5.2. Boekverslag door L woorden 2 juni keer beoordeeld. Geschiedenis. Inleiding

Transcriptie

1 Boekverslag door L woorden 2 juni keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inleiding Dit werkstuk gaat over de val van Srebrenica en welke rol Nederland hierin speelde. De hoofdvraag is dan ook: in hoeverre was Nederland verantwoordelijk voor de dramatische gebeurtenissen in Srebrenica? In 1992 werden door de VN Nederlandse militairen uitgezonden naar voormalig Joegoslavië, waar toen oorlog was. De Nederlandse militairen moesten hier voedseltransporten beveiligen en andere humanitaire taken uitvoeren. Ze zouden worden ingezet bij de beveiliging van de Bosnische enclaves, waar uiteindelijk 7000 doden vielen. De vragen die we in dit werkstuk gaan behandelen zijn: wat was de voorgeschiedenis van Srebrenica, wat was de Nederlandse betrokkenheid bij de val van Srebrenica, wat gebeurde er precies bij de inname van Srebrenica en wat zijn de gevolgen? U zult een beter beeld krijgen van wat er precies heeft plaats gevonden in Srebrenica en of het nou werkelijk de schuld was van het Dutchbat (de Nederlandse militairen). Aan het eind kan U lezen welke conclusie wij hebben getrokken en beantwoorden daarmee de hoofdvraag. Deelvraag 1: Wat is de voorgeschiedenis van het drama rond Srebrenica? Nadat de federale staat in 1991 was uiteengevallen in Slovenië, Kroatië en Joegoslavië (Bosnië en Herzegovina, Montenegro, Servië en Macedonië) ontstond een hevige burgeroorlog. Tito, een maarschalk die in 1980 overleed. Hij was vijfendertig jaar lang als partizanenleider en regeringsleider de absolute heerser in Joegoslavië. In deze periode was het Titoïsme de bindende kracht. De Kroaat Tito drukte elk nationalisme de kop in, hij ontnam zelfs zijn eigen vrouw haar officiële functies om die reden. Tito, die besefte dat hij het niet eeuwig zou leven, was ruim voor zijn dood begonnen een systeem op te zetten dat moest voorkomen dat de nationaliteiten elkaar in de toekomst naar de keel zouden vliegen. Een te grote Servische dominantie werd voorkomen door de Servische verblijvende provincies in 1974 autonomie te verlenen met een grote zelfstandigheid. Dit gold ook voor de zes andere republieken. Samen met de zes deelrepublieken zouden ze ieder een stem krijgen in de Federatieraad, het belangrijkste besluitvormingsorgaan. Daarnaast was ook een presidentschap. Pagina 1 van 5

2 In 1981 was er een groep studenten die een demonstratie hadden tegen het slechte eten in de universiteitskantine van hun universiteit, deze demonstratie werd grootschaliger en groeide uit tot een demonstratie voor meer autonomie. Terwijl de economie in een snel tempo verslechterde, kwam het nationalisme op. Milosevic, begonnen als communistisch partijleider van Belgrado, werd partijleider in Servië in Hij werd het voorbeeld van het Servische nationalisme. In 1988 werd de autonomie aan de verblijvende provincies opgeheven door Servië, waarbij de zetels in de Federatieraad rechtstreeks door Servië bezet werden. In 1989 wist Milosevic het Servische nationalisme verder uit te breiden door een toespraak. Dat jaar werd hij tevens president van Servië. Milosevic had nu, ook door zijn aanhang in Montenegro, effectief vier van de acht stemmen in de Federatieraad in handen. Intussen had dit irritatie opgewekt in Slovenië en Kroatië. Want voorheen waren dit de meest welvarendste federaties geweest, door hun toerisme en industrie. Voor hun betalingen aan straatarme gebieden kregen deze republieken autonomie terug en nu dreigde die hen te worden afgepakt. Alleen door samen te zweren met Bosnië en Herzegovina en Macedonië konden ze op tegen de grote Milosevic. Bij de verkiezingen in 1990 in deelrepublieken wonnen de nationalisten overal. Joegoslavië stond op springen. Tegen de tijd dat Dutchbat de veiligheidstaken in de twee enclaves overnam van de Canadezen was het Bosnische gebied rond Srebrenica al drastisch ingekrompen. Bosnische troepen hadden zich al rond de stad ingegraven. De Nederlanders kwamen meteen in een moeilijke situatie. Deelvraag 2: Wat is de Nederlandse betrokkenheid bij de val van Srebrenica? Nederland raakte betrokken bij de bescherming van Srebrenica op 11 juli 1995, toen ruim 600 Nederlandse VN-militairen in Srebrenica hun humanitaire werk deden. Op die dag vielen Bosnisch-Servische troepen onder bevel met tanks de stad binnen. Op verzoek van de Verenigde Naties stuurde de Nederlandse regering eerst waarnemers en militaire specialisten op het gebied van verbindingen en transport naar het voormalige Joegoslavië. In 1994 werden militairen, ook wel genoemd Dutchbat naar het oorlogsgebied uitgezonden. Een mengeling van humanitaire bewogenheid en ambitie heeft de Nederlandse regering ertoe gebracht om op eigen initiatief en zonder voorwaarden vooraf een Luchtmobiel Bataljon beschikbaar te stellen voor de missie in Bosnië. Hiermee kon Nederland tonen wat het waard was; Nederlands aanzien in de wereld zou stijgen. Dit gebeurde met brede steun vanuit politiek en media en zonder de mogelijke consequenties vooraf te analyseren. Mede hierdoor kreeg Nederland de bestemming Srebrenica, een bestemming die door andere landen werd geweigerd. De Dutchbat-militairen moesten daar op een stabiele en veilige toestand alles onder controle houden. Het besluit om Nederlandse VN-militairen in Srebrenica te stationeren, is nooit in het kabinet of de Tweede Kamer besproken. Er is door het kabinet alleen een besluit genomen over het leveren van Nederlandse militairen voor een eventueel te vormen vredesmacht. Toen die vredesregeling uitbleef, vroeg de VN aan Nederland of die toegezegde militairen ter beveiliging van de zogenaamde 'safe areas' wilde inzette. Uiteindelijk werd in november 1993 Srebrenica aangewezen. Nederland kreeg hierin steun van de VN. Later bleek dat Nederland door haar bondgenoten is misbruikt. Twee leden van de VN-veiligheidsraad zouden begin juni 1995 al op de hoogte zijn geweest van het plan van de Serviërs om Srebrenica onder de voet te lopen. Maar zij kozen er voor deze informatie niet aan Nederland door te geven. Pagina 2 van 5

3 De rol van de pers, die veel hebben bericht over Srebrenica, speelt ook een rol in de Nederlandse betrokkenheid. Hoeveel de media ook over Srebrenica hebben bericht, de val van de enclave en de daarop volgende slachting van ongeveer zevenduizend Bosnische moslims voltrokken zich buiten de schijnwerpers van de pers. In de dagen voor en tijdens de val lieten de Bosnische Serviërs geen pottenkijkers toe. Tijdens de ontknoping van het drama was de Nederlandse pers nergens te bekennen. Vooral in de aanloop naar de val van Srebrenica waren de media, de publieke opinie en de politiek nauw met elkaar verbonden. Nederland was op een missie met eigenlijk een zeer onheldere opdracht. Ze gingen naar een gebied omschreven als een 'safe area' zonder dat daarvan een duidelijke definitie bestond, om vrede te handhaven waar geen vrede was. Zonder diepgaande informatie in te winnen bij de Canadese voorgangers, zonder goed te zijn opgeleid voor deze specifieke taak in die specifieke omstandigheden, zonder militair-politiek inlichtingenwerk om de intenties van de strijdende partijen te peilen, onder onvoldoende vertrouwen in de bereidheid om het luchtwapen in te zetten in geval van problemen en zonder een duidelijke vertrekstrategie. Deelvraag 3: Wat gebeurde er precies tijdens de inname van Srebrenica? Op 11 juli 1995 trokken de Bosnisch-Servische troepen, onder leiding van generaal Ratko Mladic, met tanks de stad binnen. Al toen de Serviërs de stad naderden, sloeg overste Karremans alarm en vroeg bij generaal Nikolaï om luchtsteun. Dit had hij al twee keer eerder gedaan, op respectievelijk 6 en 8 juli, beide keren werden geweigerd. Zelfs op de bewuste 11 juli is twee keer om luchtsteun gevraagd. De eerste keer weigerde generaal Nikolaï het bevel door te geven aan Janvier op het VN Hoofdkwartier in Zagreb omdat de aanvragen niet voldeden aan de gemaakte afspraken, er was namelijk geen sprake van directe gevechtshandelingen. De eerste aanvraag werd wel door gespeeld aan Janvier toen de Servische tanks de stad binnendrongen, maar deze werd weer door Janvier geweigerd. De tweede aanvraag op diezelfde dag werd wel gehonoreerd, maar op dat moment was het materieel niet aanwezig of in staat om in actie te komen. De Dutchbatters waren zelf niet in staat te vechten met Mladic zijn troepen, omdat, vanwege het VN mandaat, de troepen slechts lichte bewapening had gekregen. Uiteindelijk is er wel een luchtaanval uitgevoerd, maar dit gebeurde slechts door 2 F16 vliegtuigen. Deze actie had vrijwel geen effect. Toen meer vliegtuigen op weg waren naar het gebied, werd de luchtaanval afgeblazen, omdat de enclave al ten val gebracht was en de Servische strijders dreigden de Nederlandse Dutchbatters te doden. De Nederlandse strijders waren intussen samen met de lokale bevolking van ongeveer mensen uitgeweken naar hun thuisbasis in Potocari. De grote menigte verbleef daar dagen onder barre omstandigheden zoals chaos, grote hitte en gebrek aan voedsel en water. Evacuatie was de grootste wens van én de militairen én de bevolking zelf. Toen er bussen verschenen was er een grote drang om te vertrekken, ook al waren deze bussen van de Serviërs onder leiding van Mladic. Mladic wilde dat de vrouwen en kinderen van de mannen werden gescheiden. Bij deze operatie assisteerde Dutchbat om het een en ander ordelijk doen te verlopen. Menige mensen twijfelden dat zich aan Mladic zijn belofte zou houden om de jongens en mannen alleen te evacueren. Desondanks werd er gekozen voor evacuatie om een humanitaire ramp te verkomen die hen allemaal zou treffen. De Nederlandse legerleiding had niet kunnen vermoeden dat de mannen tijdens de Pagina 3 van 5

4 vlucht in handen zouden vallen van Bosnische Serviërs, en dat het uiteindelijk zou leiden tot een massamoord Hoe dan ook, de communicatie op de betreffende dagen faalde enorm. Een verklaring hiervoor is de enorme stress waaraan Dutchbatters blootstonden, en zich daarom misschien afsloten voor de dingen die er in de omgeving gebeurden. Een andere, minder geloofwaardige verklaring is de zorg voor over het eigen overleven dat belangrijker werd geacht dan het leven van de moslimmannen die het de Dutchbatters nogal moeilijk hadden gemaakt. Deelvraag 4: Welke consequenties had de val van Srebrenica voor de Nederlandse politiek? Drie maanden na de val van Srebrenica werd er in het geheim beraad tussen Nederlandse topambtenaren van het ministerie van Defensie en leden van de krijgsmachttop. Tijdens dit beraad werden een aantal officieren en vele Dutchbatters verhoord. Het verslag van dit beraad lekte een half jaar later uit. In 1996 stemde de regering, samen met de Tweede Kamer, in met een onderzoek dat uitgevoerd zou worden door het Nederlandse Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD). Een tussentijds rapport van minister van Defensie Frank de Grave in 1998 bracht weinig verhelderende feiten aan het licht. Wat opmerkelijk is, is dat de Franse regering en de VN al Srebrenica rapporten hadden uitgebracht voordat de genen die er verantwoordelijk voor werden gehouden, de Nederlanders, dat deden. Het in 1996 bij het NIOD aangevraagde rapport werd op 10 april 2002 gepresenteerd en openbaar gemaakt. Het 4000 pagina s tellende eindrapport bestaat uit 2 delen; het eerste deel Srebrenica, een veilig gebied dat vooral bestaat uit een uitgebreide reconstructie en de nasleep van de val Srebrenica. Het tweede deel bevat een aantal deelstudies. Twee dagen na het ontvangst nemen van het rapport, gaven minister van Defensie Frank de Grave en minister van VROM Jan Pronk aan af te willen treden naar aanleiding van de conclusies die in het rapport getrokken werden. De belangrijkste conclusies waren dat Dutchbat werd uitgezonden: Op een missie met een onduidelijk mandaat; Naar een gebied dat stond omschreven als Safe Area, zonder dat daarvan een duidelijke definitie bestond; Om vrede te handhaven in een gebied waar geen vrede was; Zonder informatie te verkrijgen bij de Canadese voorgangers in de enclave; Zonder goed voor de situatie te zijn opgeleid; Met een te lichte bewapening; Zonder een duidelijke vertrekstrategie. Wim Kok heeft namens de regering de verantwoordelijkheid voor de gebeurtenissen op zich genomen. Alleen de verantwoordelijkheid, niet de schuld dus. Volgens Kok heeft niet alleen Nederland fouten gemaakt, ook de VN, en wanneer de Serviërs niets gedaan hadden, was er ook niets gebeurd. De schuld ligt dus bij meerdere partijen, en voornamelijk bij de Serviërs. Pagina 4 van 5

5 Een aantal partijen drong aan op openlijke excuses en hulp van de Nederlandse regering aan de nabestaanden van Srebrenica. Tientallen miljoenen guldens hulp zijn aan het gebied gegeven, maar excuses zijn niet aangeboden. Enkele honderden militairen die deel hadden uitgemaakt van de Dutchbat missie kregen in december 2006 een draaginsigne. Dit insigne werd uitgereikt als symbool van erkenning voor de militairen die in moeilijke omstandigheden naar hun geweten hebben gefunctioneerd en ten onrechte gedurende langere tijd in een negatief daglicht zijn gesteld, aldus minister van Defensie Henk Kamp. Nabestaanden en slachtoffers hebben tegen deze uitreiking geprotesteerd, maar dat leverde niets op. Conclusie: In hoeverre is Nederland verantwoordelijk voor de dramatische gebeurtenissen rond de val van Srebrenica? Natuurlijk heeft Nederland fouten gemaakt destijds in Srebrenica, maar geheel verantwoordelijk voor de dramatische gebeurtenissen zijn ze volgens ons niet. De grootste fouten zijn voornamelijk de fouten in de communicatie tussen de Dutchbat militairen, Nederland en de Verenigde Naties. Wanneer er duidelijke afspraken waren gemaakt over de bewapening en inzet van luchtsteun, dan had deze ook gebruikt kunnen worden in de confrontatie tussen de Dutchbat militairen en de Bosnisch-Servische militairen van Ratko Mladic. Ook had de voorbereiding van de Nederlanders beter gemoeten. Allereerst had er meer informatie over het gebied ingewonnen moeten worden bij de Canadese voorgangers Canbat. Daarnaast hadden de militairen die naar het gebied zouden worden gestuurd een betere training moeten krijgen om beter voorbereid te zijn op deze specifieke situatie. Toch denken wij, net als Wim Kok, dat Nederland niet de enige schuldige is. Ze zijn wel grotendeels verantwoordelijk voor deze dramatische gebeurtenissen, maar de VN en de Serviërs hebben wel degelijk ook schuld bij de val van Srebrenica. Bronnen Pagina 5 van 5