Seminarie van de FRDO van 23 oktober 2017 FINANCIEEL BELEID VOOR ELEKTRISCHE MOBILITEIT EN ENERGIE-EFFICIËNTIE

Transcriptie

1 Seminarie van de FRDO van 23 oktober 2017 FINANCIEEL BELEID VOOR ELEKTRISCHE MOBILITEIT EN ENERGIE-EFFICIËNTIE ALGEMENE VRAGEN OVER DE FINANCIERING VAN DE TRANSITIE NAAR EEN KOOLSTOFVRIJE MAATSCHAPPIJ Samenvattend verslag In de eerste presentatie kwamen de maatregelen aan bod om de transitie naar elektrische wagens te kunnen financieren: welke goede (of minder goede) praktijken moeten wij op dit gebied volgen. Sinds 2010 kent de verkoop van elektrische voertuigen ieder jaar een spectaculaire stijging, maar slechts in 5 landen die stimuleringsmaatregelen hebben ingevoerd: in 2015 maakten elektrische wagens tussen 1 en 3% uit van de nieuwverkopen van voertuigen. De financiële steunmaatregelen voor elektrische voertuigen zijn onder te verdelen in 3 types: financiële steun bij de aankoop, steun aan de eigenaar van het voertuig en steun aan de aanbodzijde. In België wordt erop aangedrongen de huidige fiscale voordelen voor bedrijfswagens te vervangen door de verschillende financiële steunmaatregelen bij de aankoop van een elektrische wagen (vrijstelling van inschrijvingstaks, van btw, financiële bijdrage bij de aankoop en de vervanging, fiscale voordelen voor de leasingmaatschappijen). De steunmaatregelen van niet-financiële aard omvatten verschillende infrastructuurvoorzieningen om het gebruik van elektrische wagens te vergemakkelijken, openbare aanbestedingen voor elektrische wagens, het aanmoedigen van standaardisatie, vorming en stimulering. Wanneer wij het Belgische beleid ter bevordering van de overstap naar elektrische wagens vergelijken met dat van de andere lidstaten, merken wij dat België slechts één vorm van stimulans gebruikt, terwijl de meeste andere lidstaten reeds 4 verschillende soorten van stimulansen toepassen. De tweede presentatie ging over de coöperatieve financiering. Deze techniek wordt toegepast door de coöperatieve Energiris in Brussel. Het initiatief gaat uit van de bevinding dat de Belgische burgers over sommen geld beschikken waarmee de energietransitie ruimschoots zou kunnen worden gefinancierd. Energiris hanteert twee financieringsformules: de lening in de vorm van crowd lending (een beroep doen op een gemeenschap en niet op een bank), en het inschakelen van een participatieve derdepartijinvesteerder 1, met andere woorden een beroep doen op crowd equity. Energiris telt vandaag Een derdepartij-investeerder is een tussenkomende partij die voor 100% instaat voor de financiering van een project en zichzelf voornamelijk terugbetaalt via de prestaties van het verwezenlijkte project. Hij neemt de technische aspecten voor zijn rekening en wanneer de voorziening na een aantal jaren afgeschreven is, draagt hij die gratis of voor een symbolische euro over aan de begunstigde. 1

2 coöperanten en heeft een kapitaal van bijna 1 miljoen euro. Met dat kapitaal konden in Brussel al 28 projecten worden gefinancierd. Coöperatieve financiering houdt een aantal verplichtingen in, want ze moet voor een gemeenschappelijk doel dienen dat meer omvat dan alleen maar het nastreven van winst. Deze financieringsvorm gaat echter ook uit van een aantal institutionele gunstvoorwaarden zoals bijvoorbeeld fiscale stimulansen, toegang tot de Europese financiële steunmechanismen en vooral de stabiliteit en doeltreffendheid van het systeem voor groene certificaten. Binnen het Europese beleid inzake energie-efficiëntie heeft de Europese Commissie een duidelijk beeld over hoe wij, volgens haar, particuliere financiering zouden kunnen mobiliseren. In november 2016 presenteerde de Commissie een mededeling om de energie-unie in het leven te roepen en ervoor te zorgen dat de EU een voortrekkersrol speelt in de strijd tegen de klimaatverandering ( Schone energie voor alle Europeanen ). Energie-efficiëntie behoort tot de vastgestelde prioriteiten, onder meer ook wegens de mogelijkheden die ze biedt op het vlak van werkgelegenheid. Op Europees niveau bestaan al tal van financieringsinstrumenten, zoals het Europees Fonds voor Strategische Investeringen dat de Europese bank toelaat geld te beleggen in meer risicovolle projecten, en de structuurfondsen uit de Europese begroting die door beheersautoriteiten in de verschillende regio s van de EU worden aangewend. Het initiatief slimme financiering voor slimme gebouwen streeft ernaar de investeringen in energieefficiëntie op te voeren. Het steunt op 3 pijlers: een efficiënter gebruik van de overheidsmiddelen (betere mobilisering van particuliere financiering), het bijeenbrengen en bijstand verlenen aan de ontwikkeling van projecten om ze «interessanter voor banken» te maken, en het beperken van de risico s en van de perceptie ervan (benutten van de financiële mogelijkheden). Groene obligaties zijn een financieel instrument waarmee banken, ondernemingen of staten toegang kunnen krijgen tot financiering in het kader van groene investeringen. Een groene obligatie is een schuldbewijs dat geherfinancierd en gesecuritiseerd kan worden. De investeringen die via groene obligaties gebeuren komen het meest voor in de sector van de hernieuwbare energie, gevolgd door de sector van de energie-efficiëntie. Hoewel het totale bedrag van de groene obligaties aanzienlijk is gegroeid sinds de Wereldbank ze in 2008 introduceerde, bestaan er nog een aantal hinderpalen die de uitbreiding van deze markt in de weg staan. De bevoegde overheden zouden inspanningen moeten leveren om die hinderpalen weg te werken. Binnen de Europese Commissie heeft het DG FISMA een deskundigengroep op hoog niveau inzake duurzame financiën opgericht die moet onderzoeken hoe het financiële systeem beter zou kunnen bijdragen tot duurzame ontwikkeling. Deze groep zal zijn conclusies begin 2018 bekendmaken, maar heeft reeds een tussentijds rapport afgeleverd met daarin de volgende aanbevelingen: een classificatiesysteem voor duurzame activa (vermijden om obligaties uit te geven voor activa die niet echt duurzaam zijn), een Europese norm en label voor groene obligaties, duurzame ontwikkeling opnemen in de fiduciaire verplichtingen, een grotere transparantie van de financiële instellingen en ondernemingen over de manier 2

3 waarop zij in hun besluitvorming rekening houden met duurzaamheid, en een duurzaamheidscriterium voor de financiële wetgeving van de EU. In het tweede gedeelte van het seminarie werden enkele sectoroverschrijdende kwesties inzake de financiering van de transitie besproken door twee belangrijke actoren op het gebied van die financiering: de ngo Finance Watch en de Europese Investeringsbank (EIB). De ngo Finance Watch pleit ervoor om economische groei en broeikasgasemissies van elkaar los te koppelen en vestigt de aandacht op de uitdaging om de emissiereductie-inspanningen te verdelen gelet op de aankomende bevolkingsgroei en ze deed dat op basis van een voorspelling van de energievraag per inwoner in De technische oplossingen kennen wij al en nu vormt de regelgeving de grootste behoefte. Wij moeten overstappen van een economisch model dat berust op een toenemend gebruik van energie en natuurlijke hulpbronnen en dat uiterst deregulerend is naar een model dat spaarzaam omspringt met energie en natuurlijke hulpbronnen en dat de biodiversiteit in stand houdt of herstelt. Dat model is grotendeels circulair van aard en biedt aanzienlijke mogelijkheden op het gebied van investeringen, ontwikkeling en werkgelegenheid. Deze radicale verandering, die ook onze steden en onze landbouw raakt, zal niet spontaan gebeuren: er zijn regels nodig om een nieuw economisch model vast te leggen dat geschikte onderwerpen heeft om te financieren. De totale bijkomende kosten van deze verandering worden door het project New Climate Economy van de Global Commission on the Economy and Climate (N. Stern) geraamd op 4% van de mondiale investeringsbehoefte van 2015 tot 2030 (in totaal 93 triljoen dollar). Indien wij de klimaatverandering niet onder controle krijgen, zullen de kosten ervan aanzienlijk zijn: handelen kost dus minder dan ondergaan, vooral dankzij de besparing door de desinvestering in fossiele energiebronnen. De heroriëntatie van de investeringen gaat ervan uit dat de investeringen in decarbonisatie rendabel zijn en dat is afhankelijk van de koolstoftarifering. Vandaag kost het vrijwel niets om CO2 uit te stoten in de atmosfeer. Het Stern-Stiglitzrapport beveelt een prijs per ton aan van 40 tot 80 dollar tegen 2020, en van 50 tot 100 dollar tegen De huidige prijs per ton in de EU bedraagt echter circa 7 euro. De Europese Investeringsbank (EIB) gaf vervolgens een beeld van de gunstige institutionele voorwaarden voor de herlancering van de investeringen vanuit een Europees perspectief. De EIB financiert momenteel jaarlijks 450 projecten en haar huidige voorzitter bepaalt dat ten minste 25% van het totale bedrag van haar financieringen verband moeten houden met de strijd tegen de klimaatverandering. In aansluiting op de introductie van de green bonds door de Wereldbank heeft de EIB ook de eerste climate bonds uitgegeven. De EIB stelt enkele mogelijkheden voor om de hinderpalen voor de financiering van de energietransitie in België weg te nemen: - Het thema infrastructuur opnieuw centraal plaatsen in het politieke debat na een lange periode van onderinvestering in % van het bbp en van de overheidsuitgaven. - Transregionale samenwerking (infrastructuurplan) en sectoroverschrijdende samenwerking stimuleren 3

4 - De (technische, economische, financiële ) expertise in de overheidssector ontwikkelen en centraliseren en alternatieve modellen uitwerken. - Wat het Europese begrotingskader betreft, moet de discussie over de begrotingsmarges op het gepaste beleidsvlak (EU) worden voortgezet, indien nodig met andere lidstaten. Daarnaast merkt de EIB echter op dat Europa volledig blind is voor het onderscheid tussen goede en slechte schulden (schulden als gevolg van investeringen versus schulden als gevolg van lopende uitgaven) 2. - Een beroep doen op de EIB als adviseur en strategisch partner en middelen van het type ELENA inzetten. Tijdens de daarna volgende discussie voerden de deelnemers de volgende elementen aan: Als er onvoldoende projecten zijn, dan komt dat doordat het rendement op klimaatinvesteringen, vooral inzake energieprestaties, te laag is. In plaats van garanties te verstrekken aan de banken, zou de EIB ze rechtstreeks aan de investeerders moeten aanbieden. De noodzaak om de effecten van de kwantitatieve versoepeling van de ECB (quantitative easing) beter te begrijpen. Een flagrante paradox tussen enerzijds de bestaande hoeveelheid geld (33 duizend miljard euro aan spaargeld van particulieren in Europa) en het hele pakket aan reeds beschikbare financieringsinstrumenten en, anderzijds, de nu al waarneembare ontoereikendheid van de investeringen die voor de transitie gepland zijn. De EIB meent dat de paradox veroorzaakt wordt door het gebrek aan financiële producten die gemakkelijk te begrijpen zijn voor de markt, met andere woorden producten met een duidelijk rendement en dito risico s. Finance Watch beklemtoont dat de overvloed aan geld ook een probleem vormt, want de rentevoeten zijn momenteel zeer laag. Dat is gunstig voor de bedrijfsontwikkeling van een bank als de EIB, maar het zorgt voor een onzekerheid die ongunstig is voor de energietransitie. Door een hefboomeffect zet de lage rentevoet aan tot zeer risicovolle en kortlopende investeringen. Al dat geld wordt afgewend van investeringsmogelijkheden in de energietransitie waarvan het rendement veel minder aantrekkelijk is. Dat doet zeer hoge speculatieve rentevoeten ontstaan die ervoor zorgen dat de economie instabiel blijft en die het hele financiële stelsel verzwakken. Over de koolstofbelasting en fiscaliteit: Finance Watch neemt het standpunt in dat de koolstofprijs het enige echt afdoende instrument is voor de transitiefinanciering. Het Stern-Stiglitzrapport beveelt een prijs per ton aan van 40 tot 80 dollar tegen Maar aangezien de koolstofprijs een verplaatsingseffect kan veroorzaken, zal hij bij gebrek aan internationale coördinatie ondoeltreffend blijven. Op het vlak van fiscaliteit is gebleken dat het systeem van de bedrijfswagens in België helemaal in strijd was met het 2 Meer informatie hierover is te vinden in het verslag van het seminarie van de FRDO van 22 juni 2017 over investeringen en overheidsschuld ( 4

5 klimaatbeleid. Meer in het algemeen is Finance Watch van oordeel dat het hele fiscale beleid moet worden herzien op basis van de klimaatdoelstellingen. 5