Tomato leaf curl New Delhi virus (ToLCNDV) (IAI)

Transcriptie

1 Tomato leaf curl New Delhi virus (ToLCNDV) (IAI) Categorie: Viruses & viroids Naam waaronder gereguleerd: door Bemisia tabaci Genn. overgedragen virussen Synoniemen: - Tomato leaf curl New Delhi begomovirus Nederlandse naam: - Korte risicobeoordeling, laatste update januari 2018 Aanwezig in de EU Ja, in Spanje en Italië (EFSA Global Database). Belangrijkste waardplanten en gewassen t.b.v. inschatting impact ToLCNDV is een begomovirus, dat wordt overgedragen door tabakswittevlieg (Bemisia tabaci), die reeds voorkomt in Nederlandse kassen. De EPPO Global Database geeft voor ToLCNDV een lijst van 18 waardplantsoorten, waarvan de meesten behoren tot de families van de Curcurbitaceae en Solanaceae. De voor Nederland economisch meest relevante waardplanten zijn: - Solanum lycopersicum (tomaat) - Capsicum annuum (paprika, Spaanse peper) - Cucumis sativus (komkommer) - Cucumis pepo (courgette) Solanum tuberosum (aardappel), Cucurbita moschata (muskaatpompoen), C. maxima (pompoen), C. melo (meloen) en nog enkele andere gewassen zijn ook waardplant (EPPO Global Database; Hussain et al., 2000; Khan et al., 2006; Khan et al., 2014). Deze gewassen worden echter alleen buiten (aardappel) of slechts op beperkte schaal in Nederlandse kassen geteeld. Solanum melongena (aubergine) wordt genoemd als minor waardplant door EPPO (2016). Dharmendra et al. (2011) rapporteren wel over een ToLCNDV-variant die ziekteverschijnselen veroorzaakt in aubergine. In Spanje is het virus gerapporteerd in courgette, meloen, pompoen, komkommer en tomaat (Juarez et al., 2014; Lopez et al., 2015; Ruiz et al., 2015). In 2016 is het virus op Sicilië in Italië gerapporteerd in courgette (Cucurbita pepo; Panno et al., 2016). Tot nu toe zijn er geen meldingen van ToLCNDV in Capsicum (Spaanse of hete peper en paprika) in Europa. Het is dus onzeker of de ToLCNDV-populaties die aanwezig zijn in Europa een risico vormen voor de teelt van Capsicum. Shafiq et al. (2010) vonden dat het Pepper leaf curl Lahore virus in combinatie met een component van ToLCNDV bladkrulsymptomen veroorzaakte in Capsicum. Singh et al. (2013) vonden in Capsicum-planten met ziektesymptomen in India zowel ToLCNDV als een geassocieerd betasatelliet (een betasatelliet is een stukje DNA dat voor vermenigvuldiging en infectie van de plant afhankelijk is van een helper virus, in dit geval ToLCNDV). Onderzoek van Kumar et al. (2015) geeft aan dat een complex van begomovirussen geassocieerd is met krulbladsymptomen in Capsicum in India. De begomovirussen induceerden milde symptomen in Capsicum, maar de ernst van de symptomen nam toe in aanwezigheid van betasatellieten. Mogelijk dat dus ToLCNDV alleen in combinatie met een ander begomovirus of in combinatie met een betasatelliet (ernstige) ziektesymptomen of überhaupt infectie veroorzaakt in Capsicum en dat in Europa alleen ToLCNDV aanwezig is. In dat geval zou voor de grote vruchtgroentegewassen in Europa, tomaat en paprika, met name introductie van begomovirussen en geassocieerde virussen in Capsicum een nieuw risico vormen. Pagina 1 van 6

2 Belangrijkste pathways: 1. Waardplanten (zie hierboven) bestemd voor opplant met uitzondering van zaden, al dan niet met virusdragende vectoren (B. tabaci). 2. Virusbevattende eindproducten van waardplanten met de vector (B. tabaci), met name vruchten met groene delen. In Europa is het virus is aanwezig in (EPPO Global Database): - Europa: Spanje, Italië; - Afrika: Tunesië, Marokko (Siffres et al., 2017); - Azie: Bangladesh, India, Indonesië, Pakistan, Filippijnen, Sri Lanka, Taiwan, Thailand. In Europa en het Middellandse Zeegebied werden in september 2012 voor het eerst symptomen waargenomen in Spanje (Juárez et al., 2014). Later is het virus ook gevonden in Italië en Tunesië. Recent (2017) is het virus ook gerapporteerd uit Marokko en de verwachting is dat het virus zich de komende jaren verder zal verspreiden in het Middellandse Zeegebied. Risicoscores P1 (associatie met pathway): 2 (pathway 1) [1-5] 1 Er geldt een importverbod voor planten bestemd voor opplant van Solanaceae uit de meeste landen buiten de EU. Een ontheffing kan worden verleend voor materiaal bestemd voor onderzoeksdoeleinden en selectiewerkzaamheden waarbij het materiaal in quarantaine wordt genomen voor visuele beoordeling en toetsing op alle relevante quarantaine organismen. Vrij bevonden materiaal wordt ter beschikking gesteld aan de importeur. Mocht ToLCNDV worden aangetroffen, volgen adequate maatregelen. Bovenstaande maatregelen gelden niet voor Cucurbitaceae. Het importvolume van planten van Cucurbitaceae uit derde landen is echter klein en in de landen van waaruit de planten werden geïmporteerd in de periode komt het virus (zover bekend) niet voor. Het grootste risico vormt daarom import van planten uit EU-lidstaten waar het virus aanwezig is. Hiervan zijn echter geen importcijfers bekend. Het vermoeden is dat het importvolume klein is omdat jonge planten van vruchtgroenten (vooral) in Nederland worden geteeld. P1 (associatie met pathway): 2 (pathway 2) [1-5] B. tabaci wordt regelmatig aangetroffen bij importinspecties maar hierbij gaat het in de meeste gevallen om, zover bekend, niet-waardplanten (met name vondsten op basilicum) (zie ook EFSA-PLH, 2013). Een meer waarschijnlijke pathway is vruchten van waardplanten. Vruchten van Capsicum zijn pas sinds 1 oktober 2014 inspectieplichtig en tomatenvruchten pas sinds 1 januari Vruchten van Cucurbitaceae zijn helemaal niet inspectieplichtig (Bijlage V van Richtlijn 2000/29/EC). Op de handel van vruchten binnen de EU (EU-interne handel) is geen (structureel) fytosanitair toezicht. Tijdens importinspecties op vruchten uit derde landen is B. tabaci sinds oktober keer onderschept door EU-lidstaten op paprikavruchten, waarvan één keer door Nederland (Europhyt, 24 januari 2018). Er vindt geen toetsing plaats bij een interceptie of de vector en/of de vruchten besmet zijn met ToLCNDV. In Nederland is één uitbraak van een ander begomovirus, Tomato yellow leaf curl virus, geweest waarvan de herkomst niet bekend is. Score 2 vanwege de grote importvolumina van tomaten (en andere waardplantvruchten) uit Spanje waar het virus aanwezig is én de inschatting dat hiermee 1 Tussen [ ] de minimaal en maximaal mogelijke score Pagina 2 van 6

3 ook B. tabaci kan meeliften, of dat na aankomst in Nederland aldaar aanwezige B. tabaci op de geïmporteerde vruchten terechtkomen en het virus verspreiden. P2 (transfer): 5 (pathway 1) [1-5] De pathway is planten bestemd voor opplant. P2 (transfer): 3 (patway 2) [1-5] Het gaat om een eindproduct (vruchten) met verhoogde kans op transfer door combinatie van teelt en handel op glastuinbouwbedrijven/in glastuinbouwgebieden. Verpakking van vruchten uit Zuid-Europa vindt plaats op bedrijven of in gebieden waar ook tomaten en paprika s worden geteeld. B. tabaci kan met import van eindproducten binnenkomen als pop en zich binnen enkele dagen ontwikkelen tot adult (waarnemingen NPPO). P3 (kans op vestiging na transfer): 4 [1-5] Indien een kas in het najaar besmet raakt met TYLCV en teeltwisseling vindt plaats in november/december voordat het virus is verspreid naar andere kassen is de kans aanwezig dat het virus wordt geëlimineerd en zich niet vestigt. Bij een besmetting in andere situaties is de kans groot dat het virus zich handhaaft en wordt verspreid naar andere kassen (score 4). P4 (kans overleven uitroeiactie): 2 ([1-4] Omdat de vector de winter in Nederland buiten niet overleeft (EFSA-PLH, 2013), biedt met name teeltwisseling in het najaar/begin winter goede mogelijkheden het virus te elimineren ook omdat adulten van B. tabaci zover bekend het virus niet overdragen op hun nakomelingen. In 2007 is op 19 locaties het verwante Tomato yellow leaf curl virus in Nederland gevonden. Het is toen gelukt middels bestrijding van de vector en het verwijderen van zieke planten het virus uit te roeien (Rapport Fytosignalering 2007; Botermans et al., 2009). In de belichte teelt van tomaat die in de afgelopen 10 jaar sterk is toegenomen, vindt de teeltwisseling echter plaats in de zomer (Van Houten, 2006; Zwinkels, 2016). Hierdoor lijken problemen met B. tabaci te zijn toegenomen waardoor het ook lastiger zal zijn om het virus uit te roeien (zie ook hieronder Effect of perceelsniveau). Omdat B. tabaci zich echter in Nederland niet buiten kan vestigen en omdat tomaat (het virus heeft meer waardplanten, maar infecties zijn vooral bekend bij tomaat) alleen in kassen wordt geteeld, wordt de kans op uitroeiing nog steeds als redelijk hoog ingeschat. Een uitbraak moet dan wel tijdig worden ontdekt (geïnfecteerde planten geven duidelijke symptomen: de koppen van de planten zijn gedrongen, de jonge bladeren blijven kleiner dan normaal en zijn vaak geel (chlorotisch), met name bij de bladrand en tussen de nerven, de bladranden kunnen gekruld zijn) (score 2). Wanneer niet snel maatregelen genomen worden, kan het virus zich middels de vector en/of jonge planten verder verspreiden en zal uitroeiing steeds lastiger worden. Effect op perceelsniveau: 4 [1-5] De aanname is dat het virus alleen (dus zonder betasalliet of ander begomovirus) geen of nauwelijks schade veroorzaakt bij paprika en Spaanse peper (zie hierboven: Belangrijkste waardplanten ) en dat virus dus vooral een risico vormt voor de teelt van tomaat, komkommer en courgette. Het virus is heel schadelijk voor deze waardplantgewassen. Geïnfecteerde planten produceren geen verkoopbare vruchten meer. De totale schade zal sterk afhangen van het aantal planten dat geïnfecteerd raakt en dus van de mate waarin het zal worden verspreid door de vector, Bemisia tabaci. In de vruchtgroententeelt wordt B. tabaci bestreden met biologische bestrijders en gewasbeschermingsmiddelen. Bij de uitbraak van TYLCV in tomaat in 2007 werden op de meeste van de 19 besmet bevonden locaties slechts enkele zieke planten gevonden Pagina 3 van 6

4 (Botermans et al., 2009). Vermoedelijk kwam B. tabaci in vrij lage dichtheden op de locaties voor waardoor de schade beperkt was gebleven. De plaagdruk van B. tabaci lijkt de laatste jaren (na 2007) te zijn toegenomen in Nederland, maar ook in België (Zwinkels, 2015; Wittemans et al., 2016). In tomaat komt dat mogelijke (mede) door een toename van de belichte teelt, waarbij de teeltwisseling plaats vindt in de zomer waardoor de wittevliegpopulatie bij de start van de teelt al hoog kan zijn (Van Houten, 2006; Zwinkels, 2015). Een schatting van de potentiële schade door ToLCNDV over langere perioden is lastig omdat de impact van het virus sterk zal afhangen van de mogelijkheden om B. tabaci in de teelt te beheersen (score 4, onzekerheid groot). Mate van verspreiding: 3 [1-4] Teeltwisseling in november - december biedt een goede mogelijkheid het virus van het bedrijf te elimineren waarna in het voorjaar het virus via wittevlieg op het bedrijf geherintroduceerd kan worden. Echter bij teeltwisseling in de zomer (belichte tomatenteelt) of bij tussenplanten is de kans groot dat reeds in een vroeg stadium het virus wordt geherintroduceerd of nooit is weggeweest (adulten van Bemisia tabaci die eenmaal drager zijn van het virus kunnen de rest van hun leven het virus overdragen. De inschatting is dat op den duur gemiddeld meer dan 25% van het areaal te maken krijgt met het virus (score 3: 26-75%). Dit percentage is onzeker en hangt sterk af van de teeltwijze (teeltwisseling in de zomer of begin van de winter). Productiewaarde-teelt: 6 [1-6] De productiewaarde van alleen tomaat ligt al ruim boven de 250 miljoen euro (score 6). Impact op de groene ruimte: 1 [1-5] Weinig relevant, het virus is voornamelijk een risico voor commerciële kasgewassen. Export-maatregelenniveau: 3 [1-4] De aanname is dat importerende landen alleen eisen zullen stellen ten aanzien van plantmateriaal en niet ten aanzien van vruchten. Het virus wordt verspreid door een insect dat zich op natuurlijke wijze tussen kassen kan verspreiden. Bedrijven die vruchtgroenteplanten produceren moeten mogelijk extra maatregelen nemen om de productieplaats vrij te houden van wittevlieg (score 3). Productiewaarde-export: 5 [1-6] Vestiging van het virus zal waarschijnlijk geen effect op de export van vruchten maar wel voor de export van jonge planten van tomaat, paprika en komkommer. De productiewaarde van deze jonge planten wordt geschat op meer dan 100 miljoen euro (score 5; de totale productiewaarde van opkweekmateriaal voor glasgroenten was 168 miljoen euro in 2014). Referenties Botermans M, Verhoeven J.Th.J., Jansen C.C C., Roenhorst J.W., Stijger C.C.M.M. and Pham K.T.K. (2009) First Report of Tomato yellow leaf curl virus in Tomato in the Netherlands. Plant Disease 93, CABI (2014) Tomato leaf curl New Delhi virus (last modified ). CABI Crop Protection Compendium. Dharmendra P, Kashikar AR, Mukherjee SK (2011) Molecular characterization and infectivity of a Tomato leaf curl New Delhi virus variant associated with newly emerging yellow mosaic disease of eggplant in India. Virology Journal 8(305). EFSA-PLH (2013) Scientific Opinion on the risks to plant health posed by Bemisia tabaci species complex and viruses it transmits for the EU territory. EFSA Journal Pagina 4 van 6

5 2013;11(4):3162. [302 pp.]doi: /j.efsa Available at: (accessed ) Hussain MS, Mansoor S, Iram, Zafar Y, Briddon RW (2000) First report of Tomato leaf curl New Delhi virus affecting chilli pepper in Pakistan. New Disease Reports 9, 20. Juárez M, Tovar R, Fiallo-Olivé E, Aranda MA, Gosálvez B, Castillo P, Moriones E, Navas- Castillo J (2014) First detection of Tomato leaf curl New Delhi virus infecting Zucchini in Spain. Plant Disease 98(6): 857. Khan MS, Raj SK, Singh R (2006) First report of Tomato leaf curl New Delhi virus infecting chilli in India. Plant Pathology 55, 289 Doi: /j x Khan MS, Tiwari AK, Raj SK, Ashish Srivastava, Ji SangHye, Chun SeChul (2014) Molecular epidemiology of begomoviruses occurring on some vegetables, grain legume and weed species in the Terai belt of north India. Journal of Plant Diseases and Protection 121(2), Kumar RV, Singh AK, Tribhuwan Y, Saumik B, Nirbhay K, Brotati C, Supriya C (2015) Complexity of begomovirus and betasatellite populations associated with chilli leaf curl disease in India. Journal of General Virology 96, Lopez C, Ferriol M, Belen Pico M (2015) Mechanical transmission of Tomato leaf curl New Delhi virus to cucurbit germplasm: selection of tolerance sources in Cucumis melo. Euphytica 204, Panno S, Iacono G, Davino M, Marchione S, Zappardo V, Bella P, Tomassoli L, Accotto GP,Davino S (2016) First report of Tomato leaf curl New Delhi virus affecting zucchini squash in an important horticultural area of southern Italy. New Disease Reports 33, 6. Ruiz ML, Simón A, Velasco L, Garcia MC, Janssen D (2015) First Report of Tomato leaf curl New Delhi virus Infecting tomato in Spain. Plant Disease 99(6), 894. Singh J, Singh A, Kumar P, Rani A, Baranwal VK, Bhatnagar AS, Singh D (2013) Evidence of association of a Tomato Leaf Curl New Delhi Virus with Chilli Leaf Curl Disease in western Uttar Pradesh, India. Vegetos 26, Shafiq M, Asad S, Zafar Y, Briddon RW, Mansoor S (2010) Pepper leaf curl Lahore virus requires the DNA B component of Tomato leaf curl New Delhi virus to cause leaf curl symptoms. Virology Journal 7(367). Sifres A, C. Sáez M, Ferriol EA, Selmani J, Riado B, Picó, et al. (2017). First report of Tomato leaf curl New Delhi virus infecting zucchini in Morocco. Plant Disease DOI: /PDIS PDN. Last accessed January , from Wittemans L, Fabri S, Tilley A (2016) Geleid bezoek belichte teelt tomaat PSKW 03/03/2016. Proefstaion voor de groenteteelt, België. content/uploads/2016/03/geleid-bezoek-belichting-tomaat presentatie.pdf (last access 25 March 2016) Zwinkels E (2006) Bemisia tabaci kan in belichte teelt flink uit de hand lopen. Onder Glas 3, Pagina 5 van 6

6 Samenvatting risicoscores Tomato leaf curl New Delhi virus Parameter(combinaties) Score Schaal Kans op een besmetting (binnenkomen en transfer) (P1-P2) Kans op introductie (binnenkomen, transfer en vestigen) (P P3) Kans dat het organisme officiële uitroeimaatregelen overleeft (P4) Kans op introductie (binnenkomen en vestigen) ondanks officiële uitroeimaatregelen (P1-P3, P4) Directe impact voor de teelt op perceelsniveau Directe impact voor de teelt nationaal Potentiële impact voor de export nationaal Directe impact voor de groene ruimte NB Dit is een korte risicobeoordeling om een indicatie te krijgen van het risico van het organisme voor Nederland. Er is geen uitvoerig literatuuronderzoek gedaan. Nieuwe informatie over bijvoorbeeld de biologie of het verspreidingsgebied van het organisme kan aanleiding zijn om de risicobeoordeling aan te passen. Daarnaast kunnen door aanpassing van wet- en regelgeving, handelsstromen e.d. risico s wijzigen in de tijd. De potentiële impact voor de export wordt voor een belangrijk deel bepaald door de biologie van het organisme (met name door de natuurlijke verspreidingscapaciteit van het organisme). De daadwerkelijke impact voor de export zal uiteindelijk afhangen van de eisen die importerende landen zullen stellen bij eventuele vestiging van het organisme in Nederland en de exportwaarde naar die landen. De daadwerkelijke impact kan dus (in sterke mate) afwijken van de potentiële impact. In de lijst van referenties staan alle gerefereerde bronnen met uitzondering van de standaardbronnen: EPPO-datasheet, EPPO Global Database, EPPO Reporting Service en de rapporten Fytosignalering van de NVWA. Deze bronnen zijn te vinden op de websites van EPPO (European and Mediterranean Plant Protection Organisation) en de NVWA. Een beschrijving van de risicobeoordelingsmethode (o.a. rating guidance ) kunt u ook vinden op de website van de NVWA. Pagina 6 van 6