingegaan pensioen, uitgezonderd overeengekomen voorwaardelijke toeslagverlening. ¾ Pensioenrecht ¾ recht op ingegaan pensioen, uitgezonderd overeengekomen voorwaardelijke toeslagverlening. ¾ Deelnemer ¾ werknemer of gewezen werknemer die op grond van pensioenovereenkomst pensioenaanspraken verwerft jegens pensioenuitvoerder. ¾ Gewezen deelnemer ¾ (gewezen) werknemer door wie op grond van pensioenovereenkomst geen pensioen meer wordt verworven 22 Kijk voor meer informatie over de Memo-serie van Wolters Kluwer op

5 Pensioenstelsel in Nederland 1.2 die bij beëindiging van deelneming pensioenaanspraak heeft behouden jegens pensioenuitvoerder. ¾ Pensioenverplichtingen ¾ verplichtingen van pensioenuitvoerder uit hoofde van pensioenaanspraken en pensioenrechten. ¾ Pensioeneenheid ¾ eenheid van deelname in beleggingsportefeuille waarbij waarde fluctueert met koersontwikkeling van portefeuille, en eventueel ontwikkeling levensverwachting. ¾ Premie ¾ in geld uitgedrukte periodiek vastgestelde structurele prestatie die verschuldigd is aan pensioenuitvoerder bestemd is voor ¾ verzekering van pensioen ¾ daaraan verbonden kosten. ¾ Premieovereenkomst ¾ pensioenovereenkomst inzake vastgestelde premie die uiterlijk op pensioendatum wordt omgezet in vastgestelde of variabele pensioenuitkering. ¾ Uitkeringsovereenkomst ¾ pensioenovereenkomst inzake vastgestelde pensioenuitkering. ¾ Kapitaalovereenkomst ¾ pensioenovereenkomst inzake vastgesteld kapitaal dat uiterlijk op pensioendatum wordt omgezet in vastgestelde of variabele pensioenuitkering. ¾ Dekkingsgraad ¾ verhouding tussen vermogen inzake bij pensioenfonds ondergebrachte pensioenregeling (en) technische voorzieningen van pensioenfonds. ¾ Werkgever ¾ degene die werknemer krachtens arbeidsovereenkomst naar burgerlijk recht of publiekrechtelijke aanstelling arbeid laat verrichten. ¾ Werknemer ¾ degene die krachtens arbeidsovereenkomst naar burgerlijk recht of publiekrechtelijke aanstelling arbeid verricht voor werkgever ¾ degene die als deelnemer is aangewezen in Generale regeling predikantspensioenen ¾ bestuurder van beursgenoteerde NV ¾ ambtsdragers kerkgenootschap Zevende-dags Adventisten met uitzondering van ¾ directeur-grootaandeelhouder (dga) ¾ werknemer die onder werkingssfeer van verplichtgestelde beroepspensioenregeling valt. ¾ Dienstbetrekking ¾ rechtsbetrekking tussen werkgever en werknemer. Kijk voor meer informatie over de Memo-serie van Wolters Kluwer op 23

6 1.2 Pensioenstelsel in Nederland ¾ Directeur-grootaandeelhouder (dga) ¾ (indirect) persoonlijk houder van aandelen die minimaal 10% van geplaatste kapitaal van vennootschap van werkgever vertegenwoordigen en waaraan stemrecht in algemene vergadering is verbonden, of ¾ houder van certificaten van aandelen, uitgegeven door tussenkomst van administratiekantoor waarvan hij voor minimaal 10% in bestuur vertegenwoordigd is, die ten minste 10% van geplaatste kapitaal van vennootschap vertegenwoordigen en aan welke aandelen stemrecht in algemene vergadering is verbonden. ¾ Scheiding ¾ echtscheiding ¾ ontbinding van huwelijk na scheiding van tafel en bed ¾ beëindiging van geregistreerd partnerschap anders dan door dood, vermissing of omzetting van geregistreerd partnerschap in huwelijk ¾ beëindiging van partnerrelatie als bedoeld in pensioenovereenkomst. ¾ Onder pensioen wordt niet verstaan VUT-uitkering, dit is ¾ geldelijke uitkering voor gewezen werknemer die wordt gedaan bij wijze van inkomensvoorziening bij ouderdom indien VUT-uitkering ¾ uiterlijk eindigt op datum waarop volgens AOW recht op ouderdomspensioen ontstaat bij bereiken van pensioenleeftijd voor levenslange ouderdomspensioen bij eerder overlijden, en ¾ gebaseerd is op overeenkomst die alleen aanspraak op uitkering toekent aan degenen die tijdens looptijd van regeling (maximaal 5 jaar), bepaalde leeftijd hebben bereikt, of Wet kaderregeling Vut overheidspersoneel. ¾ Pensioenwet is van overeenkomstige toepassing op ¾ persoon die geen werkgever of werknemer is, en in arbeidsverhouding werkt waarbij tegen beloning persoonlijke arbeid wordt verricht, en onder werkingssfeer valt van door verplichtgesteld bedrijfstakpensioenfonds uitgevoerde pensioenregeling ¾ op persoon die als zelfstandige onder werkingssfeer valt van door verplichtgesteld bedrijfstakpensioenfonds uitgevoerde pensioenregeling. 1. Art. 1, 2, 3 PW; art. 1 Regeling Pensioenwet en Wet verplichte beroepspensioenregeling. 24 Kijk voor meer informatie over de Memo-serie van Wolters Kluwer op

7 Pensioenstelsel in Nederland Nettopensioen 1 ¾ Aanspraken ingevolge nettopensioenregeling zijn vrijgestelde bezittingen in box 3 Wet IB ¾ Onder nettopensioenregeling wordt verstaan regeling die ¾ als doel heeft treffen van ouderdoms-/partner-/wezenpensioen (zie 3.3) of daarmee vergelijkbare voorziening ingevolge beroeps- of bedrijfstakpensioenregeling of buitenlandse pensioenregeling, en ¾ voldoet aan in Wet LB 1964 gegeven bepalingen omtrent afkoopverbod e.d., en ¾ verzekerd is bij toegelaten verzekeraar of pensioenfonds (zie 3.10) (eigen beheer niet toegestaan), en ¾ binnen gestelde begrenzingen blijft. ¾ Nettopensioenregeling kan voorzien in ¾ netto-ouderdomspensioen wordt tijdsevenredig opgebouwd op basis van beschikbarepremieregeling is gericht op pensioen dat na 40 jaren opbouw maximaal 75% bedraagt van gemiddelde bedrag dat boven aftoppingsgrens pensioengevend loon (2018: ) valt nettofactor voldoet aan in Wet LB 1964 gegeven bepalingen van ouderdomspensioen omtrent ingangsdatum (zie 3.3) ¾ nettopartnerpensioen wordt tijdsevenredig opgebouwd op basis van beschikbarepremieregeling is gericht op pensioen dat na 40 jaren opbouw maximaal 52,5% bedraagt van gemiddelde bedrag dat boven aftoppingsgrens pensioengevend loon (2018: ) valt nettofactor voldoet aan in Wet LB 1964 gegeven bepalingen van partnerpensioen omtrent leeftijd partner, bereikbaar pensioengevend loon, ontbrekende dienstjaren en ingangsdatum (zie 3.3) ¾ nettowezenpensioen wordt tijdsevenredig opgebouwd op basis van beschikbarepremieregeling is gericht op pensioen dat na 40 jaren opbouw maximaal 10,5% bedraagt van gemiddelde bedrag dat boven aftoppingsgrens pensioengevend loon (2018: ) valt nettofactor voldoet aan in Wet LB 1964 gegeven bepalingen van partnerpensioen omtrent bereikbaar pensioengevend loon en ontbrekende dienstjaren en van wezenpensioen omtrent ingangsdatum en volle wezen (zie 3.3) met dien verstande dat ¾ overschrijding van maximumopbouw onder voorwaarden is toegestaan (zie 3.3) ¾ beschikbare premie voor opbouw van nettopensioenaanspraken uit netto loon moet worden voldaan ¾ voor vaststelling premie gebruik kan worden gemaakt van nader gegeven premiestaffels. Kijk voor meer informatie over de Memo-serie van Wolters Kluwer op 25

8 1.3 Pensioenstelsel in Nederland ¾ Nettofactor is 100% 51,95% = 48,05%. ¾ Vrijstelling als bezitting in box 3 vervalt voor volledige waarde van aanspraak als besmette handeling wordt verricht ¾ niet langer voldoen aan voorwaarden nettopensioen ¾ (gedeeltelijke) afkoop, vervreemding, voorwerp van zekerheidsstelling ¾ overgang verplichtingen op niet-toegelaten verzekeraar ¾ werkgever verstrekt aan bel.pl. bijdrage voor nettopensioen, terwijl werkgever bijdrage niet in zelfde mate verstrekt aan overige werknemers met dien verstande dat ¾ na vervallen van vrijstelling in voorafgaande kalenderjaar, tot bezittingen moet worden gerekend 50% waarde van aanspraken per 1 januari van voorafgaande kalenderjaar jaarfactor (jaarfactor bedraagt uiteindelijk 10, vooralsnog geldt in 2018 als jaarfactor 3) (bel.pl. kan tegenbewijs leveren dat werkelijk genoten belastingvoordeel lager is, in welk geval genoten belastingvoordeel 100/1,2 tot bezittingen moet worden gerekend) ¾ vrijval aanspraak wegens einde binnenlandse belastingplicht niet als afkoop wordt beschouwd ¾ in Wet LB 1964 gegeven uitzonderingen op afkoopverbod ook voor nettopensioen gelden (zie 3.11). 1. Art f, 10a.15 Wet IB 2001; art. 30 Uitvoeringsregeling IB 2001; besluit , nr y Fiscaal Memo, 1.62; Fiscaal Memo Wet- & Regelgeving, Kijk voor meer informatie over de Memo-serie van Wolters Kluwer op