Lesbrief behorende bij de figurentheatervoorstelling NYX. Ananda Puijk Company & 't Magisch Theatertje

Transcriptie

1 Lesbrief behorende bij de figurentheatervoorstelling NYX Ananda Puijk Company & 't Magisch Theatertje

2 Deel 1: over NYX Het verhaal Een meisje komt haar kamer in, blijft op de drempel staan en twijfelt. "Kan ik vandaag wel gewoon naar m'n bed lopen of zit daar toch iets verstopt?" Met haar lievelingsknuffel in de hand zet ze een eerste stap... Nee, ze durft niet. Stel je voor: je wordt bij je been gegrepen door de monsters die onder je bed op de loer liggen. Maar bestaan die monsters wel? Ze raapt al haar moed bij elkaar, neemt een grote aanloop (met haar aap; de kleine knuffel die altijd meegaat op al je avonturen) en springt op het bed. Daar is het veilig! Diep in de nacht blijkt je kamer niet alleen een plek waar je monsters moet verslaan maar ook een plek waar jij kan vliegen en waar al je dromen uitkomen! Met dank aan haar verbeelding vindt het meisje de kracht om haar angsten te overwinnen. De voorstelling NYX is een voorstelling waar beweging, muziek en figurentheater samen komen. De muziek (en alle andere geluiden) zijn speciaal voor de voorstelling gecomponeerd en ingespeeld. Op het podium zien we een kinderkamer met een groot bed. Door twee actrices wordt, zonder woorden, het verhaal verteld: met beeld en muziek. De uitvoerenden Ananda Puijk - spel en concept Charlotte Puijk-Joolen - spel en concept Jur de Vries - compositie en cello Sybrand van der Werf - eindregie en techniek Thema's Bang zijn Moedig zijn Overwinnen van angst Kracht van de fantasie Emoties: blij, ontspannen, bang, moedig, trots Fantasie en werkelijkheid

3 Deel 2: vóór de voorstelling Lesdoelen: Kennis uitwisselen over theater Actief verwachtingen over de voorstelling delen Opdracht 1 Kringgesprek naar aanleiding van het theaterbezoek. Er wordt besproken wie wel eens naar theater geweest is, wat ze daar ervaren / gezien hebben, etc. Het is aan te bevelen (zeker bij jonge kinderen) kort in te gaan op de "regels" van het theater. Wij formuleren die meestal ongeveer als volgt: "Theater mag je met plezier en aandacht bekijken, maar het is geen televisie. Natuurlijk mag je reageren, maar als jij iets zegt, kunnen de spelers dat ook horen". Desgewenst kan de inhoud gedeeld worden met de kinderen. (Actieve) vragen voor een vervolggesprek: - Hoe zouden de spelers dit verhaal vorm gegeven hebben? - In de voorstelling wordt heel veel gebruik gemaakt van muziek. Hoe zou die klinken? - Hoe klinkt voor jou een monster? En welke muziek hoort bij vliegen? - Wat zou de titel kunnen betekenen (Nyx = Griekse oergodin van de nacht, maar "ons" meisje is ook bang voor "niks")? Opdracht 2 Verdeel de groep in drie kleinere groepjes. Een groepje speelt "het meisje", een groepje "de kamer" en de laatste groep "het orkest", die de geluidseffecten maakt. Gebruik een (klein) hoogteverschil (bijvoorbeeld stoelen) om "onder" en "boven" het bed te realiseren. We delen het verhaal in drie simpele gedeeltes in (rouleer eventueel de groepjes per onderdeel): DEEL 1: Het meisje is bang om binnen te komen en springt uiteindelijk toch op haar bed. "het meisje": welke manieren zijn er allemaal om op je bed te komen zonder dat de monsters je te pakken krijgen? "de kamer": jullie zijn de monsters onder het bed! In welke gekke bochten moet je je wringen om het meisje proberen te pakken te krijgen? "orkest": welke geluiden maken de monsters? DEEL 2: Het meisje fantaseert iets waar ze de monsters onder haar bed de baas mee kan. "het meisje": wat kun je allemaal verzinnen als je in je bed ligt? Welke dromen komen tot werkelijkheid? "de kamer": wat verandert er allemaal aan de kamer als de nacht valt? Het licht? Misschien de vormen? Komen knuffels tot leven? "orkest": welke geluiden hoor je allemaal als je in je bed ligt?

4 DEEL 3: Het meisje verslaat de monsters! "het meisje": je moet de monsters eerst bang maken. Welke bewegingen horen daar bij? "de kamer": wat zouden de monsters onder het bed eigenlijk kunnen zijn? Een knuffel die is blijven liggen? Een schaduw op de muur? "orkest": bij een gevecht hoort spannende trommelmuziek! Laat de kinderen vooral zelf fantaseren over de verloop van het "toneelstuk", als het maar een begin en een einde heeft. Bespreek met de kinderen na wat er waarschijnlijk wel en niet in de voorstelling te zien gaat zijn.

5 Deel 3: na de voorstelling Lesdoelen: Herkenning: "ik ben niet alleen, iedereen is wel eens bang" Leren kennen, benoemen, onderscheiden en uitbeelden van emoties. Leren onderscheiden tussen werkelijkheid en verbeelding of fantasie Leren uiting te geven aan troost, jezelf troosten of je laten troosten. Leren omgaan met angst. Het ontwikkelen van positieve / helpende gedachtes. Opdracht 1 Deze opdracht bestaat uit twee gedeeltes: een gesprek met de kinderen en vervolgens een tekenopdracht. Voor twee verschillende leeftijdsgroepen zijn verschillende vragenlijsten en vervolgopdrachten hieronder te vinden. Deel 1: Kringgesprek met als doel de kinderen te laten ervaren dat bang zijn voor iets heel normaal is. Dat iedereen wel eens iets heeft waar ze bang voor zijn. Waar ben je bang voor en hoe ga je daar mee om? Benodigdheden: - Vragenlijst. - Tekenmateriaal. Voorbereidingen: - Kring maken voor het kringgesprek. - Vragenlijst bij de hand hebben. - Tafels in de klas klaar maken voor een tekenopdracht (deel 2). Uitvoering: De leerkracht gaat met de kinderen in gesprek over het thema "bang zijn". Het beginpunt hiervoor is de meegeleverde vragenlijst. Vanuit de antwoorden, persoonlijke verhalen en vragen die bij de kinderen ontstaan kan de leerkracht het gesprek verdiepen. Inleiding: Het meisje in de voorstelling "NYX" is bang om haar kamer in te gaan en naar bed te gaan omdat er misschien wel iets onder haar bed verstopt zit. Ze durft niet met haar voeten op de vloer en springt snel op haar bed. Ze schrikt van de geluiden van buiten en kruipt snel onder de dekens.

6 Vragenlijst groep 1/2 Waar was het meisje in de voorstelling bang voor? Ben jij ook wel eens ergens bang voor? Welke kleur werd het in de voorstelling als het meisje bang was? Welke kleur heeft bang zijn voor jou? Duurt bang zijn lang? Was het meisje lang bang in de voorstelling? Hoe kun je zien dat iemand bang is? Wat gebeurt er met je als je bang bent? Word je heel stil of juist niet? Krijg je het warm of koud? Doe je je ogen dicht of ga je juist heel goed kijken? Ga je je verstoppen of wegrennen? Wat voel je allemaal als je bang bent? Alert zijn (wat is dat?) / Verdrietig zijn / Verlamd zijn (wat is dat?) / Schrikken / Alleen zijn /... Het meisje in de voorstelling had een knuffel die haar hielp als ze bang was. Heb jij ook een knuffel die jou helpt, hoe voel je je als je die knuffel bij je hebt? Wat helpt jou om niet meer bang te zijn voor iets waar je vaak bang voor bent? Denk je dat er mensen bestaan die nooit bang zijn of is iedereen wel eens bang? Deel 2 groep 1/2: Teken je lievelingsknuffel, je mag zelf kiezen of hij bang of vrolijk is. Suggesties bij de tekening zijn: Welke kleuren horen er bij bang zijn. Welke kleuren horen er bij vrolijk zijn? Hoe kijkt je als je bang bent? Hoe ziet de omgeving eruit?

7 Vragenlijst vanaf groep 3 Denk je dat het meisje uit de voorstelling een meisje is dat snel bang is, of juist helemaal niet? Hoe kun je zien aan iemand of hij bang is? Wat gebeurt er met je als je bang bent? Word je heel stil of juist niet? Krijg je het warm of koud? Doe je je ogen dicht of ga je juist heel goed kijken? Ga je je verstoppen of wegrennen? Welke gevoelens horen er bij bang zijn? Alert zijn (wat is dat?) / Verdrietig zijn / Verlamd zijn (wat is dat?) / Schrikken / Alleen zijn /... Ben je wel eens bang geweest? En waarvoor? Wat doe jij meestal als je bang bent? Waardoor troost je jezelf en overwin jij je angst? Heb jij ook een knuffel die je helpt? Wat zou je zeggen tegen het meisje in de voorstelling om haar te troosten? In de voorstelling wordt het licht altijd rood als het meisje bang is, welke kleur heeft bang zijn voor jou? Was je wel eens bang en heb je het toen niet laten merken? En waarom? Denk je dat er mensen bestaan die nooit bang zijn? Denk je dat het normaal is om wel eens bang te zijn? Waarom worden we eigenlijk wel eens bang, zou het ook ergens goed voor kunnen zijn? Wanneer is het goed voor je en wanneer helpt angst je niet? Duurt bang zijn lang? Denken jullie dat het meisje nu nog steeds bang is om naar bed te gaan of is ze over haar angst heen? Deel 2 vanaf groep 3: Teken iemand die bang is. Suggesties bij de tekening zijn: Welke kleuren horen er bij bang zijn. Waar is degene in je tekening bang voor, kan je dat tekenen? Hoe kijkt je als je bang bent? Hoe ziet de omgeving eruit? Teken of schrijf in een gedachtenwolkje iets dat de persoon in je tekening troosten kan.

8 Opdracht 2 Spelopdracht rond uitbeelden van emoties In de voorstelling wordt niet gepraat. De actrice beeldt met haar lichaam haar emoties uit. In deze opdracht wordt dit aspect met de kinderen uitgewerkt. Benodigdheden: - Notitiemateriaal voor docent of bord - Voldoende ruimte voor beweging - (eventueel) apparatuur voor afspelen van muziek Voorbereiding: - Maak voldoende ruimte zodat iedereen goed door de ruimte kan lopen zonder tegen elkaar aan te stoten. - Begin met in een kring te staan, of zitten. Uitvoering: Neem even de tijd voor een kort kringgesprek. In de voorstelling was het meisje bang om haar slaapkamer in te gaan, maar was het meisje de hele voorstelling alleen maar bang of hebben de kinderen ook nog andere emoties gezien? Welke waren dat allemaal? De verschillende emoties die hier uitkomen (in ieder geval blij, moedig, bang, verdrietig) worden of op een briefje geschreven of op het bord, afhankelijk van in welke ruimte deze opdracht plaats vindt. De kinderen mogen door elkaar heen gaan lopen. Geef de kinderen de opdracht niet te botsen. Zorg er in eerste instantie voor dat kinderen niet gaan rennen. Als dit min of meer lekker loopt gebruikt de docent onderstaande opdrachten om de kinderen de emoties die uit het kringgesprek gekomen zijn uit te beelden (alle emoties in onderstaande vragen mogen naar wens vervangen worden door de emoties die op het bord staan of opgeschreven zijn). Prijs ze voor initiatief en creativiteit, zo wordt de lol van het uitbeelden het grootst. Suggestie: een sfeervolle "bewegingsmuziek" kan helpen om de kinderen vrijer te laten bewegen (bijvoorbeeld de filmmuziek van Amelie Poulain). Opdrachten: emoties: Jullie zijn nu allemaal bang. Hoe ziet iemand er uit als hij bang is, hoe loopt hij, blijft hij lopen of gaat hij juist stil staan, etc. Dit mag bij ieder kind een andere uitwerking hebben. vergroten: Maak de emotie nu eens heel klein, je ziet aan de buitenkant maar een heel klein beetje dat iemand bang is. En langzaam mag je het helemaal uitvergroten. Zonder te gaan rennen. Dus alleen met het lichaam laat je heel groot zien wat angst is. isoleren: Je wijsvinger is ineens heel blij, langzaam komt je arm erbij en je hoofd is nu ook blij. Nu mag je langzaam je hele lichaam blij laten worden. wisselen van emotie: Maar het verdriet slaat toe, je lichaam wordt somber. Waar kijk je? Wil je wel blijven lopen? Hoe voelen je armen en benen, worden ze zwaar van het verdriet? tempowisselingen: En dan gaat alles ineens helemaal in slow motion, net als het meisje aan het einde van de voorstelling.

9 Laat de kinderen als afsluiting in twee groepen naar elkaar kijken en bespreek eventueel na. Opdracht 3 Sfeer creëren met muziek en geluiden maken. In de voorstelling wordt veel gebruik gemaakt van muziek. Muziek helpt bij het invoelbaar maken van een emotie. Muziek communiceert op een andere manier dan beeld of bijvoorbeeld woorden. Muziek kan je blij maken of droevig maken of bang maken maar ook moedig maken. Benodigdheden: - Klaslokaal zo opstellen dat er een kring gemaakt kan worden. - Eventueel wat muziekinstrumenten of attributen waar geluiden mee gemaakt kunnen worden. Begin van de oefening: In een kort kringgesprek wordt gesproken over de muziek die in de voorstelling werd gebruikt. Alle muziek uit de voorstelling is zelf gemaakt er was bijvoorbeeld ook wind te horen die gemaakt is door het ademen in een microfoon. Als het meisje bang was, wat voor muziek hoorden we dan? Weten jullie misschien welke instrumenten er allemaal te horen waren in de voorstelling? Was er een cello, piano, harp? Welke geluiden maakt je bang? Kunnen de kinderen deze geluiden ook namaken of nadoen? Wat voor soort geluiden hoorden we aan het begin van de voorstelling? Van wat voor soort geluiden worden de kinderen vrolijk? Probeer deze geluiden eens te doen. Zijn er ook geluiden die je nieuwsgierig maken? En tijdens de nacht, welke geluiden hoorden we dan allemaal? Als er een paar voorbeelden in het kringgesprek naar voren zijn gekomen mogen er drie kinderen in het midden van de kring gaan zitten met hun ogen dicht. De andere kinderen mogen met hun stem en eventueel ook met gebruik van instrumenten of andere attributen met behulp van de leerkracht de geluiden van de nacht gaan laten horen. Laat de nacht rustig beginnen neem de kinderen mee in een geleide fantasie: "De zon gaat langzaam onder. Het wordt nacht in de stad. Er komt nog een fietser voorbij of een wandelaar met een hond of een meeuw vliegt nog door de lucht. De nachtdieren worden wakker ". De kinderen mogen er nu steeds meer eigen nachtgeluiden bij gaan verzinnen die de leerkracht niet heeft gezegd totdat de leerkracht aangeeft dat het weer ochtend wordt en de zon weer op komt. De kinderen die met gesloten ogen hebben geluisterd mogen aangeven wat ze die nacht allemaal gehoord hebben. Deze oefening kan steeds herhaald worden met drie andere kinderen in het midden, en dus eventueel verandering van "plaats" waar het nacht geworden is, dit kan de leerkracht zelf aangeven. Plaatsen zouden kunnen zijn; de stad, het bos, de zee, in de flat, in huis, op de camping. Welke geluiden kunnen er allemaal zijn op deze

10 plekken welke dieren zijn er, rijden er auto's, drupt er een kraan, hoor je de kerkklokken. Probeer de geluiden tijdens de geleide fantasie zo weinig mogelijk te benoemen, dat is spannender voor de kinderen in het midden. Als alle kinderen in het midden hebben gezeten zou er nog een keer door de hele groep de nacht gemaakt kunnen worden, van zonsondergang tot zonsopgang, als afsluiting van de opdracht. Opdracht 4 Fantasie en werkelijkheid Benodigdheden: - Diverse gebruiksvoorwerpen zoals bestek, gereedschap, sponzen, - Tekenmateriaal, papier en potloden. - Schaar en plakband. Inleidend gesprek: Er wordt besproken wat werkelijkheid is en wat fantasie is. Wat betekenen "werkelijkheid" en "fantasie" eigenlijk? In de voorstelling zijn er dingen die in werkelijkheid gebeuren en dingen die in de fantasie van het meisje gebeuren. Welke dingen zijn er allemaal "echt" in de voorstelling? Komt het meisje echt haar kamer in? De aap die ze vast heeft, is dat een echte aap of een knuffel? En die grote aap; is die echt of fantasie? Wat was er nog meer fantasie? En die andere mevrouw, wie was dat eigenlijk? Is die er wel echt of toch niet echt helemaal? Vervolgopdracht: Nu de begrippen helemaal duidelijk zijn gaan we aan de slag met alledaagse objecten om ons heen. Kunnen die ook iets anders zijn dan dat ze in werkelijkheid zijn? Zijn er gebruikersobjecten te vinden bij jullie in de klas of op school die ook iets anders kunnen worden? Hieronder zijn een paar voorbeelden om dit te verduidelijken. Zijn dit hierboven twee grappige figuurtjes of twee ouderwetse stopcontacten? En de kurkentrekker hiernaast, kan dat ook een mannetje worden?

11 In groepjes van twee kinderen gaan ze op zoek naar attributen die ze kunnen gebruiken om een fantasie-verhaaltje mee te gaan vertellen. Hoe kunnen ze deze objecten tot leven brengen? Via een simpele ingreep, door bijvoorbeeld een oogje te tekenen, uit te knippen en dat er op te plakken zou het object een figuurtje kunnen worden. Hoe loopt dit figuurtje? Hoe kan je het laten bewegen? Moedig de kinderen aan te oefenen met "hun" figuurtje (overgeven, naar elkaar kijken, etc). De kinderen maken kleine scenetjes. Per twee groepjes is een tafel het podium voor de fantasiefiguurtjes (tafel, etc). Twee figuurtjes komen elkaar hier tegen, kijken even naar elkaar en lopen dan weer door. Wat vinden ze van elkaar? Is jouw attribuut verlegen of juist stoer, is het bang of vrolijk? Maakt het figuurtje geluid? Doet het dat uit zichzelf als het beweegt of moet je dat er met je stem bij maken? De figuurtjes hoeven niet te praten, alleen maar een beetje geluid te maken. Als de figuurtjes elkaar tegengekomen zijn, gaan ze dan samen weg of toch ieder een andere kant op? De kinderen werken deze korte ontmoetingen uit met wat aanwijzingen van de leerkracht. Aan het einde van deze opdracht worden alle ontmoetingen klassikaal aan elkaar getoond. Na ieder stukje vertellen de kinderen even kort wat ze gezien hebben bij deze ontmoeting. Waren de figuurtjes blij om elkaar te zien of juist helemaal niet etc.