HERK MOMBEEK PROJECT HERK & MOMBEEK: BLAUW LINT, GROENE PARELS REALISATIES EN DOORKIJK NAAR DE TOEKOMST

Transcriptie

1 HERK MOMBEEK S T R AT E G I S C H PROJECT HERK : BLAUW LINT, GROENE PARELS REALISATIES EN DOORKIJK NAAR DE TOEKOMST

2

3 VOORWOORD Beste partner van de Herk- en Mombeekvallei, Met deze publicatie willen we jullie laten terugblikken op de realisaties van de afgelopen 3 jaar. We mogen terecht trots zijn op de verwezenlijkingen die we samen gerealiseerd hebben langsheen de Herk en Mombeek. Heel wat nieuwe projecten, nieuwe waterkansen werden gedetecteerd, op een rijtje gezet en gerealiseerd. Deze watergerelateerde projecten zijn eveneens gekaderd in de verplichting voor het bereiken van een goede hydromorfologische kwaliteit (beekstructuur) van de waterlopen die de Europese kaderrichtlijn Water oplegt. Binnen deze Europese wetgeving streeft men naar een herstel van de waterlopen als natuurlijke drager en corridor voor flora en fauna. Ook werden tal van acties uit het deelbekkenbeheerplan Herk en Mombeek gerealiseerd. Maar uiteraard moeten we ook vooruit blijven kijken want er is nog veel werk willen we de Europese doelstellingen water en natuur behalen. Er liggen nog tal van nieuwe opportuniteiten en projecten op ons te wachten. Het Regionaal Landschap wil daarom de ingeslagen weg verder zetten en de intense samenwerking met provincie, gemeenten, natuurbeheerders, watering de Herk, VMM en het bekkensecretariaat verder uitbouwen om zo nieuwe waterkansen aan te boren en tot uitvoering te brengen. Dankzij het engagement van de provincie en de gemeenten kunnen we samen, van bron tot monding verder werken aan de kwaliteit van deze groene ader doorheen Haspengouw. Ludwig Vandenhove Voorzitter Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren Gedeputeerde van leefmilieu en waterlopen An Digneffe Directeur Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren 1

4

5 INHOUD VOORWOORD 1 HERK : BLAUW LINT, GROENE PARELS 5 PILOOTPROJECTEN: EEN HEFBOOM VOOR INTEGRAAL WATERBELEID 7 Beekstructuurherstel 8 HERK (Helshoven Sint Truiden) OUDE MOMBEEK (Alken / Hasselt) HERKEBEEK (Voort Borgloon) Waterkwaliteit 12 Landschapsherstel 16 BRONGEBIED KLEIN GELMEN (Heers) DOTTERBLOEMHOOILANDEN NIETELBROEKEN (Diepenbeek) POELEN GROTE BEEMD (Wellen) Beleving voor de mens 18 BENGELBEEMD (Alken) VERBORGEN MOOIS MOMBEEKVALLEI (Alken / Hasselt) TOEKOMST 20 3

6 De Herk en Mombeek vormen de groene hoofdstructuur van Haspengouw. ANTWERPEN OOST- WEST- VLAANDEREN VLAANDEREN VLAAMS-BRABANT LIMBURG Haspengouw in Vlaanderen 4

7 HERK : BLAUW LINT, GROENE PARELS De vallei van de Herk en Mombeek is een relatief gaaf gebleven deel van het Vlaamse buitengebied. Ze herbergt meerdere functies hetgeen zich uit in een vrij verscheiden landgebruik. Naast een duidelijk aanwezige landbouwactiviteit heeft de vallei ook een belangrijke ecologische en zacht-recreatieve functie. Bovendien is er de waterbergende functie, die steeds meer aan belang wint in functie van de veiligheid van omwonenden. Zoals in bijna alle Vlaamse valleigebieden het geval is, onderging ook de Herk- en Mombeekvallei de laatste decennia een aantal structurele veranderingen. Rechttrekken van beken, droger maken van valleigrond en sneller afvoeren van oppervlaktewater zijn hiervan de meest ingrijpende voorbeelden. In de huidige tijdsgeest groeit het besef dat het bewaren van het evenwicht tussen de functies landbouw, natuur, recreatie en veiligheid in het buitengebied moet primeren. Meerdere sectorale visies, ruimtelijke afbakeningsprocessen en natuurbeheerplannen werden reeds opgesteld voor de Herk- en Mombeekvallei. De constante in al deze visies is het behoud en versterken van de natuurwaarden en cultuur-historische eigenheid van de vallei in combinatie met (extensieve) landbouw alsook het optimaliseren van de waterbergingsfunctie. Daarnaast willen we een breed maatschappelijk draagvak creëren voor valleiherstel d.m.v. een zacht-recreatieve ontsluiting en het uitwerken van een educatief aanbod. 5

8 Herstelde meanders van de Oude Mombeek (Alken/Hasselt)

9 PILOOTPROJECTEN: EEN HEFBOOM VOOR I N T E G R A A L W AT E R B E L E I D De term integraal waterbeleid slaat op het instellen van een beheer waarbij, naast de afvoer en de kwaliteit van het water, ook gelet wordt op de naaste omgeving (valleigebonden natuur en landschapszorg) en de belangen van de vallei voor beleving en ontspanning van de buurtbewoners. Het strategisch project Herk en Mombeek werd opgestart om specifiek voor dit gebied deze principes van integraal waterbeheer te concretiseren. Zo hebben we de afgelopen 3 jaar via pilootprojecten vanuit allerlei invalshoeken één of meerdere acties opgestart en effectief op het terrein uitgevoerd. Eerder dan een (nieuw) overkoepelend masterplan uit te werken, hebben we ons gebaseerd op reeds beslist beleid en bestaande plannen die nog niet (volledig) doorvertaald werden naar concrete uitvoer. We merken namelijk dat het vaak de administratief-institutionele complexiteit is die realisaties van plannen bemoeilijkt. Zo zijn bevoegdheden versnipperd (Vlaams, provinciaal en lokaal niveau) en zijn er meerdere overheidsinstanties en verenigingen actief in de vallei met vaak overlappende, maar soms ook tegenstrijdige doelstellingen. Dit strategisch project van het Regionaal Landschap Haspengouw & Voeren en het Bekkensecretariaat Demer heeft vooral mensen en partners samengebracht om in groep alle mogelijke knelpunten tegen te komen maar ook op te lossen. Op deze manier hebben we niet alleen een aantal mooie realisaties bereikt, maar telkens ook opnieuw willen inspireren en enthousiasmeren door een communicatie op maat naar gericht gekozen doelgroepen: beleidsmakers, lokale besturen, maar ook terreinbeheerders en buurtbewoners. Zo is het strategisch project een hefboom geweest voor verdere uitvoer van allerlei reeds bestaande visies en plannen. De succesvol gebleken piloot aanpak willen we dan ook verder zetten in andere gebieden en er zal initiatief worden genomen voor de opzet van een intergemeentelijke Herk en Mombeek werking. De voornaamste rol van het regionaal landschap hierbij is die van bruggenbouwer en procesbegeleider tussen de verschillende actoren. BOS WATER NATUUR LANDSCHAP - RUIMTELIJKE PLANNING ECOLOGISCHE INVENTARISATIE EN VISIEVORMING IN HET KADER VAN INTEGRAAL WATERBEHEER WATER STROOMGEBIED BODEM VAN HERK AMINAL AFDELING WATER MILIEUEFFECTRAPPORTAGE GEMEENTELIJK MILIEUBELEID OPDRACHTGEVER : AMINAL AFDELING WATER UITVOERING : JOACHIM LAMBRECHTS E. JACQMAINLAAN 20 BUS 5 WARD ANDRIESSEN 1000 BRUSSEL BAR T AUBROECK PAUL T. HENDIG MILIEUZORG VOOR BEDRIJVEN AEOLUS BVBA WERNER VERHEYEN CONTACTPERSOON : KOEN MAR TENS AFWERKING : JULI U. REF. : WAT/L2002S007X O. REF. : 03/AWA 62/HERK&MOMBEEK STATUS : EINDRAPPOR T 2004 VROENTESTRAAT 2B 3290 DIEST (SCHAFFEN) TEL : 013 / FAX : 013 / WATER@AEOLUS-MILIEU.BE Van theorie / plannen naar praktijk / uitvoer. HERK &MOMBEEK S T R AT E G I S C H PROJECT 7

10 Beekstructuurherstel HERK (Helshoven Sint-Truiden) Langs de bovenloop van de Herk ter hoogte van Helshoven (Borgloon) ligt nog een groot stuk aaneengesloten valleigebied. Dit natuurgebied bestaat vooral uit natte weilanden, rietlanden en ruigten. Dit valleigebied heeft een versnipperde eigendomssituatie. Een groot deel van dit gebied is in eigendom en beheer van Natuurpunt. Andere stukken zijn in privé-eigendom en worden beheerd door de lokale wildbeheereenheid. Het meest noordelijke deel is aangekocht door de provincie en zal worden ingericht als wachtbekken. Het strategisch project bracht de verschillende eigenaars rond de tafel en werkte mee aan een integrale valleigebonden visie voor het gebied. Volgende inrichtingswerken ter hoogte van de Geitebron werden uitgevoerd: Een sparrenrij werd gekapt en omgevormd tot een brede gemengde inheemse houtkant Twee nieuwe poelen werden aangelegd in de bronzone. De afwateringsgreppel van de Geitebron is minder dieper gemaakt en meandert terug een beetje. Hierdoor kreeg dit grachtje meer structuur en werden er luwtes gecreëerd. Een half jaar na de inrichtingswerken waren er al positieve effecten zichtbaar: planten als beekpunge, blauwe waterereprijs, gedoornd hoornblad en witte waterkers hebben zich zeer snel ontwikkeld in de poelen. 8 Poelensnoer aan de Geitebron Benny Vangansewinkel

11 PILOOTPROJECTEN: EEN HEFBOOM VOOR INTEGRAAL WATERBELEID De grootste inrichtingswerken werden uitgevoerd aan de Herk ter hoogte van de Romeinse Kassei. Hier werd de Herk in de vorige eeuw rechtgetrokken en werden twee natuurlijke meanders gedempt. Een gevolg van deze rechttrekkingen was dat de wateroverlast zich op piekmomenten verplaatste naar stroomafwaartse gebieden. Vaak waren dit de lager gelegen woonkernen, hetgeen meermaals voor een hoop waterellende zorgde. Om dit te voorkomen worden er nu op verschillende plaatsen maatregelen genomen. Zo leidt het opnieuw laten meanderen van een beek tot een vertraagde afvoer en minder wateroverlast in de lager gelegen gebieden. Ook de rechtgetrokken Herk ter hoogte van Helshoven werd aangepakt. De twee historische meanders werden terug open gemaakt. Op deze manier kan het water zijn oorspronkelijke loop volgen. Daarnaast werd de oever afgeschuind en werden microprofileringen in de beek aangebracht. Hierdoor geven we weer ruimte en kansen aan water, maar ook aan oeverplanten, libellen en amfibieën. Daarnaast werd er een nieuwe poel aangelegd en werd een eendenvijver omgevormd tot een amfibievriendelijke poel. Herstelde meanders van de Herk nabij Helshoven Benny Vangansewinkel 9

12 Beekstructuurherstel OUDE MOMBEEK (Alken / Hasselt) Ter hoogte van natuurgebied Oftingen, op de grens van Alken en Hasselt, lopen meerdere waterlopen parallel aan mekaar doorheen de vallei. De hoofdwaterloop is de Mombeek, maar ook de Oude Mombeek en de Ossegracht zijn officieel ingeschreven waterlopen. Het afwaartse gedeelte van de Oude Mombeek richting de expressweg Sint-Truiden Hasselt werd de voorbije decennia sterk uitgediept en rechtgetrokken. De Ossegracht, die vóór het project geen water meer ontving, is vermoedelijk een stuk oorspronkelijke loop van de Mombeek. Vanuit het strategisch project werd actie ondernomen: de structuur van de Oude Mombeek werd verbeterd door het weer aantakken van oude meanders en het licht verondiepen van de bedding waardoor er weer waterplanten kunnen groeien in de beek. Ook werd een verbinding gemaakt tussen de Oude Mombeek en de Ossegracht, zodat deze laatste bij hoog water ook weer watervoerend wordt. Naast de directe winst aan biotoop in de beek zelf (moeras en watervegetaties) heeft deze actie ook een onrechtstreeks positief effect op de natuurwaarden van de naastliggende valleigronden: kwelwater zal minder snel afgevoerd worden en na overstromingen kan oppervlaktewater uit de Mombeek van matige kwaliteit op een natuurlijke manier afvloeien; voorheen bleef het vaak te lang staan, met bezinking van nutriënten en aanrijking van de percelen als gevolg. Hierdoor kunnen rietmoerassen en soortenrijke valleibossen ontstaan in de vallei en kunnen op gericht gekozen plekjes soortenrijke graslandjes ontwikkeld worden. Door de hermeanderingen zal bij hevige regenval het water bovendien vertraagd worden afgevoerd zodat het probleem van overstroming in stroomafwaartse gebieden afneemt. 10 Herstelde meanders van de Oude Mombeek Benny Vangansewinkel

13 PILOOTPROJECTEN: EEN HEFBOOM VOOR INTEGRAAL WATERBELEID HERKEBEEK (Voort Borgloon) Het kasteelpark van Voort; eigendom van graaf le Hardy de Beaulieu is gelegen in Borgloon tussen de kerkdorpen Broekom en Gotem en omvat de vallei van de Herkebeek en omliggende valleiflanken. De voorbije jaren zijn hier reeds heel wat inspanningen geleverd om het landschap te verfraaien: hoogstamboomgaarden werden aangelegd, populierenbossen werden omgevormd, dreven en hagen werden geplant en holle wegen opgewaardeerd. Naar aanleiding van het strategisch project Herk en Mombeek werden ook herstellingswerken uitgevoerd aan de beek zelf. Er werden drie poelen aangelegd en twee bronzones werden ecologisch opgewaardeerd. De grootste actie betreft het heraantakken van een oude meander van de Herkebeek, die nog mooi zichtbaar was in het landschap. Door de hermeandering van de Herkebeek zal de biodiversiteit sterk toenemen. Enerzijds is de beekbedding 50 cm omhoog gebracht, waardoor het grondwater minder snel wordt afgevoerd. Typische beekdalvegetaties zullen hiervan kunnen profiteren. Door de bedding te laten variëren in breedte en diepte ontstaan verschillen in stroomsnelheden en zuurstofgehalten van het water en kunnen oever en moerasplanten zich vestigen. De onderwaterfauna zal hierdoor toenemen. Herstelde meander van de Herkebeek in Voort Benny Vangansewinkel 11

14 Waterkwaliteit In het kader van het strategisch project werd een overleg georganiseerd om bestaande knelpunten inzake waterkwaliteit te verzamelen en werd een overzicht gemaakt van de bestaande waterkwaliteit van de Herk, de Mombeek en hun zijlopen. Globaal gezien kan men zeggen dat de waterkwaliteit matig is, met enkele variaties op basis van de verschillende meetplaatsen. Op basis van twee criteria, de BBI (Belgische Biotische Index) voor de biologische waterkwaliteit en de PIO (Prati index) voor de fysico-chemische toestand kunnen beide waterlopen en hun zijbeken als volgt worden gekenmerkt: Voor de Herk geldt: Matige tot goede scores voor de Herk Goede scores voor een aantal zijlopen (bovenlopen): Weierkensbeek,Peterkerebrukensloop, Aldebeek en Bovenloop Herk Slechte scores voor een aantal zijlopen: Simsebeek, Motbeek, Kleine Herk, Golmeerzouwbeek, Hoevenbeek en Terbermenbeek 12

15 PILOOTPROJECTEN: EEN HEFBOOM VOOR INTEGRAAL WATERBELEID Voor de Mombeek geldt: De biologische kwaliteit van de Mombeek is matig sinds Winterbeek (Kortessem): matige waterkwaliteit, zowel fysico-chemisch als biologisch Lerebeek en Marmolbeek: matig verontreinigd zowel zowel fysico-chemisch als biologisch Fonteinbeek en Bollenbeek: fysico-chemisch verontreinigd, slechte biologische kwaliteit De Sint-Annabeek scoort het best met een label van niet-verontreinigd voor de fysico-chemie en een zeer goede biologische waterkwaliteit. De chemische vervuiling van Herk en Mombeek heeft, naast de aanwezigheid van restanten van bepaalde pesticiden, vooral betrekking op een teveel aan stikstof en fosfor in de waterloop. De vervuiling door de industrie speelt slechts een beperkte rol voor Herk en Mombeek. Om te komen tot een grondige verbetering van de waterkwaliteit zijn drie grote categorieën van maatregelen mogelijk: Verminderen van de vervuiling door de huishoudens door het aanleggen van een stelsel van rioleringen en zuiveringsstations. Verminderen van het afspoelen van stikstof en fosfor naar de waterloop door erosiebestrijdingsmaatregelen en het aanleggen van bufferstroken Inschakelen van de natuurlijke waterzuiveringscapaciteit door het verbeteren van de structuurkwaliteit van de waterloop. 13

16 Waterkwaliteit ZUIVERINGSSTATIONS EN RIOLERINGSWERKEN Heel Vlaanderen wordt opgedeeld in zuiveringsgebieden, dit is een gebied waarin telkens één rioolwaterzuiveringsinstallatie (RWZI) actief is. Op een RWZI wordt het afvalwater afkomstig van de woningen gezuiverd. Het afvalwater wordt via rioleringen en collectoren getransporteerd naar de verschillende RWZI s. Het gebied van Herk en Mombeek wordt ingedeeld in een aantal zuiveringsgebieden, zoals hieronder weergegeven. Er werden in de gemeente Borgloon twee zuiveringsinstallaties gebouwd nl. de rioolwaterzuiveringsinstallatie (RWZI) Hoepertingen en RWZI Borgloon-Jesseren. Ook werd een kleinschalige waterzuiveringsinstallatie (KWZI) Nieuwerkerken Wijer operationeel. Verder werd in de reeds bestaande zuiveringsgebieden van Wimmertingen, Halen, Gelmen, Alken, bijkomende rioleringsinfrastructuur aangelegd. Door de aanleg van deze infrastructuur zal er minder afvalwater terecht komen in de waterlopen waardoor de waterkwaliteit van de Herk en Mombeek de volgende jaren aanzienlijk zal verbeteren. Tegen 2021 zal de zuiveringsgraad (% van de inwoners waarvan het afvalwater, na transport via het riolerings- en collecteringsnetwerk, effectief gezuiverd wordt in een rioolwaterzuiveringsinstallatie) gestegen zijn van 62% naar 82% voor het Herk- en Mombeekbekken. De waterkwaliteit zal hierdoor globaal aanzienlijk verbeteren! Naast de verdere uitbouw van het rioleringsnetwerk zal er moeten gewerkt worden aan een verminderde afspoeling van stikstof en fosfor naar de beken. Dit kan onder andere door de aanleg van bufferstroken en een gecoördineerde uitvoer van de verschillende gemeentelijke erosiebestrijdingsplannen. Hier is er nog veel werk aan de winkel. Ook voor het verhogen van de natuurlijke waterzuiveringscapaciteit van beken valt er nog veel winst te boeken. Dit kan onder meer gebeuren door de structuurkwaliteit van de waterloop te verbeteren waardoor er meer waterplanten in de beek kunnen groeien. 14 HERK &MOMBEEK S T R AT E G I S C H PROJECT

17

18 Landschapsherstel BRONGEBIED KLEIN GELMEN (Heers) In Klein Gelmen (Heers), ligt een goed bewaard gebleven brongebied. Dit waardevolle gebiedje met een enorm potentieel aan kleine landschapselementen is eigendom van een landbouwer en ligt langs de landschapswandeling van Mettekoven. Op dit perceel is ook een imker actief, die hier een vervallen afdak voor zijn bijen had neer gezet en exoten (o.a. laurier) had aangeplant als windscherm. Zowel de landbouwer als de imker werden betrokken in deze actie. Het brongebied, dat volledig overwoekerd was, werd gemaaid en terug open gemaakt. Daarnaast werd de exotenhaag vervangen door een autochtone haag en werd het vervallen afdak afgebroken en vervangen door een kastanjehouten schutting met afdak. Doordat de landschapswandeling langsheen het gebied drassig is, werd er ook een plankenpad aangelegd, zodanig dat er geen overmatige betreding is en de wandelaars met droge voeten doorheen dit waardevol stukje vallei kunnen wandelen. VOOR DE WERKEN Brongebied, volledig overwoekerd NA DE WERKEN Hersteld brongebied, afdak voor imker en plankenpad 16

19 PILOOTPROJECTEN: EEN HEFBOOM VOOR INTEGRAAL WATERBELEID DOTTERBLOEMHOOILANDEN NIETELBROEKEN (Diepenbeek) Samen met Natuurpunt is in het reservaat Nietelbroeken gewerkt rond het herstel van graslanden. Meerbepaald gaat het om vegetaties van het type dotterbloemhooiland. Deze komen voor in de komgrond van de vallei en zijn grondwaterafhankelijk. Concreet werd struik en boomopslag verwijderd. Daarna hebben we achterstallig maaibeheer uitgevoerd, waardoor de typische soorten die hier van nature voorkomen weer kansen krijgen om tot ontwikkeling te komen. Nietelbroeken - Hooiland Actie in Nietelbroeken - Knotwerken POELEN GROTE BEEMD (Wellen) In samenwerking met het Limburgs Landschap werden er in de Grote Beemd in Wellen een aantal poelen hersteld en aangelegd. In de grote Beemd komt nog kamsalamander voor, vandaar dat onderhoud en aanleg van de voortplantingsbiotoop bijzonder relevant is. Naast het herstel en de aanleg van poelen werden ook een aantal bospoelen vrijgesteld. Deze poelen waren volledig verland en dichtgegroeid met wilgen. Eén bosperceeltje rond een poel werd in hakhout gezet zodat de poel meer zon krijgt en dus sneller opwarmt. Een ander voordeel van deze vrijstelling is dat er minder bladval in de poel komt en deze dus minder frequent geruimd moet worden. Grote Beemd - Aanleg nieuwe poel Grote Beemd - Ruimen van bestaande poel 17

20 Beleving voor de mens BENGELBEEMD (Alken) In het voorjaar van 2012 kocht het gemeentebestuur van Alken een stuk natuurgebied langs de Kleine Herk met de bedoeling hier een geboortebos aan te leggen. Het Strategisch Project Herk en Mombeek gaf de gemeente advies m.b.t. de inrichting en het beheer van dit mooie stuk historisch valleigebied. Landschapskaarten van graaf de Ferraris uit 1777 en topokaarten uit het begin van de 20ste eeuw tonen duidelijk aan dat het landschap in de Herkvallei meer open was dan nu het geval is. Kleinschalig geperceleerde hooilanden en graasweiden wisselden mekaar af. Ze waren omzoomd door meidoornhagen en houtkanten. In Alken vinden we op een aantal plaatsen deze landschapsstructuur nog terug. Het is dan ook dit beeld dat we in de Bengelbeemd terug willen oproepen. Het doel is enerzijds om de Alkenaar dit valleigebied te leren kennen. En anderzijds trots te laten zijn op deze mooie en belangrijke natuur- en cultuurhistorische plek. Dit gebied is nu tevens goed toegankelijk dankzij de inrichting van de Verborgen Moois wandeling Mombeekvallei. Er werd zelfs speciaal een trage weg open gemaakt die de Bengelbeemd verbindt met het centrum van de gemeente Alken zodat kinderen, gezinnen, scholen en jeugdverenigingen op een mooie en veilige manier naar de Bengelbeemd kunnen wandelen. Het gebied werd omgevormd. Populieren werden gekapt en houtkanten werden hersteld en opnieuw aangeplant. Ook werden er twee poelen aangelegd. Op deze manier zal de biodiversiteit verhogen en kan je hier opnieuw genieten van bloemrijke en kleurrijke hooilanden. Als alternatief voor het geboortebos werd dit gebied BENGELBEEMD gedoopt. In plaats van bomen te planten in deze waardevolle en bloemrijke hooilanden krijgt elke nieuwe boreling een symbolische vierkante meter valleigebied cadeau. Om dit te visualiseren wordt er jaarlijks na het oogsten van het hooi een picknick georganiseerd in de Bengelbeemd. Op dit evenement krijgt elke boreling een picknickdekentje van een vierkante meter. Door dit jaarlijks terugkerende evenement is de toekomst van de Bengelbeemd verzekerd. Bengelbeemd - Historisch valleihooiland met KLE Bengelbeemd - Aanplant houtkant door jonge ouders 18

21 PILOOTPROJECTEN: EEN HEFBOOM VOOR INTEGRAAL WATERBELEID VERBORGEN MOOIS MOMBEEKVALLEI (Alken / Hasselt) Door het wandelconcept Verborgen Moois worden nieuwe belevingsvolle landschapswandelingen toegankelijk gemaakt. Deze landschapswandelingen zijn veeleer thematisch van aard en van een kleinere schaal en daardoor aanvullend op de reeds bestaande landschapswandelingen in Haspengouw. Ze benadrukken enkele typische karakteristieken van de streek. Juist daardoor dragen ze bij aan de Haspengouwbeleving en versterken ze het imago van de streek. De Verborgen Moois-wandeling Mombeekvallei werd ingericht als belevingsvolle wandeling met vertrekpunten in Alken en Hasselt en voert de wandelaar via veelal onverharde paden door de Mombeekvallei. Vanuit het centrum van Alken werd een trage weg opnieuw open gesteld, zodat de wandelaar over onverharde paden naar de vallei kan wandelen. Het strategisch project zorgde voor de regie en het organiseren van het overleg tussen de verschillende partners. Door de financiële bijdrage van Toerisme Vlaanderen en de gemeentes Alken en Hasselt kon de noodzakelijke infrastructuur (plankenpaden, brugjes, klappoortjes, infoborden, ) worden aangelegd. Het Verborgen Moois Mombeekvallei werd op 7 oktober 2012 feestelijk geopend. Verborgen Moois Mombeekvallei - Scheppen in de poel Verborgen Moois Mombeekvallei - Startbord Alken 19

22 TOEKOMST Het gebiedsgericht integraal waterbeleid wordt in Vlaanderen georganiseerd binnen de bekkenstructuren. Herk en Mombeek vallen beide onder het Demerbekken. Het bekkensecretariaat van het Demerbekken zal dan ook zorg dragen voor het structureel verderzetten van het gebiedsgericht overleg in het gebied van Herk en Mombeek. De Kaderrichtlijn Water vraagt dat Vlaanderen de zogenaamde goede toestand (goede fysico-chemische en biologische waterkwaliteit) bereikt voor de waterlopen. In de praktijk zal het onmogelijk zijn om deze doelstelling op korte termijn te behalen voor alle waterlopen, daarom worden prioritaire waterlopen aangeduid. Men spreekt van speerpuntgebieden en aandachtsgebieden. De Mombeek behoort tot de speerpuntgebieden (hoogste prioriteit), de Herk tot de aandachtsgebieden (tweede prioriteit). Vanuit het strategisch project werd door het Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren sterk ingezet op het uitvoeren van beekherstelprojecten. VMM plant in de loop van de volgende jaren een groot beekherstelproject voor het traject van de Mombeek in Diepenbeek, Kortessem (gedeeltelijk), Hasselt en Alken, waarbij ook verschillende historische meanders zullen worden aangesloten. Op verschillende zijlopen en in de bovenloop van Herk en Mombeek werden en worden ook beekherstelprojecten gepland vanuit Provincie, Watering en Regionaal Landschap. 20 HERK &MOMBEEK S T R AT E G I S C H PROJECT

23 Het regionaal landschap wil in de toekomst verdergaan op de ingeslagen weg en nog meer focussen op lokale betrokkenheid: acties opzetten samen met gemeentes en betrekken van de buurt bij de projecten in hun achtertuin. Planmatig tewerkgaan met goedgekeurde beleidsdocumenten als achtergrond was en blijft de doelstelling, maar meer dan ooit komen we tot het besef dat de motor achter elk project lokaal moet gezocht worden. We zijn dan ook bijzonder verheugd dat de 10 betrokken gemeenten een engagement nemen om verder te blijven samenwerken rond integraal waterbeheer in de Herk- en Mombeekvallei. HERK &MOMBEEK S T R AT E G I S C H PROJECT 21

24 HERK-DE-STAD OUDE HERK Herk HER SINT ALKEN LAMPSE BEMDEN & WISSENBOSKE WELL BROEKB & GROTE SINT-TRUIDEN HERKVALLEI HELSHOVEN BO ME &

25 HERK BLAUW LINT, GROENE PARELS SAMEN WERKEN AAN VALLEIGEBONDEN BIODIVERSITEIT HASSELT RKVALLEI STEVOORT & T-LAMBRECHTS-HERK DIEPENBEEK NIETELBROEKEN & MERLEMONT LEN Mombeek BEEMD BEEMD KORTESSEM WINTERSHOVENBEEMD Herk ORGLOON EERSBEEMDEN & HERKEBEEK HEERS BATSHEERSE BEEMD TONGEREN BRONGEBIED MOMBEEK

26 DANK Het effectief realiseren van projecten op het terrein is niet evident. Zeker in een valleigebied waar bevoegdheden van overheidswege erg opgesplitst zijn, waar het landgebruik zeer verscheiden is en waar de eigendommen versnipperd zijn. We willen hier uitdrukkelijk onze projectpartners bedanken die het mogelijk maakten om samen met ons allerlei kleine en grotere problemen te overwinnen. Enkel op deze manier werd het mogelijk om de meer ambitieuze dromen tot werkelijkheid te brengen! Een speciaal woord van dank zijn we verschuldigd aan de vele vrijwilligers van natuurverenigingen, de private eigenaars en een aantal buurtbewoners die ons dankzij hun inzet en enthousiasme steeds zijn blijven inspireren om verder te werken aan een meer aantrekkelijke vallei voor iedereen! Ward Andriessen & Erik Van Esch Projectcoördinatoren Regionaal Landschap Haspengouw & Voeren KORTESSEM 24

27

28