SICK NV Doornveld Asse

Transcriptie

1 : Machineveiligheid Vormelek 2014 Machineveiligheid SICK NV Doornveld Asse : Marcel de Jonge 1

2 SICK Internationaal : Opgericht in 1946 meer dan 65 jaar in sensor technologie : Ruim werknemers wereldwijd : Nagenoeg 50 filialen en vertegenwoordigingen in 30 landen + meerdere gespecialiseerde agenten : Groep-omzet ca. 1 miljard in het fiscale jaar 2013 : Breed gamma aan producten en technologieën in de sensor industrie : Innovatie leider in sensor technologie SICK een van de toonaangevende fabrikanten van sensoren en sensor-oplossingen voor industriële toepassingen, wereldwijd : Marcel de Jonge 3 SICK in België : Opgericht in 1987 : Activiteiten : verkoop, service en ondersteuning : 46 medewerkers : Portfolio van ruim 3000 actieve klanten : Actief in - Factory Automation - Logistic Automation - Process Automation : Omzet 23 mio in 2013 : ISO 9002 gecertificeerd : Marcel de Jonge 4 2

3 SICK: sensor intelligence Industriële Sensoren High-end Industriële Sensoren Encoders Machineveiligheid Auto-ident & Laserscanners Gasmetingen : Marcel de Jonge 5 Veilige apparaten Veilige apparaten - algemeen : Marcel de Jonge 3

4 Veilige apparaten : Marcel de Jonge 7 Veilige apparaten : Alle apparaten die wij gebruiken, moeten veilig zijn voor gebruik. : Hoe weten we of een apparaat veilig is voor gebruik? - CE-markering : Nagenoeg elk apparaat is tegenwoordig voorzien van zo n CE-markering : Deze markering is ten laste van de fabrikant. : Marcel de Jonge 8 4

5 Veilige apparaten : Wat is een veilig apparaat? - Een apparaat is veilig wanneer het bij normale gebruiksomstandigheden en gebruiksduur geen enkel risico oplevert. - Tenzij (zeer) beperkte risico s die verenigbaar zijn met het gebruik van het apparaat. : Voorbeeld - grasmachine - Vormt bij normaal gebruik geen gevaar - Bij het wegnemen van de beschermkappen, wordt dit een gevaarlijk toestel. - Dit zijn geen normale gebruiksomstandigheden!! : Marcel de Jonge 9 Veilige apparaten : Wie/wat is een fabrikant? : Degene die - het apparaat ontwerpt - het apparaat fabriceert - het apparaat in de handel wil brengen binnen de Europese Unie : Deze fabrikant moet niet per-se gevestigd zijn in de Europese Unie - Kan ook Chinese of Japanse fabrikant zijn. : Marcel de Jonge 10 5

6 Veilige apparaten : Wat betekent zo n CE-markering? - Dat het apparaat, verkocht binnen de Europese Unie, voldoet aan de minimale eisen, inzake veiligheid - Deze minimale eisen, zijn beschreven in Europese richtlijnen : Als een fabrikant aan deze eisen voldoet, is de CE-markering op het apparaat hier het bewijs van. : Marcel de Jonge 11 Veilige apparaten : Wat is een Europese richtlijn? : Elke Europese richtlijn is een wet. : In België is een wet van toepassing als de koning deze ondertekend heeft en verschenen is in het Staatsblad - Het wordt dan een wet bij koninklijk besluit (= KB) - Elke Europese richtlijn moet omgezet worden in een nationale wet : Aangezien iedereen zich aan de wet moet houden, geldt dit ook voor bedrijven die apparaten op de Belgische markt willen brengen. - Ook al zitten die aan de andere kant van de wereld. : Kortom : Europese Richtlijnen zijn verplichtend : Marcel de Jonge 12 6

7 Veilige apparaten : Op welke apparaten moet de CE-markering? - Op elk apparaat dat onder een Europese richtlijn valt - Er zijn meer dan 20 richtlijnen waarin meerdere productcategorieën worden genoemd, waaronder : Speelgoed Gastoestellen Medische hulpmiddelen Voor de bouw bestemde producten Pleziervaartuigen Liften Centrale verwarmingsketels Eindapparatuur voor telecommunicatie Persoonlijke beschermingsmiddelen Machines Electrisch materiaal voor laagspanning Electro-magnetische compatibiliteit (EMC) Drukapparatuur : Marcel de Jonge 13 Machineveiligheid Veilige machines : Marcel de Jonge 7

8 Veilige machines : CE-markering geldt niet enkel voor toestellen voor dagelijks gebruik (consumenten goederen), maar ook voor productiemachines. - Basis = machinerichtlijn - Europees nummer = 2006/42/EG : Marcel de Jonge 15 Geharmoniseerde normen Algemeen : Zijn opgesteld door de normorganisaties en ondersteunen de geldende Europese Richtlijnen. : Verschillende Normorganisaties Globaal - ISO, IEC Europees - CEN, CENELEC, ETSI Nationaal - NBN Bv. ISO EN ISO NBN EN ISO : Zorgen enkel voor ondersteuning bij de praktische toepassing van de Europese Richtlijnen en zijn NIET verplichtend. : Marcel de Jonge 16 8

9 Geharmoniseerde normen Algemeen : Een norm is geharmoniseerd na opname in het Publicatieblad van de Europese Unie. - Er is een lijst per richtlijn - Verschijnt ca. 2x/jaar : Marcel de Jonge 17 Geharmoniseerde normen Algemeen : A-type norm - Basisveiligheidsnorm - Geldig voor ALLE machines : B-type normen - Groepsveiligheidsnormen - Normen rond veiligheidsaspecten (B1) en veiligheidscomponenten (B2) - Geldig voor de meeste machines. General principles for design Risk assessment & risk reduction EN ISO Risk assessment EN ISO Safety distances EN ISO Protective equipment EN ISO : C-type normen - Productveiligheidsnormen - Machinespecifiek EN ISO : Marcel de Jonge 18 9

10 Vermoeden van overeenstemming en geharmoniseerde normen : Artikel 7 (punt 2) richtlijn 2006/42/EG Machines gebouwd overeenkomstig een geharmoniseerde norm waarvan de referenties in het Publicatieblad van de Europese Unie zijn bekendgemaakt, worden geacht in overeenstemming te zijn met de essentiële gezondheids- en veiligheidseisen waarop deze geharmoniseerde norm betrekking heeft. - Wanneer de fabrikant op zijn EG-verklaring van overeenstemming (CE II A) verwijst naar de gehanteerde geharmoniseerde normen, ontstaat er een vermoeden van overeenstemming met de opgegeven normen. >> zelfcertificering : Marcel de Jonge 19 Risicobeoordeling : Hoe weten we of een machine veilig is? - Of waar zich de gevaren bevinden? : Uitvoeren van een risicobeoordeling - We willen weten waar er op de machine mogelijke gevaarlijke situaties kunnen voorkomen - Op basis van deze vaststellingen, moeten we de machine veilig maken : Risicobeoordeling = - Een gestructureerde manier om alle gevaren bloot te leggen - Verloopt in 5 opeenvolgende stappen : Marcel de Jonge 20 10

11 Risicobeoordeling : Om te bepalen welke gevaren een reëel risico inhouden, moet een risicobeoordeling worden uitgevoerd. : Deze risicobeoordeling gebeurt in 5 stappen : - - Identificatie van gevaren binnen de grenzen - Inschatten van (rest) risico s met risicomatrix - Beoordelen van de vastgestelde risico s - Controleren of de machine voldoende veilig is : Marcel de Jonge 21 Risicobeoordeling Stap 1 : Bepalen grenzen - Gebruiksgrenzen Waarvoor wordt de machine/installatie gebruikt? Wie (operator, onderhoud, ) werkt er aan de machine/installatie? - Ruimtelijke grenzen In welke omgeving staat de machine Vrije ruimte rond machine - Andere grenzen Licht- en geluidsomstandigheden Properheid rond de machine (struikelgevaar, ) : Marcel de Jonge 22 11

12 Risicobeoordeling Stap 1 : Bepalen grenzen - voorbeeld : Grasmachine met benzinemotor - Gebruiksgrenzen Voor het maaien van gras Zelf voort te duwen Gebruikt door een volwassen persoon - Ruimtelijke grenzen Voor buitengebruik (tuin) Kans op spelende kinderen in de buurt - Andere grenzen Motor maakt lawaai Werken in droog weer : Marcel de Jonge 23 Risicobeoordeling Stap 2 : Gevaren identificeren - Systematisch worden alle mogelijke gevaren, mogelijke gevaarssituaties en gebeurtenissen vastleggen. - Mogelijke gevaren : Mechanisch Electrisch Thermisch Lawaai Trillingen Straling Gevaarlijke producten Ergonomie Werkomstandigheden Combinatie van gevaren Identificatie van gevaren - Voor elke levensfase : Marcel de Jonge 24 12

13 Risicobeoordeling Stap 2 : Gevaren identificeren - Levensfasen Montage Installatie Aansluiten Reinigen Veilig afschakelen Reparaties Identificatie van gevaren Vervoer In bedrijf stellen Gebruik Onderhoud Veilig vervoer Verplaatsen Opslag Omstellen Nodige PBM Bedienen Ontmanteling Afschakelen Loskoppelen Desinfecteren : Marcel de Jonge 25 Risicobeoordeling Stap 2 : Gevaren identificeren - voorbeeld : Normaal gebruik Rijden over iemands voeten Stinkende uitlaatgassen Grijpen in de draaiende messen Identificatie van gevaren : Onderhoud Snijden aan messen Lekken van olie/benzine : Marcel de Jonge 26 13

14 Risicobeoordeling Stap 3 : Risico s inschatten - Hierbij wordt voor ieder geïdentificeerd gevaar de mate van risico bepaald. - Het risico hangt af van : Ernst van de verwonding Kans dat de verwonding optreedt Identificatie van gevaren Risico-inschatting Risiconiveau Van het specifieke gevaar hangt af van Ernst van de verwonding Afkomstig van het specifieke gevaar en Kans dat de verwonding optreedt Blootstelling van personen aan het gevaar Mogelijkheid om het gevaar te ontwijken De waarschijnlijkheid dat er een gevaarlijke situatie optreedt : Marcel de Jonge 27 Risicobeoordeling Stap 3 : Risico s inschatten - Ernst van de verwonding E1 geen verwonding E2 lichte verwondingen E3 zware verwondingen E4 dood - Blootstelling aan gevaar B1 zelden of kort B2 vaak of lang - Mogelijkheid op Gevaarsafwending G1 mogelijk onder voorwaarden G2 nauwelijks mogelijk - Waarschijnlijkheid op gevaarlijke gebeurtenis W1 laag (komt niet voor) W2 gemiddeld W3 groot (komt vaak voor) Identificatie van gevaren Risico-inschatting Risico analyse : Marcel de Jonge 28 14

15 Risicobeoordeling Stap 3 : Risico s inschatten - voorbeeld : Normaal gebruik Vergiftiging ademhalingsproblemen Pletten van tenen tot afsnijden ervan Afsnijden van vingers/handen Identificatie van gevaren Risico-inschatting Risico analyse : Onderhoud Snijwonden aan vingers/handen Vervuiling van het milieu : Marcel de Jonge 29 Risicobeoordeling Stap 4 : Risico s beoordelen - Bepalen of de ingeschatte risico s laag genoeg zijn om te kunnen spreken van een aanvaardbare machineveiligheid. - Een mogelijke indeling (bij gebruik risicomatrix) laag risico (geen maatregelen nodig) middelgroot risico (evt. maatregelen nodig) groot risico (maatregelen nodig) zeer groot risico (zeker maatregelen nodig) Identificatie van gevaren Risico-inschatting Risico analyse - Deze indeling is afhankelijk van het type industrie. Risico-evaluatie : Marcel de Jonge 30 15

16 Risicobeoordeling Stap 4 : Risico s beoordelen : Normaal gebruik Niveau 0 Laag risico Niveau 4 Groot risico niet aanvaardbaar Identificatie van gevaren Risico analyse Niveau 5 Zeer groot risico niet aanvaardbaar Risico-inschatting : Onderhoud Risico-evaluatie Niveau 3 Groot risico niet aanvaardbaar Niveau 0 Laag risico : Marcel de Jonge 31 Risicobeoordeling Stap 5 : Is de machine veilig? - Als de vastgestelde risico s voloende laag zijn om te kunnen spreken over een aanvaardbare machineveiligheid is de risicobeoordeling afgehandeld. Identificatie van gevaren Risico analyse Risico beoordeling Risico-inschatting Risico-evaluatie Is de machine veilig? Ja EINDE : Marcel de Jonge 32 16

17 Risicobeoordeling Stap 5 : Is de machine veilig? - Als de vastgestelde risico s voloende laag zijn om te kunnen spreken over een aanvaardbare machineveiligheid is de risicobeoordeling afgehandeld. Identificatie van gevaren Risico analyse Risico beoordeling Risico-inschatting - Indien de vastgestelde risico s in de risicobeoordeling van een te hoog niveau zijn, moeten risico-reducerende maatregelen getroffen worden. Risico-evaluatie Is de machine veilig? Ja Neen EINDE Risico-reductie : Marcel de Jonge 33 Risicoreductie : Risicoreductie (Veiligheidsconcept) - Indien de vastgestelde risico s in de risicobeoordeling van een te hoog niveau zijn, moeten risico-reducerende maatregelen genomen worden. - Mogelijke maatregelen : Afschermen van de gevaarlijke bewegingen Detecteren van de doorgang naar een gevaarlijke zone Het ontwerp aanpassen zodat er geen gevaren meer zijn = eigen aan het ontwerp De gebruikers informeren over mogelijke gevaren = geen structurele maatregel Risico beoordeling Identificatie van gevaren Risico-inschatting Risico-evaluatie Risico analyse - Om zeker te zijn dat eventuele maatregelen op de juiste manier genomen worden, zijn er normen die voor ondersteuning zorgen. Bv. Bij het plaatsen van een afscherming hoe groot moet dit zijn, hoe sterk en hoe kan dit veilig gebeuren? Is de machine veilig? Neen Risico-reductie Ja EINDE : Marcel de Jonge 34 17

18 Risicoreductie : Risicoreductie (Veiligheidsconcept) - voorbeeld : Normaal gebruik Oogbescherming dragen Minstens 12 jaar oud zijn Identificatie van gevaren Risico analyse Lange broek Risico beoordeling Risico-inschatting : Onderhoud Afscherming messen Stevige schoenen - Gebruik maken van handschoenen - Kraantjes dichtdraaien voor het kantelen Risico-evaluatie Is de machine veilig? Ja Neen EINDE Risico-reductie : Marcel de Jonge 35 Machineveiligheid Hoe machines veilig maken? : Marcel de Jonge 18

19 Risicoreductie : Bij het bepalen van risico-reducerende maatregelen dienen prioriteiten gesteld te worden - Inherent veilig ontwerpen Maximaal elimineren of reduceren van risico s Veilig ontwerpen en bouwen - Toepassen van collectieve beschermingsmaatregelen Technische oplossingen die voor iedereen de nodige bescherming bieden - Waarschuwen voor eventuele restrisico s Gebruik van persoonlijke beschermingsmaatregelen Definiëren waar veiligheidsschoenen, brillen, verplicht zijn. Door signalisatie, de gebruikers informeren waar en welke restrisico s aanwezig zijn Vermelden wanneer specifieke opleiding verplicht is : Marcel de Jonge 37 Risicoreductie Collectieve beschermingsmaatregelen : Efficiënt ontwerpen/implementeren van beschermende maatregelen NEEN! Beschermt niet Onaanvaardbaar Aanvaardbaar Beschermt, maar stoort de productie (nodeloze machinestops) Beschermt, maar is vervelend (accoustische signalen) Redenen voor manipulatie!! Voldoende Beschermt met aanvaardbare nadelen goed! Beschermt en heeft geen enkele invloed op de productie OPTIMAAL! Beschermt en verhoogt de efficiëntie : Marcel de Jonge 38 19

20 Veilige machines Collectieve maatregelen : Passieve beschermingen= aanraakbaar - Hekwerken - Afschermingen - Afdekkappen - Tunnels : Actieve beschermingen - Lichtschermen - Scanners - Camerasystemen = onzichtbaar : Belangrijke vragen : - Welke afmetingen moeten de beveiligingen minimaal en maximaal hebben? - Waar mogen/moeten ze geplaatst worden? : Marcel de Jonge 40 Veilige machines Passieve beschermingen : Alles wat iemand fysisch tegenhoudt om een gevaar aan te raken - Hekwerk rondom de machine - Lokale afscherming met een kapje : Marcel de Jonge 41 20

21 Veilige machines Passieve (aanraakbare) beschermingen : Specificaties - Beschermende mechanische inrichtingen Behouden hun vorm en positie - Veiligheidsafstanden Gemeten vanop het oppervlak dat het lichaam of bovenste ledematen tegenhoudt Afstanden bepaald vanaf het niveau waarop de operator normaal staat (= referentievlak) : Het bepalen van de juiste veiligheidsafstand is belangrijk voor : - Naar boven reiken naar een gevaarlijke zone/beweging - Reiken over een beschermende constructie - Reiken door openingen - Rondom reiken door een opening - Beperken vrije beweging onder beschermende inrichtingen Veilige machines Passieve (aanraakbare) beschermingen : In functie van : - Hoogte gevarenzone a - Horizontale afstand tot gevaar c c a 1. Hoogte afscherming bepalen 2. Maasopening bepalen : Marcel de Jonge 43 21

22 Veilige machines Passieve (aanraakbare) beschermingen Afmetingen in [mm] Hoe groter de opening (e) Hoe verder erdoor kan worden gereikt Hoe groter de minimale veiligheidsafstand (sr) : Marcel de Jonge 44 Veilige machines Passieve vs. actieve beschermingen : Passieve bescherming - Mogelijkheid om verder te reiken door leunen op de constructie : Actieve bescherming - Niet mogelijk om op te leunen - In bepaalde gevallen mogelijk om te reiken tussen de optische stralen door : Daarom - Procedure bepalen veiligheidsafstanden Actieve beschermingen Passieve beschermingen : Marcel de Jonge 45 22

23 Veilige machines Actieve (aanrakingsvrije) beschermingen Contactloos werkende beveiligingen (lichtschermen, scanners, ) : Specificaties - Detectie van personen die het gevarengebied willen indringen. Veilige stop van alle gevaarlijke bewegingen binnen bereik. - Om de gevaarlijke bewegingen op een juiste manier weg te nemen, moet de herkenning van het indringen op het juiste moment gebeuren. >> Veiligheidsafstand : De veiligheidsafstand is afhankelijk van 4 factoren : 1. Bewegingssnelheid richting gevaar 2. Hoe snel kan het gevaar stoppen 3. Hoe ver staan de lichtstralen uit elkaar 4. Hoe staat de detector opgesteld : Marcel de Jonge 46 Veilige machines Actieve (aanrakingsvrije) afschermingen 1. Bewegingssnelheid richting gevaar - Is de snelheid waarmee een lichaamsdeel de gevaarlijke zone nadert. - = ingrijp- of inloopsnelheid - Afstand tot de gevarenzone < 0,5m (ingrijpen) Toenaderingssnelheid = 2000 mm/s - Afstand tot de gevarenzone > 0,5m (inlopen) Toenaderingssnelheid = 1600 mm/s Vastgelegd in de norm : Marcel de Jonge 47 23

24 Veilige machines Actieve (aanrakingsvrije) afschermingen 2. Hoe snel kan het gevaar stoppen - De tijd tussen Onderbreken van het veiligheidsveld/detectieveld en Gevaarlijke bewegingen in veilige toestand - Wordt bepaald door verschillende factoren : Reactietijd van de beveiligingsinrichting Reactietijd van de besturing Massatraagheid Aandrijfkrachten Remcapaciteit : Marcel de Jonge 48 Veilige machines Actieve (aanrakingsvrije) afschermingen 3. Hoe ver staan de lichtstralen uit elkaar - Is de mogelijkheid voor een beveiligingsinrichting, om een bepaalde objectgrootte te detecteren. - Afhankelijk van het oplossend vermogen van een beveiligingsinrichting, moet een toeslag c in rekening worden genomen. Hoe groter de vrije ruimte tussen optische stralen, hoe groter de toeslag c. Dit is het deel van het lichaam dat al door de detectie is, alcorens te kunnen schakelen. 0 c C C : Marcel de Jonge 49 24

25 Veilige machines Actieve (aanrakingsvrije) afschermingen 4. Hoe staat de detector opgesteld - Ingrijpbeveiliging - Inloopbeveiliging - Zonebeveiliging : Marcel de Jonge 50 Veilige machines Actieve (aanrakingsvrije) afschermingen : Algemene formule S = (K x T) + c Toeslag (reikafstand), die rekening houdt met de mogelijke intrede in de gevaarlijke zone, vóór activatie van de beveiligingsinrichting [mm] Stoptijd van de gevaarlijke bewegingen [s] Naderingssnelheid = ingrijp- of inloopsnelheid [mm/s] Veiligheidsafstand = minimale afstand tussen gevarenzone en veiligheidsdetectie [mm] : Marcel de Jonge 51 25

26 Besluit veiligheidsafstanden : Bepalend voor een goede beveiliging zijn : - Keuze van het juiste type afscherming Passief of actief - Afmetingen afscherming Hoogte en resolutie (of maasopening) van de afscherming - Respecteren van de minimale veiligheidsafstand Stoptijd van de gevaarlijke bewegingen : Stoptijd is de sleutel : - Als de beveiliging te ver van het gevaar staat >> lage ergonomie en productiviteit - Als de beveiliging te dicht bij het gevaar staat >> gevaar bij ongewenst intreden/ingrijpen : Indien stoptijd niet gekend is : - Onafhankelijke stoptijdmeting laten uitvoeren op gevaarlijke bewegingen 10 onafhankelijke metingen met gekeurde apparatuur Berekening correcte veiligheidsafstand Meetprotocol voor machinedocumentatie : Marcel de Jonge 52 : Dank u voor uw aandacht! Zijn er vragen? 26