Plan van aanpak voor een regionale strategie voor windenergie in de Kop van Noord-Holland

Transcriptie

1 Plan van aanpak voor een regionale strategie voor windenergie in de Kop van Noord-Holland Eindrapportage VERTROUWELIJK Michiel Kort Dirk Louter Bram Brouwer 11 november

2 Plan van aanpak voor een regionale strategie voor windenergie in de Kop van Noord-Holland Inhoud Pagina Managementsamenvatting 1 1. Inleiding Aanleiding Uitvoering opdracht in hoofdlijnen Leeswijzer 5 2. De windopgave in de Kop van Noord-Holland De Kop van Noord-Holland De huidige feiten en cijfers windenergie in de Kop Beleidscontext Regelingen, wet- en regelgeving Stakeholderanalyse Rijkspartijen Provincie Gemeenten Maatschappelijke organisaties Private partijen Analyse en conclusies Plan van Aanpak Regionale Strategie Windenergie Kop van Noord- Holland; inhoudelijke en procesmatige uitgangspunten Inhoudelijke uitgangspunten voor het proces van totstandkoming van de regionale strategie Algemene uitgangspunten voor het plan van aanpak en het proces van totstandkoming van de regionale strategie Een beleids- en afwegingskader voor windenergie in de Kop Voorstel: Afwegingen op korte en lange termijn Plan van Aanpak Regionale Strategie Windenergie Kop van Noord- Holland; fasering en activiteiten De totstandkoming van de regionale strategie op hoofdlijnen Fase 0: Bestuurlijk overleg en besluitvorming plan van aanpak: okt-dec Fase 1: opstelling basiskaart windontwikkeling en uitwerking en concretisering afwegingskader (periode januari februari 2011)

3 6.4 Fase 2: opleveren bouwstenen regionale strategie windenergie Kop van Noord- Holland (periode maart 2011 juni 2011) Fase 3: Afronding plan-mer (juli augustus 2011) Fase 4: Besluitvorming (najaar 2011) Fase 5: Uitvoering regionale strategie Rollen en bestuurlijke structuur Projectstructuur en budget Ter afsluiting 56 Bijlagen: 1. Interviewpartners 2. Lijst met gebruikte documenten 42575

4 Managementsamenvatting Dit rapport bevat het plan van aanpak voor de opstelling van een regionale strategie voor de ontwikkeling van windenergie in de Kop van Noord-Holland in de periode heden Dit plan van aanpak is opgesteld ten behoeve van de publieke partijen 1 die in de Kop van Noord-Holland verantwoordelijk zijn voor de ontwikkeling en de uitvoering van windenergiebeleid. Uitvoering van het plan van aanpak leidt tot de opstelling van een windplan voor de Kop van Noord-Holland in de periode januari augustus Dit windplan zal, na besluitvorming in het najaar van 2011 de basis zijn voor de uitvoering van het windbeleid door de diverse overheden in samenwerking met private partijen. De Kop van Noord-Holland kent een lange traditie in windenergie; op dit moment zijn er ca. 200 turbines met een gezamenlijk opgesteld vermogen van ca. 200 MW. De verdeling hiervan is ongelijk over het gebied en de gemeenten. Er zijn, veelal relatief kleinschalige, nieuwe marktinitiatieven voor nieuwbouw en/of herstructurering. De Provincie Noord-Holland heeft als ambitie om voor de provincie als geheel 430 megawatt windenergie in 2012 te realiseren, met een niet-bindende streefwaarde van 500 megawatt opgesteld vermogen in 2012 en een doorgroei tot 600 megawatt extra in 2025 in Noord-Holland. In de provinciale Structuurvisie is de Kop van Noord-Holland (naast West-Friesland) aangemerkt als zoekgebied om deze ambitie te realiseren. Tegelijkertijd bestaat de doelstelling om veel bestaande molens op termijn te herstructureren. In combinatie met nieuwbouw kan het opgesteld vermogen daardoor fors stijgen bij een zelfde aantal of wellicht zelfs minder aantal (geclusterde) turbines. Hierdoor kan de ruimtelijke kwaliteit van de Kop als geheel worden versterkt. Het commitment voor de realisatie van windenergie op deze schaal verschilt tussen Rijk, Provincie en enkele gemeenten en ook binnen sommige gemeenten in de Kop. Er is bij alle publieke partijen wel een gedeelde ambitie om te komen tot een goede en zinvolle herstructurering. Diverse private partijen zijn bereid om te investeren in nieuwbouw en herstructurering, doch niet alle op dezelfde manier en in dezelfde mate. Uit de analyse wordt geconcludeerd dat realisatie van de ontwikkeling voor windenergie plaats moet vinden binnen een arrangement met andere gerelateerde belangen. Deze zijn: de ruimtelijke/ landschappelijke kwaliteit, de kwaliteit van de directe woon- en leefomgeving, de economische ontwikkeling/spin-off en de mogelijkheden van participatie en herstructurering. De beste manier om zo n arrangement tot stand te brengen is via samenwerking tussen alle betrokken publieke partijen. Deze samenwerking moet resultaatgericht en dus niet vrijblijvend zijn. Private partijen vervullen in dit proces een informatieve (klankbord)rol, zodat de publieke partijen hun inzichten kunnen toetsen aan relevante marktgegevens. 1 de gemeenten Anna Paulowna, Den Helder, Harenkarspel, Niedorp, Wieringen, Wieringermeer, Schagen en Zijpe, de Provincie Noord-Holland en de Rijksoverheid, in het bijzonder de Ministeries van Infrastructuur en Milieu en van Economische Zaken, Innovatie en Landbouw

5 Het op te stellen windplan kent drie hoofdonderdelen: een ruimtelijk ontwerp, een inhoudelijk beleids- en afwegingskader voor initiatieven en een ontwikkelstrategie. De opstelling vindt plaats in een proces met een duidelijke ambitie, in een constructieve niet-vrijblijvende samenwerking tussen publieke partijen, in een zuivere en zinvolle rolafstemming met de private sector en maatschappelijke partijen en met een duidelijke tijdshorizon en inspanningsverplichting om tot gezamenlijk resultaat te komen. Het windplan zal uiteindelijk juridisch verankerd worden in gemeentelijke, provinciale en rijksbesluitvorming. Op Provinciaal niveau zal het beleid worden vastgelegd in een thematische structuurvisie. De uitvoering van het Plan van Aanpak leidt tot de volgende (deel)producten: Een Basiskaart voor ontwikkeling van windenergie in de Kop Een Plan-Mer voor locatieontwikkeling windenergie in de Kop Een zo concreet mogelijk ruimtelijk ontwerp voor de ontwikkeling van windenergie in de Kop Een uitgewerkt beleids- en afwegingskader voor de afweging van concrete initiatieven aan met windenergie gerelateerde belangen Een toets van economische uitvoerbaarheid Een economische effectenanalyse, aan de hand waarvan optimalisatie van de economische effecten op regionale en lokale schaal kan plaatsvinden Kaderstelling voor de in de Kop toe te passen modellen voor participatie en herstructurering Een ontwikkelstrategie voor de Kop c.q. voor specifieke lokale situaties die de kansrijkheid voor de realisering van zowel de kwantitatieve als kwalitatieve doelstellingen zo groot mogelijk maakt De meer exacte invulling van de kwantitatieve ambities voor windenergie in de Kop, binnen de kaders van het provinciale beleid hiervoor. Een aanpak voor kostenverhaal op grond waarvan de door publieke partijen gepleegde investering in tijd en geld op dit terrein naar redelijkheid wordt gecompenseerd bij de uitvoering van projecten door de markt. Een gezamenlijke communicatieaanpak voor de ontwikkeling van windenergie in de Kop van Noord-Holland. Het proces tot uiteindelijke uitvoering van het windplan kent vijf fases: Fase 0: Bestuurlijk overleg en besluitvorming plan van aanpak (november december 2010). Fase 1: Basiskaart en uitwerken afwegingskader (januari februari 2011). Fase 2: Opleveren en consolideren bouwstenen regionale strategie (maart juni 2011). Fase 3: Afronding plan-mer (juli augustus 2011). Fase 4: Besluitvorming (najaar 2011). Fase 5: Uitvoering ( ) De totstandkoming van deze producten vindt plaats door middel van analyse, onderzoek en overleg tussen de betrokken partijen met gebruikmaking op onderdelen van expertise en ervaringskennis van elders. In het plan van aanpak is aangegeven dat het totaal van de activiteiten in fase 1-3 een investering vraagt van ca in geld en van ca. 400 dagen in uren voor de verschillende publieke partijen samen. Uit bestuurlijk overleg is gebleken dat de provincie bereid is om de proceskosten voor haar rekening te nemen, zoveel als mogelijk samen met het Rijk en waarbij (in

6 ieder geval) voor wat betreft de plan-mer maximaal wordt ingezet op de mogelijkheden van kostenverhaal. Van de gemeenten wordt verwacht dat zij zorgen voor de benodigde ambtelijke inzet en de kosten op zich nemen van eventuele specifieke lokale communicatie. Voor de periode tot de vaststelling van het windplan (najaar 2011) wordt voorgesteld om de besluitvorming over windenergie-initiatieven bij Provincie en gemeenten zoveel mogelijk (zowel inhoudelijk als procesmatig) af te stemmen op het proces van de totstandkoming van het windplan, zodat geen dubbelingen of onnodige hick-ups in het proces ontstaan en voor de beoordeling van die initiatieven in die periode reeds gebruik te maken van het geformuleerde globale beleids- en afwegingskader. Het Plan van Aanpak wordt in november en december 2010 voorgelegd voor besluitvorming aan de partijen, waarna de uitvoering in januari 2011 zal kunnen starten

7 1. Inleiding 1.1 Aanleiding De Kop van Noord-Holland is een gebied met veel kansen voor windenergie. De ligging aan de kust, de open ruimte en de structuur van het landschap geven veel kansen aan de wind en de windenergie. Historisch gezien is de Kop een voorloper op het gebied van windenergie. De ontwikkeling en exploitatie van windturbines en de kennisontwikkeling door ECN en andere instellingen en bedrijven in de windsector (Maritime campus, ATO) zijn een belangrijke impuls voor de regionale economie. De private sector ziet de kansen van de regio, wat duidelijk te zien is in het grote aantal plannen om het opgesteld vermogen uit te breiden. Daarnaast willen bestaande eigenaren hun turbines opschalen en/of herstructureren omdat de economische levensduur van de turbines is verstreken. De provincie streeft naar het realiseren van 430 megawatt windenergie in 2012, met een nietbindende streefwaarde van 500 megawatt opgesteld vermogen in 2012 en een doorgroei tot 600 megawatt extra in 2025 in Noord-Holland. In de provinciale Structuurvisie is de Kop van Noord- Holland (naast West-Friesland) aangemerkt als zoekgebied om de ambitie te realiseren. Naast deze kwantitatieve doelstelling, is er ook een kwalitatieve doelstelling; het goed uitvoeren van de herstructureringsopgave. Ingegeven door de technologische ontwikkelingen wordt het mogelijk om meer megawatt te realiseren met minder turbines in enkele grotere lijnopstellingen of clusters, waardoor de ruimtelijke kwaliteit van de Kop als geheel kan verbeteren. Het Rijk heeft de ambitie om Megawatt in 2020 aan windenergie op land te realiseren. Wat betreft de plaatsing heeft het rijk de afgelopen periode een Ruimtelijk Perspectief voorbereid waarover het overleg met IPO en VNG nog loopt. In dit perspectief worden 11 concentratiegebieden voorgesteld waar ruimte is voor windenergie gebundeld in grote windparken. De Kop van Noord- Holland valt binnen één van de nationale concentratiegebieden. Het Rijk zet in op een substantiële hoeveelheid windenergie met inachtneming van de ruimtelijke en landschappelijke kwaliteit. Het Rijk hecht aan regionale samenwerking in deze opgave. De gemeenten in de Kop hebben ambities op het gebied van duurzame energie. Vanuit dit kader hebben de gemeenten in de Kop op 18 januari jl. in het bijzijn van minister Cramer (VROM) en de gedeputeerde Heller de intentie uitgesproken om te komen tot een regionale strategie voor windenergie in de Kop van Noord-Holland. Naast het Rijk, de provincie en de acht gemeenten in de Kop 2, spelen diverse maatschappelijke groeperingen, de vereniging windturbine eigenaren van Noord-Holland (VWNH) en private partijen een belangrijke rol. De ambitie voor windenergie op land, de bovenlokale impact van windturbines op het landschap, het belang om de ruimtelijke kwaliteit te behouden en te versterken, en de kansen die windenergie biedt voor een duurzame regionale ontwikkeling, maken een regionale aanpak wenselijk. Daarnaast is op 2 met uitzondering van Texel

8 31 maart 2010 de Crisis- en herstelwet van kracht geworden, op grond waarvan de provincies verplicht kunnen worden om door gemeenten afgewezen initiatieven, die voldoen aan provinciaal beleid, te faciliteren en inpassingsplannen op te stellen. En voor initiatieven boven de 100 MW kunnen initiatiefnemers zich op grond van de Elektriciteitswet rechtstreeks tot de Minister van Economische Zaken wenden met het verzoek tot opstelling van een inpassingsplan. Om op een goede manier om te gaan met de initiatieven en om de kansen te kunnen verzilveren, het draagvlak te versterken en ruimtelijke kwaliteit te behouden, is provinciale regie noodzakelijk. 1.2 Uitvoering opdracht in hoofdlijnen De provincie Noord-Holland heeft in samenwerking met het ministerie van VROM Berenschot opdracht gegeven om een plan van aanpak voor de regionale strategie op te stellen. In de uitvoering heeft Berenschot samengewerkt met Dirk Louter Advies en Management BV. De opdracht is uitgevoerd in de periode juni oktober Om inzicht te verkrijgen in de opgave voor windenergie, de daarmee gemoeide belangen en opvattingen en het krachtenveld waarin de opgave tot stand moet komen, zijn gesprekken gevoerd met de belangrijkste stakeholders vanuit de overheden (Rijk, provincie en gemeenten), met diverse private partijen (VWNH, energiebedrijven) en met maatschappelijke belangenorganisaties. Een lijst van gesprekspartners is te vinden in bijlage 1. Daarnaast is desk research uitgevoerd. Een lijst met gebruikte documenten is te vinden in bijlage 2. Na deze gegevensverzameling heeft het adviesteam een analyse gepleegd op het materiaal en op basis van onafhankelijke analyse en oordeelsvorming een beeld geschetst hoe tot een regionale strategie kan worden gekomen. Dit beeld is getoetst in een bestuurlijke conferentie op 6 oktober. Mede op basis van de reacties uit de bestuurlijke conferentie is het eindrapport opgesteld dat nu voorligt. 1.3 Leeswijzer Dit rapport kent de volgende opbouw. In hoofdstuk 2 en 3 worden de bevindingen van het uitgevoerde onderzoek gepresenteerd. In hoofdstuk 4 analyseren we deze bevindingen in relatie tot het op te stellen plan van aanpak. In hoofdstuk 5 en 6 werken we het plan van aanpak uit. In hoofdstuk 5 komen de randvoorwaarden en uitgangspunten voor het proces van totstandkoming van de regionale strategie aan de orde. In hoofdstuk 6 tenslotte worden de verschillende fasen, op te leveren (deel)producten, rollen van partijen en de projectorganisatie uitgewerkt

9 2. De windopgave in de Kop van Noord-Holland In dit hoofdstuk wordt eerst een korte situatieschets gegeven van de Kop, waarna vervolgens ingegaan wordt op de huidige feiten en cijfers en de beleidscontext met betrekking tot windenergie. 2.1 De Kop van Noord-Holland Boven de lijn Alkmaar-Hoorn ligt Noord-Holland Noord, dat onderverdeeld kan worden in de Kop en West-Friesland. De regionale strategie en het plan van aanpak dat hier voorligt heeft betrekking op de Kop van Noord-Holland. Texel valt buiten de scope van de regionale strategie. Daarnaast worden West-Friesland en de nearshore locatie Wieringermeerdijk in het IJsselmeer niet meegenomen 3. In de Kop van Noord-Holland wonen een kleine inwoners verspreid over negen gemeenten (Texel, Wieringen, Wieringermeer, Schagen, Zijpe, Harenkarspel, Den Helder, Anna Paulowna, Niedorp) en in totaal 52 woonkernen. Het gebied wordt aan drie zijden begrensd door water. Landschappelijk wordt het gebied gekenmerkt door uitgestrekt platteland met polders, waterwegen, een duinenrand met strand, het eiland Texel en voormalig eiland Wieringen. Het gebied kent een relatief lage bevolkingsdichtheid. Binnen de Kop zijn Schagen en Den Helder de grootste bevolkingsconcentraties. De agrarische sector is in de Kop duidelijk aanwezig. De groente-, bloemen- en aardappelteelt zijn traditioneel belangrijke agrarische inkomstenbronnen. Van oudsher is ook de maritieme functie van met name Den Helder van economisch en maatschappelijk belang in het gebied. Naast de akkerbouw en de maritieme sector zijn toerisme, visserij, bloembollenteelt, offshore en glastuinbouw in de Kop belangrijke economische pijlers. De traditionele agrarische sector staat qua rentabiliteit onder druk, daartegenover staan nieuwe opkomende activiteiten als agribusiness (glastuinbouw) en maritiem/offshore-activiteiten en duurzame energie. De toekomstige vergrijzing en ontgroening binnen de regio bedreigen het evenwicht in de demografische opbouw van het gebied. In de (nabije) toekomst zal er naar verwachting sprake zijn van bevolkingskrimp 4. Een opgave die binnen de Kop ook speelt, is het wegtrekken van hoger opgeleiden, waardoor een hoogwaardige kenniseconomie lastig van de grond komt. 2.2 De huidige feiten en cijfers windenergie in de Kop In de Kop van Noord staat een groot aantal windturbines, waaronder de eerste lijnopstelling in Wieringermeer, de aanwezigheid van enkele van de oudste solitaire windturbines binnen Nederland, maar ook enkele testfaciliteiten van ECN en andere instellingen op het gebied van windenergie. In onderstaande tabel is een inventarisatie opgenomen van het aantal bestaande windturbines in de Kop. Tevens is het totaal opgestelde vermogen per gemeente vermeld. De interviews die in het 3 Conform de specificaties van de opdracht zoals door de provincie Noord-Holland en VROM aan ons verleend. 4 Gewest Kop van Noord-Holland (2006) Regionale woonvisie Kop van Noord-Holland

10 kader van dit onderzoek zijn gehouden, de inventarisatie die door de milieudienst in 2008 is uitgevoerd en de gegevens van zijn hiervoor gebruikt en met elkaar vergeleken. Op grond hiervan is de totale capaciteit van de windturbines in de Kop van Noord- Holland 177,6 MW. Tabel 1: bestaande windenergie Kop van Noord-Holland Gemeente Aantal windmolen s Capaciteit windmolen s Jaarproductie Harenkarspel 13 7,7 MW MWh Zijpe 22 14,9 MW MWh Schagen 0 0 MW 0 MWh Wieringermeer ,4 MW MWh Anna Paulowna 39 19,7 MW MWh Niedorp 25 13,6 MW MWh Wieringen 3 1,1 MW MWh Den Helder 6 2,2 MW MWh Totaal , Bron: Interviews, Duurzame energiescan Noord-Holland 2008 en In de Kop hebben zich de laatste jaren verschillende initiatiefnemers gemeld met plannen en voorstellen om windenergie te ontwikkelen of te herontwikkelen. De meeste aanvragen komen binnen in de gemeenten Zijpe, Anna Paulowna, Niedorp en Wieringermeer. Het betreft vooral verzoeken tot opschaling van bestaande turbines, maar ook enkele verzoeken tot lijnopstellingen en een enkel windpark. De verzoeken tot lijnopstellingen en windparken zijn weliswaar bijna allemaal initiatieven van meer dan 5 MW, maar beperken zich tot relatief kleine schaal. Het windplan, waar momenteel in Wieringermeer aan wordt gewerkt, vormt hierop een van de uitzonderingen. Veel initiatieven zijn bekend bij de gemeenten en provincie, maar tegelijkertijd zijn er verschillende initiatiefnemers actief in het gebied om de mogelijkheden te verkennen. Op lokaal niveau is er alleen in Wieringermeer in het kader van het integraal windplan een totaalinventarisatie gemaakt op welke locaties mogelijkheden liggen om windenergie te realiseren in de Kop van Noord-Holland. In andere gemeenten of op regionaal niveau is deze inventarisatie nog niet zodanig gemaakt, dat hierover besluitvorming mogelijk is. De leeftijd van de windturbines verschilt sterk. In een inventarisatie van de Provinciale Adviseur Ruimtelijke Kwaliteit (PARK) die voor het windweekend in Wieringermeer is gemaakt, wordt duidelijk dat de meeste turbines in die gemeente in zijn ontwikkeld. De oudste turbines in Wieringermeer stammen uit In de gesprekken met de gemeenten en de private partijen werd duidelijk dat de meeste turbines in de Kop na 2000 zijn ontwikkeld. De huidige omvang van de herstructureringsopgave is sterk afhankelijk van de tijdshorizon die wordt gehanteerd. Gerelateerd aan een economische levensduur van jaar zijn in de periode tot 2025 veel windturbines in de Kop toe aan opschaling of vervanging. Binnen de Kop van Noord- Holland zijn enkele herstructureringsaanvragen binnengekomen bij gemeenten die vaak

11 gecombineerd zijn met opschaling- en uitbreidingsverzoeken. In het windplan Wieringermeer wordt de realisatie van grootschalige windenergie en de herstructurering van bestaande turbines aan elkaar gekoppeld op gemeentelijk schaalniveau. Uitgaande van wat er in de provincie als geheel (ongeveer 300 MW; peildatum 2009) en in de Kop aan opgesteld vermogen staat, heeft de kwantitatieve opgave inclusief herstructurering een ordegrootte van tussen de 600 en 700 MW. Immers in de Kop zal een gedeelte van de geformuleerde uitbreidingsambitie neerslaan en in de periode tot 2025 zullen veel van de huidige windturbines geherstructureerd moeten worden. Meer precieze kwantitatieve doelstellingen voor de Kop zijn momenteel nog niet gespecificeerd, wel zijn de Kop van Noord-Holland en West Friesland aangewezen als zoekgebied om deze ambitie te realiseren. 2.3 Beleidscontext Rijksniveau De afgelopen jaren is onder de pijler duurzame leefomgeving het beleidsprogramma Schoon en Zuinig ontwikkeld. In dit beleidsprogramma staan de ambities voor onder andere energiebesparing, duurzame energie en opslag van CO 2. De betrokken departementen (VROM, EZ en LNV) hebben het beleidsprogramma Schoon en Zuinig onder andere uitgewerkt in een nationaal plan van aanpak Windenergie. In deze gezamenlijke aanpak wordt de ambitie uitgesproken om in de kabinetsperiode van Balkenende IV te komen tot een verdubbeling van windenergievermogen op land (2000 MW extra in de periode ). Deze ambitie gaat verder dan de afspraken die het Rijk, provincies en gemeenten in 2001 hebben gemaakt in Bestuursovereenkomst Landelijke Ontwikkeling van Windenergie (BLOW). Met de BLOW-akkoorden werden er per provincie afspraken gemaakt over het totaal te realiseren MW windenergie. De provincie Noord-Holland had de afspraak gemaakt om 205 MW te realiseren in 2010 binnen de provincie. Deze doelstelling is voortijdig gerealiseerd en op initiatief van Noord- Holland bijgesteld naar 300MW. Ook deze doelstelling wordt in 2010 gerealiseerd. Het Rijk zoekt ruimte voor 6.000MW windenergie op land. In het ambtelijk position paper nationaal ruimtelijk perspectief wind op land, wordt de Kop van Noord-Holland als kansrijke regio gezien om een substantiële hoeveelheid windenergie te realiseren met inachtneming van de ruimtelijke en landschappelijke kwaliteit. De regio is opgenomen als concentratiegebied vanwege i) het grootschalige en open landschap, ii) het karakter als grootschalig productielandschap c.q. grootschalige infrastructuur en iii) vanwege bestaande windmolenopstellingen of plannen daarvoor (2010:48-52). Om de ambities te verwezenlijken heeft het Rijk convenanten gesloten met de VNG en het IPO. In het klimaat- en energieconvenant tussen het Rijk en IPO onderschrijven de provincies de doelen voor wind op land uit het regeringsprogramma Schoon en Zuinig en zijn de provincies bereid om prestatieafspraken te maken met het Rijk. In het klimaatakkoord tussen het Rijk en de VNG streven het Rijk en gemeenten naar een verdubbeling van het opgesteld vermogen van windenergie in

12 In het regeerakkoord van het kabinet-rutte wordt uitgegaan van de Europese duurzaamheidsdoelstellingen. Deze zijn enigszins lager dan de doelstellingen zoals het Kabinet- Balkenende heeft vastgesteld, doch nog steeds van zodanige omvang dat de groei van wind op land noodzakelijk is om deze doelstellingen op korte en langere termijn te halen. De exacte uitwerking hiervan, ook in de akkoorden met IPO en VNG, is nog niet duidelijk. Naar verwachting zal dit voorlopig niet leiden tot vermindering van de door de provincie gestelde ambities voor de Kop en de rest van Noord-Holland. Provinciaal niveau De provincie Noord-Holland heeft in de structuurvisie de ambitie uitgesproken om in MW aan windenergie op het land gerealiseerd te hebben (met als niet-bindende streefwaarde 500 MW) 5. Daarbij reserveert de provincie voor de realisatie van circa 600 MW windenergie in de periode een zoekgebied in Noord-Holland Noord. Noord-Holland Noord omvat de Kop van Noord- Holland, West-Friesland en de nearshore locatie Wieringermeerdijk, gelegen in het IJsselmeer voor de kust van Wieringermeer en Medemblik. 6 Kwantitatieve doelstellingen voor de Kop zijn nog niet gespecificeerd. De ambitie van de provincie is verder vertaald in een windkansenkaart 7. De kaart maakt deel uit van het Uitvoeringsprogramma Wind op Land, dat samen met een Ruimtelijk Kader wordt opgesteld en eind 2010 wordt voorgelegd aan de Staten. In het Uitvoeringsprogramma Wind op Land is opgenomen dat een regionale strategie wordt ontwikkeld voor de voorkeursgebieden: Kop van Noord-Holland, Wieringermeer, West-Friesland en nearshore windpark Wieringermeerdijk in het IJsselmeer. In de eerste versie van de windkansenkaart is opgenomen dat de provincie zich bewust is van de impact die windturbines hebben op de ruimtelijke kwaliteit van het landschap. Om een verantwoorde inbedding in landschappelijke patronen te stimuleren, zet de provincie in op windprojecten in lijnopstellingen van minimaal drie windturbines of clusteropstellingen van minimaal vijf windturbines 8. De omvang van het gezamenlijke vermogen van een opstelling voor grootschalige windenergie is afhankelijk van de randvoorwaarden ter plaatse in termen van beleid, regelgeving, ruimtelijke kwaliteit en economische haalbaarheid. De windturbines moeten een geïnstalleerd vermogen hebben van minimaal 1 megawatt (MW). Op bedrijventerreinen en in stedelijk gebied zijn kleinere windturbines ook toegestaan. De provincie is in beginsel geen voorstander van de bouw van solitaire windturbines, al wordt het opschalen van bestaande solitaire turbines in de voorkeursgebieden wel aanvaardbaar geacht. De provincie wil daarnaast inzetten op de herstructurering van bestaande solitaire windturbines en verouderde lijnopstellingen om ruimte te scheppen voor de ontwikkeling van grootschalige windenergie in een evenwichtiger landschap. 5 De structuurvisie is op 21 juni 2010 vastgesteld door Provinciale Staten. 6 Provincie Noord-Holland (2010). Structuurvisie Provincie Noord-Holland: kwaliteit door veelzijdigheid 7 Provincie Noord-Holland (2010) Windkansenkaart Provincie Noord-Holland (2000) PS-besluit, Plaatsingsmogelijkheden windturbines, 21/3/

13 Lokaal niveau De VNG heeft een klimaatakkoord gesloten met het Rijk waarin het Rijk en de gemeenten streven naar een verdubbeling van het opgesteld vermogen van windenergie in In de Kop van Noord- Holland hebben de meeste gemeenten onlangs een klimaatvisie opgesteld, waar ambities worden uitgesproken wat betreft de klimaatdoelstellingen. Enkele gemeenten, zoals de gemeente Wieringermeer, Anna Paulowna en Niedorp hebben ook ambities opgenomen voor wat betreft windenergie. Deze gemeenten hebben de ambities opgenomen in een windplan (Wieringermeer) of in het bestemmingsplan (Anna Paulowna en Niedorp). 2.4 Regelingen, wet- en regelgeving Windenergieprojecten komen tot stand binnen een uitgebreid stelsel van regels en wetten. In alle gevallen vindt tijdens de planvorming toetsing plaats aan ruimtelijke ordeningsregeling (i.c. bestemmingsplannen) en regels op het gebied van milieu (Wet Milieubeheer). Daarnaast speelt bij de ontwikkeling van windenergie specifieke regelgeving een rol: Bij windparken groter dan vijftien megawatt of met meer dan tien turbines is een m.e.r. beoordelingsplicht van toepassing, waarna een milieueffectrapportage noodzakelijk kan zijn 9. Belangrijke vergunningen en ontheffingen die voor de plaatsing van windturbines van toepassing kunnen zijn, zijn onder andere de wet beheer Rijkswaterstaatwerken vergunning, de Flora en Faunawet ontheffing, de Natuurbeschermingswet vergunning, de bouwvergunning en de Milieuvergunning 10. De vergunningen moeten worden aangevraagd bij het Rijk, de provincie, de gemeenten en/of het waterschap. Voor wat betreft de beoordeling van veiligheid, geluid en slagschaduw is een AMvB in voorbereiding op grond van de Wet Milieubeheer die als kader zal gaan dienen voor de vergunningverlening op deze terreinen. Vooruitlopend hierop heeft de Minister van VROM een circulaire aan gemeenten en provincies toegezonden waarin dringend wordt geadviseerd bij vergunningverlening zich te baseren op de te verwachten inhoud van de AMvB. Door de wijziging in de Elektriciteitswet lopen sinds 1 maart 2009 windenergieprojecten groter dan 100 MW opgesteld vermogen via het Ministerie van EZ. De Rijkscoördinatieregeling uit de WRO is voor deze projecten van toepassing. Tevens kan het bevoegd gezag (Ministerie EZ/VROM) besluiten om een inpassingsplan op te stellen, tenzij de reguliere procedure via het bestemmingsplan sneller verloopt. De Crisis- en herstelwet, die onlangs is aangenomen moet onder andere zorgen voor versnelling van windprojecten. Initiatieven van windparken tussen de 5 en 100 MW kunnen op basis van deze wet, bij eventuele afwijzing door de betrokken gemeente, goedkeuring krijgen van de provincie die daarvoor een inpassingsplan kan maken. 9 Bron: 10 Zie voor een totaal overzicht

14 De Stimuleringsregeling Duurzame Energieproductie (SDE) geeft financiële steun voor de productie van duurzame energie. In het regeerakkoord van het Kabinet Rutte wordt aangegeven dat de SDE regeling wordt omgevormd in een SDE+ regeling. De financiering van de SDE+ vindt plaats door een opslag op de energierekening. De SDE+ wordt, zoals vastgelegd in het financieel kader, geen regeling met een open einde. Daarnaast is er ook de Energie Investering Aftrek (EIA) regeling van toepassing op windenergieprojecten. Bij de investeringen in energiebesparende technieken en de toepassing van duurzame energie worden minder inkomsten- of vennootschapsbelasting in rekening gebracht. Deze financiële steunregelingen worden jaarlijks bijgesteld afhankelijk van de marktontwikkelingen. Het Rijk hanteert daarbij als uitgangspunt dat een gemiddeld project een marktconform rendement kan maken. Voor de Kop van Noord-Holland gelden naast bovenstaande wet- en regelgeving specifiek nog een aantal aandachtspunten. De aanwezigheid van het vliegveld De Kooy zorgt momenteel voor beperkingen door de aanwezige radarzone en bestaande aanvliegroutes. Naast de aandachtspunten voor wat betreft de vliegbasis speelt de aansluiting op het elektriciteitsnet ook een rol. Bij de aanleg van grotere windparken (vanaf 500 MW) is een aansluiting op het 380 kv netwerk noodzakelijk. Voor windparken minder dan 500 MW volstaat in principe aansluiting op het 150 kv netwerk, mede afhankelijk van andere relevante ontwikkelingen in de regio. In de bestemmingsplannen van de gemeenten in de Kop van Noord-Holland zijn ook regels opgenomen wat betreft windenergie. De meeste gemeenten hebben voorschriften wat betreft de maximale hoogte specifiek voor windturbines, ruimte tussen windturbines en/of windparken, afstand tot bebouwing of de uitsluiting van solitaire turbines opgenomen in hun bestemmingsplan. Binnen de provincie geldt ook de Provinciale Ruimtelijke Verordening. Deze verordening bevat regels voor het opnemen van windenergie in bestemmingsplannen

15 3. Stakeholderanalyse In dit hoofdstuk worden de percepties van de diverse partijen op windenergie, de regionale samenwerking in de Kop en hun eigen rol uiteengezet. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen de meest betrokken ministeries, de provincie, de gemeenten, private partijen en maatschappelijke partijen (organisaties die zich bezig houden met economische ontwikkeling, natuur, milieu en landschap en bewonersorganisaties). 3.1 Rijkspartijen Rijksbelangen Het Rijk 11 ziet goede mogelijkheden voor windenergie in de Kop van Noord-Holland. De aanwezigheid van veel open landschap en productielandschappen, een relatief lage bevolkingsdichtheid en hoge windsnelheden maken de Kop tot een potentieel gebied voor de ontwikkeling van een substantieel aantal MW windenergie. De ontwikkeling van windenergie in de Kop raakt diverse beleidsterreinen van een drietal departementen. Het ministerie van VROM vanuit ruimtelijke kwaliteit en als beleidsverantwoordelijke voor het programma Mooi Nederland en de milieuwetgeving. Binnen VROM wordt er gewerkt aan een integrale visie voor windenergie, het Nationaal Ruimtelijk Perspectief Windenergie op land. In deze visie zet VROM in op bundeling van windturbines en op het verbinden van de nationale ambities met de regionale ambities en belangen. Het ministerie van VROM wil zich daarnaast inzetten voor het oplossen van ruimtelijke knelpunten in het algemeen en de versnelde realisatie van enkele grootschalige windprojecten. Het ministerie van LNV kijkt vooral naar windenergie vanuit natuur en landschap. Daarnaast is LNV ook vertegenwoordiger van de agrariërs met een economisch belang bij windenergie (bijvoorbeeld de eigenaren), maar daar ligt in het beleid minder de nadruk op. LNV ziet kansen in het verbinden van andere beleidsdoelstellingen aan de mogelijke komst van windturbines. Een voorbeeld hiervan is de verbinding tussen de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) doelstellingen en windturbines. Windturbines kunnen in de exploitatie rendement opleveren, dat ten goede kan komen aan de realisatie van de EHS. Het ministerie van Economische Zaken legt de nadruk op versnelde realisatie van windenergie, zeker nu er ook instrumentarium beschikbaar is (in de vorm van de Elektriciteitswet). Dit vanuit het oogpunt dat windenergie op land op dit moment de meest kosteneffectieve variant voor de ontwikkeling van duurzame energie is ten opzichte van andere vormen (wind op zee, biomassa, zon en anderen). 11 Ten tijde van uitvoering van het onderzoek (zomer 2010) was het Kabinet Rutte nog niet geïnstalleerd. Derhalve wordt hier de toen geldende departementale indeling benoemd. Na de start van het Kabinet Rutte is duidelijk geworden dat de indeling gewijzigd is en er momenteel twee departementen betrokken zijn: het ministerie van Infrastructuur en Milieu en het ministerie van Economische Zaken, Innovatie en Landbouw. In de uitwerking van het plan van aanpak (hoofdstuk 5 en 6) zal deze indeling en naamgeving worden gehanteerd

16 Belang van regionale samenwerking Het Rijk is over het algemeen positief over een regionale strategie voor windenergie in de Kop en ziet een gezamenlijk bottom-up proces als een goede manier om kansen en knelpunten vanuit de regio in kaart te brengen en de ambities te realiseren. Daarbij blijft de verantwoordelijkheid bij de provincies en de gemeenten liggen. Voorheen is deze verantwoordelijkheid in het kader van de BLOW-akkoorden ook goed opgepakt door de regio. De verschillende departementen leggen daarbij wel hun eigen accenten ten aanzien van rol en bijdrage. VROM en LNV zien regionale samenwerking als belangrijke voorwaarde om te komen tot ontwikkeling van een substantieel aantal MW s in de Kop. Niet alleen kunnen de kansen beter worden benut, ook kunnen eventuele belemmeringen effectiever worden opgepakt. VROM ziet zichzelf daarbij als aanjager van het regionale proces in de Kop en is tevens betrokken bij het windplan Wieringermeer. LNV wil een faciliterende houding innemen en dan met namen gericht op de koppeling van windenergie aan de ontwikkeling van natuurdoelen. EZ voorziet een aantal risico s waarvoor moet worden gewaakt: weinig tempo en langdurige processen met weinig resultaat. Tempo en daadkracht moeten leidende principes zijn binnen de regionale samenwerking. EZ ziet vooralsnog geen directe rol weggelegd voor zichzelf in de totstandkoming van de regionale strategie. 3.2 Provincie Provinciale belangen Binnen de provincie zijn diverse sectoren betrokken bij de ontwikkeling van windenergie. Vanuit de ruimtelijke ontwikkeling wordt ingezet op integraliteit, waarbij de diverse belangen van partijen meegenomen worden. Windenergie kan als opgave ook gekoppeld worden aan andere opgaven. Noord-Holland heeft een goed vestigingsklimaat voor de duurzame energiesector. Er zijn vooral kansen voor bedrijvigheid in on- en offshore wind. Dit heeft te maken met de geografische ligging, infrastructuur, weersomstandigheden en gevestigde bedrijven en instituten zoals ECN. De provincie heeft de ambitie het economische cluster voor duurzame energie verder te ontwikkelen. Onder het cluster wordt in dit verband verstaan het systeem van elkaar versterkende activiteiten op het gebied van kennis en innovatie, bedrijvigheid, opleidingen en overheidsbeleid, dat zich richt op een aantal duurzame energie speerpunten, namelijk on- en offshore windenergie, biomassa en energie in de gebouwde omgeving. In haar beleid hanteert de provincie een dubbeldoelstelling: de reductie van de uitstoot van broeikasgassen onder meer door de bevordering van duurzame energie èn een impuls voor economische ontwikkeling en werkgelegenheid, in het bijzonder in de Kop van Noord- Holland. De ontwikkeling van windturbines in het landschap zorgt voor een verandering in het landschap. De provincie wil windturbines op een verantwoorde wijze op nemen als nieuw element in het landschap en ziet daarvoor ook voldoende ruimte. Ruimtelijke kwaliteit en heldere (ruimtelijke) ontwerpprincipes zijn daarvoor van belang. Het gaat erom op zoek te gaan naar passende plekken, waarbij concentratie en optimale configuraties centraal staan

17 Omdat de landschappelijke verandering weerstand kan oproepen, is draagvlakverwerving erg belangrijk. Het koppelen van aandeelhouderschap of andere vormen van financiële participatie aan de ruimtelijke inpassing van windturbines ziet de provincie als één van de oplossingen om draagvlak te verwerven; aan betrokkenen de gelegenheid geven om te participeren, kan ertoe leiden dat windturbines meer van de bevolking zelf worden gezien. De provincie ziet ook kansen in de koppeling van de ontwikkeling en de herstructurering van windenergie. Door gebundelde realisatie van nieuwe turbines met meer vermogen, kan ruimtewinst worden geboekt. Dit kan als resultaat hebben, dat er meer vermogen met hetzelfde aantal turbines wordt opgewekt. De provincie heeft een convenant afgesloten met het Rijk voor het realiseren van een aantal MW windenergie in de provincie 12. Daarnaast is de provincie in gesprek met het Rijk over een nieuwe taakstelling voor windenergie. Vanuit de ambitie en de gemaakte afspraken wil de provincie tempo maken in de realisatie van windenergie in de provincie. Tempo is ook gevraagd, doordat initiatiefnemers ook bij de provincie kunnen aankloppen voor de realisatie van windplannen. De nieuwe regelgeving in de Crisis- en herstelwet en de verankering van windenergie in de provinciale structuurvisie zorgt er voor dat de provincie een beleidskader moet ontwikkelen om de initiatieven op een goede manier te beoordelen en wel of niet te honoreren. Belang van regionale samenwerking De ontwikkeling en herstructurering van windenergie is vanwege de veelzijdigheid aan belangen geen gemakkelijke opgave. De huidige situatie van de ontwikkeling van windenergieprojecten maakt de complexiteit van de opgave zichtbaar. Het lokale draagvlak voor de ontwikkeling van windenergie staat vanwege de impact van windturbines op hun omgeving onder druk. De gestelde ambities van Rijk en Provincie voor windenergie op land, de bovenlokale impact van windturbines op het landschap, het belang om de ruimtelijke kwaliteit te behouden en te versterken en de kansen die windenergie biedt voor een duurzame regionale ontwikkeling, maken hierin een regionale strategie noodzakelijk. Bovendien is op 31 maart 2010 de Crisis- en herstelwet van kracht geworden, op grond waarvan provincies verplicht kunnen worden om door gemeenten afgewezen initiatieven, die voldoen aan het provinciaal ruimtelijk beleid, te faciliteren en hiervoor een inpassingsplan op te stellen. In de totstandkoming en de uitvoering van de regionale strategie wil de provincie, binnen de gestelde kaders, zoveel mogelijk samen optrekken met de gemeenten in de Kop. Dit betekent dat gemeenten ruimte hebben om de regionale strategie te beïnvloeden en in de uitvoering op onderdelen andere keuzes te maken, bijvoorbeeld ten aanzien van de keuze voor een bepaalde vorm van participatie. Ook private partijen en maatschappelijke partijen zijn van belang in de totstandkoming en uitvoering van de regionale strategie. In de totstandkoming kunnen ze op gezette momenten worden betrokken als klankbord of expert. De rol van private sector wordt vooral gezien als uitvoerder binnen de publieke kaders. 12 Klimaat- energieakkoord Rijk en Provincies

18 De provincie ziet zichzelf als procesregisseur, aanjager, expert en facilitator richting gemeenten (bijvoorbeeld als het gaat om kennis en expertise). Naast deze stimulerende rollen heeft de provincie door de Crisis- en herstelwet ook een beoordelende rol gekregen, wat vraagt om een goed afwegingskader. Vanwege de druk op het lokale draagvlak voor windenergie ziet de provincie bij de creatie van draagvlak en regionale beeldvorming een rol weggelegd voor de provinciale adviseur ruimtelijke kwaliteit (PARK). 3.3 Gemeenten Gemeentelijke belangen De gemeenten binnen de Kop van Noord-Holland erkennen het belang van de realisatie van een substantieel aantal MW aan windenergie in wisselende mate. Enkele gemeenten zijn actief bezig met windenergie, hebben ambities of voelen de urgentie om te herstructureren. Andere gemeenten zijn hier niet mee bezig. Er zijn enkele gemeenten die het belang van de realisatie van windenergie in een eigen lokale ambitie hebben neergelegd. Belangrijke redenen voor gemeenten om te kiezen voor windenergie zijn: Het bijdragen aan de klimaatdoelstellingen door de productie van duurzame energie. Het bijdragen aan mogelijkheden voor (agrarische) bedrijven om aanvullende inkomsten te verwerven. Door te kiezen voor de ontwikkeling van nieuwe windenergie, kan herstructurering plaatsvinden van oude windturbines, waardoor de ruimtelijke kwaliteit kan worden versterkt. Binnen gemeenten kunnen spanningen optreden tussen de bestuurlijke ambities zoals hierboven aangegeven en de houding van de bevolking jegens windenergieontwikkeling. Deze spanningen kunnen leiden tot verschillen van opvatting binnen en tussen gemeenteraad en College van B&W. Enkele gemeenten hebben aangegeven dat de nut en noodzaak van de realisatie van een dergelijke substantiële ambitie in de regio niet duidelijk is. Waar komt de omvang van de ambitie vandaan? Waarom moet deze ambitie zo groot zijn en welk belang heeft de regio bij de realisatie van deze ambitie? In het onderzoek komen diverse belangen naar voren die bij gemeenten een rol spelen in de afweging van windenergieontwikkelingen in hun gebied: De ontwikkeling van windenergie in de Kop wordt door enkele gemeenten gezien als hun bijdrage aan landelijke en provinciale doelstellingen op het gebied van duurzame energie. Gemeenten geven ook aan dat het behoud van het karakteristieke landschap van belang is voor het in stand houden van de ruimtelijke kwaliteit van het gebied. Windenergie kan hier een bedreiging zijn. Tevens kan de ontwikkeling van windenergie ook een winst betekenen, door de verbinding te leggen met herstructurering

19 Gemeenten zien windenergie zowel als kans als risico voor economische ontwikkeling in het gebied. Kansen vooral in relatie tot de ontwikkelingen in de agrarische sector 13 en in bredere zin ook voor de verdere plattelandsontwikkeling. Kansen ook voor directe spin-off; het duurzame energiecluster (kenniscentra, logistiek, clustervorming duurzaamheid en dergelijke). Enkele gemeenten zijn daarbij bereid te zoeken naar testlocaties voor windturbines. Dit wordt vooral gemotiveerd vanuit een vestigingsbeleid voor bedrijven in de windturbine sector. Er spelen dergelijke ambities in de private sector in de gemeenten Den Helder en Anna Paulowna. Risico s worden gezien in de mogelijk negatieve invloed op toerisme en recreatie. Ook worden risico s gezien in de ontwikkeling de Groene Stroomhaven in Den Helder en het mogelijk nadelig beïnvloeden van de ontwikkeling van het regionale vliegveld. De aanwezigheid van gevoelige natuur- en landschapsgebieden (onder andere Natura 2000, EHS) zorgt ervoor dat de ontwikkeling van windenergie mogelijke gevolgen kan hebben op de natuur. Aan de andere kant zijn er ook ideeën, waarbij juist gezocht wordt naar het combineren van windenergie en natuurontwikkeling. De druk op het draagvlak onder de bevolking laat zien dat de ontwikkeling van windenergie ook directe gevolgen heeft op de directe leefomgeving. Bestaande normen, wet- en regelgeving worden door burgers niet altijd als voldoende beleefd om de overlast (bijvoorbeeld geluid en slagschaduw) te beperken. Er zijn mogelijkheden om bij windenergie het rendement zoveel mogelijk ten goede te laten komen aan het gebied door middel van herstructurering, betrokkenheid lokale ondernemers, financiële participatie door lokale bevolking en dergelijke. Naar de mate waarin dat kan worden waargemaakt kan het collectief eigenaarschap worden versterkt en daarmee het draagvlak vergroot. De keuze om windenergie te realiseren vraagt om belangenafwegingen tussen bovenstaande belangen. De aanwezige gemeenten in de Kop maken deze belangenafweging op een verschillende manier. Uit het onderzoek komt naar voren dat de economische potentie van windenergie, de kansen van herstructurering, de revenuen in het gebied willen houden en het afnemend draagvlak leidend zijn in deze belangenafweging. Binnen Harenkarspel, Zijpe en Wieringermeer is het huidige draagvlak onder de bevolking een belangrijk aandachtspunt. In Zijpe ondermeer vanwege een actieve burgerbeweging tegen windenergie en in de gemeente Wieringermeer vanwege de toekomstige verandering van het landschap door de komst van grootschalige windenergie. 13 De gemiddelde inkomsten uit windenergie voor een agrarisch bedrijf in Nederland bedragen ongeveer ,- per jaar, en na opschaling ,- per turbine. ACRRES (2009) Spin-off Windenergie: Een onderzoek naar de economische, duurzaamheids- en regionale effecten van windenergie Wageningen Universiteit

20 In diverse gemeenten wordt de mogelijke ontwikkeling van windenergie gekoppeld aan de mogelijke economische bedrijvigheid binnen de gemeente. In de gemeente Den Helder wordt er een koppeling met de offshore activiteiten gelegd. Binnen de gemeente Wieringen biedt de gebiedsontwikkeling Wieringerrandmeer geen plaats voor de ontwikkeling van windenergie. In Wieringermeer zijn de plannen om te komen tot grootschalige ontwikkeling van windenergie gevorderd. Deze plannen moeten ook leiden tot een impuls in de lokale economie. In Niedorp wordt de ontwikkeling van windenergie gezien als een economische impuls (onder meer voor de agrarische sector). De herstructurering van bestaande windmolens wordt bij veel gemeenten gevoeld, maar speelt niet overal. De gemeente Wieringermeer is actief bezig met de herstructurering, maar in andere gemeenten zoals Niedorp, Anna Paulowna en Zijpe is er onder voorwaarden ruimte voor solitaire windturbines om nog (eenmalig) uit te breiden. Wel wordt herstructurering door verschillende gemeenten als interessante opgave gezien. Onder meer vanwege de mogelijke ruimtewinst en omdat herstructurering van windenergie waarschijnlijk op meer acceptatie binnen de gemeentegrenzen kan rekenen. De ontwikkeling van een substantieel aantal MW aan windenergie speelt concreet in Wieringermeer, waar op gemeentelijk niveau een windplan is opgesteld voor grootschalige ontwikkeling in combinatie met herstructurering. In Zijpe wordt ontwikkeling van windenergie als een manier gezien om de huidige solitaire turbines te kunnen herstructureren, hoewel de gemeente zich wel afvraagt of de herstructureringsopgave volledig binnen de eigen gemeentegrenzen kan worden gerealiseerd. Belang van regionale samenwerking De gemeenten hebben gezamenlijk met de provincie en het Rijk op 18 januari 2010 de intentie uitgesproken om te komen tot een regionale strategie voor windenergie op land in de Kop van Noord-Holland. Veel gemeenten zien deze bijeenkomst (nog) niet als start van een gezamenlijk regionaal proces. De tussentijdse gemeenteraadsverkiezingen en de daarmee gepaarde bestuurlijke positiewisselingen liggen hier mede aan ten grondslag. De gemeenten geven wel aan dat ontwikkeling en herstructurering van windenergie in de Kop verdergaande regionale samenwerking en afstemming behoeft. Aangegeven wordt dat hier ook in ROVEZ 14 verband meer over gesproken kan worden. De gemeenten geven een aantal redenen aan voor de regionale samenwerking. Deze worden hieronder uitgewerkt. Als belangrijke reden om op regionaal niveau samen te werken wordt de afwezigheid van voldoende professionele kennis op het gebied van windenergie binnen veel gemeenten genoemd. Windenergie is een complexe opgave, waarbij niet alleen diverse belangen bij elkaar komen, maar ook ingewikkelde wet- en regelgeving. Het in voldoende mate in huis hebben van alle benodigde expertise is voor veel gemeenten ondoenlijk, vandaar dat bij de ontwikkeling en toetsing van 14 In dit overleg komen portefeuillehouders Ruimtelijke Ordening en Economie op regionaal niveau bijeen en worden afspraken tussen de gemeenten gemaakt over bijvoorbeeld stimulering van de economie en (aanleg van) bedrijventerreinen

21 windplannen gebruik wordt gemaakt van externe adviseurs. Daarnaast is de handhaving van onder andere geluidsnormen in veel gemeenten uitbesteed aan de milieudienst. Bundeling van kennis op het gebied van windenergie kan de faciliterende, toetsende en handhavende rol van de gemeente versterken. Een andere reden voor samenwerking is dat de ontwikkeling van windturbines aan grenzen van gemeenten afstemming vraagt met buurgemeenten. Ook kunnen maatschappelijke discussies voor wat betreft de plaatsing van windturbines binnen een gemeente effect hebben op het maatschappelijke debat binnen andere gemeenten. Uit de duurzaamheidscan die door een aantal gemeenten 15 in samenwerking met de milieudienst Kop van Noord-Holland is uitgevoerd komt naar voren dat windenergie goed is ontwikkeld. Uitbreiding is technisch mogelijk, maar vanwege de spanning met draagvlak lastig te realiseren. De toekomstige herindelingen in de Kop wordt door gemeenten ook gezien als reden om windenergie op regionaal niveau op te pakken. De gemeenten Anna Paulowna, Niedorp, Wieringen en Wieringermeer fuseren per tot de nieuwe gemeenten Hollands Kroon. De provincie heeft momenteel het herindelingsontwerp voor de gemeenten Harenkarspel, Schagen en Zijpe ter inzage liggen. Enerzijds zijn er gemeenten die aangeven dat windenergie niet de hoogste prioriteit heeft binnen hun gemeenten, door de aankomende herindeling. Anderzijds zijn er gemeenten die aangeven dat door de toekomstige herindeling afstemming tussen de gemeenten juist vereist is, om geen verschillen binnen de nieuw te vormen gemeenten te krijgen. Deze gemeente willen zich juist inzetten voor de harmonisatie van het windbeleid. Binnen enkele gemeenten zijn bovenlokale opgaven, zoals een vliegveld, een haven, de afsluitdijk en/of een grote gebiedsontwikkeling ook een belangrijke drijfveer om de samenwerking op te gaan zoeken op regionaal niveau, ook voor wat betreft windenergie. De creatie van een duurzaam economisch profiel in de Kop van Noord-Holland wordt ook als interessant gezien voor de profilering en positionering van de Kop. Momenteel zijn er vijf gemeenten uit de Kop bezig met een verkenning voor de strategische agenda van de toekomst. In deze verkenning worden de mogelijkheden onderzocht om een gezamenlijk economische strategie op te zetten, gericht op de economische speerpunten van de regio. De speerpunten die nu genoemd worden, zijn de kennisclusters en het energiecluster. Samenwerking op het gebied van windenergie en/of duurzame ambitie kan bijdragen aan een duurzaam economisch profiel, wat een positief effect op de werkgelegenheid kan hebben. Uit de gesprekken komt een aantal randvoorwaarden naar voren die gemeenten stellen aan verdergaande samenwerking op het gebied van windenergie en de totstandkoming van een regionale strategie: Ontwikkeling van windenergie moet rekening houden met andere belangen: ruimtelijke kwaliteit (in relatie tot herstructurering), economische effecten voor de regio, effecten op de woon- en leefomgeving, et cetera. 15 Anna Paulowna, Harenkarspel, Schagen, Wieringen en Zijpe