tover jij Wat tevoorschijn? Aan de wedstrijd! Klas tot en met Doe mee! docentenhandleiding docentenhandleiding Meedoen?
|
|
- Mathilda Bauwens
- 5 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 docentenhandleiding docentenhandleiding Wat tover jij tevoorschijn? a w e l s d e t r i j d s r eke zo er d On n o i t a ge on J Doe mee! Aan de wedstrijd! Stichting De Jonge Onderzoekers - Postbus EP Eindhoven - Tel. (040) Fax (040) Meedoen? Kijk Kijkop op 1 Klas N or o v tot en met N EM O, A ms ter dam 1 en a p ril 6
2 22 Inhoudsopgave Inleiding 2 Werken aan kerndoelen of eindtermen 3 Begeleiding 4 Onderzoek doen moet je leren 4 Leren beslissen 5 Opbouw vaardigheden bij onderzoeksopdrachten 5 Ondersteuning stap voor stap 6 Uw rol als begeleider 9 Onderzoek in de onderbouw en de kerndoelen 10 Een voorbeeld 11 Beoordeling en puntentelling van een onderzoek 12 Het beoordelen van een onderzoek 13 Onderzoek heeft nog nooit zo n grote rol gespeeld in het onderwijs als nu. Maar ook in vorige jaargangen waren deelnemende docenten enthousiast over de combinatie van het doen van onderzoeken en het meedoen aan de Wedstrijd van de Jonge Onderzoekers. Het geeft leerlingen een extra stimulans een onderzoek echt goed aan te pakken en af te ronden. Bovendien gebeurt er zo iets met al die onderzoeken die anders in een bureaulade verdwijnen. Alle reden dus om mee te doen! Voor de zesendertigste keer organiseren De Jonge Onderzoekers deze inspirerende wedstrijd voor leerlingen van tien tot twintig jaar. Wij dagen uw leerlingen uit een creatief onderzoek op het terrein van wetenschap en techniek te bedenken. Hierbij moet u denken aan onderwerpen die verband houden met vakken als aardrijkskunde, geschiedenis, algemene natuurwetenschappen, informatiekunde en techniek, maar ook onderzoek in andere richtingen zoals psychologie en ruimtevaart zijn welkom. Doe mee! Aan de wedstrijd!
3 Werken aan aan kerndoelen of eindtermen of eindtermen 33 Met de invoering van de vernieuwde kerndoelen per augustus 1998 en van de vernieuwde tweede fase in 1999 is er veel extra aandacht gekomen voor onderzoeksvaardigheden. Het leren doen van zelfstandig onderzoek, het bedenken en maken van een technisch product: u kunt er niet meer omheen. Onze wedstrijd is zo vorm gegeven dat hij prima in het vernieuwde onderwijs past. Wij helpen u en uw leerlingen niet alleen bij het opzetten en uitvoeren van het onderzoek, maar we bieden ook handreikingen bij het beoordelen van zo n onderzoek. Bij de wedstrijd hebben we een tweedeling voor de klassen. Er zijn twee categorieën: Idee voor de leerlingen van de klassen 1, 2 en 3. Project voor de leerlingen van de klassen 4, 5 en 6. Voor klas 1, 2 en 3 Voor klas 1, 2 en 3 Wij vragen uw leerlingen een probleem dat ze zelf kiezen te onderzoeken en op te lossen, in groepjes of individueel. Het onderzoek kan aansluiten op een vak, maar mag ook vakoverstijgend zijn. In de les kunnen de leerlingen de uitkomsten van hun onderzoek presenteren en kiest u samen met hen de beste resultaten uit. Deze stuurt u op voor de landelijke wedstrijd. Wie weet worden uw leerlingen genomineerd om voor de finale in NEMO een stand in te richten en hun onderzoek te presenteren. Een onderzoek doen met een groepje is een leerzame en leuke bezigheid. Maar een onderzoek opzetten en uitvoeren moet je leren. Bijna alles is is mogelijk... we bieden de de nodige steun!...en we bieden steun! De docent heeft daarin een begeleidende rol. Dat is wat anders dan helpen bij het oplossen van een vraagstuk of bij het huiswerk. Maar gezien de aandacht voor zelfstandig leren zal dit u niet helemaal onbekend voorkomen. Bovendien geven we u in deze handleiding de nodige tips en aanwijzingen. Voor klas 4, 5 en 6 Voor klas 4, 5 en 6 In de vernieuwde tweede fase is het doen van onderzoek van vitaal belang en maakt het profielwerkstuk deel uit van het examendossier. Wij willen graag het doen van onderzoek door jonge mensen stimuleren. Bij project, de categorie voor de bovenbouw, kunnen de betere werkstukken deelnemen aan de finale in NEMO. In klas 4, 5 en 6 doen leerlingen praktische opdrachten, zoals experimenteel onderzoek bij de natuurwetenschappen en praktijkopdrachten bij aardrijkskunde en geschiedenis. In klas 6 VWO en 5 Havo sluiten ze af met het profielwerkstuk. In deze brochure geven we aanwijzingen en tips hoe u uw leerlingen daarbij kunt begeleiden en welke onderzoeken voor inzending in aanmerking komen. Vergeet niet voor 1 maart 2005 de aanmelding(en) in te sturen!
4 44 Onderzoek doen doen moet je leren moet je leren Misschien hebben uw leerlingen nog weinig ervaring met het opzetten en uitvoeren van een zelfstandig onderzoek. Wij geven u graag enige ideeën over de manier waarop u hen kunt begeleiden. Ze zijn zowel op de onderbouw als op de bovenbouw van toepassing. Begeleiding Leraren zijn gewend te variëren naar omvang van de complexiteit van opdrachten. Moeilijker is het om te variëren in de mate van begeleiding. In school neemt de sturing met de leerjaren weliswaar af, maar soms ook weer toe als de leerstof complexer wordt. Een handig hulpmiddel is de tabel onder aan de pagina. Het uiteindelijke doel is dat leerlingen met weinig sturing een moeilijke opdracht tot een goed einde brengen. Maar de weg er naar toe kan beginnen bij A1 en via elke route naar C3 verlopen. Een horizontale stap betekent dat de begeleiding ongeveer hetzelfde blijft, maar dat de omvang of complexiteit toenemen. In de onderbouw zult u met de leerlingen eerder het traject A1 B1 C1 afleggen terwijl in de bovenbouw wellicht A2 B2 C3 meer voor de hand ligt. Zelfstandigheid en en begeleiding bij bij opdrachten. onderzoeksopdrachten. Leerlingen vinden onderzoeksopdrachten doorgaans nog moeilijk. Daarbij zijn sommige stappen, bijvoorbeeld het formuleren van vragen, veel lastiger dan andere. In de ene fase hebben ze dus meer steun nodig dan in de andere. Leerlingen zijn gebaat bij onderzoeksopdrachten op verschillende niveaus van complexiteit en sturing. Door die opdrachten in de goede volgorde uit te voeren, leren ze geleidelijk aan hoe ze zelfstandig een onderzoek kunnen doen. Een mogelijke volgorde bij het doen van een onderzoek: 1. Oriëntatie op het vraagstuk. 2. Onderzoeksvragen formuleren. 3. Onderzoeksaanpak formuleren. 4. Activiteitenplan opstellen. 5. Informatie verzamelen. 6. Informatie verwerken. 7. Onderzoeksvragen beantwoorden. 8. Resultaten overdragen. 9. Evalueren. De moeilijkheidsgraad Een onderzoeksopdracht kan variëren in moeilijkheid en in sturing. De moeilijkheidsgraad is afhankelijk van de omvang en de complexiteit van het onderzoek. De omvang De omvang van een onderzoek kunt u in het begin aanpassen door een aantal stappen over te slaan. U geeft bijvoorbeeld de eerste keer de onderzoeksvraag, de deelvragen en het bronnenmateriaal. De complexiteit De complexiteit kan betrekking hebben op het onderwerp, de vraag en de methode. Sommige onderwerpen zijn eenvoudiger dan andere omdat er veel minder factoren een rol spelen. De keuze voor realistische onderwerpen die voldoende praktische relevantie hebben zijn meestal al complex. Waar wel in gevarieerd kan worden is de vraagstelling. Een onderzoek bij de gammavakken bijvoorbeeld kan beschrijvend, verklarend, voorspellend, waarderend of probleemoplossend zijn. Van beschrijvend naar probleemoplossend neemt de complexiteit toe. De onderzoeksmethode kan natuurlijk ook variëren. Er zijn eenvoudige methoden van observeren en registreren maar er zijn ook technisch moeilijke metingen. Mate van begeleiding/moeilijkheidsgraad Makkelijk te doen: 1 Goed te doen: 2 Moeilijk te doen: 3 Weinig begeleiding: C1 C2 C3 Meer begeleiding: B1 B2 B3 Veel begeleiding: A1 A2 A3
5 Leren beslissen Leren beslissen In het overzicht geven we aan hoe u als docent uw begeleiding kunt laten afnemen. Daarbij gaan we uit van zes posities die een docent kan innemen. De docent... De docent voert uit De docent bepaalt wat er gebeurd, zonder de leerlingen inzicht te geven in de wijze waarop zijn beslissing tot stand gekomen is. Hij bepaalt het onderzoeksschema, geeft een onderzoeksvraag, biedt bronnenmateriaal aan, geeft een cijfer, enzovoorts. De leerlingen voeren de opdrachten uit, maar leren op deze wijze niet hoe ze zoiets zelf kunnen doen. De nadruk ligt op het werkstuk of verslag als product. Het onderwijs is niet procesgericht geeft voorbeeld De docent doet voor hoe een onderzoek moet worden uitgevoerd. Hij zegt wat hij doet en legt zijn strategie uit. Hij geeft bijvoorbeeld aan waarom de gegeven onderzoeksvraag een goede vraag is en een andere vraag niet. Leerlingen moeten aangeven wat ze achtereenvolgens doen en waarom ze de onderzoeksstappen zo uitvoeren geeft opties De docent begeleidt door terug te treden en te ondersteunen. De docent reikt bijvoorbeeld onderwerpen aan en de leerling maakt daaruit een keuze. Op dezelfde manier kan de docent onderzoeksvragen geven of voorbeelden van prestatievormen. Leerlingen verantwoorden hun keuze naar elkaar en naar de docent. De docent beslist over de mogelijke alternatieven en leerlingen maken een beredeneerde selectie geeft suggesties De docent treedt verder terug en ondersteunt waar nodig. Hij geeft suggesties en laat leerlingen alternatieven bedenken. Hij geeft bijvoorbeeld onderzoeksvragen en zegt: bedenk er zelf nog een paar. Of hij geeft een type bron waarbinnen leerlingen zelf hun informatie moeten zoeken. De docent beslist dus over een deel van de alternatieven of hij beslist ten dele over de alternatieven geeft criteria Hier bedenken leerlingen zelf alternatieven en geeft de docent criteria. Hij omschrijft bijvoorbeeld de eisen ten aanzien van de uit te voeren leeractiviteiten. Hij zegt bijvoorbeeld waar een verslag aan moet voldoen. Leerlingen werken een en ander uit en geven aan waarom ze denken dat ze aan de gestelde criteria voldoen geeft advies De docent laat leerlingen de onderzoekstaak zelfstandig uitvoeren. Hij is beschikbaar als gesprekspartner om te overleggen over elke onderzoeksstap. Hier beslissen de leerlingen. Ze verantwoorden hun beslissingen naar de docent. Onderzoeksstappen 1. Oriënteren 2. Onderzoeksvragen 3. Onderzoeksaanpak 4. Activiteitenplan 5. Gegevens verzamelen 6. Informatie verwerken 7. Vraag beantwoorden 8. Resultaten overdragen 9. Evaluatie 55 Een matrix van onderzoeksstappen en docentenposities. Onder aan de pagina vind u een mogelijke opbouw van de vaardigheden bij onderzoeksopdrachten. De veranderende positie van de docent bij opeenvolgende onderzoeksopdrachten toont een mogelijke leerlijn voor onderzoeksvaardigheden. Daarbij neemt de beslisruimte voor leerlingen per opdracht steeds verder toe. Bij elke volgende opdracht oefenen leerlingen in het uitvoeren van een of enkele onderzoeksstappen. Daarbij moeten ze steeds meer beslissingen zelf nemen. In de tweede fase is het zelfverantwoordelijk leren het ideaal. Uiteindelijk moeten docenten bij alle onderzoeksstappen positie 5 innemen. Ook in de meest gevorderde variant moet het te kiezen onderwerp relevant zijn binnen het examenprogramma. En blijft de docent verantwoordelijk voor de beoordeling. Veranderende positie docent bij opeenvolgende opdrachten Opbouw vaardigheden bij onderzoeks- opdrachten opdrachten Opdrachten onderbouw Opdrachten bovenbouw 1e 2e 3e 4e 5e 6e
6 66 Ondersteuning stap voor stap stap voor stap In het leerlingenmateriaal hebben we het onderzoek verdeeld in acht stappen. Per stap vind u hier suggesties om uw leerlingen te ondersteunen. Stap 1 Het Het vinden van van een onderwerp een onderwerp Bij het bedenken van een onderwerp voor een onderzoek kunt u uw leerlingen de volgende suggesties aan de hand doen. Ga uit van je eigen nieuwsgierigheid: wat wilde je altijd al weten of uitzoeken? Ga uit van de actualiteit: welke interessante onderwerpen zijn er de afgelopen tijd op televisie, op de radio en in kranten en tijdschriften aan de orde geweest? Sluit aan bij wat in de lessen aan de orde is gekomen: welke mogelijke onderzoeksvragen passen bij onderwerpen die in de afgelopen tijd in de klas aan de orde zijn geweest? Daarbij kunnen ook andere vakken betrokken worden. Kies een onderwerp waarover men verschillend denkt en/of waarover jij een duidelijke mening hebt. Soms is het verstandig om een definitieve keuze nog even uit te stellen. Schrap voorlopig alleen de onderwerpen die je niet interessant vindt of waarvan je mag verwachten dat de uitkomst maar voor een hele kleine groep interessant kan zijn. Ga voor de overgebleven onderwerpen na of er voldoende gegevens te vinden zijn. Dat kan door een snelle scan in de bibliotheek, op cd-rom, op internet maar ook via deskundigen die gemakkelijk en op korte termijn te benaderen zijn. Kies het onderwerp waarover de meeste of de meest geschikte gegevens beschikbaar zijn. U kunt de onderwerpkeuze ook in de les aan de orde stellen: kies een thema en ga samen met de klas na wat daaraan te onderzoeken valt. Bijvoorbeeld het thema water: leven in water, vervuild water, vervoer over water, vervoer onder water, een oceaan-verkenvoertuig dat rijdt op de bodem van de oceaan. Al associërend kunt u met de leerlingen via een thema op heel wat onderzoeksonderwerpen komen. Om de leerlingen na te laten gaan of een onderwerp geschikt is, kunt u ze de volgende controlevragen laten beantwoorden. Weet je al iets over het onderwerp? Is er een onderdeel dat interessant is om verder te onderzoeken? Weet je hoe en waar je aan ontbrekende informatie kunt komen? Voldoet het onderzoek aan de eisen van de docent en van de wedstrijd? Stap 2 Het Het formuleren van van vragen onderzoeksvragen Het formuleren van goede vragen is één van de moeilijkste aspecten van onderzoek doen. U zult sommige leerlingen dan ook veel steun moeten bieden. Afhankelijk van het niveau van zelfstandigheid van de leerlingen kunt u daarbij kiezen uit de volgende mogelijkheden. Doe het formuleren van de vragen voor en leg uit waarom je dat op die manier doet. Geef een aantal vragen en laat leerlingen beredeneren welke vragen geschikt zijn. Geef de leerling aanwijzingen waarop ze moeten/kunnen letten bij het formuleren van vragen. Geef de leerlingen de eisen waaraan een goede onderzoeksvraag moet voldoen.
7 77 Laat hen zelfstandig een onderzoeksvraag formuleren en geef desgevraagd advies. Wanneer u een moeilijk onderwerp aan de orde stelt of wanneer de leerlingen een complexer onderzoeksonderwerp kiezen, zult u hen weer wat meer steun moeten bieden. Veel onderzoeksvragen zijn op te splitsen in deelvragen. Als er te veel deelvragen komen is het onderwerp misschien te breed. Komen er weinig of geen deelvragen dan is het onderwerp misschien te smal. Probeer in te schatten of je iets nieuws aan het onderwerp kunt toevoegen of bestaande informatie tot iets nieuws kunt combineren. Stel dat je als hoofdvraag hebt: hoe maak je een spel dat gebruikt kan worden in de ruimte? Bedenk alles wat je kunt vinden over spelen en combineer dit met je kennis van het verschil tussen leven in de ruimte en leven op aarde. Probeer bij een nieuw spel gebruik te maken van de nieuwe situatie: bijvoorbeeld het ontbreken van zwaartekracht. Probeer aan te geven wat creativiteit is. Om te bepalen of een onderzoeksvraag geschikt is, zijn de volgende controlevragen handig: Is de vraag maar op één manier uit te leggen? Is de vraag door meten, onderzoek of een technische uitwerking te beantwoorden? Is het beantwoorden van de vraag uitvoerbaar, in de beschikbare tijd en met de beschikbare middelen? Stap 3 Het Het maken van van onderzoeksplan en werkplan een onderzoeksplan en een werkplan In het onderzoeksplan geven leerlingen aan hoe ze het onderzoek gaan aanpakken: welke onderzoeksaanpak ze gaan gebruiken, welke soort bronnen ze willen gebruiken en hoe ze de gegevens willen verkrijgen. Hierbij valt te denken aan het uitvoeren van een experiment, het bevragen van mensen door middel van een interview of enquête of het bestuderen van literatuur. Ook hier kunt u met behulp van de pocoschaal kiezen welke ondersteuning u biedt. Kies op het niveau van de doelgroep een geschikte onderzoeksvraag en: Geef een voorbeeld van een passende onderzoeksaanpak en leg uit waarom dat een goede aanpak is. Geef een aantal mogelijke aanpakken en laat leerlingen beredeneren welke vragen geschikt zijn. Geef leerlingen aanwijzingen waarop ze moeten/kunnen letten bij het formuleren van een onderzoeksaanpak. Geef leerlingen de eisen waaraan een goede onderzoeksaanpak moet voldoen. Laat ze zelfstandig een onderzoeksaanpak formuleren. Een goede onderzoeksaanpak biedt een redelijke garantie dat het onderzoek iets oplevert. Een onderzoek leidt echter niet altijd tot het gewenste resultaat. Geef in het begin aan dat een onderzoek altijd een voldoende op zal leveren als het volgens een bepaald schema wordt uitgevoerd. De leerlingen kunnen met de volgende vragen controleren of ze aan alle aspecten hebben gedacht: Welke soort informatie heb ik nodig? Hoe kan ik die informatie vinden? Welke hulpmiddelen ga ik daarbij gebruiken? Een werkplan geeft een overzicht van de activiteiten, de taakverdeling en een tijdsplanning. Bij een eerste controle zijn de maximale tijd die beschikbaar is en de inleverdata van belang. Van daaruit kan worden terug geredeneerd en zonodig worden bijgesteld. Als leerlingen al eens eerder een onderzoek hebben gedaan, refereer dan aan de opgedane ervaringen. Is dat niet het geval, laat hen dan na korte tijd de geschatte tijd vergelijken met de werkelijk bestede tijd. Op grond hiervan kunnen ze zo nodig het werkplan voor het vervolgtraject aanpassen. Om inzicht te krijgen in de werkelijke tijds- en taakverdeling is een logboek een goed middel. Achteraf hebt u als docent ook een prima handvat om het proces te bespreken. U zult zien dat leerlingen veel eigen tijd in uitdagende projecten stoppen. Laat dat ook tot uiting komen in de waardering. Ook zult u merken dat er grote verschillen optreden. Sta dat toe. Laat leerlingen altijd hun onderzoeksplan en hun werkplan aan u voorleggen en geef hen daarop feedback. Het kan veel onnodig werk en teleurstellingen voorkomen.
8 88 Stap 4 Het Het verwerven van informatie van informatie Hierbij gaat het om drie zaken: 1. Leerlingen bereiden de informatieverzameling gericht voor. Wat zij daarbij concreet moeten doen is afhankelijk van de gekozen methode van informatie verzamelen. Bij enquêteren valt hier bijvoorbeeld te denken aan het opstellen van een vragenlijst en het trekken van een enigszins verantwoorde steekproef, bij een experiment aan het maken van de proefopstelling en het vaststellen van de meetmethode. 2. Leerlingen verzamelen de informatie: in de bibliotheek, op internet, via enquêtes, via interviews of via experimenten. 3. Leerlingen beoordelen de verzamelde informatie op bruikbaarheid, relevantie, betrouwbaarheid en representativiteit. Ook dit is weer afhankelijk van de manier van gegevens verzamelen. De volgende controlevragen kunnen daarbij behulpzaam zijn: Worden de onderzoeksresultaten beïnvloed door omstandigheden van buitenaf? Zo ja, hoe? Zijn er voldoende metingen of observaties gedaan, of voldoende bronnen geraadpleegd? Is er voldoende variatie in de geraadpleegde bronnen, bijvoorbeeld voor- en tegenstanders, betrokkenen en buitenstanders? Is duidelijk aangegeven wat de kleur van de bronnen is, bijvoorbeeld hoe de bron bij het vraagstuk betrokken is en welke positie en belangen de bron heeft? Stap 5 Het Het verwerken van informatie van informatie Voor het ordenen van informatie zijn deelvragen heel handig: ze kunnen gebruikt worden om deelonderwerpen te onderscheiden. Als er geen deelvragen geformuleerd zijn, kunnen de volgende aspecten handig zijn om onderscheid te maken: kenmerken, ontwikkelingen, oorzaken, gevolgen, voor- en nadelen, maatregelen, effecten, opvattingen en voor- en tegenargumenten. Laat de leerlingen onderscheid aanbrengen tussen verzamelde gegevens en letterlijke citaten en de interpretatie ervan. De bewerking van informatie hangt af van de soort gegevens. Bij talige gegevens gaat het om inhoudsanalyse en het maken van een samenvatting. Daarbij zijn de deelvragen of gekozen aspecten richtsnoer. Bij cijfermatige gegevens gaat het om rekenkundige bewerkingen en een overzichtelijke representatie daarvan, bijvoorbeeld in tabellen, grafieken of kaarten. Als leerlingen problemen hebben met de interpretatie, kunt u met hen terugkijken naar de onderzoeksvraag: zijn de samenhangen, oorzaken en gevolgen waar de leerling naar zocht te ontdekken of juist niet? Ook als dat onverhoopt niet het geval is moeten ze dat aangeven en beredeneren waaraan dat zou kunnen liggen. Misschien kunnen ze een suggestie doen voor een vervolgonderzoek. Leg hen uit dat het onderzoek niet mislukt is en dat ze niet weer van voor af aan hoeven te beginnen.
9 99 Stap 6 Stap 7 Conclusies formulereleren en en vragen van van informatie Het Het overdragen beantwoorden beantwoorden De meeste zaken zullen bij het bewerken en interpreteren van de gegevens al wel duidelijk zijn geworden. Bij deze stap zetten leerlingen de zaak nog eens helder op een rijtje: ze formuleren eerst de antwoorden op hun deelvragen of lopen de gekozen aspecten langs om vervolgens de hoofdvraag te beantwoorden. Om herhalingen te voorkomen kunt u hen laten verwijzen naar gegevens en uitwerkingen elders in het verslag. Als leerlingen vast lopen is het handig hen nog eens te wijzen op het type onderzoeksvraag dat ze gesteld hebben. Een voorbeeld: een beschrijvende vraag hoeft slechts een beschrijving of inventarisatie op te leveren en een conclusie bij zo n onderzoek geeft dan bijvoorbeeld aan of en in hoeverre de beschrijving klopt met wat er over het beschreven verschijnsel bekend is. In veel stappenplannen in leerboeken wordt de leerling gevraagd een eigen mening te geven. Dat is eigenlijk vooral aan de orde als het een waarderende onderzoeksvraag betreft en zelfs dan niet altijd. Je kunt immers ook een onderzoek doen naar de mening of opvattingen van anderen. Bij overdracht van informatie moet de leerling zich altijd afvragen wat het doel van de presentatie is en aan wie gepresenteerd moet worden. Met doel en doelgroep voor ogen moet het medium en de middelen worden gekozen. Als de doelgroep de klas is, vraagt dat een andere presentatie dan wanneer het resultaat aan de gemeenteraad voorgelegd wordt. De eisen die u aan de presentatie van de resultaten stelt hangen natuurlijk sterk samen met de omvang en het soort onderzoek. Bij een experiment in een schoolse setting, waarbij alleen aan de leraar gerapporteerd hoeft te worden, kunt u volstaan met een korte beschrijving van de onderzoeksvraag, de proefopstelling, het protocol van het experiment en enkele conclusies Betreft het een groter onderzoek, bijvoorbeeld in het kader van een profielwerkstuk, of een project waaraan eerdere leerlingen hebben bijgedragen, dan kunt u van de leerlingen tevoren een presentatieplan vragen waarin ze keuze voor media en middelen verantwoorden door een relatie te leggen met doel en doelgroep van de taken en de taakverdeling hebben beschreven. Voor de vorm en de eisen die DJO aan het verslag stelt verwijzen we naar de reglementen. Met name artikel 4. De reglementen kunt u vinden op onze site Stap 8 Het Het onderzoek beoordelen beoordelen We gaan ervan uit dat je leert onderzoeken door het te doen. Dus kun je er ook van leren als je het gedaan hebt. Laat de leerlingen een even lange lijst maken van dingen waar ze tevreden over zijn als van die waar ze niet tevreden over zijn. Uw rol rol als als begeleider begeleider Laat leerlingen duidelijk merken dat u een begeleider bent, en geen inhoudelijke deskundige die geraadpleegd kan worden: ask three before you ask me. Laat merken dat ze uw collega s wel als deskundigen kunnen gebruiken. Help leerlingen zeker niet door het werk voor hen te doen.
10 10 Onderzoek in in de de onderbouw en de kerndoelen en de kerndoelen In de herziende kerndoelen voor de basisvorming neemt actief en onderzoekend leren een belangrijke plaats in. In de algemene doelen, die voor alle vakken in de basisvorming gelden, staat een aantal streefdoelen over leren leren. We lichten er één uit: de leerling leert een eenvoudig technisch, natuurwetenschappelijk of maatschappelijk vraagstuk planmatig te onderzoeken. Deze algemene doelen worden in de kerndoelen voor de vakken verder uitgewerkt. We lopen een aantal vakken langs. Aardrijkskunde en geschiedenis en geschiedenis Bij aardrijkskunde en geschiedenis in de onderbouw wordt het doen van onderzoek gekoppeld aan de eigen omgeving. De kerndoelen voor aardrijkskunde zeggen daarover het volgende: De leerlingen kunnen zo zelfstandig mogelijk een eenvoudig aardrijks- kundig onderzoek van beperkte omvang in de eigen omgeving verrichten en daarbij de aardrijkskundige vaardigheden toepassen. Geschiedenis heeft een vrijwel gelijkluidend kerndoel. Natuur- en scheikunde scheikunde Bij natuur- en scheikunde vinden we de algemene doelstelling over onderzoek doen terug in zowel de doelstelling voor het vak als in de kerndoelen. De betreffende kerndoelen luiden: De leerlingen kunnen in directe relatie met kerndoelen uit de andere domeinen natuurkundige en scheikundige grootheden, eenheden en relaties hanteren. De leerlingen kunnen zo zelfstandig mogelijk een eenvoudig natuurwetenschappelijk onderzoek van beperkte omvang voorbereiden, uitvoeren en beschrijven...
11 111 Proeven ontwerpen om een eenvoudige probleemstelling te onderzoeken. Practicummaterialen herkennen en op adequate wijze inzetten voor proeven. Proeven voorbereiden en uitvoeren. Relevante waarnemingen doen en conclusies trekken. Mondeling of schriftelijk verslag doen van zelf uitgevoerde experimenten. Resultaten van zelf uitgevoerde proeven toelichten en/of verklaren. Biologie Biologie Voor biologie is één en ander op vergelijkbare wijze omschreven als bij natuur- en scheikunde; zowel in de algemene doelstelling als in de kerndoelen. Biologie heeft een vergelijkbare omschrijving voor een eenvoudige natuurwetenschappelijk onderzoek. Bovendien wordt bij de biologische vaardigheden ook experimenteren genoemd. Techniek: Techniek: Een verhaal apart! Bij techniek is een heel domein geweid aan het ontwerpen en maken van producten. Daarin worden doelen omschreven die betrekking hebben op het analyseren van technische ontwerpproblemen, het maken van een ontwerp voor een technisch product, het uitvoeren van een technisch ontwerp en het evalueren ervan. Bij het vak techniek staat niet het doen van een onderzoek centraal, maar het oplossen van een technisch probleem. Bij een technisch onderzoek gaat het er om dat een leerling analyseert hoe een technisch product werkt. Bij het oplossen van een technisch probleem wordt gezocht naar een technische oplossing. Op het niveau van de leerling betekent dat dat er eerst een probleem geformuleerd moet worden en daarna zoekt men naar een technische oplossing van dat probleem. Een voorbeeld Een voorbeeld Probleem: Een gehandicapte die in een rolstoel zit die wel zijn armen en handen goed kan bewegen, kan niet het bovenraam openen of sluiten. Zoek een technische oplossing. Geen tijdelijke oplossing maar... De oplossing is dan niet dat een huisgenoot het raam op verzoek opent en sluit maar dat een constructie bedacht wordt waarmee de gehandicapte de handeling zelfstandig kan uitvoeren....bedenk een echte oplossing Een oplossing wordt bedacht en op een model uitgeprobeerd. Interessant is dan of het werkt, en ook of er nog verbeteringen denkbaar zijn. Dat kan gezocht worden in het goedkoper, makkelijker, kleiner maken van de oplossing maar ook in het universeler maken van de oplossing. Daarbij komt creativiteit kijken. Voor de fases bij een technisch ontwerp verwijzen we naar het leerlingenmateriaal.
12 12 12 Beoordeling en en puntentelling van een onderzoek van een onderzoek Fases bij het doen van een onderzoek. Fases bij het maken van een ontwerp. Inhoud Aanpak Zelfstandigheid Max. totaal score Kiezen en formuleren van de hoofdvraag. Het formuleren van deelvragen. Het kiezen van deelactiviteiten/de manier van gegevens verzamelen. De bronnen. Het maken van een werkopzet Voor de uitvoering: tijden taakverdeling, hulpmiddelen. Kiezen en formuleren van het technische probleem Het nader inkaderen van het technische probleem. Het verzamelen van informatie/bronnen. Het maken van schetsjes van mogelijke oplossingen, keuze van de oplossing, opstellen van een planning, taakverdeling C+3 B+1 A-1 idem idem idem Beoordeling/controle beslissing door de docent: hulp bij het alsnog in orde maken levert aftrek op Uit de onderzochte bronnen gegevens en informatie verzamelen en ordenen. Het verwerken van de verzamelde gegevens en informatie in de vorm van antwoorden op de deelvragen. Uitwerken van de tekening, opzetten van de realisatie, verzamelen van het benodigde materiaal Het realiseren van de technische oplossing: toetsen van de oplossing: het verbeteren van de technische oplossing C+5 B+2 A-2 idem Beoordeling/controle beslissing door de docent: hulp bij alsnog in orde maken levert aftrek op Op de gestelde hoofdvraag met behulp van de antwoorden op de deelvragen een beargumenteerd antwoord geven, of een conclusie geven over de geldigheid van de getoetste onderzoekshypothese Het maken van 2 posters en het voorbereiden en geven van een presentatie Eindbeoordeling Een verslag schrijven over het bereikte resultaat. Een beschouwing over andere oplossingen. Mogelijke verbeteringen. Van model naar werkelijkheid aangeven. Het maken van posters en het voorbereiden en geven van een presentatie idem idem Maximale score
13 Het beoordelen van een onderzoek van een onderzoek Op de vorige pagina staat een opzet van de beoordeling van een onderzoek en een voorstel voor puntentelling. U kunt deze natuurlijk aanpassen of er zelf één ontwerpen. Opmerkingen Opmerkingen A (veel begeleiding) B (minder begeleiding) en C (weinig tot geen begeleiding) duiden op de mate van zelfstandigheid; zie hiervoor Onderzoek doen moet je leren. Door tussentijds beoordeling en controle beslissingen in te lassen kunt u voorkomen dat leerlingen vastlopen of er te lang over gaan doen. U hoeft zich niet aan deze waarneming te houden u dient wel de leerlingen zo duidelijk mogelijk te maken hoe u waardeert. DJO kan bij een jurering achteraf niet alle fases beoordelen, daarom vragen we ook uw beoordeling mee te sturen. Aan de hand van het schema kunt u leerlingen ook vragen elkaars voortgang te bewaken en te beoordelen. We geven tips om zelf een beoordelingsmodel te maken. Bij het maken van een beoordelingsmodel gaat het in essentie om de volgende stappen: a. Bepaal de aspecten waarop de leerling beoordeeld gaat worden. b. Vul die aspecten zo nodig nader in met kijkpunten. c. Hang aan elk aspect een beoordelingsschaal. d. Bepaal zo nodig de wegingsfactor voor elk aspect. e. Bepaal de omrekentabel voor het omzetten van de totaalscore in een cijfer. Een Een korte toelichting toelichting 1. Aspecten Bij de keuze van de aspecten gaat het vooral om verbijzonderingen van: Vakinhoudelijke aspecten. Algemene vaardigheden zoals informatie-, bepalings-, onderzoeks-, standpunt- en ontwerpvaardigheden en vakspecifieke uitwerkingen daarvan. Algemene vaardigheden ten aanzien van het presenteren van leerresultaten (presentatievaardigheden) en vakspecifieke uitwerkingen daarvan. Strikt genomen vormen de presentatievaardigheden geen aparte categorie, maar ze worden wel vaak afzonderlijk beoordeeld. Wanneer er sprake is van groepswerk, geef dan aan hoe u dat gaat beoordelen. 2. Kijkpunten Wanneer het te beoordelen aspect een nadere concretisering vereist, kan deze als aandachtspunt of kijkpunt in het beoordelingsschema worden opgenomen. 3. Schaal Bij de keuze van een schaal kunt u uitgaan van de gebruikelijke 10-puntschaal of van een iets globalere 5-puntschaal. Op die 5-puntschaal staan de scores voor de volgende waarderingen: 1 = slecht 2 = onvoldoende 3 = voldoende 4 = goed 5 = zeer goed Weging Wanneer bepaalde aspecten zwaarder mee tellen, dan kunt u dat aspect een wegingsfactor geven. Het aantal punten voor dat aspect telt dan bijvoorbeeld twee of drie maal. Het is echter beter om na te gaan of een van de geformuleerde kijkpunten als afzonderlijk beoordelingsaspect kan worden benoemd. Het geeft de leerling concretere feedback en het bespaart extra rekenwerk. 5. Cijfer Geef aan hoe u de score omzet in een cijfer. U kunt daarvoor de omrekeningstabellen hanteren die in vrijwel elke docentenagenda staan. Uitvoering Het is aan te bevelen om het beoordelingsmodel in een apart document op te nemen. U kunt het dan ook samen met de praktische opdracht aan leerling uitreiken. Ze kunnen dan direct zien waarop ze beoordeeld gaan worden. Verder verwijzen we naar een publicatie van het CITO in opdracht van het project management voortgezet onderwijs: Handleiding profielwerkstuk door Roel Sinkeldam e.a.
14 Sponsors Doe mee! Aan de wedstrijd! Doe mee! Aan de wedstrijd! De Nationale Wedstrijd bestaat inmiddels zesendertig jaar en vormt ondermeer het selectiecriterium voor een aantal internationale wedstrijden en evenementen. Vooral de laatste jaren doet Nederland het erg goed op internationale wedstrijden. De Wedstrijd is opgesplitst in twee categorieën: Idee, voor leerlingen van de eerste drie klassen, en Project, voor leerlingen van klas 4, 5 en 6. Colofon Tekst en fotografie: De Jonge Onderzoekers Concept, vormgeving, website en productie: Reclamebureau MDesign, Lelystad 2004 DJO DJO is geïnteresseerd in uw commentaar of tips. Met uw mening en voor meer informatie over de activiteiten van DJO kunt u contact opnemen met: Nationale Wedstrijd voor Jonge Onderzoekers Postbus EP Eindhoven Tel Fax wedstrijd@djo.nl Internet
Zappenonderzoek begeleiden en ontwerpen
Zappenonderzoek begeleiden en ontwerpen Ondersteuning stap voor stap bij zelfstandig onderzoek doen door Henk Ankoné, SLO De uitgebreidere stappenplannen voor het doen van onderzoek gaan uit van ongeveer
Nadere informatiePROFIELWERKSTUKBOEKJE
PROFIELWERKSTUKBOEKJE HAVO/ATHENEUM 2012/2013 Naam: Klas: HET PROFIELWERKSTUK LEERLINGENBOEKJE HAVO4/ATHENEUM 5 2012-2013 Een van de onderdelen van het examen is het profielwerkstuk (PWS). In dit werkstuk
Nadere informatieHandleiding bij het maken van een profielwerkstuk. april 2012
Handleiding bij het maken van een profielwerkstuk april 2012 Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. De tijdlijn 3. De verschillende fasen 4. Onderwerp zoeken 5. Informatie zoeken 6. Nog 10 tips 7. De beoordeling
Nadere informatiePWS - Fase 1 - Plan van aanpak Behaald 0 van de 25 punten
PWS - Fase 1 - Plan van aanpak Behaald 0 van de 25 punten Beoordeling Te behalen Behaald 1. Past het onderwerp/ontwerp bij het vak/de vakken? 1 Herkenbaarheid van het vak of de vakken. Past het onderwerp
Nadere informatieHet profielwerkstuk. 2. Eisen en voorwaarden Het profielwerkstuk moet aan een aantal eisen en voorwaarden voldoen:
-1- Het profielwerkstuk 1. Inleiding Hier staat hoe u te werk gaat bij het maken van het profielwerkstuk. Ook de eisen waaraan het moet voldoen zijn opgesomd. Verder geeft het u een voorbeeld van een plan
Nadere informatieOpm: Bij een onvoldoende beoordeling is het invullen van het veld opmerkingen door de begeleider verplicht.
Beoordeling I: Het Plan van Aanpak (eerste versie) Datum: 1. Past het onderwerp in het profiel - aangeven bij welke vakken het werkstuk aansluit - zijn de vakken herkenbaar in het plan on ed Afspraken
Nadere informatieVoorlichting 4-HAVO. Profielwerkstuk. 7 april 2016
Voorlichting 4-HAVO Profielwerkstuk 7 april 2016 Onderwerpen voorlichtingsbijeenkomst Wat is een profielwerkstuk (pws)? Het belang van het pws Alleen of samen? Onderwerpen van het pws Welke vorm heeft
Nadere informatieONDERZOEK DOEN HOE DOE IK DAT? WORKSHOP PLUSWEEK KLAS 1, 2, 3
ONDERZOEK DOEN HOE DOE IK DAT? WORKSHOP PLUSWEEK KLAS 1, 2, 3 WAAROM ONDERZOEK? Onderzoek doen is een belangrijke wetenschappelijke vaardigheid. Tijdens de plusweek ga je leren hoe je dat moet doen. Je
Nadere informatieAfdeling VAVO. Praktische opdracht VMBO. Handleiding
Afdeling VAVO Praktische opdracht VMBO Handleiding Inleiding In deze inleiding staat hoe u het maken van een praktische opdracht het beste kunt aanpakken. De aanwijzingen, die gegeven worden zijn niet
Nadere informatieOpm: Bij een onvoldoende beoordeling is het invullen van het veld opmerkingen door de begeleider gewenst.
Beoordeling I: Het Plan van Aanpak (eerste versie) Datum: 1. Past het onderwerp in het profiel - aangeven bij welke vakken het werkstuk aansluit - zijn de vakken herkenbaar in het plan on ed Afspraken
Nadere informatieProfielwerkstuk Het stappenplan, tips en ideeën
Profielwerkstuk Het stappenplan, tips en ideeën Ga je een profielwerkstuk maken? Dan is orgaan- en weefseldonatie een goed onderwerp! Hier vind je allerlei tips, bronnen en ideeën om een profielwerkstuk
Nadere informatieAfdeling VAVO. Praktische opdracht HAVO/VWO. Handleiding
Afdeling VAVO Praktische opdracht HAVO/VWO Handleiding Inleiding Voor verschillende vakken dient u een praktische opdracht te maken. In deze handleiding staan instructies voor het maken van een praktische
Nadere informatieProfielwerkstuk: stappenplan, tips en ideeën
Pagina 1 Profielwerkstuk: stappenplan, tips en ideeën Je gaat een profielwerkstuk maken. Dan is euthanasie een goed onderwerp. Het is misschien niet iets waar je dagelijks over praat of aan denkt, maar
Nadere informatieHet profielwerkstuk
1 Het profielwerkstuk 2014-2015 1. Inleiding Het profielwerkstuk (pws) is een onderdeel van het examendossier. Het profielwerkstuk is een opdracht voor de studenten van de examenklas voor een van de vakken
Nadere informatieSECTORWERKSTUK 2013-2014
SECTORWERKSTUK 2013-2014 1 HET SECTORWERKSTUK Het sectorwerkstuk is een verplicht onderdeel voor alle leerlingen uit het Mavo. Het maken van een sectorwerkstuk is een manier waarop je, als eindexamenkandidaat,
Nadere informatieHandleiding profielwerkstuk 5-VWO (examen 2016)
Handleiding profielwerkstuk 5-VW (examen 2016) 1. INLEIDING Een van de onderdelen van het schoolexamen (SE) is het profielwerkstuk (PWS). Het PWS kun je beschouwen als een uitgebreide praktische opdracht
Nadere informatieHoe voer ik een onderzoek uit? Een stappenplan om te helpen een onderzoek uit te voeren.
Hoe voer ik een onderzoek uit? Een stappenplan om te helpen een onderzoek uit te voeren. Bij het doen van onderzoek onderscheid je vier fasen: 1 De fase van voorbereiding 2 De fase van uitvoering 3 De
Nadere informatieHandleiding voor de leerling
Handleiding voor de leerling Inhoudopgave Inleiding blz. 3 Hoe pak je het aan? blz. 4 Taken blz. 5 t/m 9 Invulblad taak 1 blz. 10 Invulblad hoofd- en deelvragen blz. 11 Plan van aanpak blz. 12 Logboek
Nadere informatieOpm: Bij een onvoldoende beoordeling is het invullen van het veld opmerkingen door de begeleider verplicht
Beoordeling Ia: Het Plan van Aanpak (eerste versie) Datum: 1. Past het onderwerp in het profiel - aangeven bij welke vakken het werkstuk aansluit - zijn de vakken herkenbaar in het plan on ed Afspraken
Nadere informatieMODEL B: Beoordelingsmodel PWS Binasvakken ( vernieuwde Tweede Fase ) De voorbereidingsfase: Zijn de leerlingen op zelfstandige wijze gekomen tot:
MODEL B: Beoordelingsmodel PWS Binasvakken ( vernieuwde Tweede Fase ) Bij de beoordeling van het PWS wordt uitgegaan van vier verschillende fasen, te weten: 1. De voorbereidingsfase 2. De onderzoeksfase
Nadere informatieDOMEINBESCHRIJVING 27 MEI 2014 VOORLOPIG CONCEPT
DOMEINBESCHRIJVING 27 MEI 2014 VOORLOPIG CONCEPT 1 VOORSTEL NIEUW DOMEIN A VAARDIGHEDEN 1.1 Doel en inhoud Dit domein omvat algemene en vakspecifieke vaardigheden die verkaveld zijn in de subdomeinen A1
Nadere informatieVaardigheden - Enquête HV12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.
Auteurs VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 22 August 2016 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/52705 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.
Nadere informatieProfielen. Inhoud. 1. Het profielwerkstuk. Stappenplan, tips en ideeën Profielwerkstuk
Ben je op zoek naar een onderwerp voor je profielwerkstuk? Dan is het Woudagemaal misschien interessant voor je. Profielen Volg je het profiel Natuur & Techniek, dan zit je goed! Want in dit stappenplan
Nadere informatieOpm: Bij een onvoldoende beoordeling is het invullen van het veld opmerkingen door de begeleider verplicht
Beoordeling I: Het Plan van Aanpak (eerste versie) Datum: 1. Past het onderwerp in het profiel - aangeven bij welke vakken het werkstuk aansluit - zijn de vakken herkenbaar in het plan on ed Afspraken
Nadere informatieBeoordeling van het PWS
Weging tussen de drie fasen: 25% projectvoorstel, 50% eindverslag, 25% presentatie (indien de presentatie het belangrijkste onderdeel is (toneelstuk, balletuitvoering, muziekuitvoering), dan telt de presentatie
Nadere informatieRSC PROFIELWERKSTUK 2015 / 2016 PLAN VAN AANPAK EN LOGBOEK
Beste leerling, RSC PROFIELWERKSTUK 2015 / 2016 PLAN VAN AANPAK EN LOGBOEK Voor je ligt het Logboek dat je gaat gebruiken bij het maken van je profielwerkstuk. Na de PWS-weken lever je een geschreven werkstuk
Nadere informatiePROFIELWERKSTUK HAVO 5
PROFIELWERKSTUK HAVO 5 2017-2018 Beste 4-Havo leerling, Het schrijven van een profielwerkstuk (afgekort PWS) is onderdeel van je HAVO opleiding en wordt vermeld op het HAVO diploma en de daarbij behorende
Nadere informatieVoorbeeld van een praktische opdracht maatschappijwetenschappen - Analyseer het nieuws -
Voorbeeld van een praktische opdracht maatschappijwetenschappen - Analyseer het nieuws - Docentenmateriaal 1. Inleiding Door vaker met leerlingen te oefenen hoe maatschappelijke en actuele vraagstukken
Nadere informatieAansluiting met de eindtermen Aardrijkskunde PjER kan gebruikt worden als Praktische opdracht en Profielwerkstuk
Aansluiting met de eindtermen Aardrijkskunde PjER kan gebruikt worden als Praktische opdracht en Profielwerkstuk Praktische opdracht Het uitvoeren van beperkte onderzoeksopdrachten betreffende ruimtelijke
Nadere informatieHandleiding profielwerkstuk HAVO examen 2016
1. INLEIDING. Handleiding profielwerkstuk HAVO examen 216 Een van de onderdelen van het schoolexamen (SE) is het profielwerkstuk (PWS). Het PWS kun je beschouwen als een uitgebreide praktische toets. Het
Nadere informatieONDERZOEK VOOR JE PROFIELWERKSTUK HOE DOE JE DAT?
ONDERZOEK VOOR JE PROFIELWERKSTUK HOE DOE JE DAT? Wim Biemans Rijksuniversiteit Groningen, Faculteit Economie & Bedrijfswetenschappen 4 juni, 2014 2 Het doen van wetenschappelijk onderzoek Verschillende
Nadere informatieBeroepenwerkstuk 3 havo / 3 vwo
Beroepenwerkstuk 3 havo / 3 vwo 2016-2017 INHOUDSOPGAVE Inleiding 3 Opdracht 4 Stappenplan 4 Logboek 8 Overzicht van taken 9 Planning 10 Informatiebronnen profielkeuze 13 2 INLEIDING In de tweede fase
Nadere informatieDe jonge onderzoeker in het VWO
De jonge onderzoeker in het VWO vakgerichte onderzoeksdidactiek WON-traject Randstad 2016-2017 zesde bijeenkomst 23 februari 2017 Vincent Jonker / Freudenthal Instituut Universiteit Utrecht DE ACTUALITEIT
Nadere informatieHet Profielwerkstuk HANDLEIDING I. Organisatie, tijdpad en andere belangrijke informatie. Een handleiding voor Havo en Vwo Mei 2011.
Het Profielwerkstuk HANDLEIDING I Organisatie, tijdpad en andere belangrijke informatie Een handleiding voor Havo en Vwo Mei 2011 Naam leerling: klas:. Inhoudsopgave Inleiding 3 1. Organisatie 4 2. De
Nadere informatieMODEL A: TOETSMOMENT VOORBEREIDINGSFASE I: Zijn de leerlingen op zelfstandige wijze gekomen tot:
MODEL A: Beoordelingsmodel PWS ( vernieuwde Tweede Fase ) Bij de beoordeling van het PWS wordt uitgegaan van drie verschillende fasen, te weten: 1. Het voortraject. 2. Het schriftelijk werkstuk of verslag.
Nadere informatieRSC PROFIELWERKSTUK 2008 / 2009 PLAN VAN AANPAK EN LOGBOEK
Beste leerling, RSC PROFIELWERKSTUK 2008 / 2009 PLAN VAN AANPAK EN LOGBOEK Voor je ligt het Logboek dat je gaat gebruiken bij het maken van je profielwerkstuk. Aan het eind van de komende 2 weken lever
Nadere informatieBeroepenwerkstuk 3 MAVO
Beroepenwerkstuk 3 MAVO 2016 2017 1 INLEIDING Het beroepenwerkstuk: Een van de onderdelen van het programma beroepenoriëntatie in 3 mavo is het maken van een beroepenwerkstuk en het presenteren hiervan
Nadere informatieBeroepenwerkstuk 3 MAVO
Beroepenwerkstuk 3 MAVO 2015 2016 1 INLEIDING Het beroepenwerkstuk: Een van de onderdelen van het programma beroepenoriëntatie in 3 mavo is het maken van een beroepenwerkstuk en het presenteren hiervan
Nadere informatieBeroepenwerkstuk 3 havo / 3 vwo 2015-2016
Beroepenwerkstuk 3 havo / 3 vwo 2015-2016 INHOUDSOPGAVE Inleiding 3 Opdracht 4 Stappenplan 4 Logboek 8 Overzicht van taken 9 Langetermijnplanning 10 Overzicht informatiebronnen profielkeuze 13 2 INLEIDING
Nadere informatieVaardigheden - Enquête HV 2. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/52705
Vaardigheden - Enquête HV 2 Auteurs VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 21 July 2015 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/52705 Dit lesmateriaal is gemaakt
Nadere informatieIntroductie. De onderzoekscyclus; een gestructureerde aanpak die helpt bij het doen van onderzoek.
Introductie Een onderzoeksactiviteit start vanuit een verwondering of verbazing. Je wilt iets begrijpen of weten en bent op zoek naar (nieuwe) kennis en/of antwoorden. Je gaat de context en content van
Nadere informatie8a. Wat en hoe? Het stappenplan, tips en ideeën
8a. Wat en hoe? Het stappenplan, tips en ideeën Ga je een sectorwerkstuk maken? Dan is orgaan- en weefseldonatie een goed onderwerp! Hier vind je allerlei tips, bronnen en ideeën om een sectorwerkstuk
Nadere informatieMaatschappijleer. Staatsexamen havo. Programma van toetsing en afsluiting. (vernieuwde profielstructuur)
Maatschappijleer Staatsexamen havo Programma van toetsing en afsluiting (vernieuwde profielstructuur) 2010 Inhoudsopgave Opzet van het examen... 3 Het examenprogramma... 3 Beschrijving eindtermen... 3
Nadere informatieBloom. Taxonomie van. in de praktijk
Bloom Taxonomie van in de praktijk De taxonomie van Bloom kan worden toegepast als praktisch hulpmiddel bij het differentiëren in denken en doen. Het helpt je om in je vraagstelling een plaats te geven
Nadere informatiePre-Academisch Onderwijs. Overzicht modules leerjaar 2 en planning modules leerjaar 1 t/m 3
Pre-Academisch Onderwijs Overzicht modules leerjaar 2 en planning modules leerjaar 1 t/m 3 OVERZICHT MODULES LEERJAAR 2 Wetenschapsfilosofie In deze module zul je naast de kennis over wetenschapsfilosofie,
Nadere informatieEducatief arrangeren rond LOB
Educatief arrangeren rond LOB Vorige week Contact met de docent deze week NAW-gegevens via CF Afspraken met begeleider Maken van het Werkplan Voorbereiden van het interview Vragen naar aanleiding van vorig
Nadere informatieOnderzoek doen 1. Algemene start
Onderzoek doen 1. Algemene start 1 Waar ga je onderzoek naar doen? Wat wil je dus te weten komen? Begin datum + tijd Klaar datum + tijd Oriënteren Voorbereiden Schrijf op: 1. Ik ga een onderzoek naar 2.
Nadere informatieHandleiding profielwerkstuk. Mavo 4
Handleiding profielwerkstuk Mavo 4 2018 2019 Inleiding: Je gaat dit jaar een profielwerkstuk maken. Het doel van het profielwerkstuk is dat je leert op een zelfstandige manier onderzoek te doen. Daarnaast
Nadere informatieVoorbeeld: Ik werk het liefst met een tweetal.
& OHHUOLQJHQKDQGOHLGLQJ LQOHLGLQJ Het sectorwerkstuk staat voor de deur. Misschien heb je er al slapeloze nachten van, misschien lijkt het je de leukste opdracht van je hele opleiding. Eindelijk iets leren
Nadere informatieWhat s up Zuiderzeeland? maatschappijleer/geschiedenis praktische opdracht
What s up Zuiderzeeland? Maatschappijleer/ geschiedenis praktische opdracht, 2hv Naam: Klas: Geschiedenis CHRONOLOGIE In dit onderdeel ga je zelf met je groepje op onderzoek. Je hebt geleerd dat de geschiedenis
Nadere informatieLeerlingboekje Colegio Arubano. Profielwerkstuk VWO. Cursus 2011 2012. Naam leerling:... Klas:... Vak:... Naam begeleider:...
Leerlingboekje Colegio Arubano Profielwerkstuk VWO Cursus 2011 2012 Naam leerling:... Klas:... Vak:... Naam begeleider:... Leerlingboekje PWS 2011-2012 Inhoudsopgave 1 I. Inleiding: het profielwerkstuk
Nadere informatieVaardigheden - Enquête vmbo-kg12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/61729
Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 22 augustus 2016 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/61729 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken
Nadere informatieHANDLEIDING VOOR HET vmbotl PROFIELWERKSTUK (PWS)
Deltion College HANDLEIDING VOOR HET vmbotl PROFIELWERKSTUK (PWS) 7 stappen bij het maken van een profielwerkstuk voor de avond 10 stappen bij het maken van een profielwerkstuk voor de dag Deltion Sprint
Nadere informatieKies Actief Rapportage van Femke Peeters
Kies Actief Rapportage van Femke Peeters De huidige school van Femke Peeters Summa College Eindhoven Eindhoven Huidige opleiding: MBO, klas 3, richting Economie Kies Actief Geef richting aan je loopbaan!
Nadere informatieLeerlingen moeten leren meerdere informatiebronnen naast elkaar te gebruiken.
De mediatheek gebruiken in het onderwijs Deze instructie bevat de volgende onderdelen: Aanwijzingen voor het formuleren van een mediatheekopdracht... 1 Inleiding... 1 Het formuleren van een onderzoeksopdracht...
Nadere informatieInformatiebrochure. Profielwerkstuk HAVO Colegio Arubano
Informatiebrochure Profielwerkstuk HAVO Colegio Arubano 2011-2012 1 Inhoudsopgave Inleiding 3 Het profielwerkstuk 4 Beoordelingsmomenten 6 Het schriftelijk verslag 7 Eindbeoordeling profielwerkstuk 8 2
Nadere informatieWhat s up Zuiderzeeland?
What s up Zuiderzeeland? biologie praktische opdracht, 2vmbo Naam: Klas: In dit onderdeel ga je zelf met je groepje aan de slag. Bij de theoretische opdracht heb je gekeken welke dieren er voorkomen in
Nadere informatiePWS project VWO t/m 31 maart Naam:
VWO 5 PWS project 27 t/m 31 maart 2017 Naam: Het profielwerkstuk: een goede start in V5! De komende week maken jullie een start met het PWS. In groepjes van drie of vier leerlingen kiezen jullie een CE-vak
Nadere informatieOnderzoeksvraag Uitkomst
Hoe doe je onderzoek? Hoewel er veel leuke boeken zijn geschreven over het doen van onderzoek (zie voor een lijstje de pdf op deze site) leer je onderzoeken niet uit een boekje! Als je onderzoek wilt doen
Nadere informatieOntwerponderzoek paper 2 Geografische informatievaardigheden in 5 VWO
Ontwerponderzoek paper 2 Geografische informatievaardigheden in 5 VWO Student: Vincent van der Maaden, MSc Studentnummer: 5783070 Opleiding: Interfacultaire lerarenopleiding, UvA Vakgebied: Aardrijkskunde
Nadere informatieLeidraad om een onderzoek te maken dat aan alle voorwaarden van de FLL voldoet.
Leidraad om een onderzoek te maken dat aan alle voorwaarden van de FLL voldoet. Verwonderen.. Werkvorm Welk plaatje voelt warmer of kouder aan? Noteer dit Controleer met infrarood thermometer Wat gaat
Nadere informatieBeoordelingsmodel Profielwerkstuk HAVO/ VWO
Beoordelingsmodel Profielwerkstuk HAVO/ VWO 201-201 Begeleider: Naam: Examennummer: Profielvak: Het profielwerkstuk is een onderdeel van het examendossier en wordt beoordeeld met een cijfer. Het is een
Nadere informatieWat is een sectorwerkstuk?
Het sectorwerkstuk Wat is een sectorwerkstuk? Bij het sectorwerkstuk gaat het om een vakoverstijgende thematiek die past binnen de sector. Het onderwerp moet gaan over een maatschappelijk relevant thema
Nadere informatieMaatschappijleer 1 (gemeenschappelijk deel) Staatsexamen vwo. Programma van toetsing en afsluiting. (oude profielstructuur)
Maatschappijleer 1 (gemeenschappelijk deel) Staatsexamen vwo Programma van toetsing en afsluiting (oude profielstructuur) 2010 Inhoudsopgave Opzet van het examen...3 Het examenprogramma...3 Beschrijving
Nadere informatiePROFIELWERKSTUK VWO 2015-2016
PROFIELWERKSTUK VWO 2015-2016 Beste 5 VWO-er, Onderdeel van je eindexamen is het maken van een profielwerkstuk (kortweg PWS). Het PWS vormt de afsluiting van een kennis- en vaardigheidsproces dat je gedurende
Nadere informatieBeoordelingsmodel bij een PWS binnen het natuurprofiel
Beoordelingsmodel bij een PWS binnen het natuurprofiel Beoordelingsmoment 1 Oriënteren GO / NO GO Motivatie Onvoldoende: No go Voldoende 15 Goed 20 Zeer goed 25 Willen de leerlingen door in de huidige
Nadere informatieDoelen Praktijkonderzoek Hogeschool de Kempel
Doelen Praktijkonderzoek Hogeschool de Kempel Auteurs: Sara Diederen Rianne van Kemenade Jeannette Geldens i.s.m. management initiële opleiding (MOI) / jaarcoördinatoren 1 Inleiding Dit document is bedoeld
Nadere informatieAansluiting op het actuele curriculum (2014)
Aansluiting op het actuele curriculum (2014) De verschillende modules van GLOBE lenen zich uitstekend om de leerlingen de verschillende eindtermen en kerndoelen aan te leren zoals die zijn opgesteld door
Nadere informatieLaag Vaardigheden Leerdoelen Formulering van vragen /opdrachten
Blooms taxonomie Laag Vaardigheden Leerdoelen Formulering van vragen /opdrachten Evalueren Evalueren = de vaardigheid om de waarde van iets (literatuur, onderzoeksrapport, presentatie etc) te kunnen beoordelen
Nadere informatiePROFIELWERKSTUK VWO
PROFIELWERKSTUK VWO 2017-2018 Beste 5 VWO-er, Het profielwerkstuk (PWS) is onderdeel van je eindexamen en kan worden gezien als een afsluiting van de kennis- en vaardigheden die je op het VWO tot je hebt
Nadere informatieNaam:. Namen groepsleden:... Begeleider:
Naam:. Klas: Namen groepsleden:........ Begeleider: 1 Inleiding In deze projectweek ga je onderzoek doen. Dit onderzoek is ter voorbereiding op het sectorwerkstuk in de vierde klas. Dit boekje is jouw
Nadere informatieBiologie inhouden (PO-havo/vwo): Evolutie
Biologie inhouden (PO-havo/vwo): Evolutie kerndoelen primair onderwijs kerndoelen onderbouw havo bovenbouw exameneenheden vwo bovenbouw exameneenheden 34: De leerlingen leren zorg te dragen voor de lichamelijke
Nadere informatieTOOLKIT voor co-creatie. Download Acrobat Reader voor tablet / computer / etc om deze interactieve pdf te gebruiken.
Download Acrobat Reader voor tablet / computer / etc om deze interactieve pdf te gebruiken. welkom Binnen een co-creatie ontwikkel je samen met een leerkracht een antwoord op de vraag van de school vanuit
Nadere informatieHet profielwerkstuk (092018)
Het profielwerkstuk 1. Het profielwerkstuk (havo) 1.1 Het profielwerkstuk 1.2 De vorm van het profielwerkstuk 1.3 Proces, product en presentatie 1.4 Beoordeling 1.5 Eisen en beoordelingscriteria 1.6 Presentatie
Nadere informatieSECTORPROJECT 4 VMBO - T
SECTORPROJECT 4 VMBO - T 2016-2017 handleiding leerlingen inhoud: inleiding stappenplan logboek beoordelingsformulier tijdpad 1 INLEIDING SECTORPROJECT VOOR 4 VMBO-T Alle leerlingen van het vmbo theoretische
Nadere informatiePROFIELWERKSTUKDAG 4HAVO & 5VWO
PROFIELWERKSTUKDAG 4HAVO & 5VWO DINSDAG 10 JUNI 2014 Tijdpad PWS Fase Omschrijving Tijd (in uur) Inleveren 1 Oriëntatie (keuze onderwerp) en opstellen onderzoeksvraag, deelvragen en hypothese 10 Document
Nadere informatieEvalueren van de kwaliteit van onderzoek
Evalueren van de kwaliteit van onderzoek Een aanpak voor zelfevaluatie van nauwkeurigheid, betrouwbaarheid en validiteit door vwo-leerlingen bij onderzoek in de bètavakken Promotieonderzoek in kader van
Nadere informatieStartbijeenkomst ptaak jaar 2. Ontwerpen en innoveren
Startbijeenkomst ptaak jaar 2 Ontwerpen en innoveren Wat is het doel? Hoe gaan we dat doel bereiken? Met extra aandacht voor Ontwerponderzoek Dataverzamelingsmethoden Interviewen Toetsen van leereffect
Nadere informatiePROFIELWERKSTUK NAAM --------------------------------------- KLAS ----------------------------------------- CURSUSJAAR
PROFIELWERKSTUK NAAM --------------------------------------- KLAS ----------------------------------------- CURSUSJAAR 2014-2015 ----------------------------------------- LEERLINGBOEKJE Pagina 1 Bonhoeffer
Nadere informatieHANDLEIDING VOOR HET vmbotl SECTORWERKSTUK
Deltion College HANDLEIDING VOOR HET vmbotl SECTORWERKSTUK 7 stappen bij het maken van een sectorwerkstuk voor de avond 10 stappen bij het maken van een sectorwerkstuk voor de dag Deltion Sprint Lyceum
Nadere informatieWetenschap & Technologie Ontwerpend leren. Ada van Dalen
Wetenschap & Technologie Ontwerpend leren Ada van Dalen Wat is W&T? W&T is je eigen leven W&T: geen vak maar een benadering De commissie wil onderstrepen dat wetenschap en technologie in haar ogen géén
Nadere informatieWorkshop voorbereiden Authentieke instructiemodel
Workshop voorbereiden Authentieke instructiemodel Workshop voorbereiden Uitleg Start De workshop start met een echte, herkenbare en uitdagende situatie. (v.b. het is een probleem, een prestatie, het heeft
Nadere informatieWhat s up Zuiderzeeland? maatschappijleer/geschiedenis praktische opdracht
What s up Zuiderzeeland? Maatschappijleer/ geschiedenis praktische opdracht, 4hv Naam: Klas: Geschiedenis Chronologie In dit onderdeel ga je zelf met je groepje op onderzoek. Je hebt geleerd dat de geschiedenis
Nadere informatieSectorproject op De Dijk: leren door te doen! Inleiding: Situatiebeschrijving 3 VMBO-TL: Situatiebeschrijving 4 VMBO-TL:
Sectorproject op De Dijk: leren door te doen! Inleiding: Alle leerlingen van het vmbo theoretische leerweg zijn verplicht een sectorproject te doen als onderdeel van het schoolexamen. Met een sectorproject
Nadere informatieHET PROFIELWERKSTUK. 5 HAVO en 6 VWO STELLA MARISCOLLEGE MEERSSEN
HET PROFIELWERKSTUK 5 HAVO en 6 VWO STELLA MARISCOLLEGE MEERSSEN Schooljaar 2013-2014 1 Het profielwerkstuk. Inleiding. Een van de verplichte onderdelen van het schoolexamen is het maken van een profielwerkstuk.
Nadere informatieHOERA, een meisje Ondertitel: Analyseren
HOERA, een meisje Ondertitel: Analyseren 1. Inleiding Aan de hand van een concept cartoon verdiepen leerlingen zich in de vraag hoe het komt dat een meisje een meisje is. Een concept cartoon is een visuele
Nadere informatieMontessori High School Minor
Montessori High School Minor Titel: Eén hand aanpassing Korte beschrijving van de Minor: Bij heel veel dagelijkse handelingen heb je eigenlijk twee handen nodig. Er zijn nog steeds niet genoeg gebruiksvoorwerpen
Nadere informatieWaar moet de nieuwe speelvoorziening komen?
Waar moet de nieuwe speelvoorziening komen? Voor de docent Vak(gebied) Schooltype / afdeling Oriëntatie op jezelf en de wereld, Mens en Maatschappij, Aardrijkskunde VO onderbouw (havo/vwo) Leerjaar 1 Tijdsinvestering
Nadere informatieBijlage 4. Resultaten docentenvragenlijst zomer Monitoring vernieuwde examenprogramma aardrijkskunde vmbo
Bijlage 4 Resultaten docentenvragenlijst zomer 2015 Monitoring vernieuwde examenprogramma aardrijkskunde vmbo Algemeen De digitale enquête heeft plaatsgevonden in juni-augustus 2015. In totaal hebben 105
Nadere informatieSectorwerkstuk 2010-2011
Sectorwerkstuk 2010-2011 Namen: ---------------------------------------------------------------------------------------- Klas: -------------------- Sector: --------------------------------------------
Nadere informatieExamentraining klas 4 mavo
Examentraining klas 4 mavo Historische vaardigheden Maken van een examen 100 minuten Bespreken examen Overige vragen m.socrative.com Room number: 65459 Vul je naam in Maak de quiz - Historische personen
Nadere informatiePraktijkboek CKV onderzoek
Praktijkboek CKV onderzoek Actief onderzoekend Nieuwsgierig naar kunst Inhoud 10 stappen voor de onderzoeksopdracht Overzichtsschema CKV onderzoek Wat ga ik onderzoeken? Invulblad 1 onderwerp en vraag,
Nadere informatieWat is een sectorwerkstuk?
Het sectorwerkstuk Wat is een sectorwerkstuk? Bij het sectorwerkstuk gaat het om een vakoverstijgende thematiek die past binnen de sector. Het onderwerp moet gaan over een maatschappelijk relevant thema
Nadere informatieproject: Behoefteonderzoek
project: Colofon Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus 1056 7940 KB Meppel Tel.: 0522-235235 Fax: 0522-235222 E-mail: info@edu-actief.nl Internet: www.edu-actief.nl Lex van der Kruk en ROC Mondriaan
Nadere informatie2017/18. Algemene gegevens. Naam:. Klas:. Sector: Werkt samen met: Begeleidend docent:
2017/18 Algemene gegevens Naam:. Klas:. Sector: Werkt samen met: Begeleidend docent: 1 HET SECTORWERKSTUK Een van de onderdelen van het examen is het sectorwerkstuk. Hierin worden kennis en vaardigheden
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Gelet op artikel 7 van het Eindexamenbesluit v.w.o.- h.a.v.o.- m.a.v.o.- v.b.o.
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 9161 26 mei 2011 Regeling van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 27 april 2011, nr. VO/289008, houdende
Nadere informatieStichtse Vrije School
Studiewijzer Eindwerkstuk Stichtse Vrije School Klas 11A / 11B Schooljaar 2014-2015 Algemeen Je sluit je vrijeschooltijd af door een eindwerkstuk te maken. Je bent vrij in de keuze van de vorm en inhoud
Nadere informatieONDERZOEK DOEN. HENK LINDEMAN h.lindeman@aps.nl. Naam Datum
ONDERZOEK DOEN HENK LINDEMAN h.lindeman@aps.nl Naam Datum Onderzoeksvragen; uw keuze voor deze workshop Wat zijn de verschillen en overeenkomsten tussen onderzoek doen en gedocumenteerd schrijven? Welke
Nadere informatieAOS docentonderzoek. Rapporteren en presenteren
Het forum AOS docentonderzoek Rapporteren en presenteren Wanneer is je onderzoek geslaagd? Evalueren en beoordelen Oefening 4 (pagina 316 of 321) Rapporteren en presenteren Verspreiding van resultaten
Nadere informatieWhat s up Zuiderzeeland? aardrijkskunde, praktische opdracht
What s up Zuiderzeeland? Aardrijkskunde praktische opdracht praktisch onderzoek in zuiderzeeland 2&4 vmbo Naam: Klas: In dit onderdeel ga je zelf met je groepje op onderzoek. Je hebt geleerd dat Waterschap
Nadere informatie