Plangebieden Steenmansweg en Zandspui te Etten-Leur

Transcriptie

1 Plangebieden Steenmansweg en Zandspui te Etten-Leur Inventariserend veldonderzoek (karterende fase) BAAC Rapport V maart 2013 Auteur: D.F.A.E. Voeten, MSc. Status: concept

2 Inventariserend veldonderzoek (karterende fase) 2

3 Colofon ISSN: Auteur(s): D.F.A.E. Voeten, MSc. Veldmedewerkers: D.F.A.E. Voeten, MSc. Vondstdeterminatie: drs. C. Verbeek Cartografie: D.F.A.E. Voeten, MSc. Redactie: drs. C. Verbeek Copyright: Royal Haskoning DHV te s-hertogenbosch / BAAC bv te 's-hertogenbosch Eindcontrole: Autorisatie (senior archeoloog): drs. C. Verbeek drs. C. Verbeek Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Royal Haskoning DHV te 's- Hertogenbosch en/of BAAC bv. BAAC bv Onderzoeks- en adviesbureau voor Bouwhistorie, Archeologie, Architectuur- en Cultuurhistorie Graaf van Solmsweg BS s-hertogenbosch Tel.: (073) Fax: (073) denbosch@baac.nl Postbus AA Deventer Tel.: (0570) Fax: (0570) deventer@baac.nl 3

4 Inventariserend veldonderzoek (karterende fase) 4

5 Inhoud Inhoud 5 Samenvatting 7 1 Inleiding Onderzoekskader Ligging van het gebied Administratieve gegevens 11 2 Vooronderzoek Inleiding Archeologische verwachting 12 3 Inventariserend veldonderzoek Werkwijze Veldwaarnemingen Karterend booronderzoek Lithologie en bodemopbouw Bodemverstoringen Archeologische indicatoren Archeologische interpretatie 19 4 Conclusie en aanbevelingen Conclusie Aanbevelingen 20 5 Geraadpleegde bronnen 22 Bijlagen 23 Bijlage 1 Boorbeschrijvingen plangebied Steenmansweg Bijlage 2 Boorbeschrijvingen plangebied Zandspui 5

6 Inventariserend veldonderzoek (karterende fase) 6

7 Samenvatting In opdracht van Royal Haskoning s-hertogenbosch heeft het onderzoeks- en adviesbureau BAAC bv een archeologisch inventariserend veldonderzoek met behulp van boringen (karterende fase) uitgevoerd in de plangebieden Steenmansweg en Zandspui te Etten-Leur. Uit het bureauonderzoek bleek dat het plangebied Steenmansweg deel uit maakt van de rand van een hoger gelegen dekzandzone, langs een zijtak van een moerassige laagte. Vermoedelijk is dit gebied slechts met een dunne, moerige laag bedekt geraakt. In de veertiende eeuw is het gebied ontgonnen, waarna er direct ten noordoosten van het plangebied een verkeersnederzetting is ontstaan. Het plangebied zelf is echter waarschijnlijk nooit bebouwd geweest. In vergelijkbare landschappelijke context zijn in de omgeving archeologische waarden uit de periode paleolithicum-ijzertijd, de late middeleeuwen B en de nieuwe tijd aangetroffen. Eventueel aanwezige vuursteenvindplaatsen kunnen door agrarische grondbewerking mogelijk deels verstoord zijn geraakt. Gezien de ligging op de rand van een hoger gelegen gebied, dat mogelijk deels door verploeging verstoord is geraakt, werd aan het plangebied een middelhoge verwachting toegekend voor archeologische vindplaatsen (vuursteenvindplaatsen, nederzettingsresten en grafvelden) uit de periode laat-paleolithicum ijzertijd en een lage verwachting op vindplaatsen uit de periode Romeinse tijd nieuwe tijd. Plangebied Zandspui betreft de hoogste delen van de plangebiedencluster die met een bureauonderzoek zijn onderzocht en die naar verwachting niet bedekt zijn geweest met veen. De natuurlijke ondergrond bestaat in de omgeving van het plangebied Zandspui uit al dan niet verspoelde dekzanden van de Formatie van Boxtel op grove terrasafzettingen behorende tot de Formatie van Stamproy. In de omgeving zijn sporen van bewoning (vuursteenvindplaatsen en grafvelden) uit de periode laat-paleolithicum - ijzertijd aangetroffen. Vermoedelijk was de bodem na de ijzertijd vanwege uitputting van de bodem niet meer geschikt voor akkerbouw. De verwachting is dat de verstoring van de bodem beperkt is gebleven tot verploeging. Op basis van het bureauonderzoek werd een hoge verwachting voor archeologische waarden (vuursteenvindplaatsen, nederzettingsresten en grafvelden) uit het laatpaleolithicum tot en met de ijzertijd toegekend. Uit het veldonderzoek bleek dat beide plangebieden zich landschappelijk op de overgang van dekzandruggen en kopjes naar de omliggende, lager gelegen zones waar verspoeld dekzand voorkomt bevinden. Binnen de plangebieden zijn menglagen met brokken uit de oorspronkelijke podzolprofielen aangetroffen. In het plangebied Steenmansweg werden sporadisch nog restanten van dit podzolprofiel waargenomen. De bodemopbouw is archeologisch gezien als redelijk (Steenmansweg) tot matig (Zandpui) intact te beschouwen. In het plangebied Steenmansweg is een enkel fragment gebroken vuursteen aangetroffen. Hoewel niet kan worden uitgesloten dat het bewerkt vuursteen uit de steentijd betreft kan evenmin worden uitgesloten dat het een (sub)recent 7

8 gebroken fragment vuursteen betreft. Als zodanig biedt deze vondst geen extra informatie over de aanwezigheid van archeologische resten in de ondergrond. Omdat het voorliggende onderzoek is toegespitst op het opsporen van middelgrote vindplaatsen uit de steentijd en daarnaast ook geschikt wordt geacht voor het opsporen van huisplaatsen uit de periode bronstijd middeleeuwen mag worden aangenomen dat het niet aantreffen van relevante archeologische indicatoren betekent dat er een lage kans bestaat op de aanwezigheid van archeologische vindplaatsen binnen de onderzochte plangebieden. Derhalve wordt geadviseerd geen vervolgonderzoek uit te voeren alvorens met de voorgenomen ontwikkeling wordt aangevangen. Inventariserend veldonderzoek (karterende fase) 8

9 1 Inleiding 1.1 Onderzoekskader In opdracht van Royal Haskoning s-hertogenbosch heeft het onderzoeks- en adviesbureau BAAC bv een archeologisch inventariserend veldonderzoek met behulp van boringen (karterende fase) uitgevoerd in de plangebieden Steenmansweg en Zandspui te Etten-Leur. Aanleiding voor het onderzoek is de voorgenomen realisatie van een ecologische verbindingszone. De minimale bodemverstoring bij deze ontwikkeling is te verwachten tot in de C-horizont van de bodem, waarbij een gerede kans bestaat dat eventueel aanwezige archeologische waarden verstoord of vernietigd worden. De uitvoering van het karterende booronderzoek is gebaseerd op de resultaten van een bureauonderzoek. 1 De uitvoering van dit onderzoek komt voort uit de specifieke verwachting voor vindplaatsen vanaf het laat-paleolithicum. In dit rapport zijn de resultaten van het karterende booronderzoek beschreven. Op basis van deze resultaten worden aanbevelingen gedaan voor eventueel vervolgonderzoek. Door middel van het inventariserend karterend booronderzoek wordt aanvullende informatie vergaard over de intactheid van de bodemopbouw en eventueel aanwezige archeologische resten en/of vindplaatsen in het plangebied. Het inventariserend veldonderzoek heeft als doel het toetsen c.q. bijstellen van het verwachtingsmodel zoals dat is opgesteld tijdens het bureauonderzoek. Op basis van de resultaten van het booronderzoek wordt een selectieadvies opgesteld voor (delen van) het plangebied over het mogelijk vervolgtraject. Tijdens het onderzoek dienen de volgende onderzoeksvragen uit het Plan van Aanpak 2 te worden beantwoord: Hoe is de bodemopbouw en is deze nog intact? Zijn in het plangebied archeologische resten aanwezig? Zo ja, wat is de aard en datering van deze resten en wat is de verspreiding hiervan? In hoeverre worden archeologische resten bedreigd en is vervolgonderzoek nodig en zo ja, in welke vorm? Het onderzoek is uitgevoerd conform de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie versie en het onderzoeksspecifieke Plan van Aanpak. 1 De Boer Bergman SIKB

10 1.2 Ligging van het gebied Plangebied Steenmansweg ligt op ruim drie kilometer ten oosten van de kern van Etten-Leur en wordt in het noorden en oosten begrensd door de Steenmansweg respectievelijk de Moerdijkse Postbaan. In het westen en zuiden grenst het plangebied aan landbouwgrond. De oppervlakte bedraagt circa 1,13 ha. Het plangebied Zandspui ligt op ruim 3,5 kilometer ten zuidoosten van de kern van Etten-Leur en betreft een cluster van deelgebiedjes tussen de Naaldstraat en de Hellegatweg. In figuur 1.1 is de ligging van de plangebieden weergegeven. Figuur 1.1 Ligging van de plangebieden Inventariserend veldonderzoek (karterende fase) 10

11 1.3 Administratieve gegevens Provincie: Noord-Brabant Gemeente: Etten-Leur Plaats: Etten-Leur Toponiemen: Steenmansweg en Zandspui Datum opdracht: 11 februari 2013 Datum veldwerk: 26 februari 2013 Datum rapportage: 6 maart 2013 BAAC-projectnummer: V Coördinaten: Steenmansweg Noordwesthoek: / Noordoosthoek: / Zuidwesthoek: / Zuidoosthoek: / Zandspui Noordwesthoek: / Noordoosthoek: / Zuidwesthoek: / Zuidoosthoek: / Oppervlakte: 1,13 ha resp. 1,06 ha Datering: Paleolithicum - ijzertijd Onderzoeksmeldingsnummer: (Steenmansweg) (Zandspui) Onderzoeksnummer: volgen AMK-terrein: n.v.t. Waarnemingnummer(s): n.v.t. Vondstmeldingsnummer(s): n.v.t. Type onderzoek: Inventariserend veldonderzoek (karterende fase) Opdrachtgever: Royal Haskoning DHV dhr. O. de Vrind Postbus AM 's-hertogenbosch Bevoegde overheid: Regio West-Brabant drs. L. Weterings-Korthorst Postbus AM Etten-Leur Beheer documentatie: Bibliotheek Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en archief BAAC bv. Beheer vondstmateriaal: Provinciaal Depot Bodemvondsten Noord- Brabant Waterstraat JD 's-hertogenbosch tel Uitvoerder: BAAC bv, vestiging 's-hertogenbosch Graaf van Solmsweg BS 's-hertogenbosch tel Projectleider: D.F.A.E. Voeten, MSc. 11

12 2 Vooronderzoek 2.1 Inleiding Het archeologisch bureauonderzoek is uitgevoerd door BAAC bv. 4 Hieronder volgt een beknopte samenvatting van het vooronderzoek en een herhaling van het verwachtingsmodel. Voor een uitgebreide beschrijving van het vooronderzoek wordt verwezen naar het desbetreffende rapport. 2.2 Archeologische verwachting Steenmansweg Het plangebied maakt deel uit van de rand van een hoger gelegen zone langs een zijtak van een moerassige laagte. Vermoedelijk is het gebied slechts met een dunne, moerige laag bedekt geraakt. In de veertiende eeuw is het gebied ontgonnen, waarna er direct ten noordoosten van het plangebied een verkeersnederzetting is ontstaan. Het plangebied zelf is echter waarschijnlijk nooit bebouwd geweest. In vergelijkbare landschappelijke context zijn in de omgeving archeologische waarden uit de periode paleolithicum-ijzertijd, de late middeleeuwen B en de nieuwe tijd aangetroffen. Het grootste deel van het plangebied heeft sinds de ontginning een agrarische functie gehad. Hierdoor zal de top van het natuurlijke bodemprofiel verstoord zijn geraakt. Gezien het voorkomen van laarpodzolgronden kan het grootste deel van de natuurlijke bodem, het veldpodzolprofiel, mogelijk nog wel herkenbaar aanwezig zijn. Eventueel aanwezige vuursteenvindplaatsen kunnen door agrarische grondbewerking mogelijk deels verstoord zijn geraakt. Gezien de ligging op de rand van een hoger gelegen gebied, dat mogelijk deels door verploeging verstoord is geraakt, werd aan het plangebied een middelhoge verwachting toegekend voor archeologische vindplaatsen (vuursteenvindplaatsen, nederzettingsresten en grafvelden) uit de periode laat-paleolithicum - ijzertijd. Na deze periode zal de bodem niet vruchtbaar genoeg zijn geweest voor bewoning en/of geleidelijk door het oprukken van het veen te nat zijn geworden. Er zijn bovendien geen aanwijzingen dat het gebied na de ontginning in de veertiende eeuw bewoond is geweest. Derhalve wordt een lage verwachting toegekend op archeologische resten uit de periode Romeinse tijd - nieuwe tijd. Zandspui De huidige deelgebieden van het plangebied Zandspui betreffen in feite (delen van) de deelgebieden 2, 5 en 7 uit de plangebiedencluster die met het bureauonderzoek is onderzocht. Het gaat hier om de hoogste delen van de plangebiedencluster die naar verwachting niet bedekt zijn geweest 4 De Boer Inventariserend veldonderzoek (karterende fase) 12

13 13 met veen. De natuurlijke ondergrond bestaat in de omgeving van het plangebied Zandspui uit al dan niet verspoelde dekzanden van de Formatie van Boxtel op grove terrasafzettingen behorende tot de Formatie van Stamproy. In de omgeving zijn sporen van bewoning (vuursteenvindplaatsen en grafvelden) uit de periode laat-paleolithicum - ijzertijd aangetroffen. Vermoedelijk was de bodem na de ijzertijd vanwege uitputting van de bodem niet meer geschikt voor akkerbouw. Het gebied is hierna vervallen tot een heidegebied. Na de afgraving van het veen zijn de hoger gelegen gronden vanuit de oudere ontginningen in cultuur gebracht voor de landbouw. De verwachting is dat de verstoring van de bodem beperkt is gebleven tot verploeging. Op basis van het bureauonderzoek werd een hoge verwachting voor archeologische waarden (vuursteenvindplaatsen, nederzettingsresten en grafvelden) uit het laat-paleolithicum tot en met de ijzertijd toegekend.

14 3 Inventariserend veldonderzoek 3.1 Werkwijze Het inventariserend veldonderzoek is uitgevoerd op basis van de resultaten van het bureauonderzoek. Hierbij is de tijdens het bureauonderzoek opgestelde archeologische verwachting in het veld getoetst. Bij het inventariserend veldonderzoek (karterende fase) zijn de plangebieden Steenmansweg en Zandspui te Etten-Leur gekarteerd op archeologische indicatoren en onderzocht op de geomorfologische, geologische en bodemkundige karakteristieken. Hierbij zijn de boringen lithologisch 5 en bodemkundig 6 beschreven. Ook geeft het booronderzoek informatie over het intact zijn van de bodem en daarmee informatie over de gaafheid van een eventuele archeologische vindplaats. Vanwege de hoge verwachting op het aantreffen van archeologische resten vanaf het paleolithicum is een karterend booronderzoek uitgevoerd volgens standaardmethode A1. Hierbij wordt er van uitgegaan dat eventuele archeologische vindplaatsen zich kenmerken door de strooiing van overwegend vuursteen maar eventueel ook door een strooiing van aardewerk of het voorkomen van een archeologische laag. Met deze methode worden minimaal 20 boringen per hectare verricht met een edelmanboor met diameter van 15 centimeter. In de plangebieden Steenmansweg en Zandspui zijn zo respectievelijk 21 en 25 boringen geplaatst. De boringen zijn doorgezet tot een diepte van maximaal 140 centimeter mv (beneden maaiveld) en waar mogelijk uitgevoerd in een verspringend grid van 20x25 meter. Op de aanwezige akkers met een goede vondstzichtbaarheid is een oppervlaktekartering uitgevoerd in de vorm van een extensieve oppervlaktekartering. Doel van deze oppervlaktekartering is het vaststellen van de eventuele aanwezigheid van archeologische indicatoren aan het oppervlak. Hierdoor kan snel een indruk worden gekregen van de aanwezigheid en dimensies van een mogelijk archeologische vindplaats. Voor de oppervlaktekartering is een extensieve kartering uitgevoerd waarbij om de 10 meter een baan over de akker is belopen. Eventueel aanwezige relevante archeologische vondsten zijn ingemeten en achteraf door materiaal- en periodespecialisten gedetermineerd. De locaties van de boringen zijn ingemeten met GPS, waarbij de afwijking circa twee meter bedraagt. De hoogteligging ten opzichte van NAP is uit het Actueel Hoogtebestand Nederland gehaald. De bodemmonsters zijn in het veld gezeefd over een zeef met maaswijdte van 4 millimeter en het zeefresidu is met het oog gecontroleerd op de aanwezigheid van archeologische indicatoren. Het veldonderzoek heeft plaatsgevonden op 26 en 28 februari In navolgende paragrafen worden de resultaten van het veldonderzoek beschreven. Het hoofdstuk wordt afgesloten met een archeologische interpretatie. De locaties van 5 NCN De Bakker & Schelling Inventariserend veldonderzoek (karterende fase) 14

15 de boringen staan weergegeven op de boorpuntenkaarten (figuur 3.1 en 3.2). De boorbeschrijvingen bevinden zich in bijlage 1 en 2. Figuur 3.1 Boorpuntenkaart plangebied Steenmansweg Figuur 3.2 Boorpuntenkaart plangebied Zandspui 15

16 3.2 Veldwaarnemingen en oppervlaktekartering Plangebied Steenmansweg Het maaiveld is in de noordwest- en noordoosthoek van plangebied Steenmansweg tot circa 35 centimeter lager gelegen dan in de rest van het plangebied. In het midden en oosten van het plangebied is aan het maaiveld de subtiele glooiing van de afgedekte dekzandkop te onderscheiden. Hoewel het plangebied iets is begroeid met onkruid was de oppervlaktezichtbaarheid redelijk te noemen (figuur 3.3). Tijdens de extensieve oppervlaktekartering is een enkel gebroken fragment vuursteen met een maximale diameter van circa 4 centimeter aangetroffen. Hoewel het hier om onnatuurlijk gebroken vuursteen gaat en dit mogelijk om sporen van vuursteenbewerking in de steentijd betreffen is niet uit te sluiten dat de breuksporen (sub)recent van aard zijn. Figuur 3.3 Zicht op het plangebied Steenmansweg. Foto genomen in zuidoostelijke richting. Plangebied Zandspui De cluster van deelgebieden binnen het plangebied Zandspui wordt doorsneden door een dalvormige laagte in het landschap. Deze laagte bevindt zich tussen boring 10 en 11 en doet vermoeden dat zich aan weerszijden van deze laagte, ter hoogte van de Naaldstraat en de Hoge Bremberg en Kogelvanger, ruwweg noord-zuid geörienteerde dekzandruggen bevinden. Het meest oostelijke deelgebied was in gebruik als akker maar werd bedekt door een laagje plantenmateriaal dat na het oogsten is achtergebleven. Hierdoor was de vondstzichtbaarheid zeer slecht. De overige deelgebieden waren in gebruik als (prei-)akker waarbij enkele delen nog waren begroeid met prei. De rest van dit gebied was zeer recentelijk geploegd (zie figuur 3.4). Vanwege de begroeiing met prei en omdat de geploegde grond nog geen tijd heeft gehad om door regen uit te spoelen was de vondstzichtbaarheid hier matig tot slecht te noemen. Inventariserend veldonderzoek (karterende fase) 16

17 Figuur 3.4 Zicht op het plangebied Zandspui. Foto genomen in zuidoostelijke richting. 3.3 Karterend booronderzoek Lithologie en bodemopbouw Plangebied Steenmansweg Tijdens het veldonderzoek is vastgesteld dat de top van de natuurlijke ondergrond van het plangebied ter hoogte van de boringen 4, 5, 12, 14, 17 en 18 uit zwak siltig, matig fijn tot matig grof zand bestaat. Dit zand is goed gesorteerd, grijsgeel van kleur en voelt opvallend zacht aan. Het betreft hier eolisch dekzand dat als Laagpakket van Wierden tot de Formatie van Boxtel wordt gerekend. Deze bevindingen stroken in grote lijnen met het vermoeden dat zich in het midden van het plangebied een afgedekte dekzandkop bevindt. Ter hoogte van de overige boringen werd redelijk gesorteerd, matig fijn zand aangetroffen. De slechtere sortering uit zich in een scherper sediment waarin plaatselijk kleine grindjes werden waargenomen. Het betreft hier verspoeld dekzand dat als fluvioperiglaciale afzetting tot de Formatie van Boxtel wordt gerekend. In grote delen van het plangebied werd tussen het humeuze dek en de schone C-horizont een menglaag met brokken uit voormalige podzolprofielen aangetroffen. Daarnaast werden ter hoogte van de boringen 7, 19 en 21 nog de afgetopte maar deels intacte restanten van een podzolprofiel waargenomen. Hiermee is de bodemopbouw binnen het plangebied archeologisch gezien als redelijk intact te beschouwen. Het humeuze (plaggen-)dek bereikt binnen het plangebied een dikte tussen circa 40 en 75 centimeter waarmee bodemkundig over laarpodzolen (humeus dek tussen 30 en 50 centimeter dik) en enkeerdgronden (humeus dek dikker dan 50 centimeter) gesproken moet worden. 17

18 Plangebied Zandspui Tijdens het veldonderzoek is vastgesteld dat de top van de natuurlijke ondergrond van het plangebied ter hoogte van de boringen 2, 4 tot en met 6, 8, 12, 14 tot en met 16 en 19 tot en met 25 uit zwak siltig, matig fijn tot matig grof zand bestaat. Dit zand is goed gesorteerd, (donker)grijsgeel van kleur en voelt plaatselijk vrij zacht aan. Het betreft hier eolisch dekzand dat als Laagpakket van Wierden tot de Formatie van Boxtel wordt gerekend. Ter hoogte van de overige boringen werd redelijk gesorteerd, matig fijn zand aangetroffen. De slechtere sortering uit zich in een scherper sediment waarin plaatselijk kleine grindjes werden waargenomen. Ter hoogte van boring 17 en 18 werden pseudogleyverschijnselen en een zwak grindige zandlaag waargenomen. Beide fenomenen wijzen op een relatief slechte sortering van het sediment als gevolg van verspoeling. De kleine bijmenging van grind die ter hoogte van boring 18 werd waargenomen vindt de herkomst mogelijk in de fluviatiele afzettingen uit de Formatie van Stamproy die in de omgeving voorkomen. Als zodanig betreft het hier verspoeld dekzand dat als fluvioperiglaciale afzetting tot de Formatie van Boxtel wordt gerekend. In grote delen van het plangebied werd tussen het humeuze dek en de schone C-horizont een menglaag met brokken uit voormalige podzolprofielen aangetroffen. Op enkele plaatsen is in de top van het dekzand een bruinoranje niveau waargenomen hetgeen mogelijk een restant van een BC-horizont betreft. Vanwege de relatief hoge grondwaterstand (circa 55 centimeter mv ter hoogte van boring 22) is echter niet uit te sluiten dat het hier een gleyverschijnsel of mogelijk zelfs pseudogley betreft. De bodemopbouw binnen het plangebied is archeologisch gezien als matig intact te beschouwen. Het humeuze (plaggen-)dek bereikt binnen het plangebied een dikte tussen circa 25 centimeter ter hoogte van boring 21 en 100 centimeter ter hoogte van boring 7 en 9 waarmee bodemkundig over laarpodzolen (humeus dek tussen 30 en 50 centimeter dik) en enkeerdgronden (humeus dek dikker dan 50 centimeter) gesproken moet worden Bodemverstoringen Plangebied Steenmansweg De verstoringsdiepte binnen het plangebied varieert afhankelijk van de dikte van het plaggendek en de dikte van de menglaag tussen plaggendek en C-horizont tussen circa 40 en 75 centimeter mv. Plangebied Zandspui De verstoringsdiepte binnen het plangebied varieert afhankelijk van de dikte van het plaggendek en de dikte van de menglaag tussen plaggendek en C-horizont tussen circa 25 en 100 centimeter mv. De dikte van 100 centimeter werd ter hoogte van de boringen 7 en 9 bereikt, mogelijk als gevolg van de aanwezigheid van een afgedekte greppel of kuil. Ter hoogte van boring 13 werd tussen 65 en 85 centimeter mv een zeer compacte, afgedekte A-horizont aangetroffen waardoor de boring, wegens de relatief grote boorkop, niet doorgezet kon worden. Inventariserend veldonderzoek (karterende fase) 18

19 3.3.3 Archeologische indicatoren Plangebied Steenmansweg Bij controle van het opgeboorde materiaal zijn geen archeologische indicatoren aangetroffen. Plangebied Zandspui Bij controle van het opgeboorde materiaal werd ter hoogte van boring 21 een enkele spikkel houtskool waargenomen in de top van de C-horizont. 3.4 Archeologische interpretatie Plangebied Steenmansweg Uit de veldgegevens blijkt dat het plangebied zich op de overgang van een in situ dekzandreliëf naar een lager gelegen zone met verspoelde dekzanden bevindt. Voor zover er oorspronkelijk podzolprofielen in het dekzand aanwezig waren zijn deze op de meeste plaatsen door bodembewerking verloren gegaan, hetgeen niet ongebruikelijk is in gebieden waar een plaggendek voorkomt. Bodemkundig gezien moet over laarpodzolen en enkeerdgronden gesproken worden. Aan het maaiveld werd ter hoogte van boring 17 een onnatuurlijk gebroken fragment van vuursteen aangetroffen. Omdat het een maaiveldvondst betreft wijst deze geïsoleerde vondst als zodanig niet direct op de aanwezigheid van een archeologische vindplaats binnen het plangebied. Plangebied Zandspui Uit de veldgegevens blijkt dat de deelgebieden zich in een zone bevinden die de overgang van een in situ dekzandreliëf naar een lager gelegen zone met verspoelde dekzanden vormt. Binnen fluvioperiglaciale afzettingen werden enkele kleine grindkorrels waargenomen die vermoedelijk middels verspoeling uit de lokaal voorkomende Formatie van Stamproy in het plangebied zijn geïntroduceerd. Voor zover er oorspronkelijk podzolprofielen in het dekzand aanwezig waren zijn deze op de meeste plaatsen door bodembewerking verloren gegaan, hetgeen niet ongebruikelijk is in gebieden waar een plaggendek voorkomt. Bodemkundig gezien moet over laarpodzolen en enkeerdgronden gesproken worden. Er zijn nergens in de deelgebieden concrete aanwijzingen gevonden voor de aanwezigheid van één of meerdere archeologische vindplaatsen. De enkele spikkel houtskool die ter hoogte boring 21 in de top van de C-horizont werd waargenomen vormt op zichzelf geen overtuigend bewijs voor de aanwezigheid van archeologische resten in de ondergrond van het plangebied. 19

20 4 Conclusie en aanbevelingen 4.1 Conclusie Hieronder volgt de beantwoording van de onderzoeksvragen zoals gesteld in het Plan van Aanpak: Hoe is de bodemopbouw en is deze nog intact? Beide plangebieden bevinden zich landschappelijk op de overgang van dekzandruggen en kopjes naar de omliggende, lager gelegen zones waar verspoeld dekzand voorkomt. Binnen de plangebieden zijn tussen het plaggendek en de natuurlijke ondergrond menglagen met brokken uit de oorspronkelijke podzolprofielen aangetroffen. In het plangebied Steenmansweg werden op drie locaties nog restanten van het podzolprofiel waargenomen. De bodemopbouw is hiermee archeologisch gezien als redelijk (Steenmansweg) tot matig (Zandpui) intact te beschouwen. Zijn in het plangebied archeologische resten aanwezig? Zo ja, wat is de aard en datering van deze resten en wat is de verspreiding hiervan? In het plangebied Steenmansweg is een enkel fragment gebroken vuursteen aangetroffen. Hoewel niet kan worden uitgesloten dat het bewerkt vuursteen uit de steentijd betreft kan evenmin worden uitgesloten dat het een (sub)recent gebroken fragment vuursteen betreft. Omdat het een maaiveldvondst in een gebied met een (aangevoerd) plaggendek betreft kan dit in geen geval als een bewijs voor de aanwezigheid van archeologische resten binnen het plangebied worden gezien. Dit geldt ook voor de houtskoolspikkel die in plangebied Zandspui ter hoogte van boring 17 werd aangetroffen. In hoeverre worden archeologische resten bedreigd en is vervolgonderzoek nodig en zo ja, in welke vorm? Omdat het voorliggende onderzoek is toegespitst op het opsporen van middelgrote vindplaatsen uit de steentijd en daarnaast ook geschikt wordt geacht voor het opsporen van huisplaatsen uit de periode bronstijd middeleeuwen mag worden aangenomen dat het niet aantreffen van relevante archeologische indicatoren betekent dat er een lage kans bestaat op de aanwezigheid van archeologische vindplaatsen binnen de onderzochte plangebieden. Derhalve wordt geadviseerd geen vervolgonderzoek uit te voeren alvorens met de voorgenomen ontwikkeling wordt aangevangen. Inventariserend veldonderzoek (karterende fase) 20

21 4.2 Aanbevelingen Op basis van het voorliggende onderzoek adviseert BAAC bv om het plangebied vrij te geven voor de voorgenomen ontwikkeling. Bovenstaand advies dient beoordeeld te worden door de bevoegde overheid (Regio West-Brabant) en leidt tot een selectiebesluit. Dit betekent niet dat reeds gestart kan worden met bodemverstorende activiteiten of de daarop voorbereidende activiteiten. Hoewel getracht is een zo gefundeerd mogelijk advies te geven op grond van de gebruikte onderzoeksmethoden, kan de aanwezigheid van archeologische sporen of resten nooit volledig worden uitgesloten in de gebieden waarvoor geen vervolgonderzoek wordt aanbevolen. BAAC bv wil er daarom op wijzen dat men bij bodemverstorende activiteiten alert dient te zijn op de aanwezigheid van archeologische waarden (zoals vondstmateriaal en grondsporen). Bij het aantreffen van deze waarden dient men hiervan melding te maken bij de Minister van OCW (in de praktijk de RCE) conform artikel 53 van de Monumentenwet

22 5 Geraadpleegde bronnen Bakker, H. de & J. Schelling, 1989: Systeem van bodemclassificatie voor Nederland, Wageningen. Bergman, W., Onderzoeksvoorstel Plan van Aanpak Inventariserend veldonderzoek (karterende fase) plangebied EVZ Kibbelvaart, EVZ Vossenbergsevaart te Etten-Leur. BAAC bv, Deventer. Boer, E. de., Plangebied EVZ Vossenbergsevaart, Archeologisch Bureauonderzoek. BAAC-rapport V BAAC bv, s-hertogenbosch. Nederlands Centrum van Normalisatie, 1989: Classificatie van onverharde grondmonsters. NEN Delft. Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer (SIKB), 2010: Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie, versie 3.2., Gouda. Geraadpleegde websites (maart 2013) AHN, Actueel Hoogtebestand Nederland. Verkregen via Inventariserend veldonderzoek (karterende fase) 22

23 Bijlagen Bijlage 1: Boorbeschrijvingen plangebied Steenmansweg Bijlage 2: Boorbeschrijvingen plangebied Zandspui 23

24 Plangebied Steenmansweg boring: beschrijver: DV, datum: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, hoogte: 5,12, precisie hoogte: 1 dm, referentievlak: Normaal Amsterdams 0 cm -Mv / 5,12 m +NAP 45 cm -Mv / 4,67 m +NAP Lithologie: zand, sterk siltig, matig humeus, zwartgrijs, matig fijn, kalkloos Bodemkundig: Begraven regelmatig geploegd/bewerkte A-horizont, interpretatie: verstoord Opmerking: Brokken B, gw op cm -Mv / 4,47 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, lichtroodbruin, matig fijn, kalkloos 95 cm -Mv / 4,17 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: zand, matig siltig, grijsgeel, matig fijn, kalkloos Opmerking: Rs, vsp dz Einde boring op 120 cm -Mv / 3,92 m +NAP boring: beschrijver: DV, datum: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, hoogte: 5,07, precisie hoogte: 1 dm, referentievlak: Normaal Amsterdams 0 cm -Mv / 5,07 m +NAP Archeologie: enkel fragment bouwpuin (onbepaald) 45 cm -Mv / 4,62 m +NAP Lithologie: zand, matig siltig, zwak humeus, bruingrijs, matig fijn, kalkloos Bodemkundig: interpretatie: menglaag Opmerking: Podzolbrokken, ijzerslakjes 65 cm -Mv / 4,42 m +NAP Lithologie: zand, sterk siltig, matig humeus, zwartgrijs, matig fijn, kalkloos Bodemkundig: Begraven regelmatig geploegd/bewerkte A-horizont 75 cm -Mv / 4,32 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, lichtroodbruin, matig fijn, kalkloos 105 cm -Mv / 4,02 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: zand, matig siltig, grijsgeel, matig fijn, kalkloos Opmerking: Rs, vsp dz Einde boring op 130 cm -Mv / 3,77 m +NAP

25 Plangebied Steenmansweg boring: beschrijver: DV, datum: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, hoogte: 5,19, precisie hoogte: 1 dm, referentievlak: Normaal Amsterdams 0 cm -Mv / 5,19 m +NAP Archeologie: enkel fragment bouwpuin (onbepaald) Opmerking: Grbr naar onder 65 cm -Mv / 4,54 m +NAP Lithologie: zand, sterk siltig, matig humeus, zwartgrijs, matig fijn, kalkloos Bodemkundig: Begraven regelmatig geploegd/bewerkte A-horizont Opmerking: Kleipijp 75 cm -Mv / 4,44 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, lichtroodbruin, matig fijn, kalkloos 105 cm -Mv / 4,14 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: zand, matig siltig, grijsgeel, matig fijn, kalkloos Opmerking: Rs, vsp dz Einde boring op 130 cm -Mv / 3,89 m +NAP boring: beschrijver: DV, datum: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, hoogte: 5,14, precisie hoogte: 1 dm, referentievlak: Normaal Amsterdams 0 cm -Mv / 5,14 m +NAP 45 cm -Mv / 4,69 m +NAP Lithologie: zand, matig siltig, grijsgeel, matig fijn, kalkloos Opmerking: Dz Einde boring op 70 cm -Mv / 4,44 m +NAP boring: beschrijver: DV, datum: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, hoogte: 5,15, precisie hoogte: 1 dm, referentievlak: Normaal Amsterdams 0 cm -Mv / 5,15 m +NAP 40 cm -Mv / 4,75 m +NAP Lithologie: zand, matig siltig, grijsgeel, matig fijn, kalkloos Opmerking: Dz Einde boring op 65 cm -Mv / 4,50 m +NAP

26 Plangebied Steenmansweg boring: beschrijver: DV, datum: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, hoogte: 5,06, precisie hoogte: 1 dm, referentievlak: Normaal Amsterdams 0 cm -Mv / 5,06 m +NAP 45 cm -Mv / 4,61 m +NAP Lithologie: zand, sterk siltig, matig humeus, zwartgrijs, matig fijn, kalkloos Bodemkundig: Begraven regelmatig geploegd/bewerkte A-horizont, interpretatie: verstoord Opmerking: Brokken podzol 55 cm -Mv / 4,51 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, lichtroodbruin, matig fijn, kalkloos 75 cm -Mv / 4,31 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: zand, matig siltig, grijsgeel, matig fijn, kalkloos Opmerking: Rs, vsp dz Einde boring op 100 cm -Mv / 4,06 m +NAP boring: beschrijver: DV, datum: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, hoogte: 5,19, precisie hoogte: 1 dm, referentievlak: Normaal Amsterdams 0 cm -Mv / 5,19 m +NAP Archeologie: enkel fragment bouwpuin (onbepaald) 50 cm -Mv / 4,69 m +NAP Lithologie: zand, matig siltig, zwak humeus, bruingrijs, matig fijn, kalkloos Bodemkundig: interpretatie: menglaag Opmerking: Podzolbrokken 55 cm -Mv / 4,64 m +NAP Lithologie: zand, sterk siltig, matig humeus, zwartgrijs, matig fijn, kalkloos Bodemkundig: Begraven regelmatig geploegd/bewerkte A-horizont 70 cm -Mv / 4,49 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, lichtroodbruin, matig fijn, kalkloos 110 cm -Mv / 4,09 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: zand, matig siltig, grijsgeel, matig fijn, kalkloos Opmerking: Rs, vsp dz Einde boring op 135 cm -Mv / 3,84 m +NAP

27 Plangebied Steenmansweg boring: beschrijver: DV, datum: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, hoogte: 5,20, precisie hoogte: 1 dm, referentievlak: Normaal Amsterdams 0 cm -Mv / 5,20 m +NAP Archeologie: enkel fragment bouwpuin (onbepaald) 40 cm -Mv / 4,80 m +NAP Lithologie: zand, sterk siltig, matig humeus, zwartgrijs, matig fijn, kalkloos Bodemkundig: Begraven regelmatig geploegd/bewerkte A-horizont 50 cm -Mv / 4,70 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, lichtroodbruin, matig fijn, kalkloos 80 cm -Mv / 4,40 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: zand, matig siltig, grijsgeel, matig fijn, kalkloos Opmerking: Rs, vsp dz Einde boring op 105 cm -Mv / 4,15 m +NAP boring: beschrijver: DV, datum: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, hoogte: 5,40, precisie hoogte: 1 dm, referentievlak: Normaal Amsterdams 0 cm -Mv / 5,40 m +NAP 45 cm -Mv / 4,95 m +NAP Lithologie: zand, matig siltig, grijsgeel, matig fijn, kalkloos Opmerking: Dz, rs verspoelde top Einde boring op 70 cm -Mv / 4,70 m +NAP

28 Plangebied Steenmansweg boring: beschrijver: DV, datum: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, hoogte: 5,32, precisie hoogte: 1 dm, referentievlak: Normaal Amsterdams 0 cm -Mv / 5,32 m +NAP 45 cm -Mv / 4,87 m +NAP Lithologie: zand, matig siltig, zwak humeus, bruingrijs, matig fijn, kalkloos Bodemkundig: interpretatie: menglaag Opmerking: Podzolbrokken en a 65 cm -Mv / 4,67 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, lichtbruin, matig fijn, kalkloos 100 cm -Mv / 4,32 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: zand, matig siltig, grijsgeel, matig fijn, kalkloos Opmerking: Rs, vsp dz Einde boring op 125 cm -Mv / 4,07 m +NAP boring: beschrijver: DV, datum: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, hoogte: 5,36, precisie hoogte: 1 dm, referentievlak: Normaal Amsterdams 0 cm -Mv / 5,36 m +NAP 40 cm -Mv / 4,96 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, lichtbruin, matig fijn, kalkloos 60 cm -Mv / 4,76 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, grijsgeel, matig fijn, kalkloos Opmerking: Rs, vsp dz Einde boring op 85 cm -Mv / 4,51 m +NAP boring: beschrijver: DV, datum: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, hoogte: 5,23, precisie hoogte: 1 dm, referentievlak: Normaal Amsterdams 0 cm -Mv / 5,23 m +NAP 40 cm -Mv / 4,83 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, grijsgeel, matig fijn, kalkloos Opmerking: Dz Einde boring op 65 cm -Mv / 4,58 m +NAP

29 Plangebied Steenmansweg boring: beschrijver: DV, datum: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, hoogte: 5,38, precisie hoogte: 1 dm, referentievlak: Normaal Amsterdams 0 cm -Mv / 5,38 m +NAP 45 cm -Mv / 4,93 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, lichtbruin, matig fijn, kalkloos 55 cm -Mv / 4,83 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, grijsgeel, matig fijn, kalkloos Opmerking: Rs, vsp dz Einde boring op 70 cm -Mv / 4,68 m +NAP boring: beschrijver: DV, datum: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, hoogte: 5,25, precisie hoogte: 1 dm, referentievlak: Normaal Amsterdams 0 cm -Mv / 5,25 m +NAP Archeologie: enkel fragment bouwpuin (onbepaald) 45 cm -Mv / 4,80 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, lichtoranjegeel, matig fijn, kalkloos 50 cm -Mv / 4,75 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: zand, matig siltig, grijsgeel, matig fijn, kalkloos Opmerking: Dz Einde boring op 75 cm -Mv / 4,50 m +NAP boring: beschrijver: DV, datum: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, hoogte: 5,27, precisie hoogte: 1 dm, referentievlak: Normaal Amsterdams 0 cm -Mv / 5,27 m +NAP Archeologie: enkel fragment bouwpuin (onbepaald) 45 cm -Mv / 4,82 m +NAP Lithologie: zand, sterk siltig, matig humeus, zwartgrijs, matig fijn, kalkloos Bodemkundig: Begraven regelmatig geploegd/bewerkte A-horizont, interpretatie: verstoord Opmerking: Enkele vlekken b 70 cm -Mv / 4,57 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, lichtroodbruin, matig fijn, kalkloos 95 cm -Mv / 4,32 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: zand, matig siltig, grijsgeel, matig fijn, kalkloos Opmerking: Rs, vsp dz Einde boring op 120 cm -Mv / 4,07 m +NAP

30 Plangebied Steenmansweg boring: beschrijver: DV, datum: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, hoogte: 5,40, precisie hoogte: 1 dm, referentievlak: Normaal Amsterdams 0 cm -Mv / 5,40 m +NAP Archeologie: enkel fragment bouwpuin (onbepaald) 45 cm -Mv / 4,95 m +NAP Lithologie: zand, matig siltig, zwak humeus, bruingrijs, matig fijn, kalkloos Bodemkundig: interpretatie: menglaag Opmerking: Podzolbrokken 70 cm -Mv / 4,70 m +NAP Lithologie: zand, sterk siltig, matig humeus, zwartgrijs, matig fijn, kalkloos Bodemkundig: Begraven regelmatig geploegd/bewerkte A-horizont, interpretatie: verstoord Opmerking: Enkele vlekken 85 cm -Mv / 4,55 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, lichtroodbruin, matig fijn, kalkloos 115 cm -Mv / 4,25 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: zand, matig siltig, grijsgeel, matig fijn, kalkloos Opmerking: Rs, vsp dz Einde boring op 140 cm -Mv / 4,00 m +NAP boring: beschrijver: DV, datum: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, hoogte: 5,31, precisie hoogte: 1 dm, referentievlak: Normaal Amsterdams 0 cm -Mv / 5,31 m +NAP Archeologie: enkel fragment bouwpuin (onbepaald) 45 cm -Mv / 4,86 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, lichtbruin, matig fijn, kalkloos 65 cm -Mv / 4,66 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, grijsgeel, matig fijn, kalkloos Opmerking: Dz Einde boring op 90 cm -Mv / 4,41 m +NAP

31 Plangebied Steenmansweg boring: beschrijver: DV, datum: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, hoogte: 5,35, precisie hoogte: 1 dm, referentievlak: Normaal Amsterdams 0 cm -Mv / 5,35 m +NAP 45 cm -Mv / 4,90 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, grijsgeel, matig fijn, kalkloos Opmerking: Dz Einde boring op 70 cm -Mv / 4,65 m +NAP boring: beschrijver: DV, datum: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, hoogte: 5,17, precisie hoogte: 1 dm, referentievlak: Normaal Amsterdams 0 cm -Mv / 5,17 m +NAP 40 cm -Mv / 4,77 m +NAP Lithologie: zand, matig siltig, zwak humeus, bruingrijs, matig fijn, kalkloos Bodemkundig: interpretatie: menglaag Opmerking: Podzolbrokken 50 cm -Mv / 4,67 m +NAP Lithologie: zand, sterk siltig, matig humeus, zwartgrijs, matig fijn, kalkloos Bodemkundig: Begraven regelmatig geploegd/bewerkte A-horizont, interpretatie: verstoord Opmerking: Enkele vlekken 65 cm -Mv / 4,52 m +NAP Lithologie: zand, matig siltig, zwak humeus, donkerbruin, matig fijn, kalkloos Bodemkundig: B-horizont met ingespoelde humus en ijzer/aluminium 70 cm -Mv / 4,47 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, lichtbruin, matig fijn, kalkloos 85 cm -Mv / 4,32 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: zand, matig siltig, grijsgeel, matig fijn, kalkloos Opmerking: Rs, vsp dz Einde boring op 140 cm -Mv / 3,77 m +NAP boring: beschrijver: DV, datum: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, hoogte: 5,24, precisie hoogte: 1 dm, referentievlak: Normaal Amsterdams 0 cm -Mv / 5,24 m +NAP 40 cm -Mv / 4,84 m +NAP Lithologie: zand, matig siltig, geelgrijs, matig fijn, kalkloos Opmerking: Rs, vsp dz Einde boring op 65 cm -Mv / 4,59 m +NAP

32 Plangebied Steenmansweg boring: beschrijver: DV, datum: , precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, hoogte: 5,27, precisie hoogte: 1 dm, referentievlak: Normaal Amsterdams 0 cm -Mv / 5,27 m +NAP 40 cm -Mv / 4,87 m +NAP Lithologie: zand, matig siltig, zwak humeus, bruingrijs, matig fijn, kalkloos Bodemkundig: interpretatie: menglaag Opmerking: Podzolbrokken 50 cm -Mv / 4,77 m +NAP Lithologie: zand, sterk siltig, matig humeus, zwartgrijs, matig fijn, kalkloos Bodemkundig: Begraven regelmatig geploegd/bewerkte A-horizont 60 cm -Mv / 4,67 m +NAP Lithologie: zand, matig siltig, zwak humeus, donkerbruin, matig fijn, kalkloos Bodemkundig: B-horizont met ingespoelde humus en ijzer/aluminium 65 cm -Mv / 4,62 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, lichtbruin, matig fijn, kalkloos 80 cm -Mv / 4,47 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: zand, matig siltig, grijsgeel, matig fijn, kalkloos Opmerking: Rs, vsp dz Einde boring op 105 cm -Mv / 4,22 m +NAP

33

34

35

36

37

38

39

40