Les 11 Industrielandschappen

Transcriptie

1 4. Industrie 1 2e jaar aardrijkskunde Les 11 Industrielandschappen 1. Soorten industrie Grondstoffen uit landbouw of mijnbouw leveren producten die niet altijd rechtstreeks bruikbaar zijn (vb. klei en vlas). Deze producten worden in de basisindustrie verwerkt tot halffabrikaten (vb. baksteen en linnen). De verwerkende industrie maakt van deze halfafgewerkte producten eindproducten. (vb. huis en kleding) Hieronder tref je de belangrijkste industrietypes aan: ❶ ELEKTRISCHE CENTRALE - Elektriciteit wordt geproduceerd door het opwarmen van water tot stoom. Hierbij kunnen verschillende energiebronnen gebruikt worden: steenkool, aardolie, aardgas, kernenergie. - Om de hele installatie niet te oververhitten wordt het water daarna weer afgekoeld. Dit gebeurt in een reusachtige holle cilinder, een koeltoren. De rook boven de koeltoren is niet giftig. ❷ AUTOASSEMBLAGEBRIJVEN - Je bemerkt grote parkeerterreinen om hun auto s te stockeren. Autoassemblagebedrijven herken je aan de lange fabrieksgebouwen omdat alle handelingen in het proces na elkaar aan de band verlopen. ❸ STAALINDUSTRIE - Je bemerkt hoogovens om ijzererts te smelten te smelten tot ruwijzer. Hoogovens zijn reusachtige cilinders met transportbanden tot boven. - In de cokesoven worden vette steenkolen verbrand. De kolen worden geblust met water. ❹ PETROCHEMIE - Je bemerkt de distilleertorens om aardolie op te warmen. Op de gepaste hoogte worden de producten afgetapt. De lichtste producten zoals benzine stijgen op en worden bovenaan afgetapt. ❺ HIGHTECHBEDRIJVEN - Industrieterreinen in schoendoosfabrieken. Wat er precies gemaakt wordt, is moeilijk te achterhalen. - Enkele industrietakken binnen de High-techbedrijven robotica: producten gemaakt aan de lopende band gemaakt door robotten telecommunicatie: Telefonie, GSM, internet,... biotechnologie: Kweken van planten met specifieke eigenschappen ruimtevaart: onderdelen voor vliegtuigen en raketten microtechnologie: onderdelen voor computers, televisietoestellen,...

2 4. Industrie 2 2e jaar aardrijkskunde Opdrachten 1. Tot welk type industrie behoren de volgende landschappen? Duid telkens de typische landschapselementen aan Tot welke industrietak behoren onderstaande bedrijven? (1. Elektrische centrale; 2. Autoassemblage; 3. Staalindustrie; 4. (Petro)chemie; 5. Hightechbedrijven)

3 4. Industrie 3 2e jaar aardrijkskunde Les 12 Industrie in België KAART 1 1. Grote delen van ons land zijn ingenomen door industrielandschappen. Het Luiks industriegebied en het Henegouws industriegebied zijn oude industrielandschappen. De staalindustrie overweegt er. Landschappen zijn grauw en grijs, het geheel laat een ordeloze indruk, groen is er zelden te bespeuren. Deze oude industrie is ook het meest milieuvervuilend. Het Kempens industriegebied is gelokaliseerd rond het Albertkanaal, chemische industrie overweegt hier. Tussen Antwerpen, Brussel en Gent (ABG-as) groeide een belangrijke as met voornamelijk moderne industrie. Deze is minder vervuilend en is meer gestructureerd in bedrijventerreinen. In de buurt van universiteiten zijn sommige bedrijvenparken echte wetenschapsparken voor research. In het West-Vlaamsindustriegebied overwoog vroeger de textielindustrie, al bloeit rond Ieper de high-techindustrie.

4 4. Industrie 4 2e jaar aardrijkskunde Opdrachten 1. Vul de volgende namen aan op de kaart de vijf rivieren die op de kaart staan; vijf autosnelwegen: E40 (tweemaal), E19 (tweemaal), E17, E313, E411; de kanalen Gent-Terneuzen, Albertkanaal, Kanaal van Willebroek en Brussel-Charleroi; de aangeduide steden: enkel de beginletter(s). 2. De havens in België Duid de havens van Antwerpen, Zeebrugge aan met een blauwe kleur en benoem ze. 3. In België zijn er vijf grote industriële centra. Kleur ze op de kaart. West-Vlaams industriegebied (moderne industrie) lichtgroen Henegouws industriegebied (oud industrielandschap) bruin Vlaamse Ruit (A-B-G-as) rood Kempens industriegebied geel Luiks industriegebied (oud industrielandschap) donkergroen 4. Bijna al het ijzererts voor de hoogovens van Sidmar (Gent), en de Waalse industriestreken wordt per zeeschip aangevoerd. Het wordt via waterwegen naar de bestemming gebracht. Teken vanuit de Noordzee de weg die dit ijzererts volgt voor Charleroi. 5. In welk Belgisch industriëel centrum overweegt de textielindustrie? 6. Waar ontgint men in ons land porfier (kasseisteen)? 8. Welke verschillen tref je aan tussen een oud en een nieuw industriegebied? Oud industrieterrein Nieuw industrieterrein

5 4. Industrie 5 2e jaar aardrijkskunde 2. Haven van Antwerpen (Zie excursiebundeltje) Het verkeerslandschap. o o Plattegrond en werking van een zeesluis. Verscheidenheid aan verkeersmiddelen herkennen + hun invloed op het landschap. Het Havenlandschap o o Gevolgde weg op het havenkaartje. De typische kenmerken van een havenlandschap. - Aanwezigheid van dokken - Havenfuncties en uitrusting Het Industrielandschap o Het petrochemisch landschap Relatie tussen ligging, bereikbaarheid en bevolking van het havengebied. 1. Ligging. KAART 2 Wat afstand en reisduur betreft, heeft Antwerpen de hoogste centraliteit t.o.v. de 188 stedelijke agglomeraties die het Europese continent telt, samen goed voor 110 miljoen inwoners. Zowel de afstand als de reistijd van de vrachtwagens vanuit deze havens werd berekend, nodig voor de bediening van deze agglomeraties. 2. Bereikbaarheid Antwerpen is makkelijk bereikbaar via de E-wegen, de Noordzee en de (Wester-)Schelde, verscheidene kanalen en het spoor. Vloeibaar massagoed kan ook aangevoerd worden met pijpleidingen (350 km in Antwerpen). 3. Bevolking - Aanwezigheid van een groot aantal geschoolde arbeidskrachten. - Aanwezigheid van een grote agglomeratie met een grote dienstensector. In de haven worden er (rechtstreeks en onrechtstreeks) minstens mensen tewerkgesteld.

6 4. Industrie 6 2e jaar aardrijkskunde Opdrachten A. In de excursiegids - Begrippen continentale hinterland en maritiem voorland - Voorbeelden binnen elke goederencategorie. - Welke twee industrietakken zijn het belangrijkste in de Antwerpse haven? B. Werk met kaart 3 1. Noteer bij de E-wegen de belangrijkste bestemmingen op de kaart. 2. Welke kanalen-waterwegen verbinden Antwerpen met de rest van Europa? (Atl. p.54) KAART Noem drie Europese binnenhavens. 1) (zie kaart 2) 2) 3) -

7 4. Industrie 7 2e jaar aardrijkskunde Relatie tot het milieu De industriële bedrijven veroorzaken milieuproblemen. Problemen die te maken hebben met de luchtkwaliteit, stofvorming, waterverontreiniging en lawaai zijn de frequentst voorkomende milieuproblemen in de haven. Een recenter milieuprobleem ontstaat vanuit de toenemende goederenstromen op de wegen. Door de fileproblematiek moeten nieuwe transportassen worden aangelegd in de agglomeratie rond Antwerpen. Toch leveren de Antwerpse bedrijven ernstige inspanningen. Dat die inspanningen hun uitwerking niet missen wordt geïllustreerd door de gestegen kwaliteit van het Scheldewater. De bedrijven geven jaarlijks aanzienlijke bedragen uit om de kwaliteit van hun afvalwaterlozingen in de Schelde permanent te verbeteren. Deze gunstige evolutie wordt bevestigd door het herstel van de fauna in het Antwerpse havengebied. De Haven in cijfers

8 4. Industrie 8 2e jaar aardrijkskunde Opdrachten 1. Noteer zelf het effect op het milieu van... de havenuitbreiding (Doel) het baggeren (slib) 2. - Welke is de grootste haven ter wereld? - Op welke plaats staat Antwerpen in de wereld? - Schrijf naast de havens het land waarin ze zich bevinden. - Welk werelddelen zijn het beste vertegenwoordigd in de tabel? 3. Vergelijking havens van Antwerpen en Rotterdam. - Kleur op beide diagrammen het stuk- en massagoed in twee kleuren. - Hoeveel % neemt het transport van stukgoed in in Antwerpen? Hoeveel ton is dit? - Hoeveel % neemt het transport van stukgoed in in Rotterdam? Hoeveel ton is dit? - Welke haven transporteert het meeste stukgoed? - Rotterdam is een stukgoedhaven - massagoedhaven (schrap wat niet past)

9 4. Industrie 9 2e jaar aardrijkskunde Les 13 Industrie in Europa KAART 4 1. Facetkaart van de industrie van Europa ❶ Oud kerngebied: blijvende ruggengraat van de Europese industrie. Industrie is ontstaan in Midden-Engeland. Door de veroudering van de steenkoolindustrie en de concurrentie van bedrijven uit de lagelonenlanden hebben veel oude mijnen en fabrieken moeten sluiten. Dit bracht een grote werkloosheid met zich mee. Vooral de textielsector, de mijnbouw en staalindustrie kreeg rake klappen. Door een beleid van reconversie tracht men nieuwe werkgelegenheid aan te maken. ❷ Huidige industrieel kerngebied: bevat het oud industriële kerngebied samen met de belangrijkste uitbreidingsregio s. In de Midlands in Groot-Brittannië schakelde men van de oude staalindustrie over naar verwerkende metaalindustrie en elektrotechniek. Door aardgas en oliewinning op de Noordzee konden nieuwe industrieën zich ontwikkelen langs de kusten. In Oost-Europa (Zuid-Polen-Silezië, Tsjechië) wordt voornamelijk aan mijnbouw gedaan. ❸ Zuidelijke groeigebieden: Zuidelijke gebieden in Spanje, Frankrijk en Italië kennen een hoopgevende ontwikkeling.

10 4. Industrie 10 2e jaar aardrijkskunde Opdrachten 1. Kleur het oude kerngebied rood op de facetkaart. 2. Onderstaand schema toont de verschuiving die de industrie maakte in tijd en ruimte. Welke types industrie komen er voor in de oude industriekernen? Welke (economische) problemen kent men in de oude industriekernen? Door om te schakelen van type industrie (door extra investeringen en omscholing van arbeidskrachten) kwamen er nieuwe producten op de markt. Welke grondstof ligt aan de basis hiervan? Welk type industrie is (voorlopig) het eindpunt van de reconversie? 3. Kleur het uitbreiding tot het huidige kerngebied groen op de facetkaart. 4. Waarom werkt het Belgisch-Luxemburgs bedrijf Sidmar samen met Huta-Katowice in Polen? Waarop steunt de industrie in Oost-Europa? 5. Kleur de zuidelijke groeigebieden oranje. 6. Duid met een stip de vijf grote industriesteden aan en noteer hun beginletter: Marseille, Antwerpen, Hamburg, Rotterdam en Basel. 7. Het Noorden van Antwerpen behoort tot het hinterland van de haven van Antwerpen. Verklaar deze uitspraak.

11 4. Industrie 11 2e jaar aardrijkskunde 2. Industrie langs het Rijn-Ruhr gebied. 2.1 Situering van de Rijnas. Zie kaart 5 p Industrielandschappen langs de Rijn 2.3 Verband tussen de ligging, industrie, verkeer en bevolking. Ligging: Langs de Rijn en bijhorende kanalen is bijna heel West-Europa bereikbaar. Langs de Main is een kanaal gegraven dat de Rijn verbindt met de Donau en dus heel Oost-Europa bereikbaar maakt. Via het Rijn-Marnekanaal staat heel Frankrijk in verbinding met de Rijn. Bevolking: De grootste industriële centra (zie kaart 5) bevinden zich langs gebieden met een hoge bevolkingsdichtheid. 20 Miljoen mensen leven en werken langs de Rijn. Randstad Holland (5 miljoen inwoners) en de Rijn-Ruhrconurbatie (5,3 miljoen 9% van de Duitse bevolking woont op 2% van de totale oppervlakte) zijn het omvangrijkst. Verkeer: Langs de Rijn zijn talrijke transportmogelijkheden: een uitgebreid wegennet, spoorverkeer, pijpleidingen en verkeer langs de waterwegen. Vlot verkeer is noodzakelijk om de prijs van het transport te kunnen drukken. Industrie Haven van Rotterdam: Door de grote aanvoer van grondstoffen vestigt vooral de verwerkende industrie zich hier. De trek van deze bedrijven naar havengebieden noemt men maritimisatie. Petrochemie is de belangrijkste industrietak in en langs de haven. Rijn-Ruhrgebied: Het grootste industriegebied van Europa ontwikkelde zich vooral door de aanwezigheid van steen- en bruinkool in de bodem. Metaalindustrie overweegt. Industriegebied van Basel: Door de aanwezigheid van hooggeschoolde arbeidskrachten kon dit industriegebied zich ontwikkelen tot een gevarieerd gebied met vele high-techbedrijven.

12 4. Industrie 12 2e jaar aardrijkskunde Opdrachten 1. Verklaar de volgende begrippen. Maritimisatie: Conurbatie: Overtrek de Rijn met blauw. Noem 4 belangrijke zijrivieren van de Rijn. ❶ ❷ ❸ ❹ 3. Welk kanaal verbindt de Rijn met de Schelde? 4. Randstad Holland is de conurbatie waarbij o.a. steden als Rotterdam, Amsterdam en Den Haag horen. Kleur deze conurbatie rood op kaart Noem zes grote steden uit de Rijn-Ruhrconurbatie. ❶ ❸ ❺ ❷ ❹ ❻ 6. Waarom vestigt industrie zich in de nabijheid van grote bevolkingsconcentraties? Waarom groeit de bevolking in de omgeving van grote industriële centra? 7. Schrijf in de kaders welk type industrie overweegt in elk industriegebied. KAART 5 2

13 4. Industrie 13 2e jaar aardrijkskunde 2.4 Verband tussen de industrie en vervuiling. FIGUUR 6

14 4. Industrie 14 2e jaar aardrijkskunde Opdrachten 1. Zet de negen factoren die bijdragen tot de vervuiling hier op een rijtje a.d.h.v. figuur Verklaar de volgende cartoon. 3. Kernenergie is geen schone energiebron. Welke energiebronnen zijn groener, en belasten het milieu dus minder? 4. Welke belangrijke rivieren zijn verantwoordelijk voor de vervuiling in de Noordzee? Les 11 Industrielandschappen Kennen Vijf types industrielandschappen omschrijven; Van elke industrietak één typisch bedrijf opsommen; Begrippen: robotica, telecommunicatie, biotechnologie, microtechnologie Les 12 Industrie in België Kennen Vijf industriële centra van België situeren op de facetkaart van de industrie; Milieueffecten van industrie, havenuitbreiding en baggeren omschrijven; Overwegende industrie in de haven van Antwerpen opsommen; Bereikbaarheid van de Antwerpse haven bespreken; Begrippen: continentale hinterland, maritiem voorland, wetenschapsparken. Les 13 Industrie in Europa Kunnen Vijf types industrielandschappen herkennen; Kunnen Oude en nieuwe industrielandschappen herkennen en typeren; Facetkaart van de industrie en verkeer aanvullen (met behulp van de atlas); Havenlandschappen herkennen en beschrijven; Belang van de haven van Antwerpen afleiden uit grafieken en tabellen; Kennen Kunnen Industrielandschappen langs de Rijn omschrijven; Rivieren en kanalen situeren op facetkaart (met Vier belangrijkste conurbaties en industriegebieden behulp van de atlas); langs de Rijnas situeren op kaart en benoemen; Facetkaart van de industrie van Europa aanvullen Verband tussen de ligging, industrie, verkeer en met behulp van de atlas; bevolking omschrijven; Oude en huidig kerngebied, zuidelijke groeigebieden Negen oorzaken voor vervuiling van Noordzee van industrie situeren, benoemen en typeren; opsommen en verklaren; Begrippen: : conurbatie, reconversie, maritimisatie; Excursie Haven van Antwerpen: zie doelstellingen in deze cursus p. 5 en 6