Jaarverslag en jaarrekening. over het boekjaar 2009 van de. dienstenorganisatie. van de Protestantse Kerk in Nederland

Transcriptie

1 Jaarverslag en jaarrekening over het boekjaar 2009 van de dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland Uitgebracht door: Bestuur van de dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland Utrecht, 11 mei 2010 Rapport kleine synode d.d. 11 juni 2010 KDB Jaarrekening 2009 Dienstenorganisatie Protestantse Kerk in Nederland 1

2 Inhoudsopgave Voorwoord 5 1 Kerncijfers 8 2 Activiteiten programmalijnen 13 Institutionele Ondersteuning 13 Kerk in Ontwikkeling 19 Missionair Werk en Kerkgroei 23 Kerk in Actie 25 Jeugdwerk Protestantse Kerk 34 Overige afdelingen inclusief staf en ondersteuning 41 3 Beleid Beleid Werkplannen Begroting Bestuur en directie 65 5 Vrijwilligers, Personeel en Organisatie 73 Vrijwilligers 73 Personeel 73 Organisatie 75 6 Financieel verslag 78 Financieel resultaat Financieel beleid 81 Risicobeheersing 85 7 Jaarrekening 87 Balans (na resultaatverwerking) 87 Staat van baten en lasten 88 Resultaatverdeling 90 Kasstroomoverzicht 91 Waarderingsgrondslagen 92 Toelichting op de balans 96 Toelichting op de baten en lasten Overige gegevens 122 Vaststelling 122 Gebeurtenissen na balansdatum 122 Accountantsverklaring Bijlage: Lijst van afkortingen 124 Jaarrekening 2009 Dienstenorganisatie Protestantse Kerk in Nederland 2

3 Colofon Dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland Postbus RM Utrecht Telefoon: (030) Fax: (030) Internet: Bezoekadres: Joseph Haydnlaan 2a, 3533 AE Utrecht Missie dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk De generale synode van het kerkgenootschap de Protestantse Kerk in Nederland laat zich, overeenkomstig ordinantie 11 artikel 18 lid 1 en 2 van de kerkorde, voor de verzorging van de generale financiën van de kerk bijstaan door het bestuur van de dienstenorganisatie, die de aan zijn zorg toevertrouwde vermogensrechtelijke aangelegenheden van de Protestantse Kerk in Nederland beheert. De dienstenorganisatie ondersteunt de kerk, de gemeenten en allen die daarbinnen werken: - in hun betrokkenheid op God, op elkaar en op de wereld - in het getuigenis van Jezus Christus - in de dienst van gerechtigheid en barmhartigheid Daarbij verricht zij haar activiteiten in verbondenheid met andere kerken en maatschappelijke organisaties in binnen- en buitenland. Om haar taken namens de kerk en gemeenten uit te kunnen voeren: werkt zij dienstverlenend op basis van de vraag om ondersteuning en toerusting van het kerkelijk kader gericht op het beheer en de opbouw van de gemeente, de groei en de verdieping van het geloof en de theologische reflectie, de viering en beleving in de liturgie en de dienst aan de samenleving; draagt zij mede zorg voor de opleiding en nascholing van predikanten, kerkelijk werkers en ander (vrijwillig) kader; ondersteunt zij het geloofsgesprek en het spreken en leven van de kerk door studies en handreikingen, ook op het gebied van de geestelijke, politieke en economische krachten in de wereld; organiseert zij het werk zo dicht mogelijk bij de vragen van de gemeenten en van het kerkelijk kader, in de vorm van een concreet en transparant aanbod; voert zij het werk uit binnen de beleidskaders, die door de ambtelijke vergaderingen van de kerk zijn gesteld, op basis van de kerkorde; heeft zij de verantwoordelijkheid om zorgvuldig om te gaan met mensen en middelen. Jaarrekening 2009 Dienstenorganisatie Protestantse Kerk in Nederland 3

4 Jaarrekening 2009 Dienstenorganisatie Protestantse Kerk in Nederland 4

5 Voorwoord Hierbij bieden wij u het jaarverslag en de jaarrekening 2009 aan van de dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland. Allereerst kijken wij terug. Misschien dat dit typisch is voor de kerk. Terugkijken. Dankbaar voor de inzet van zoveel mensen en hun toewijding. Dankbaar voor de resultaten die bereikt zijn. Dat oude versje Tel uw zegeningen, één voor één is zo gek nog niet. Er is heel wat gebeurd in het afgelopen jaar. De missionaire toer langs tachtig classes en gemeenten trekt steeds meer belangstelling. De modalitaire uitvoeringsorganisaties HGJB en IZB hebben samenwerkingsovereenkomsten gesloten met de programma s Jeugdwerk Protestantse Kerk en Missionair Werk & Kerkgroei. Samen bedienen we de volle breedte van de kerk. De samenwerking van Kerk in Actie en ICCO maakt voortgang. Voor medewerkers van de gezamenlijke buitenlandafdeling breekt een spannende periode aan; de regionalisering heeft ook gevolgen voor de personeelsbezetting in Utrecht. Een eerste stap voor het werken aan een samenvoeging van beide communicatieafdelingen is gezet. De medewerkers van de SMRA zijn naar Utrecht verhuisd. Zij leven nu onder één dak met het programma Institutionele Ondersteuning. Het project Ledenregistratie Protestantse Kerk maakt goede voortgang. Vanuit het programma IO wordt hard gewerkt aan de verbetering van de ondersteuning van de vergaderingen van de synode. Heel het land kan via het beeldscherm meegenieten van de vergaderingen onder de leiding van de nieuwe preses, dominee Peter Verhoeff. De Kerstcampagne van Kerk in Actie voor Kinderen in de Knel werd door Communicatie en Fondsenwerving bekwaam in de markt gezet onder de nieuwsgierig makende titel: Mag ik naar huis?. Kerk in Ontwikkeling ontving op veertien inspiratiebeurzen 1900 bezoekers. Veel gemeenten deden nieuwe ideeën en materialen op. Gemeenteadviseurs werken niet thuis, maar vanuit huis en de betaalde dienstverlening wordt goed zichtbaar. Dit is maar een greep, en bij lange na niet compleet. Achter al die resultaten zitten inspanningen en staan mensen. Zij vormen het grootste kapitaal. Het boekjaar 2009 laat een positief operationeel resultaat (ten gunste van de risicoreserve) zien van Een prachtig financieel resultaat, dat stemt tot dankbaarheid. Ook de additionele kosten in het kader van de ledenregistratie zijn in dit resultaat verwerkt. De financiële resultaten worden in hoofdstuk 6 uitgebreid toegelicht. Strategie en beleid In 2009 is het beleidspan door de synode vastgesteld. Strategische keuzes zijn geformuleerd op basis van een evaluatie van het tot en met 2008 gevoerde beleid, een omgevingsverkenning en een SWOT-analyse, waarin de kansen, bedreigingen, sterke en zwakke kanten zijn benoemd. De centrale thema s in het beleidsplan zijn: versterken van het missionaire karakter van onze kerk, verdiepen van de aandacht voor het jeugdwerk, ondersteuning van predikanten en kerkelijk werkers en verbreden van de betaalde dienstverlening (waaronder het accent leggen op het werven en toerusten van vrijwilligers). Met betrekking tot Kerk in Actie wordt ingezet op het versterken van de kerkelijke profilering, de ondersteuning van gemeenten en het verbeteren van de partnerschappen met andere organisaties. De kredietcrisis heeft er toe geleid dat we zeer voorzichtig zijn in het aangaan van langdurige verplichtingen. Als gevolg daarvan zal een conservatief vacaturebeleid worden gevoerd. In de communicatie wordt een focus aangebracht door het werk van Dienstenorganisatie, JOP en Kerk in Actie helder en overtuigend te presenteren als werk van de Protestantse Kerk. We kiezen een communicatiestrategie die het saamhorigheidsgevoel in de Protestantse Kerk versterkt en concentreren ons op die communicatie die direct in het belang is van de gemeenten. Voor de dienstenorganisatie is de balanced scorecard methode verder ontwikkeld. Zo willen we steeds transparanter de kwaliteit van ons werk laten zien. Want kerk en wereld houden ons op een goede manier in de gaten. Het luistert nauw! Ledenregistratie van de Protestantse Kerk [LRP] De kleine synode van de Protestantse Kerk in Nederland heeft op 27 november 2009 het projectplan voor de ledenregistratie (LRP), inclusief begroting, unaniem aanvaard. Het projectplan beschrijft het Jaarrekening 2009 Dienstenorganisatie Protestantse Kerk in Nederland 5

6 proces van de bouw en de invoering van het systeem. De hoop is dat de ontwikkeling van één en ander in de eerste helft van 2010 kan plaatsvinden en dat de tweede helft van 2010 gebruikt kan worden om met een aantal pilot-gemeenten aan de slag te gaan. Uiterlijk in de zomer van 2011 is het systeem volledig operationeel en ingevoerd. De uiteindelijke hergebruikwaarde van Numeri is na de keuze voor Mendix als leverancier bepaald op Dit bedrag wordt als investering in de LRP meegenomen en zal in 3 jaar worden afgeschreven. Voor een toelichting van de gevolgen hiervan wordt verwezen naar hoofdstuk 4 van het jaarverslag. Jeugdwerk Protestantse Kerk De snelle ontwikkeling van het jeugdwerk zette zich ook in 2009 gelukkig door. Per 1 januari 2009 valt de uitvoering van het complete jeugdwerk onder de Protestantse kerk. Aan de HGJB zijn op basis van de overeenkomst van 1 januari 2009 diverse taken en opdrachten uitbesteed. De activiteiten van de Werkgroep Evangelisch Lutherse Jongerenactiviteiten (Welja) worden deels door het Jeugdwerk Protestantse Kerk gefinancierd. De activiteiten op het terrein van catechese binnen de diverse programma s van de Dienstenorganisatie, HGJB, PThU en diverse hogescholen worden gecoördineerd en gestimuleerd en alle activiteiten op het terrein van Kerk en Onderwijs worden uitgevoerd en gecoördineerd. Een mooi praktisch voorbeeld van het werk is de samenwerking met uitgeverij Kok en met auteur ds. Evert van der Veen. Hier is gestart met de uitgave van een methode voor belijdeniscatechese, getiteld: In goed vertrouwen. Ook initiatieven zoals WAKE UP CALL voor de start van het nieuwe kerkelijke seizoen, Sirkelslag en X-Mas proof zijn doorgezet Missionair Werk & KerkGroei Dit programma is met veel elan van start gegaan met onder meer een ronde genaamd Kerk naar buiten. Dit om gemeenten bewust te maken van de noodzaak te komen tot een eigen lokaal missionair plan van aanpak; tachtig regio s worden bezocht, waarbij in aangewezen regio s de IZB ook deelneemt. De gemeenteadviseurs van de betreffende regio s zijn aanwezig om eventuele vragen van gemeenten verder te brengen. De ronde wordt ondersteund door de website /missionair. In 2009 zijn 31 bijeenkomsten gehouden. Het programma bood s middags een bijeenkomst voor predikanten en voorgangers en s avonds voor kerkenraadsleden en vrijwilligers actief in of belangstellend ten aanzien van missionair werk. In veel van de gevallen kan gesproken worden van inspirerende bijeenkomsten. Kerk in Actie De bestedingen van Kerk in Actie zijn grotendeels conform begroting en doelstellingen gerealiseerd. Op basis van het beleid met betrekking tot de revolving funds zijn de bestedingen in 2009 hoger dan de inkomsten. Dit om de reserves niet te hoog te laten oplopen. Zeer blij zijn wij over het doorzetten van ontwikkelingen binnen Interactief, een programma om gemeenten directer te betrekken bij de programma s van Kerk in Actie. Met de decentralisatie van de werkzaamheden is samen met ICCO een voortvarende start gemaakt. Een viertal Regional Offices is reeds opgezet, van waaruit de steunverlening wordt vormgegeven en uitgevoerd. Deze regionale kantoren zijn te vinden in Kyrgystan (Bishkek), Nicaragua (Managua), Mali (Bamako) en India (New Delhi). In 2010 volgen de overige vier kantoren. Communicatie & Fondsenwerving De vrijwillige geldwerving heeft als gevolg van de kredietcrisis behoorlijk onder druk gestaan. Eind maart 2009 was een achterstand van zo n 16% te zien ten opzichte van Mede door inzet van de fondsenwervers, maar ook de aanzet tot economisch herstel is uiteindelijk de fondsenwerving op 96% uitgekomen afgezet tegen het vorige jaar. In het najaar is een aanvang gemaakt met het maken van de plannen om te komen tot een gezamenlijke afdeling met ICCO, waar de werkzaamheden gezamenlijk worden uitgevoerd met inachtneming van elkaars positie en merkenbeleid. Vrijwilligers, personeel en organisatie Bij de inzet van vrijwilligers, zo n 300 personen, is heel wat variatie te zien: de werktijden variëren van 2 tot 20 uur per week, en het soort werk van hand- en spandiensten tot en met zelfstandig projecten uitvoeren. Deze groep heeft een grote toegevoegde waarde voor de dienstenorganisatie. De daling van de bezetting van betaalde krachten is verlopen conform de planning. Ook in de toekomst blijft natuurlijk verloop noodzakelijk voor het continueren van een gezonde bedrijfsvoering. Enerzijds krimp om in de pas te lopen met de noodzakelijke bezuinigingen en ruimte te maken voor Jaarrekening 2009 Dienstenorganisatie Protestantse Kerk in Nederland 6

7 nieuw beleid, anderzijds durven investeren in vernieuwing, opleiding en groei. De programmatische organisatie-indeling heeft de benodigde flexibiliteit om goed met de krimp om te gaan. Het ziekteverzuim in de organisatie vertoont een zeer stabiel beeld, namelijk over ,44% in vergelijking met 4,43% in zowel de jaren 2008 en In de rubriek meeleven met elkaar op het Intranet zijn namen van zieke collega s te vinden. Soms houden zij en wij ons hart vast: komt het wel goed? Er zijn mensen die heel veel geduld en een lange adem moeten hebben. Het fijne van onze organisatie is dat collega s elkaar ook (op)zoeken. We blijven elkaar zien en horen. Ondernemingsraad In 2009 voerden de ondernemingsraad en de bestuurder maandelijks overleg. Gedurende dit verslagjaar adviseerde de OR positief over het projectplan Ledenregistratie Protestantse Kerk (LRP). In de overlegvergaderingen in oktober en november werd de adviesaanvraag met betrekking tot de verdere samenwerking tussen ICCO en Kerk in Actie uitvoerig besproken. Afronding volgt in Verder besteedde de OR aandacht aan onderwerpen als betaalde dienstverlening, overdracht uitvoeringsorganisatie predikantspensioenen, ledenregistratie en de (medewerkers van de) SMRA, de financiën (jaarrekening 2008 en begroting 2010), godsdienstonderwijs op openbare scholen, het vrijwilligersbeleid en de evaluatie van het flankerend beleid. De OR ging een (begeleidings)traject in om zich te bezinnen op een nieuwe inrichting van de medezeggenschap. De voorzitter van de OR accepteerde een functie elders. Besloten werd dat tot de verkiezingen [april 2010] een zittend OR-lid het voorzitterschap op zich zou nemen. Hierdoor vonden er enkele wijzigingen in de samenstelling van het dagelijks bestuur plaats. Het jaarlijkse gesprek van de OR met het bestuur van de dienstenorganisatie werd gehouden op 8 juni Voor deze gedachtewisseling over de ontwikkelingen binnen de dienstenorganisatie werden de strategische keuzes en beleidsvoornemens uit het beleidsplan als uitgangspunt genomen. Milieu In het kader van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen is in de achterliggende beleidsplanperiode een groot aantal duurzame maatregelen getroffen op gebieden als energieverbruik, kantoorartikelen, afvalscheiding en het gebruik van biologische voedingsmiddelen. In de komende beleidsperiode zullen wij dit beleid voortzetten, onder meer door het uitvoeren van een energiescan (onderzoek naar vermindering elektriciteitsgebruik) en de inkoop en het gebruik van uitsluitend milieuen mensvriendelijk geproduceerd promotiemateriaal. Vaststelling jaarstukken Conform ordinantie 11, artikel 18, laat de generale synode zich voor de verzorging van de generale financiën bijstaan door het bestuur van de dienstenorganisatie. Overeenkomstig artikel 13 van de generale regeling voor de dienstenorganisatie legt het bestuur van de dienstenorganisatie de opgestelde jaarrekening ter vaststelling voor aan de kleine synode. Het bestuur heeft het genoegen, op grond van deze jaarstukken en ondersteund door een goedkeurend advies van de audit-commissies, het volgende preadvies uit te brengen: De onder zijn verantwoordelijkheid opgestelde jaarstukken van de dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland voldoen aan de Richtlijn Fondsenwervende Instellingen (650) van de Raad voor de Jaarverslaggeving. Het bestuur adviseert de van een goedkeurende accountantsverklaring voorziene jaarrekening 2009 van de dienstenorganisatie, die sluit met een positief operationeel exploitatieresultaat van , vast te stellen, welk bedrag ten gunste kan worden gebracht van de algemene risicoreserve van de Protestantse Kerk in Nederland. Het bestuur wordt door middel van de vaststelling van de jaarrekening gedechargeerd ter zake van het gevoerde beheer (art generale regeling dienstenorganisatie). Namens het bestuur en de directie van de dienstenorganisatie, Ir. G-J. Kramer, Voorzitter bestuur dienstenorganisatie H. Feenstra, algemeen directeur Jaarrekening 2009 Dienstenorganisatie Protestantse Kerk in Nederland 7

8 1 Kerncijfers De kerncijfers geven inzicht in de financiële gang van zaken van de dienstenorganisatie. In de berekening van de verschillende ratio's zijn met betrekking tot het vermogens- en beleggingsbeleid ook de financiële gegevens van de Protestantse Kerk in Nederland betrokken. Balans Kerncijfers Balans (x 1.000) Financiële vaste activa Vlottende activa Liquide middelen Balanstotaal gefinancierd door Eigen vermogen Lang vreemd vermogen Vlottende passiva Toelichting op de balans per 31 december 2009 De vlottende activa dalen met ca. 2 mln door een afname van de vorderingen met betrekking tot subsidies en bijdragen en de lagere effectenportefeuille Kerk in Actie (ZZO). De toename van de liquide middelen wordt toegelicht in het kasstroomoverzicht in hoofdstuk 7. Het vermogen is afgenomen met ruim 1,2 mln. Dit heeft in hoofdzaak te maken met de onttrekkingen van de revolving funds van Kerk in Actie. De schulden op lange termijn nemen enerzijds af door verplichtingen voor steunverlening in het kader van subsidietoekenningen aan plaatselijke gemeenten vanuit de solidariteitskas en zijn anderzijds toegenomen door een meerjarige projectverplichting van Kerk in Actie. De vlottende passiva stijgen met 3,5 mln. door o.a. een stijging van de projectverplichtingen buitenland voor het werk van Kerk in Actie ( 0,8 mln.), de toename van de schuld in rekeningcourant met verbonden instellingen (met name Protestantse Kerk in Nederland) van 2,0 mln. en een toename van de post crediteuren. Staat van baten en lasten Kerncijfers Staat van baten en lasten (x 1.000) (begroot) Bruto-opbrengst vrijwillige geldwerving Bijdragen Protestantse Kerk in Nederland Overige inkomsten Totaal beschikbaar voor de doelstelling Bestedingen aan doelstelling Bijdragen bestemmingsreserves/-fondsen - Kerk in Actie Protestantse Kerk in Nederland Operationeel resultaat dienstenorganisatie Jaarrekening 2009 Dienstenorganisatie Protestantse Kerk in Nederland 8

9 Grafiek operationeel resultaat Operationeel resultaat (x 1.000) Jaar Toelichting op de staat van baten en lasten 2009 De totale inkomsten via particuliere steun zijn gegroeid met 2%, maar de inkomsten via steun van gemeenten zijn met 4,2 % gedaald. Gezamenlijk betekent dit dat, met min of meer gelijkblijvende inkomsten uit fondsen en stichtingen, in 2009 de resultaten van de vrijwillige geldwerving (exclusief nalatenschappen) in totaal 3% achtergebleven zijn bij De bijdragen van de Protestantse Kerk zijn 133k lager dan in Enerzijds door een iets hogere financiële bijdrage uit verplichte heffingen ( 209k) en anderzijds door lagere bijdragen uit bestemmingsreserves ad 343k. De bestedingen aan de doelstellingen kwamen uit op 64,5 mln. wat aanmerkelijk meer is dan het niveau 2008 van 62,2 mln. Dit heeft met name te maken met de hogere bestedingen voor het werk van Kerk in Actie. Nadat alle mutaties zijn doorgevoerd op de reserves en fondsen resteert een operationeel resultaat van 1.093k. De personele kosten zijn lager dan begroot, hetgeen de belangrijkste reden is van het positieve operationele resultaat van de dienstenorganisatie. Financiële ratio s Eigen vermogen De kleine synode van de Protestantse Kerk in Nederland besloot in 2006 tot aanscherping van de normering van het eigen vermogen door alleen aan de algemene (risico-)reserve een normering te verbinden in een bandbreedte, waarmee de mate van weerbaarheid van de organisatie wordt aangegeven. De bandbreedte of de hoogte van deze risicoreserve is bepaald op minimaal 40% met een maximum tot 60% van de jaarloonsom van de dienstenorganisatie incl. Kerk in Actie. De risicoreserve vormt onderdeel van het eigen vermogen van de Protestantse Kerk in Nederland en niet van het eigen vermogen van de dienstenorganisatie. Norm algemene risicoreserve Rekening % Rekening % Rekening % (x ) Algemene risicoreserve , , ,8 Jaarrekening 2009 Dienstenorganisatie Protestantse Kerk in Nederland 9

10 Grafiek risicoreserve % risicoreserve 65% 60% 55% 54% 50% 45% 49% 44% 49% 50% norm maximaal norm minimaal realisatie 40% 35% 30% Jaar Deze algemene risicoreserve geldt enerzijds als continuïteitsreserve, een buffer voor onverwachte tegenvallers, en anderzijds als egalisatiereserve voor de operationele resultaten van de dienstenorganisatie. Het operationele resultaat 2009 van de dienstenorganisatie is de belangrijkste reden voor de stijging van het percentage ten opzichte van Rendement op beleggingen In tegenstelling tot het jaarverslag 2008 wordt hier alleen ingegaan op het rendement van de beleggingen Kerk in Actie van de dienstenorganisatie, welke slechts betrekking heeft op de beleggingsportefeuille die op 1 januari 2008 verkregen werd bij de vermogensoverdracht van de stichting ZZO ten behoeve van het werk van Kerk in Actie. Deze middelen zullen komende jaren worden besteed aan de doelstelling binnen Kerk in Actie. De effectenportefeuille bedraagt als volgt: Effecten Balans Balans (x ) ZZO: - Obligaties Aandelen vastgoed Overige aandelen Totaal Effecten Het totale koersresultaat over 2009 bedroeg 198k, waarvan 5k als een (nog) ongerealiseerd koersresultaat ten gunste is gebracht van de bestemmingsreserve waardering beleggingen en het restant, onder aftrek van een bedrag van 4k aan bankkosten, is als een gerealiseerd koersresultaat van 189k ten gunste van de exploitatie van Kerk in Actie gebracht. Het netto rendement op deze portefeuille bedroeg over het gemiddelde vermogen in 2009 derhalve 14,4%. Solvabiliteit Bij de solvabiliteit wordt enerzijds de verhouding uitgedrukt van het eigen vermogen tot het vreemd vermogen en anderzijds het eigen vermogen tot het totale vermogen. De daling van de percentages ten opzichte van 2007 komt zowel door de daling van het eigen vermogen, als gevolg van de onttrekkingen aan de revolving funds van Kerk in Actie als door de stijging van de vlottende passiva. Solvabiliteit Verhouding eigen vermogen / totaal vermogen 50% 58% 49% 42% 60% Verhouding eigen vermogen / vreemd vermogen 101% 136% 96% 73% 153% Jaarrekening 2009 Dienstenorganisatie Protestantse Kerk in Nederland 10

11 Liquiditeit In de verhoudingscijfers aangaande de liquiditeit wordt de verhouding van de vlottende activa uitgedrukt tot de schulden op korte termijn. Geplaatst in een algemeen bedrijfseconomisch kader zijn de uitkomsten van de verhoudingsgetallen zeer goed. Liquiditeit (x 1.000) Verhouding vlottende activa incl. liq. mid. / kort v.v. 272% 328% 312% 228% 307% Mutatie liquide middelen Beheer en administratie Het percentage beheer & administratie komt tot stand door de kosten beheer & administratie ten laste van de programmalijnen (doelstellingen) te delen door de totale lasten van de organisatie. Het betreft in essentie de kosten in het kader van algemeen management en administratievoering. Percentage beheer & administratie Rekening Begroting Rekening % kosten beheer & administratie 10,95% 11,00% 11,50% Een percentage van ongeveer 11% wordt wenselijk geacht. Evaluatie van de normering wordt uitgevoerd in Kerk in Actie Ten behoeve van het werk van Kerk in Actie zijn een aantal specifieke ratio s ontwikkeld. Ratio's Kerk in Actie (begroot) (x 1.000) Fondsenwervingskosten % t.o.v. opbr. vrijw.geldwerving 11,1% 12,3% 10,1% 10, 4% 9,9% Directe steunverlening % t.o.v. de totale baten 68,1% 66,6% 63,0% 61, 3% 77,9% Kosten beheer & administratie % t.o.v. de totale baten 4,7% 4,3% 5,1% Revolving funds n.v.t % t.o.v. baten begr. volg. jaar 44% 46% 31% Fondsenwervingskosten Vanuit het Centraal Bureau Fondsenwerving is een norm gesteld van maximaal 25% van de opbrengsten vrijwillige geldwerving. Aan de norm wordt ruimschoots voldaan. Directe steunverlening Dit percentage geeft aan hoeveel procent van de baten aan directe steunverlening wordt besteed. Het jaar 2006 was een uitzonderlijk jaar in verband met de Tsunami-bestedingen. Een normpercentage tussen de 60% en 70% wordt vooralsnog wenselijk geacht. In 2010 zal herijking van de normering plaatsvinden. Jaarrekening 2009 Dienstenorganisatie Protestantse Kerk in Nederland 11

12 Grafiek steunverlening % steunverlening 80% 70% 60% 68,1% 63,0% 61,3% 77,9% 70,7% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Jaar Kosten beheer & administratie In het kader van de richtlijn voor de jaarverslaggeving dient dit percentage te worden vermeld. De interne normering is nu gesteld op 4,5 a 4,75%. Ook hier zal evaluatie plaatsvinden, hetgeen tot aanpassing van de norm kan leiden Revolving Funds Het beleid aangaande de revolving funds is in 2009 aangepast. Als buffer voor mogelijk lagere opbrengsten wordt een minimale norm aangehouden van 25% van de bruto begrote baten van het jaar volgend op het verslagjaar met een bovengrens van 35%. Alleen voor het revolving fund Noodhulp wordt een reserve aangehouden van minimaal 1 mln, zodat bij rampen snel kan worden gereageerd, vooruitlopend op fondsenwerving. Per ultimo 2009 bevindt de stand van de revolving funds zich boven de maximumnorm, hetgeen in volgende jaren dient te leiden tot extra bestedingen. Jaarrekening 2009 Dienstenorganisatie Protestantse Kerk in Nederland 12

13 2 Activiteiten programmalijnen In dit hoofdstuk wordt op hoofdlijnen verslag gedaan van de activiteiten van de dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland in De werkvelden worden geïllustreerd door een beknopt financieel overzicht gevoed vanuit de jaarrekening In deze overzichten bestaan de totale kosten van een programmalijn uit de bestedingen aan de doelstellingen plus de kosten van fondsenwerving, publicaties, communicatie en voorlichting, welke in de staat van baten en lasten gesplitst zijn opgenomen onder besteed aan doelstellingen (per programma) en werving baten (voor het totaal van de dienstenorganisatie). Institutionele Ondersteuning Het programma Institutionele Ondersteuning (IO) levert een bijdrage aan het leiding geven aan het leven en werken van kerk en gemeenten door de institutionele organisatie van de kerk - zowel inhoudelijk als in haar functioneren als zodanig - te ondersteunen, met name bij de uitvoering van en de communicatie over het ambtelijk werk. Dat wil zeggen het werk van de ambtelijke vergaderingen als zodanig, de daarmee samenhangende organen (de ambtelijke organisatie ) en de colleges alsmede de organisatorische en kerkordelijke inrichting en beheersmatige opbouw van de kerkelijke organisatie. De uitgaven en inkomsten van de programmalijn Institutionele Ondersteuning zien er als volgt uit: Institutionele ondersteuning Rekening Begroot Rekening (x 1.000) % 2009 % 2009 % 2008 Opbrengst vrijwillige geldwerving 0,0% 0 0,0% 0 0,0% 0 Bijdragen Protestantse Kerk in Nederland 98,4% ,9% ,5% Overige inkomsten 1,6% 78 1,1% 52 0,5% 23 Totaal beschikbaar voor de doelstelling 100,0% ,0% ,0% Synodewerk 29,4% ,0% ,9% Juridische zaken 15,5% ,1% ,1% 614 Classicale Ondersteuning 19,5% ,8% ,0% Kerkbeheer 13,9% ,6% ,8% 599 Kerkelijke bijdragen 5,5% 266 5,7% 268 6,9% 322 Oecumene 7,3% 353 7,8% 372 6,5% 303 Resultaat doelstellingen 8,8% 424 0,0% 0-2,2% -104 Resultaatverdeling Institutionele ondersteuning Rekening Begroot Rekening (x 1.000) risicoreserve (inclusief resourcebegroting) verbinden (migrantenkerken)/ IO: Perki e.d. 43 Totaal resultaat Het programma IO heeft in het jaar 2009 in alle teams te kampen met langdurige ziekte van medewerk(st)ers. De werkzaamheden zijn overgenomen/opgevangen door de collega s, waarvoor vanuit het management veel waardering en grote dank mag worden uitgesproken. Het programma IO omvat veel verschillende werksoorten. In september 2009 zijn alle teams (inclusief de medewerk(st)ers van de SMRA) - voor het eerst - samengekomen voor een (informele) kennismaking met elkaar en elkaars werk. Dat zal een volgend jaar zeker herhaald en verdiept worden. Synodewerk ( 1.419k, begroot 1.516k) De afdeling Synodesecretariaat en Juridische zaken en colleges heeft als hoofdtaak de beleidsmatige en inhoudelijke ondersteuning van de (landelijke) ambtelijke vergaderingen en de daarmee samenhangende organen en colleges, evenals de secretariële, administratieve en logistieke ondersteuning van deze vergaderingen. Ook de ondersteuning op juridisch en kerkordelijk gebied en de ondersteuning van de generale colleges behoort daartoe. De ondersteuning voor de generale synode laat qua kosten een onderschrijding zien. Dit wordt met name veroorzaakt doordat de generale synode dit jaar twee keer heeft vergaderd (begroot waren drie vergaderingen) en het moderamen minder vergaderde dan in voorgaande jaren. Jaarrekening 2009 Dienstenorganisatie Protestantse Kerk in Nederland 13

14 Verbetering professionaliteit in functioneren moderamen, c.q. generale/kleine synode Er wordt zowel voor de vergaderingen van het moderamen als van de generale/kleine synode een strakke planning gehanteerd. De druk op de agenda van de vergaderingen van de generale synode is (te) hoog. Dit wordt door een meerjarenplanning van te behandelen onderwerpen zoveel mogelijk opgevangen. Tevens zijn - met het oog op de kwaliteit van de behandeling in 2009 de twee vergaderingen verlengd van twee naar drie dagen per vergadering. Door handhaving van de termijnen bij aanlevering van de vergaderstukken aan leden van de synode (incl. de commissies van rapport) wordt de kwaliteit van de behandeling ter synode gediend. Dit heeft - voor wat betreft de kleine synode - tevens geleid tot beperking van de duur van de (afzonderlijke) vergaderingen. Er wordt onderzoek gedaan naar mogelijkheden tot verbetering van functioneren van generale/kleine synode door gebruikmaking van digitale mogelijkheden (digitaal toezenden van vergaderstukken, opzetten van digitaal naslagwerk op de website van beleidsnotities, die door de synode zijn behandeld). Voor de vergaderingen van de generale synode is een registratiesysteem van aan-/afwezigheid van synodeleden tijdens de vergadering in gebruik genomen; de eerste reacties daarover zijn positief. Verbetering van de professionaliteit in het functioneren en de wijze van vergaderen van de generale synode is ook onderwerp van gesprek geweest van het moderamen met een aantal synodeleden en in de vergadering van de generale synode zelf. De (reguliere) vergaderingen van het moderamen zijn door een strakke planning en adequaat agendaoverleg beperkt tot twee vergaderingen per maand. Een derde bijeenkomst wordt besteed aan gesprekken met personen (zoals overkomende predikanten ) en/of organisaties; voor deze gesprekken is in het eerste kwartaal van 2009 beleid vastgesteld. Dit beleid werd vanaf dat moment in praktijk gebracht. Voor nieuwe synodeleden is de jaarlijkse introductiedag gehouden om hen wegwijs te maken in de agenda en de werkwijze van de synode. Verbetering van contact en communicatie over synodaal beleid met de achterban De vergaderingen van de generale synode werden - via de website ook dit jaar uitgezonden door de IKON. Het aantal belangstellenden voor deze uitzendingen groeit gestaag. Voor de nieuwe preses is - evenals voor de vorig jaar benoemde scriba - een inwerkprogramma opgezet, waarbij - voor wat betreft de communicatie met de media - nauw is samengewerkt met corporate communicatie. De preses heeft, samen met andere bestuurders, deel genomen aan een intensieve mediatraining. De pagina organisatie en bestuur van de website van de Protestantse Kerk in Nederland heeft een herschikking ondergaan. De verwachting is dat hierdoor de toegankelijkheid en de klantvriendelijkheid worden verhoogd. Het moderamen heeft drie officiële bezoeken in het land afgelegd. Men heeft een bezoek gebracht aan de Stichting INLIA te Groningen, een werkbezoek aan het pastoraat Oude Wijken in Rotterdam en een werkbezoek aan Den Haag. In 2009 is gestart met een nieuwe opzet van organisatie van regiobezoeken. Voor 2010 staan reeds enkele moderamenbezoeken gepland, waarbij het de wens is dat het moderamen ook een ontmoeting met een gewone gemeente organiseert. Via de nieuwe rubriek Commentaar bij de tijd op de website van de kerk hebben preses en scriba in korte artikelen actuele onderwerpen van commentaar voorzien. Deze commentaren vinden inmiddels hun weg in de kerkbladen. Onderhouden contacten met en integreren van dienstverlening aan evangelisch-lutherse synode en evangelisch-lutherse gemeenten in geheel van dienstenorganisatie De gesprekken tussen moderamen en synodale commissie zijn volgens afspraak voortgezet. De vergaderingen van de synode zijn - na de verkleining van het aantal leden van 36 naar 18 leden in mei verplaatst van Hoekelum (Ede) naar het kerkgebouw van de evangelisch-lutherse gemeente te Utrecht; de overnachtingen vinden plaats in het guesthouse. De herziening van de secretariële ondersteunende werkzaamheden ten behoeve van de evangelischlutherse synode, de synodale commissie en de financiële commissie is geëffectueerd. De achterstanden in archivering van stukken uit de periode voor de kerkvereniging worden door inzet van een vrijwilliger ingelopen. Jaarboek Het Jaarboek van de Protestantse Kerk is in juli 2009 uitgekomen. Geconstateerd is dat in het aanlooptraject naar een volgend jaarboek nog wel een (aanzienlijke) kwaliteitsslag geleverd moet worden; de eerste aanzet richting uitgifte Jaarboek is hiervoor gegeven. Jaarrekening 2009 Dienstenorganisatie Protestantse Kerk in Nederland 14

15 Juridische zaken inclusief college-ondersteuning ( 748k, begroot 904k) De onderschrijding op deze doelstelling van 156k wordt voor circa 50k verklaard door een onderschrijding op de advocaatkosten, een onderschrijding van ongeveer 75k op de bestuurskosten en een overschrijding van 45k op de baten in verband met het feit dat de doorbelasting aan het CIO-K over 2008 niet had plaatsgevonden. Juridische advisering Gemeenten weten de afdeling goed te vinden voor juridische advisering: dit betreft zowel kerkordelijke vragen (met name over lidmaatschap gemeente; doop, huwelijk of avondmaal; bevoegdheden/rechtspositie predikanten; beheer diaconie; bevoegdheden, verkiezing ambtsdragers alsmede specialistische juridische vragen rond de fusie van gemeenten en beoordeling van statuten van kerkelijke stichtingen) als vragen over seculiere regelgeving (inschrijving handelsregister; identificatie bij banken; ANBI-regeling; monumentenwet; WOZ-beschikkingen); gemiddeld worden per maand zo n 100 (eenvoudige en gecompliceerde) vragen behandeld, waarvan de beantwoording een zeer uiteenlopend tijdbeslag vergen. De advisering aan de dienstenorganisatie is eveneens divers, waarbij vragen betreffende contracten en de (landelijke) ledenregistratie eruit springen. Ook advisering over stichtingen (wijziging statuten; beoordeling ANBI-status) blijft een vast onderdeel van het werk. In 2009 werd een inhoudelijke bijdrage geleverd aan een conferentie die gewijd was aan het voorkomen van vroegtijdige uitval van predikanten en waaraan vertegenwoordigers van alle betrokken partijen deelnamen. De juridische advisering in bestuurlijke zaken (moderamen, generale/kleine synode) is in 2009 aanzienlijk toegenomen: deze werkzaamheden werden tot nog toe vooral verricht door de programmamanager IO, maar zijn in verband met haar ziekte - overgenomen door de jurist(en). Begeleiding, voorlichting, advisering wijzigingen overheidsbeleid en/of -regelgeving en vertalen naar kerkelijke situatie Dit betreft werkzaamheden die met name in CIO(-K)-verband worden verricht. Onderwerpen die in deze periode speciale aandacht vroegen waren: religieus erfgoed, modernisering monumentenbeleid (momo) en subsidieregelingen; aanpassing gebruiks- en bouwbesluit, aanpassing ANBI-regeling, positie kerkgenootschappen en zelfstandige onderdelen in handelsregister. Ondersteuning colleges en commissies Hervormde Commissie van Bijzondere Zorg Er zijn in 2009 door de Hervormde Commissie van Bijzondere Zorg in totaal 15 voorzieningen aan de kleine synode ter besluitvorming voorgelegd. Er lopen ten aanzien van deze voorzieningen 14 zaken bij het generaal college bezwaren en geschillen; enkele (kort geding-) procedures bij de burgerlijke rechter zijn in voorbereiding en/of uitvoering. Met de voortzetting van de verklaring voor recht-procedure is dit jaar weer een begin gemaakt. In het hoger beroep in de verklaring voor rechtprocedure dat in 2008 werd ingesteld door 6 hersteld hervormde (wijk)gemeenten tegen de Protestantse Kerk werd na vele maanden van wachten op de memorie van grieven van herstelde zijde op 1 december 2009, binnen de gestelde termijn van 6 weken, door de Protestantse Kerk de memorie van antwoord ingediend. De ondersteuning van de commissie geschiedt door een jurist en een vrijwilliger. Generale college Ambtsontheffing Het Generaal College rapporteert tweejaarlijks aan de generale synode en in de afgelopen twee jaar hebben zij 17 zaken behandeld. De ondersteuning is van administratieve aard en geschiedt door een vrijwilliger. Commissie Geschiktheid predikanten Deze organiseerde 111 gesprekken en heeft 60 verklaringen afgegeven. De ondersteuning bestaat uit coördinatie en secretariële ondersteuning door een vrijwilliger. Generaal college toelating tot het ambt In 2008 hebben 50 personen colloquium gedaan. In 2009 hebben 60 personen colloquium gedaan. Het college wordt secretarieel ondersteund. Generaal college behandeling van bezwaren en geschillen In 2009 zijn 39 zaken in behandeling genomen. Sommige zaken duren meerdere jaren. Het college wordt ondersteund door een juridisch medewerker. Jaarrekening 2009 Dienstenorganisatie Protestantse Kerk in Nederland 15

16 Generaal college voor het opzicht Heeft in zaak behandeld. Het college wordt ondersteund door een juridisch medewerker. Generaal college visitatie Binnen het college heeft een herijking van de taken van de leden plaatsgevonden met als doel de kwaliteit van de werkwijze van het college te verbeteren. Onderling hebben de leden van het college het land in regio's verdeeld. De leden zijn verantwoordelijk voor het bevorderen van de contacten in de toegewezen regio. Het college ontvangt ondersteuning door een secretaris (vrijwilliger) en administratieve medewerker. Generaal college kerkorde Dit college is hoofdzakelijk verantwoordelijk voor het reguliere onderhoud van de kerkorde, door het gereed maken van voorstellen in eerste lezing, het inwinnen en verwerken van consideraties en het indienen van voorstellen in tweede lezing. Dit is een telkens doorgaande activiteit. Daarnaast heeft het college in 2009 de nodige voorbereidingen getroffen voor zijn werk ten behoeve van de verwerking van de aanbevelingen, die voortvloeien uit de evaluatie van de kerkorde. Het college wordt ondersteund door een jurist en een secretaresse. Kerkelijk Werkers: In 2009 zijn 50 registergesprekken gehouden en 49 verklaringen zijn afgegeven. Het werk wordt ondersteund door middel van coördinatie en secretariaat door een vrijwilliger. Optimaliseren mogelijkheden gebruik website In verband met ziekte (van de programmamanager en een van de juridisch medewerksters) en de noodzakelijke vervanging van de reguliere werkzaamheden is het in 2009 niet gelukt de beoogde optimalisering te realiseren; onderzocht wordt of daarvoor een vrijwilliger kan worden ingeschakeld. Classicale ondersteuning ( 941k, begroot 987k) Ondersteuning classicale vergaderingen De werkzaamheden van de RACV s zijn grotendeels vraaggestuurd, waarbij de betreffende classicale vergadering bepaalt welke ondersteuning wordt gevraagd. Hierdoor worden in deze werkzaamheden verschillende accenten gelegd: zo heeft in 2009 de één veel tijd moeten steken in de vorming van protestantse classes en is een ander druk bezig geweest met een pilot over gemeentegrenzen/ledenregistratie of het samenbrengen van modalitair verwante gemeenten met het oog op mogelijke samenwerking. De RACV s zijn veelvuldig betrokken bij de werkzaamheden van de brede moderamina, met name waar het gaat over (1) - complexe - kwesties van gemeentevorming (vereniging, samenvoeging, streekgemeente en andere samenwerkingsvormen) en (2) - dreigende - conflicten tussen predikant en kerkenraad/gemeente, desgevraagd samen met respectievelijk het regionale college voor de behandeling van beheerszaken en het regionale college voor de visitatie. Deze advisering leidt in meer dan incidentele gevallen tot directe en langdurige contacten met de desbetreffende gemeenten. In Zuid-Holland werd een convenant ontwikkeld voor situaties waarin predikant en gemeente hebben geconstateerd dat zij niet langer bij elkaar passen en vooralsnog op eigen kracht - zonder tussenkomst van de bovenplaatselijke kerkelijke organen uit elkaar willen gaan. Vergaderingen van de classicale vergaderingen werden met name bezocht om inleidingen/lezingen te houden (rapport van de commissie Veerman, kerkordelijke evaluatie, vorming protestantse classes, het ambt, omgaan met verscheidenheid, kleine gemeenteproblematiek) en contacten te onderhouden met de afgevaardigden/gemeenten (onder meer met het oog op het stimuleren van het kerkelijk gesprek). Veel adviesaanvragen, meestal via de scriba van de classicale vergadering, komen per telefoon en/of binnen; hierbij wordt veelvuldig een beroep gedaan op de kerkordelijke en bestuurlijke deskundigheid en ervaring van de RACV s. De RACV s zijn als adviseur in meer of mindere mate betrokken bij het werk van (het moderamen van de Algemene Classicale Vergadering (ACV) en de regionale colleges voor de visitatie en behandeling van beheerszaken. De RACV s komen maandelijks samen ter bespreking van voorkomende kerkordelijke vragen en knelpunten waarbij ook de juristen van JUZA en andere functionarissen van de dienstenorganisatie betrokken worden en de regionale ronde (met uitwisseling van informatie en ervaringen) met het oog op onderlinge afstemming in advisering en deskundigheidsbevordering. Jaarrekening 2009 Dienstenorganisatie Protestantse Kerk in Nederland 16

17 De versterking van het functioneren van de classicale vergaderingen wordt - behalve door bovenvermelde werkzaamheden - nagestreefd door deelname aan het in samenwerking met het PCTE ontwikkelde cursusaanbod voor leden van (brede moderamina) classicale vergaderingen. De (brede moderamina) classicale vergaderingen maken in toenemende mate gebruik van dit cursusaanbod. In 2009 werden in totaal vijf cursussen voor breed moderamenleden van de classicale vergaderingen gegeven aan 69 personen. Er zijn vijf introductiemodules Classicale Vergadering gegeven aan 67 personen. Vanuit het RACV-team werd meegedacht in landelijke ontwikkelingen op het terrein van de visitatie, de landelijke ledenregistratie, de implementatie van de besluiten van de synode naar aanleiding van het rapport De hand aan de ploeg en het voorkomen van vroegtijdige uitval van predikanten (conferentie). De evaluatie van de figuur van de RACV is - in overleg met de algemeen directeur - achterwege gebleven in verband met nieuwe ontwikkelingen ( De hand aan de ploeg ) en de evaluatie van de kerkorde. De geldigheidsduur van de overgangsbepaling 199 de kerkordelijke basis van de RACVfunctie - werd door de generale synode met vijf jaar verlengd tot 1 mei Ondersteuning regionale colleges Door de inzet van de management-assistentes en nog aanwezige boventallige medewerk(st)ers op de regionale steunpunten kon - met enig kunst- en vliegwerk - de minimaal noodzakelijke ondersteuning van de regionale colleges worden gerealiseerd. Behalve (incidenteel) voor werkzaamheden van de RCBB s, is het nog niet gekomen tot het daadwerkelijk inschakelen van vrijwilligers. Wel is voor 2010 een plan gemaakt voor de werving van vrijwilligers voor de ondersteuning van de regionale colleges, in samenwerking met de coördinator vrijwilligers, HRM en de hoofden van de steunpunten. Kerkbeheer ( 672k, begroot 693k) De gemeente-adviseurs hebben de omslag in hun werk van accent op ondersteuning RCBB s naar primair advisering gemeenten inzake kerkbeheer (vrijwel) geheel gerealiseerd. Er wordt - per telefoon en/of - veel advies gevraagd; voor alle gemeenteadviseurs gaat het om meerdere vragen per dag, die tussen de bedrijven door worden behandeld (zo zijn er gemeenteadviseurs die in 2009 contact hebben gehad met meer dan 200 gemeenten/diaconieën). In veel gevallen volgen op deze eerste contacten (één of meer) bezoeken aan de desbetreffende gemeente; dit is met name nodig als het gaat over noodzakelijke bezuinigingen (solvabiliteitsverklaringen) of andere financiële problemen (met daarmee gepaarde reorganisaties), problematiek betreffende kerkgebouwen (nieuw-/verbouw, subsidiemogelijkheden, afstoten) en plaatselijke vereniging van gemeenten. Dit laatste vraagt vooral in geval van vereniging van grotere gemeenten (gemeente met wijkgemeenten) veel adviestijd. De nieuwe werkwijze van de RCBB s werd in 2009 geïmplementeerd. Deze behelst globaal het volgende: de gemeenten (en diaconieën) worden voor beoordeling van begrotingen/jaarrekeningen etcetera in verschillende categorieën ingedeeld: o gemeenten met een goede liquiditeits/vermogenspositie en sluitende begroting zullen niet meer inhoudelijk beoordeeld worden; o gemeenten met een zwakke liquiditeits/vermogenspositie en/of een beperkt begrotingstekort zullen worden beoordeeld aan de hand van een samenvatting van de balans en de exploitatiebegroting/jaarrekening; o bij gemeenten met een slechte liquiditeits/vermogenspositie vindt beoordeling plaats aan de hand van de volledige begroting/jaarrekening; o gemeenten met forse achterstand in inzending begrotingen/jaarrekeningen worden benaderd door middel van toezending standaardbrieven, waarna contact wordt opgenomen met de betreffende gemeenten; hieruit vloeien veel werkzaamheden voort; de procedures voor verkrijgen van verklaringen en benodigde goedkeuringen zijn voor alle RCBB s gelijkgetrokken en er is een stelsel van standaardbrieven/verklaringen ontwikkeld; de cijfers van begrotingen en jaarrekeningen dienen te worden vastgelegd (zo mogelijk ingelezen) in een elektronisch gegevensbestand; communicatie met vrijwilligers/beoordelaars vindt zoveel mogelijk elektronisch plaats. Incidenteel worden inleidingen verzorgd over beheersvraagstukken, zoals in Gelderland voor een ACV of een regionale afdeling van de VKB (Vereniging voor Kerkrentmeesterlijk Beheer). Jaarrekening 2009 Dienstenorganisatie Protestantse Kerk in Nederland 17

18 Het contact vanuit kerkbeheer met de RACV s is over het algemeen voldoende gewaarborgd. De samenwerking met de gemeenteadviseurs van KiO laat nog wel te wensen over. Het besef groeit dat men elkaar op tal van punten nodig heeft. Op alle steunpunten werden vanuit HRM informatiebijeenkomsten gehouden over de behandeling van conflicten met predikanten. Ook werd door de kerkbeheerders deelgenomen aan de zomerschool en daarover nagepraat met de programmamanager van KiO. In 2010 zal deze lijn worden doorgezet. Kerkelijke bijdragen ( 266k, begroot 268k) De kerkelijke bijdragen, waartoe ook de contributies gerekend worden, gaan onder meer naar de Raad voor de Plaatselijke Geldwerving, SKKN, Raad van Kerken, WCC, WARC, CEC en de Gereformeerde Oecumenische Raad. Ook de Bumarechten, die door de kerk (plaatsvervangend voor de gemeenten) worden afgedragen, zijn hier ondergebracht. Oecumene ( 353k, begroot 372k) Het in 2008 vastgestelde beleid voor het uitnodigen van gasten uit het buitenlandse oecumenische veld tijdens de vergaderingen van de generale synode wordt - in samenwerking met de adjunctdirecteur en Kerk in Actie conform afspraak uitgevoerd. Van 26 augustus tot 2 september 2009 vergaderde het Central Committee van de Wereldraad van Kerken in Genève. In het (Nederlandse) Wereldraadoverleg is deze vergadering van onze kant voorbereid. Daarbij is veel aandacht gegeven aan het rapport over de organisatie (governance) van de Wereldraad. Dit rapport is geschreven door een kleine werkgroep waar Jac van Ham (ICCO) deel van uitmaakte. Het bestuur van de Wereldraad zou eenvoudiger en eenduidiger kunnen, en de financiën moeten in overeenstemming worden gebracht met de mogelijkheden. Het is moeilijk om in een multiculturele vergadering zoals het Central Committee het eigen standpunt goed naar voren te brengen; inhoudelijke bijdragen uit het noorden worden vaak gezien tegen de achtergrond van de financiële macht van het noorden. De vergadering verliep goed tot en met de keuze voor een nieuwe general secretary. Na die tijd is er (te) veel tijd besteed aan procedurele kwesties. Van Sam Kobia als general secretary is op hartelijke manier afscheid genomen. Van september werd in Leiden de jaarlijkse vergadering gehouden van de Europese regio van de Council for World Mission. De Protestantse Kerk trad op als gastvrouw. Een bezoek aan het door de Europese regio ondersteund project Mission House in Amsterdam was een groot succes. Enkele dagen later kwam er een bedankbrief van de Council. Het was fijn dat moderamenlid mw. R. de Jong deel kon uitmaken van de delegatie. De gesprekken met de vereniging Indonesische Christen Gemeenschap in Nederland (PERKI) en de voorbereidingen van de integratie van PERKI in de Protestantse Kerk in Nederland worden - in verband met een nieuwe bezinning op de weg, die gegaan moet/kan worden - vooralsnog aangehouden. Er worden gesprekken gevoerd over (de mogelijkheid van) het aangaan van een associatieovereenkomst met de Presbyterian Church of Ghana (ten behoeve van de samenwerking met Ghanese gemeenten in Nederland). De uitvoering van het vastgestelde beleid voor het uitnodigen van gasten werd nadrukkelijk zichtbaar gemaakt in de vergadering van de generale synode in november Als oecumenische gasten uit het buitenland waren vertegenwoordigers van de Evangelical Church of the Czech Brethren, van de Gemeinschaft Evangelischer Kirchen in Europa (Leuenberg) en van de Conference of European Churches aanwezig. Zij hebben niet alleen de synode toegesproken, maar konden de besprekingen in de synode volgen via een simultaan-vertaling in het Engels over de koptelefoon. Ook hebben zij de stukken van te voren in een Engelstalige samenvatting ontvangen. Aan de leden van de synode is informatiemateriaal over de gasten en hun kerken/organisaties verstrekt. Tijdens de (drukke) synodevergadering heeft het moderamen een keer afzonderlijk met de gasten de maaltijd gebruikt. Op een andere avond is een oecumenisch diner georganiseerd, waarvoor ook andere Nederlandse lidkerken van de GEKE en de CEC zijn uitgenodigd en ook vertegenwoordigers van de gemeentecontacten met Tsjechië aanwezig waren. Een dergelijk intensief gastenprogramma vraagt veel voorbereiding en inzet. Uit de reacties van de gasten en andere betrokkenen is gebleken dat een intensief gastenprogramma in de vergadering van november beter is dan het invliegen van gasten met alleen een groetwoord voor alle zittingen van de synode. De inspanningen zijn zeer op prijs gesteld. Evaluatie van de kerkorde Op 1 december 2008 werd de commissie evaluatie kerkorde, bestaande uit door het moderamen van de generale synode benoemde deskundige kerkleden, geïnstalleerd. Zij werd bij de uitvoering van haar taak bijgestaan door een werkgroep van medewerkers van IO. Deze werkgroep werd belast met Jaarrekening 2009 Dienstenorganisatie Protestantse Kerk in Nederland 18

19 de voorbereiding en uitvoering van het onderzoek, de verwerking van de onderzoeksgegevens en de opstelling van de conclusies en het rapport. Kerk in Ontwikkeling Op 1 januari 2008 ging het programma Kerk in Ontwikkeling (KiO) van start, dat tot doel heeft om de Protestantse Kerk en haar gemeenten te ondersteunen bij de ontwikkeling van de plaatselijke gemeenten tot vitale geloofsgemeenschappen, en bij de vormgeving van hun missionaire opdracht. Ook was vanaf dit moment Missionair Werk geen onderdeel meer van Kerk in Actie, maar van Kerk in Ontwikkeling. Echter, omdat de synode versterking van het missionaire gezicht van de Protestantse Kerk had benoemd tot een van de speerpunten van beleid, werd besloten een nieuw programma op te zetten: Missionair Werk & Kerkgroei. Allereerst heeft dit programma als taak om gemeenten te ondersteunen die nadrukkelijk als een missionaire gemeente willen gaan werken. Daarnaast is het doel om nieuwe geloofsgemeenschappen te stichten daar waar die nu afwezig zijn. Het nieuwe programma - met een omvang van bijna vijf formatieplaatsen - ging op 1 september 2008 van start, toen ds. J.P. van Ark als programmahoofd werd aangesteld. Overigens blijft 'missionaire gemeenteopbouw' binnen het programma Kerk in Ontwikkeling een eigen plaats behouden en zullen de gemeenteadviseurs ook werkzaamheden verrichten voor Missionair Werk & Kerkgroei. De uitgaven en inkomsten van de programmalijn Kerk in Ontwikkeling zien er als volgt uit: Kerk in Ontwikkeling Rekening Begroot Rekening (x 1.000) % 2009 % 2009 % 2008 Opbrengst vrijwillige geldwerving 0,0% 2 0,0% 0 12,4% Bijdragen Protestantse Kerk in Nederland 80,8% ,5% ,5% Overige inkomsten 19,1% ,5% ,1% Totaal beschikbaar voor de doelstelling 100,0% ,0% ,0% Aquisitie 6,1% 646 8,5% 867 4,2% 475 Basisdienstverlening 24,5% ,7% ,4% Betaalde dienstverlening 5,1% 540 5,7% 578 2,9% 322 Gemeenteopbouw 9,0% ,4% ,2% 591 Missionair Werk en Kerkgroei (v.a afz. progammalijn) 1,1% 119 `nvt 12,8% Verbinden 9,5% ,4% ,5% 512 Steunverleningen 22,6% ,1% ,0% MA-werk 7,1% 746 6,2% 637 5,5% 624 Resultaat doelstellingen 15,0% ,0% 0 13,4% Resultaatverdeling Kerk in Ontwikkeling Rekening Begroot Rekening (x 1.000) risicoreserve (inclusief resourcebegroting) reserve steunverlening gemeenten reserve categoriaal werk reserve missionair werk reserve Kerk en Israël Totaal resultaat Kerk in Ontwikkeling wil de gemeenten van de Protestantse Kerk in Nederland ondersteunen met het oog op een aantal uitdagingen waar wij samen voor staan en voor gaan. Die uitdagingen zijn samengevat in twee kernwoorden die samen de missie van dit programma vormen en de visie dragen: geloofwaardig en aanstekelijk Het hart van het programma wordt gevormd door dienstverlening door gemeenteadviseurs, die zowel plaatselijk als landelijk werken. Met deze dienstverlening willen we een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van de Protestantse Kerk in Nederland tot een herkenbaar en aansprekend merk in de Nederlandse samenleving. De dienstverlening vertaalt zich in de volgende taken: acquisitie, basisdienstverlening en betaalde dienstverlening. Om dit hart heen bevindt zich een binnencirkel (Gemeenteontwikkeling) en een buitencirkel (Verbinden). Ook de steunverlening (uitgevoerd door het Bureau Steunverlening) valt onder het programma KiO, evenals de ontwikkeling en coördinatie van het vrijwilligersbeleid en het maatschappelijk activeringswerk. Jaarrekening 2009 Dienstenorganisatie Protestantse Kerk in Nederland 19

20 Acquisitie ( 646k, begroot 867k)) De uren acquisitie werden ingezet voor het aangaan van nieuwe contacten. Dit betrof bijvoorbeeld predikanten die nieuw waren in een regio, of het bezoeken van diverse informatieavonden. In deze uren werd het totale beeld van de dienstverlening, dus ook Kerk in Actie onder de aandacht gebracht. Er zijn uiteindelijk minder uren algemene acquisitie ingezet dan begroot, omdat deze tijd door gemeenteadviseurs is ingezet ten behoeve van de doelstelling betaalde dienstverlening, en er daarnaast veel vraag naar andere vormen van dienstverlening door de gemeenteadviseur was. Men gaf daarop de prioriteit aan het voldoen aan vragen om dienstverlening, conform de doelstellingen van het programma. In totaal is ruim 25% minder acquisitie ingezet dan begroot. Een deel van deze mindere inzet is ook te verklaren door niet ingevulde vacatureruimte. Basisdienstverlening ( 2.577k, begroot 1.914k) Het afgelopen jaar zijn de gemeenteadviseurs verder gegroeid van eerste aanspreekpunt bij vragen uit de gemeenten. De vragen zijn zeer divers, zowel van professionals als van vrijwilligers. Gemeenten weten steeds meer en beter de gemeenteadviseur te vinden voor hun vragen. De vraag naar dienstverlening nam dan ook eerder toe dan af. In de loop van het jaar ontstonden uiteindelijk in alle teams informele structuren om zo goed mogelijk gebruik te maken van de deskundigheden van collega s. Het teamoverleg nam hier een belangrijke plaats in. De werking van het digitale platform Sharepoint, mede bedoeld om kennis te delen en zo te zorgen dat men zo goed mogelijk generalist kan zijn in de dienstverlening, werd meer bekend. Het gebruik van dit platform kan nog verder worden uitgenut. Voor Kerk in Actie werd ook de basisdienstverlening verricht. De vragen op dit gebied leidden tot inzet in plaatselijk werk, maar ook vragen van regionale netwerken werden beantwoord. Samenwerking met gemeenteadviseurs Interactief is hierbij uiteraard vanzelfsprekend. De doelstelling die hiermee gerealiseerd wordt, net als die geldt voor het MA-werk, waarover later meer, luidt het stimuleren van het gemeenteberaad over de diaconale opdracht en de vertaling daarvan in de eigen (gemeente)context (via diaconale toerusting). De overschrijding van de begroting is te verklaren uit de grote vraag vanuit de gemeenten. Ook moet hierbij bedacht worden dat de begroting van een volledige formatie uitging. Vacatures zijn echter niet of tijdelijk vervuld, waardoor de werkelijke inzet op basisdienstverlening per gemeenteadviseur verhoudingsgewijs dus nog groter is, omdat de begrote uren uiteindelijk dus door minder mensen zijn gemaakt. Binnen dit veld hoort ook de basisdienstverlening Missionair Werk & Kerkgroei thuis, voor zover die wordt ingevuld door de gemeenteadviseur ten behoeve van het stimuleren van het gemeenteberaad over de missionaire opdracht en de vertaling daarvan in de eigen (gemeente)context (via missionaire toerusting). De invulling van deze specifieke vorm van basisdienstverlening bleef achter bij de begroting omdat de missionaire ronde, waar deze basisdienstverlening op zou moeten aansluiten, pas in de tweede helft van 2009 van start ging. Betaalde dienstverlening ( 540k, begroot 578k) Het streven was dat dit jaar 14% van de totaal beschikbare directe uren van de gemeenteadviseur zou bestaan uit betaalde dienstverlening. Dit was een verdubbeling van deze doelstelling ten opzichte van vorig jaar. We concluderen dat deze doelstelling in tijd is gerealiseerd. De realisatie in geld is iets lager dan de begroting. Dit komt door de lagere reële bezetting. Er werden zo n 100 verschillende trajecten in gemeenten begeleid, variërend van eenmalige kerkenraadsdag tot zeer ingewikkelde fusieprocessen. In een enkel geval vroeg men zelfs om een inzet van meer dan 300 uur van de gemeenteadviseur. Uit de reacties op dienstverlening kwam ondermeer naar voren dat gemeenten uit de Gereformeerde Bonds-signatuur om een eigen benadering vragen. De publicatie van het boek van gemeenteadviseur Aart Peters 'Gemeente in beweging. Op zoek naar een bijbelse visie' is benut om de bezinning op identiteit, visie en beleid te stimuleren. Dit heeft geresulteerd in een tweetal regioavonden over dit onderwerp, in samenwerking met de secretaris van de Gereformeerde Bond. De bezinning op deze thematiek en de samenwerking met de Gereformeerde Bond zal naar verwachting in 2010 een vervolg krijgen. Binnen betaalde dienstverlening werd ondermeer vorm gegeven aan het begeleiden van herstructurerings-, fusie- en vernieuwingstrajecten van gemeenten met het oog op gezond gemeentezijn in de 21e eeuw. Jaarrekening 2009 Dienstenorganisatie Protestantse Kerk in Nederland 20