/2020. Tien essays en interviews over onze naaste toekomst. dec/jan 2012

Transcriptie

1 / Tien essays en interviews over onze naaste toekomst 34 dec/jan 2012

2 Tekst Jop de Vrieze Beeld Jesse Skolnik / TECHNOLOGIE Computers met humor Futuroloog Brian David Johnson adviseert zijn collega s bij Intel over de chips voor Hij spreekt daarvoor met pioniers en consumenten en schetst de toekomst: technologie wordt menselijker. Een man zit voor een enorm beeldscherm, op een glanzende, zwarte bank. De ruimte, schijnbaar een woonkamer, is verder leeg en donker. De man kijkt serieus en koel, zijn haar is strak achterover gekamd. Dit is zoals veel mensen de toekomst voor zich zien, zegt Brian David Johnson. Maar ik moet hen teleurstellen. Onze omgeving zal er in 2020 helemaal niet zo anders uitzien dan nu. De veranderingen zijn veel subtieler. Maar daarom niet minder opwindend. Brian David Johnson is futuroloog. Dat is hij niet zomaar voor zijn plezier en hij beschikt ook niet over een glazen bol. Hij adviseert zijn collega s bij chipbouwer Intel over de nog te ontwikkelen chips, op dit moment die voor 2019 en Hij werkt daarvoor samen met een antropologe en reist de wereld over om te praten met techneuten, sociale wetenschappers, militaire experts en consumenten. [Op een wetenschapscongres in Dublin voelde Bright hem aan de tand.] In feite is Johnson een nazaat van Gordon Moore, medeoprichter van Intel en bedenker van de beroemde Wet van Moore, die hij in 1965 poneerde en die nog altijd geldt. Die wet dat ieder jaar twee keer meer transistors op een even grote chip passen en een chip met dezelfde capaciteit dus twee keer zo klein wordt - is niet alleen verbazingwekkend bruikbaar gebleken, doordat ie zo concreet is, is het geen voorspelling maar een doel en dus een self-fullfilling prophecy geworden. Dat is ook waar Johnsons werk om draait. De toekomst is niet iets wat gewoon gebeurt, het is iets waar we zelf naartoe werken. Het is dankzij de kleinere en betere computerchips dat onze computers en smartphones maar ook heel veel andere apparatuur de afgelopen decennia zoveel slimmer zijn geworden. Alleen al daarom is het interessant wat de futuroloog van s werelds grootste chipbouwer over onze toekomst te zeggen heeft. De komende jaren, zegt Johnson, zal het niet meer alleen gaan over sneller en kleiner, maar vooral over wat we willen met de chips. Over de menselijke kant van de technologie. De verkleining zal voorlopig nog doorgaan, verwacht Johnson, en een cruciaal punt bereiken: rond 2020 zullen de chips naar zijn verwachting nog maar zeven nanometer dec/jan

3 /2020 groot zijn (een nanometer is een miljoenste millimeter). De geest van de computers noemt Johnson dat. Er komt een kantelpunt waarop we niet langer zullen zeggen: past hier een chip in, maar heeft het nut om hier een chip in te stoppen? We kunnen dan alles in onze omgeving veranderen in een computer; deze tafel, deze pen, deze beker. Internet of things, wordt dit fenomeen ook wel genoemd. Het zal zijn alsof we ín een computer leven. Willen we dat wel? Nu al lijkt het af en toe of de technologie niet langer ons dient, maar wij onze technologie. Johnson deelt die analyse niet. Bovendien, hij ziet ook een kentering: de laatste jaren hebben wij ons aangepast aan onze technologische omgeving, de komende jaren zal de omgeving steeds meer afgestemd worden op ons. Hij gaat nog een stap verder: we zullen relaties ontwikkelen met onze computers. Het kan zijn dat jij geen ochtendmens bent. Je smartphone zal je dan s ochtends op een milde maar dwingende manier wekken, en je op dat vroege tijdstip niet overladen met informatie. Wanneer je baas je op dat tijdstip belt, schakelt hij niet je beeldtelefoon in maar toont nog even je avatar, tot je gezicht is uitgevouwen. Je smartphone zal daarbij menselijke trekjes krijgen. Siri, de personal assistant van de iphone, vormt daar een voorloper van. Zijn toekomstige opvolger zal je oppeppen of complimenteren wanneer je dat nodig hebt, en zwijgen wanneer dat beter is. En, als klap op de vuurpijl, hij zal je gevoel voor humor delen, op basis van een profiel van je smaak en persoonlijkheid. Waarom we dat zouden willen? Johnson: Heel simpel, iemand die we grappig vinden, vinden we sympathieker én intelligenter. Al die intelligente toepassingen komen voort uit wat Johnson the secret life of data noemt. Computerprogramma s en machines zullen buiten ons om met elkaar communiceren om zo informatie uit te wisselen die ons uiteindelijk ten goede komt. Zoals de automatische piloot van een vliegtuig zelf uitrekent hoe het toestel moet vliegen, gaat dat voor steeds meer processen in onze omgeving gelden. Awesome Johnson is een uitgesproken techno-optimist. Hij schroomt niet om regelmatig het woord awesome in de mond te nemen, zelfs wanneer hij half november om acht uur s ochtends aan de lijn hangt om wat aanvullende vragen te beantwoorden. Toch ontkent hij niet dat er ook angsten bestaan, en dat die soms reëel zijn. Hij gelooft niet in doemscenario s zoals Terminator, of vergaande concepten zoals singulariteit het moment waarop technologie intelligenter zal zijn dan de mensheid. Weliswaar zullen machines steeds meer buiten ons om met elkaar gaan communiceren, maar, zegt Johnson: De computers, modellen en data die we genereren, zijn altijd gemaakt door mensen. We zullen niet alles bevatten, maar ze zullen ons niet voorbij streven. Op concrete voorbeelden gaat Johnson serieuzer in. Zo is er de vrees dat onze smartphones ons dommer maken, omdat we ons geheugen offloaden naar onze apparaten. Maar, zegt Johnson, deden we dat niet al met onze verhalen, door ze op te schrijven? Bovendien, gaat hij verder, uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat we dankzij onze computers niet minder, maar anders denken. We graven niet meer in ons geheugen naar het antwoord, maar naar de plek waar we het kunnen vinden. En dat gaat sneller dan het herinneren. We worden dus efficiënter. In iedere ontwikkeling moet volgens Johnson een vraag centraal staan: hoe helpt het ons mens te zijn? Binnen die gedachte blijft technologie altijd dienstbaar aan de mensheid. Slimmere apparaten en sensoren bijvoorbeeld kunnen onze gezondheid preciezer monitoren, databanken bieden inzicht in patronen van ziekte. En daar worden wij weer beter van. Ondanks zijn eindeloze vertrouwen in een mooie toekomst, is Johnson wars van extreme toekomstschetsen. Onze woonkamer zal er als het aan hem ligt in 2020 nauwelijks anders uit zien. De meeste mensen willen niet dat hun omgeving compleet verandert en dat is prima. We moeten onze tijd niet verdoen met mijmeren over jet packs en menselijke robots. Laten we ons richten op de gebieden waar we echt het verschil kunnen maken. Daar hebben we al genoeg werk aan. 36 dec/jan 2012

4 Tekst David Nieborg / politiek Nerds winnen verkiezingen Politieke campagnes in 2020 Behalve Barack Obama zijn de morele winnaars van de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2012 de onderzoekers, de rekenaars en de hipster-programmeurs met lange baarden. Zwemmend in data, geïnspireerd door video games, en uit de schoot gekropen van Facebook, Google en Twitter zijn het de nerds die vanaf nu vast onderdeel zullen uitmaken van elke zichzelf respecterende politieke campagne. In de woorden van Obama s politiek adviseur David Axelrod: We hadden een stel hele slimme mensen. De meesten hadden mijn kinderen kunnen zijn. Zij hebben, net als in 2008, deze campagne opnieuw uitgevonden. Amerikaanse presidentscampagnes vinden zichzelf iedere cyclus opnieuw uit en zijn mede daarom elke vier jaar weer een belangrijk ijkpunt om te kijken naar de laatste stand van zaken in de wereld van communicatie- en mediatechnologie. In 1996 hadden kandidaten hun eerste websites. In 2000 werden er online donaties opgehaald. In 2004 werden er online op grote schaal offline evenementen georganiseerd. En in 2008 werden nieuwe tools en technologieën zoals Facebook en de iphone door de Obama-campagne op onnavolgbare wijze ingezet. Alle deze inzichten en nieuwe toepassingen gaan mee naar de volgende cyclus en maken campagnes nog effectiever. De verkiezingscampagnes in 2020 zullen nog groter en nog duurder zijn. Nog allesomvattender. Geen enkele Amerikaan zal veilig zijn voor een maandenlang bombardement aan uitgekiende en zeer precieze stukjes informatie. Alle mogelijke psychologische trucjes zullen uit de kast worden gehaald. Alles wat je ooit online gedaan hebt, is opeens relevant en wordt door campagnes en derden gebruikt om je een richting op te duwen. Vriendschappen zullen, zonder dat vrienden het doorhebben, strategisch ingezet worden door campagnes. Campagnes worden nog veel, veel persoonlijker. Hoe kan het ook anders als kandidaten vijf miljard dollar hebben om in een jaar uit te geven. Volledig voorspelbaar Het is niet zo dat de nerds de verkiezingen van 2012 letterlijk voor Obama gewonnen hebben. Hoeveel tweets, pins, wallposts of regels Pythonprogrammeercode je er tegenaan gooit, verkiezingen worden bepaald in het stemhokje door kiezers, vooralsnog niet door programmeurs. Hoewel... diezelfde data-analisten en programmeurs zouden ervoor kunnen zorgen dat de verkiezingsuitslag in 2020 volledig voorspelbaar is. Ruim voor de stembussen in belangrijke Amerikaanse staten sloten, wist Obama al dat hij gewonnen had. De jongens van zijn Analytics-team wisten het tegen die tijd 99,9 procent zeker. Sterker nog, ze wisten het eigenlijk al de hele dag. De ster van deze Amerikaanse verkiezingen was dan ook ene Nate Silver, een blogger voor de New York Times. Hij is de koning van de nerds. Je kon in oktober en november van 2012 geen Amerikaanse tv aanzetten of zijn naam kwam even voorbij. Op zijn blog FiveThirtyEight besprak hij tot vier cijfers achter de komma wat op dat moment de kansen waren van Obama en Romney. Uiteindelijk wist Silver voor elke staat de juiste uitslag te voorspellen. In 2020 zullen er duizenden Nate Silvers zijn. Voorbij is de tijd dat experts op televisie op hun gevoel voorspellen. Met genoeg gegevens zal de verkiezingsuitslag uren of misschien zelfs wel dagen voor de stembussluiting bekend zijn. Behalve als het weer omslaat en orkanen de boel in de war gooien. En met de huidige uitstoot van broeikasgassen is die kans in 2020 natuurlijk groter dan ooit. Als de Amerikaanse verkiezingen van 2012 iets duidelijk hebben gemaakt, is het wat een campagne kan met grote hoeveelheden data. De tijd van grootscheepse verspilling van geld, tijd en middelen lijkt voorbij. Reclamespotjes, online advertenties, banners, s en andere digitale boodschappen zullen gerichter ingezet worden dan ooit tevoren. Duurde het in de jaren zeventig weken om een televisiespotje te maken om dat vervolgens landelijk uit te zenden, in de jaren negentig werd in een paar uur een specifieke spotje gemaakt, gemikt op staatsniveau. Dit jaar ging het overtuigen van kiezers terug naar de basis, de individuele kiezer. Vrouwen in Ohio of Latino s in Florida, allemaal werden ze in 2012 net even anders benaderd. dec/jan

5 /2020 Met goede data en met goede software kunnen campagnes gerichter schieten dan ooit. Of anders gezegd, het onderbuikgevoel van politieke adviseurs die decennialang voor veel geld hun ervaring verkochten, is in 2020 alleen nog maar iets waard als het wordt aangevuld met empirisch onderzoek. Van elke kiezer zal er een zeer uitgebreid profiel zijn dat uit tienduizenden datapunten bestaat die stuk voor stuk bepalen hoe iemand van waarde kan zijn voor een campagne. Campagnestrategen aan de linker- en rechter kant zijn het over een ding eens: niets is effectiever om kiezers te overtuigen dan mens-tot-mens contact. Uiteindelijk is stemmen een fundamenteel sociaal proces dat redelijk besmettelijk blijkt te zijn. Uit onderzoek van politicologen en gedragswetenschappers blijkt dat meer mensen gaan stemmen als ze een zetje krijgen. Of dat zetje nu gegeven wordt door middel van een goed gerichte van een Facebookvriend of omdat een vrijwilliger aan de deur komt om te herinneren dat iemand de afgelopen verkiezingen ook Democratisch heeft gestemd. In 2020, een tijd van constante online communicatie, zal interpersoonlijk contact tussen kiezers nog veel waardevoller zijn. De ironie van deze tijd is dat kiezers de komende jaren zelf die kiezersprofielen aan het opbouwen zijn. Met elke online aankoop, elke like op Facebook, elke tweet en klik bouw je onbewust een buitengewoon rijk databestand op dat meer over je gedrag en voorkeuren kan vertellen dan je eigen moeder. En beter kan voorspellen wat je toekomstige gedrag zal zijn dan de mensen om je heen. In 2020 weet een campagne wat je gaat stemmen voordat je het zelf weet. Iemand hoeft het je alleen nog even te vertellen. En Nederland? Hoe zien de verkiezingen van 2020 er in Nederland uit? Welke tools worden hier ingezet en welke digitale strategie zal bij ons domineren? Die vraag is vrij simpel te beantwoorden. De Nederlandse politiek is gefragmenteerd, partijen zijn conservatief en hebben geen cent te makken. Wat betreft digitale innovatie zullen de Nederlandse verkiezingen in 2020 verlopen zoals de Amerikaanse verkiezingen van 2012: door slim kiezersprofielen op te bouwen en mensen persoonlijker te benaderen. De toekomst in films Tekst Peter Teffer 2015 HOVERBOARD Het is bijna 2015, het jaar waarin Back to the Future 2 zich afspeelt. Vorig jaar konden 1500 mensen hun spaargeld opmaken bij een veiling voor replica's van de Nike Mag ( Power laces. All right! ). Maar de hoverboard van Marty McFly laat op zich wachten. De Facebookpagina 'Its 2010, where the hell is my hoverboard!?' kreeg al likes. De stand van de huidige technologie is echter nog lang niet zo ver dat een zwevend skateboardachtig apparaat het gewicht van 3 kunst een mens kan dragen. Slate.com zette een aantal initiatieven op een rij: Franse onderzoekers kwamen het dichtst bij, maar hun board zweeft alleen bij min 200 graden en boven een magnetisch spoor. Speelgoedfabrikant Mattel heeft eerder dit jaar overigens wel een officiële replica in de verkoop gedaan, maar die kon niet zweven. Voor de echte fans overigens geen beperking, want de Back to the Future Hoverboard (Prop Replica) is inmiddels uitverkocht. 38 dec/jan 2012

6 / Humanoids In de film Surrogates gebeurt waar cyberpessimisten zoals Andrew Keen en Sherry Turkle voor waarschuwen: niemand verlaat nog zijn huis en iedereen communiceert alleen nog via een elektronisch medium. In dit geval een perfect lijkende robot. De personages uit Surrogates sturen in 2017 alleen nog hun humanoids de straat op. De komende jaren hoeven we dat echter nog niet te verwachten. Er zijn robots die zelfstandig kunnen lopen, zoals de ASIMO, en er zijn robots die verbluffend realistisch op mensen lijken, zoals de Geminoid-robots van Hiroshi Ishiguro. Vorig jaar heb ik in Denemarken de Geminoid-DK ontmoet, een zeer gedetailleerde kopie van onderzoeker Henrik Schärfe. Het was een rare gewaarwording om alleen met de robot in een kamer te zitten en Schärfe ervaart de robot ook als zijn tweede lichaam. Maar gedetailleerde robots als de Geminoid kunnen (nog) niet lopen, en dat lijkt momenteel ook geen slim plan. Die dingen kosten meer dan euro, je wilt niet dat zoiets per ongeluk onder de tram komt Klonen Regisseur Michael Bay vond één Scarlett Johansson niet genoeg. In de film The Island (zich afspelend in 2019) speelt zij een kloon. Ze is, net als medekloon Ewan McGregor, gekweekt voor het geval hun 'echte' evenknieën iets overkomt. Een soort levend reservelichaam. In de echte wereld lijkt dat nog ver weg. Wetenschappers zijn voorzichtig met het melden van doorbraken in het klonen van mensen sinds Woo Suk Hwang werd ontmaskerd. Deze Zuid- Koreaan claimde dat hij stamcellen had gewonnen uit gekloonde menselijke embryo's, maar dat bleek niet waar. Toch gaat het onderzoek door en lijkt het een kwestie van tijd voordat menselijke klonen technisch mogelijk zijn. Maar de kans dat iedereen zijn eigen Scarlett krijgt is momenteel nihil. Ethisch kleven er gigantische bezwaren aan het klonen van mensen en er is politiek dan ook geen draagvlak voor. In 2009 kregen twee Nederlandse artsen een boete van euro omdat ze patiënten met stamcellen behandelden Emigratie naar Mars Half november werd dankzij het Marsautootje Curiosity bekend dat de atmosfeer van Mars genoeg straling tegenhoudt om niet dodelijk te zijn voor rondwandelende mensen. Volgens de film Mission to Mars komt er zo'n bemande missie in Ondernemer Elon Musk uitte zich onlangs in Wired optimistisch over het plan van zijn ruimtevaartbedrijf SpaceX voor een nextgeneration raket die goedkopere brandstof gebruikt en volledig herbruikbaar is. Want dat is het probleem: al lukt het om Mars te bereiken, de terugweg is nog veel moeilijker. Hoeft ook niet, zeggen de initiatiefnemers van Mars One. Zij willen in 2023 een viertal kolonisten naar Mars sturen. Medeoprichter Bas Lansdorp noemt het project emigratie. Plannen voor een bemande missie naar de rode planeet zijn trouwens decennia oud. Begin jaren vijftig schreef de Duitse wetenschapper Wernher von Braun al het boek Das Marsprojekt, met daarin een plan voor een Marsreis. Die had in 1965 plaats moeten hebben Onvruchtbaarheid De plot uit Children of Men is niet uitgekomen: in tegenstelling tot in de film zijn er sinds 2009 gewoon nog kinderen geboren. De reden van de wereldwijde onvruchtbaarheid wordt door filmmaker Alfonso Cuarón bewust niet gegeven. De kracht van de film, die zich afspeelt in 2027 is dan ook de weergave van welke gevolgen massale onvruchtbaarheid voor de wereld zou hebben: hopeloosheid, angst en apathie. Zou het een bacterie kunnen zijn geweest? Een bacterie als MRSA wordt immers steeds resistenter. Die bacterie, ook wel 'ziekenhuisbacterie' genoemd, is vooral te vinden in ziekenhuizen en andere plekken waar veel antibiotica worden gebruikt, zoals boerderijen. Wetenschappers proberen wel om medicijnen te ontwikkelen die de bacterie aankunnen, maar als in een kat-en-muis-spel verschijnt er dan vaak toch weer een variant die resistent is. dec/jan

7 40 dec/jan 2012

8 Tekst Marjolein van Trigt / e-commerce Baas van eigen data Consumenten krijgen meer macht over hun eigen data en draaien de rollen van koper en verkoper om. Zij laten in de toekomst aan de hele online markt weten dat ze iets willen kopen, in plaats van dat de markt hen iets opdringt. David Doc Searls is onder andere blogger, journalist, wetenschapper en schrijver van The Intention Economy en The Cluetrain Manifesto. Hij is ook de man achter Vendor Relationship Management. Met VRM probeert hij de mate van controle van individuen op bedrijven te vergroten. Zo voorspelt hij dat consumenten in de nabije toekomst veel meer macht over hun data zullen krijgen. Bedrijven die zich niet aanpassen aan deze omslag zullen afsterven, Facebook voorop. Eh, wat is Vendor Relationship Management? Bedrijven houden zich bezig met Customer Relationship Management. Hoe binden ze klanten aan zich? Wij denken vanuit de positie van de klant. Welke relatie heeft hij met het bedrijf? Vandaar Vendor Relationship Management, of VRM. Op dit moment proberen we met VRM drie doelen te bereiken. Consumenten moeten zelf het beheer van hun persoonlijke data in handen krijgen, of ervoor kiezen om ze te laten beheren. Ze moeten hun eigen algemene voorwaarden kunnen opstellen. En ze moeten aan de hele online markt kunnen laten weten dat ze iets willen kopen, in plaats van dat de markt hen producten opdringt. Wat is er mis met de huidige online markt? De traditionele markt is logisch, in de ogen van een klant. Je weet tegen wie je praat. De verkopers herkennen je als je vaker langskomt. De online markt zit veel minder begrijpelijk in elkaar. Dat komt voornamelijk omdat we er voortdurend worden achtervolgd. Je tweet iets over schoenen en op de volgende website die je bezoekt, krijg je een advertentie voor schoenen te zien. Dat is raar. Het werkt bovendien niet goed. Ik krijg voortdurend advertenties te zien die niet bij me passen, omdat bedrijven data over me hebben die niet kloppen. Ik zie reclames voor singles van onder de dertig, reclames voor flyfishing. Ik ben 65 jaar oud, 22 jaar getrouwd. Ik was 18 toen ik voor het laatst ging vissen. Bedrijven verzinnen een nieuwe werkelijkheid die niet klopt. Dat is gestoord en het is verkeerd. Kan het wel anders? Natuurlijk. Bedrijven moeten op een persoonlijk niveau gaan communiceren. Laat consumenten hun eigen algemene voorwaarden opstellen. Ok, voor Coca Cola is er geen noodzaak om zoiets te doen. Maar voor telecombedrijven en banken is het heel verstandig. Er komt een klasse bedrijven aan die wij fourth parties noemen. Zij werken in opdracht van jou, als consument. Als jij wil dat er beperkingen komen op de manier waarop jouw data online worden gebruikt, dan helpen zij je daarbij. Banken zijn geïnteresseerd in de positie van vierde partij. Een voorbeeld: ik ben fotograaf en ik wil graag een Canon 5D Mark III kopen, zodra die minder kost dan drieduizend dollar. Dat geld kan ik op de bank zetten, gemarkeerd voor deze specifieke transactie. De bank helpt me een verkoper te vinden en maakt het geld over zodra die zich aandient. Dat is intentcasting. Interessant voor de klant èn voor de bank. dec/jan

9 /2020 Organisaties baseren hun verdienmodel op big data. Waarom zouden ze met iedere klant afzonderlijk in gesprek willen? De juridische afdeling van een groot bedrijf zal daar inderdaad niet om staan te springen. Die werkt liever met standaardcontracten waarbij alle aansprakelijkheid bij de gebruiker ligt. Maar sommige gebruikers komen zelf met vriendelijkere voorwaarden dan het bedrijf ooit heeft overwogen. De salesafdeling ruikt waarschijnlijk wel mogelijkheden. Welke mogelijkheden biedt VRM bedrijven? Neem bijvoorbeeld KPN. Zij hebben veel informatie over hun klanten. Met het merendeel doen ze waarschijnlijk niets, vanwege allerlei privacyregels. Met de toestemming van de individuele klant kunnen ze daar veel meer mee. Laat ze bijvoorbeeld een back-up van onze data voor ons beheren. Ik heb waarschijnlijk wel tien terabyte aan data in mijn huis: fotografie, filmpjes, dingen die ik heb geschreven. Het zou fantastisch zijn als ze dat voor me willen ordenen en bewaren. Daar wil ik wel voor betalen. Maar waarom zouden we bedrijven nog meer persoonlijke data toevertrouwen? Omdat we daar allebei baat bij hebben. Mijn vrouw en ik hebben samen zo n vier miljoen frequent flyer miles bij United Airlines. Zij mogen van mij zó al mijn reisdata hebben. Dan moeten ze wel rekening houden met onze voorkeuren. Ik zit graag aan een schoon raam. Mijn vrouw heeft lange benen, die wil liever bij het gangpad. We zijn allebei bereid om onze plaats op te geven als er een familie bij elkaar moet zitten. Het is handig voor United Airlines om zoiets van te voren te weten. Zijn bedrijven wel in staat om al die individuele data te beheren? Sommige wel, sommige niet. Op dit moment is niemand er toe in staat. Maar alle oude bedrijven hebben een probleem. De wereld wordt gereorganiseerd door individuen. Hun eigen klanten worden steeds mondiger en machtiger. Ze krijgen steeds meer wapens, van adblocker en do not track, tot nieuwe diensten die je in staat stellen om alleen vrij te geven wat je wil vrijgeven. Dat komt eraan. VRM zal de markt verbeteren. Bedrijven die de omslag niet maken, zullen afsterven of worden overgenomen. Ik voorspel overigens dat Facebook tot die laatste groep behoort. Je zou denken dat een bedrijf als Facebook in de perfecte positie zit voor dit soort dingen. Maar ze willen adverteren. En dat is een probleem. Wat Facebook volgens mij moet doen, is hun gebruikers de mogelijkheid geven om te betalen voor meer privacy. Voor tien dollar per maand zijn je data veilig en krijg je geen advertenties te zien. Dat zou een geweldige business voor ze zijn. Er zijn zat oudere mensen die tien dollar per maand overhebben om contact met de kleinkinderen te onderhouden, in de veilige wetenschap dat niemand hun data doorverkoopt. Tekst David Lemereis BIO 5 biotechnologie Hacken gaat niet alleen meer over het aanpassen van soft- en hardware maar steeds vaker over het hacken van wetware oftewel biologische organismen. De ten minste houdbaar tot datum op de verpakking is overschreden maar de kipfilet ruikt niet bedorven. Voor de zekerheid toch maar weggooien? Ziekmakende bacteriën zouden het vlees zo maar eens bedorven kunnen hebben. Over niet al te lange tijd hoef je niet meer op je neus te vertrouwen maar juist op bacteriën. Een groep Groningse studenten ontwikkelde speciaal voor vlees de Food Warden, een verpakkingssticker met genetisch aangepaste bacteriën die beter dan jouw neus ruiken of het vlees wel of niet bedorven is. De bacteriën in de sticker kleuren geel zodra het vlees begint te bederven. Het Groninger studententeam won met hun vinding begin november de internationale Biotech igem-competitie in Boston. Meer dan 170 studententeams wereldwijd ontwierpen met genetische technieken levende systemen voor deze jaarlijkse International Genetically Engineered Machine (igem)-competitie. Het verbijsterende is niet zo zeer dat Groningen de eerste plaats haalde, maar dat groepen studenten wereldwijd in staat zijn om in slechts een paar maanden tijd bacteriën genetisch zo te wijzigen dat ze eigenschappen krijgen die in de natuur niet voorkomen. En dat doen ze met gestandaardiseerde, uitwisselbare gen-onderdelen, zogeheten BioBricks die je online kan bestellen. Zo bouwde het team van TU Delft een gistcel die een ziekte als tuberculose kan ruiken en werkte het team van Eindhoven aan de elektro-biologische tv van de toekomst waarbij genetisch aangepaste gistcellen gekleurd licht afgeven als je een stroompje op de cellen zet, net zoals een pixel van een lcd-scherm, Het zijn slechts enkele voorbeelden die aangeven hoe de synthetische biologie zich de laatste jaren in een razend tempo heeft 42 dec/jan 2012

10 / 2020 HACKING ontwikkeld. Biotech-onderzoek vond tien jaar geleden doorgaans alleen plaats in peperdure labs van universiteiten en onderzoeksinstituten. Maar de synthetische biologie dringt nu langzaam ook door tot de zolderkamer. Wereldwijd doen gepassioneerde hobbyisten in zelfgebouwde, betaalbare thuislabs aan Biotech-onderzoek. Ze noemen zich zelf biohackers. Zolderkamer De biohackers zijn op een missie om Biotech uit het professionele lab naar de zolderkamer te halen. Deels uit passie of gewoon om aan te tonen dat je een biolab dankzij alsmaar goedkoper en beter wordende technologie ook op je zolderkamer kan runnen. Maar vaak ook uit een idealisme geïnspireerd door het succes van de open-sourcecomputerbeweging. Zij willen de wijsheid van de gemeenschap inzetten voor het algemene goed. Biologische informatie is een fundamenteel recht van iedereen en de biowetenschappen moeten volgens biohackers toegankelijk zijn voor iedereen zonder dat daar bakken met geld aan verdiend hoeven te worden. Zo bouwde Kay Aull, afgestudeerd in biological engineering aan MIT, een biolab in haar slaapkamerkast waarmee ze zelf DNA-testen kon uitvoeren. Bij haar vader was niet lang daarvoor een erfelijke kwaal vastgesteld. Aull sprokkelde via ebay in anderhalve maand voor nog geen 500 dollar professionele maar afgedankte lab-apparatuur bij elkaar waarmee ze haar eigen DNA testte. De ziekte-veroorzakende mutatie bleek ook in haar genen voor te komen. Aull wilde met haar experiment aantonen wat een burger met een paar honderd dollar thuis kan doen. De Ierse biohacker Cathal Garvey ging nog een stap verder. Hij bouwde in zijn moeders huis een compleet gecertificeerd biolab waar hij opensource DNA-kits en apparatuur ontwikkelt zodat iedereen kan leren hoe je bacteriën genetisch kan modificeren. Hoe makkelijk dat is, toonde Garvey vorig jaar tijdens een outdoor biohacking evenement. In een tent liet hij met wat eigengebouwde apparatuur, zout, alcohol en vaatwasmiddel zien hoe je DNA uit een banaan kan onttrekken. Hij gebruikte daarvoor onder andere de DremelFuge, een door hem ontwikkelde centrifuge die draait op de populaire Dremel micro-boor-slijpmachine, waarmee je vloeibare stoffen in buisjes van elkaar kan scheiden. Iedereen met een 3d-printer kan de tekeningen downloaden en de DremelFuge zelf printen voor een fractie van de prijs van een professionele centrifuge. Garvey gebruikt ook een OpenPCR, een open source DNA-kopieermachine waarmee hij duizenden kopieën van DNA maakt. De OpenPCR heeft de prijs van een ipad en bedien je met hetzelfde gemak waardoor doehetzelf DNA-onderzoek aanzienlijk toegankelijker wordt voor het grote publiek. In Amerika kunnen burgers in de eerste gemeenschappelijke bio-laboratoria onder begeleiding bio-experimenten met professionele labapparatuur uitvoeren en cursussen over biowetenschappen volgen. In het Californische Biocurious lab kom je op zaterdag families met kinderen tegen die zich over reageerbuisjes en petrischaaltjes buigen om bacteriën genetisch te modificeren zodat ze licht geven. Het New Yorkse Genspace biolab biedt de burger-wetenschapper een hele reeks aan experimenten en cursussen waaronder DIY neurowetenschappelijk onderzoek zoals optogenics. Cursisten leren hoe ze door het combineren van genen met glasvezelkabels en laserlicht de neuronen in het brein van vliegenlarven kunnen beïnvloeden en daarmee de bewegingen van larven kunnen manipuleren. Ook in Nederland beginnen de biohackers in beweging te komen. Tijdens de eerste bijeenkomst van de Dutch DIY Bio Group eerder dit jaar demonstreerden drie Nederlandse biohackers een simpel malaria-detectieapparaat dat ze voor slechts 50 euro in elkaar knutselden. Het zelfgebouwde apparaat bestond uit een schoenendoos, een gedemonteerde haarföhn, wat plakband en simpele elektronica waarmee ze DNA van de malariaparasiet in bloedmonsters konden aantonen. Betaalbare DNA-analyse komt hiermee dankzij de creativiteit en inzet van hobbyisten binnen bereik van de medische wereld in ontwikkelingslanden. Wat biohacken de wereld in 2020 nog meer zal brengen, is nog maar de vraag. Een ding is zeker. De biohackers volgen in de voetsporen van eerdere pioniers zoals Steve Jobs, Steve Wozniak en Bill Gates die vanuit hun garages met passie hun ideeën verwezenlijkten en onbewust het tijdperk van Personal Computing inluidden en daarmee een revolutie teweegbrachten die niemand destijds had durven dromen. dec/jan