STICHTING WERKGROEP GRAUWE KIEKENDIEF jaargang 6, nummer 5. Resultaten MAS 2012 Aankomst van Edwin

Transcriptie

1 NIEUWSBRIEF STICHTING WERKGROEP GRAUWE KIEKENDIEF jaargang 6, nummer 5 Luzerne Kiek VLVV01 Data analyse Resultaten MAS 2012 Aankomst van Edwin Kiekseizoen 2012 Van alles wat Voortschrijdend inzicht Door Ben Koks Mijn vorige bespiegeling in deze nieuwsbrief en het daarop volgende stukje in het Dagblad van het Noorden heeft tal van reacties opgeroepen. Het merendeel positief, een deel wat minder vrolijk. Hoewel in beide stukken nadrukkelijk geen namen van mensen, organisaties en gebieden zijn genoemd, bleek alweer hoe lastig het is om kritiek te leveren op agrarisch natuurbeheer. Iedereen die het werk van de Werkgroep Grauwe Kiekendief een beetje volgt, weet dat onze pragmatische aanpak heeft geleid tot een effectieve bescherming van kiekendieven en tot serieus beleid. Dit werk heeft ook in de populaire pers een stroom van positieve berichtgeving over het werk van akkerbouwers en hun motivatie om zich in te zetten voor akkervogels opgeleverd. Wij zeggen nadrukkelijk niet dat akkerbouwers niet in staat zouden zijn de vogels op de akkers terug te krijgen. Mijn kritiek spitst zich toe op de wijze waarop we tegenwoordig binnen de systematiek van SNL agrarisch natuurbeheer organiseren. Het is aan bestuurders, ambtenaren, leden van agrarische natuurverenigingen, onderzoekers en vooral ook natuurbeschermers om te streven naar een model waarin voortschrijdend inzicht de maat gaat worden. Met name Oost-Groninger akkerbouwers laten al jaren zien dat werken vanuit een concept zijn vruchten kan afwerpen. Deze aanpak wordt elders steeds vaker gekopieerd en zal ook een rol spelen in de vergroening van het GLB. Als Werkgroep Grauwe Kiekendief zullen wij ons blijvend inzetten om dit verhaal goed te blijven neerzetten. Stichting Werkgroep Grauwe Kiekendief, postbus 46, 9679 ZG, Scheemda Bezoekadres: Plattelandshuis Oost-Groningen, Nassaustraat 14, 9671 BW, Winschoten

2 Pagina 2 Project Luzerne Kiek in de Hoeksche Waard Door Els Marijs en Martin Mollet 17 mei Vele uren in het veld levert nog wel eens wat op: Els ontdekte, min of meer toevallig, een paartje bruine kiekendieven dat overduidelijk een nest aan het bouwen was in een perceel met landbouwgewas langs de Nieuwe Zinkweg, Nieuw-Beijerland. 25 mei Na telefonisch contact met mensen die vaker met dit bijltje hebben gehakt (Henk Castelijns1 en de WGK), werd al gauw duidelijk dat er actie nodig was. Want helaas betrof het een perceel Luzerne, een gewas dat wordt gebruikt voor veevoer en dat meerdere jaren achter elkaar staat en meerdere keren per jaar wordt geoogst. En daarin zat nu juist het probleem: het gewas zou één of mogelijk zelfs twee keer worden geoogst voordat de jongen zouden uitvliegen: kansloos dus! Maar we zouden geen Werkgroep Roofvogels Hoeksche Waard heten als we niet op zijn minst een poging zouden doen om daarin verandering te brengen. Het netwerk van Janus Verkerk (Hoeksche Waard Landschap) leverde al snel het telefoonnummer op van de eigenaar van het perceel, een telefoontje leerde ons dat we toestemming kregen om aan nestbescherming te doen. Conform wat de deskundigen ons hadden verteld, mochten we een gebied van 15x15meter rond het nest afzetten, dit stuk zou dan niet worden gemaaid. Met enig geluk zou bruine kiekdame op het nest blijven en zou alles toch nog goed komen. Een afrastering leek ons niet nodig omdat we hier eigenlijk geen vossen hebben en predatie van het nest niet zo n groot risico leek.

3 Pagina 3 Els Marijs 28 mei Met behulp van enkele uren posten en een provisorische kruispeiling werd het nest redelijk doeltreffend gevonden. Het nest bevatte drie eieren waarvan later zou blijken dat het laatste ei net gelegd was. Vervolgens hebben we een vierkant van 15x15m eromheen gemarkeerd met vier palen. Dat bleek maar goed ook want de luzerne is vier dagen erna geoogst en wonder boven wonder is de dappere kiekdame al die tijd gewoon op het nest blijven zitten (waarneming Els). 26 juni Ondertussen een beetje zenuwachtig geworden inspecteert Els het nest en vindt tot haar geruststelling één zeer klein jong en twee eieren, hieruit blijkt dat de eieren vlak voor het plaatsen van de hoekpalen gelegd zijn, het laatste ei misschien zelfs op de dag dat het vierkant is afgezet. 7 juli Alle drie de jongen zijn ondertussen uit het ei gekropen en zijn 7-11 dagen oud, te jong om betrouwbaar het geslacht te kunnen bepalen. 24 juli Els Marijs Er is één jong verdwenen. Metingen aan de jongen van 7 en 24 juli lijken uit te wijzen dat het oudste jong is verdwenen! Op zich wel bijzonder omdat meestal het kleinste jong het niet haalt. De twee overgebleven jongen zijn een mannetje en een vrouwtje.

4 Pagina 4 Popko Wiersma 26 juli De eigenaar van het perceel belt met de mededeling dat er binnenkort weer gemaaid gaat worden en dat het stuk dat is blijven staan eigenlijk ook moet worden gemaaid omdat het anders de volgende jaren nauwelijks meer wat zal opleveren. De twee overgebleven jongen zijn ondertussen al bijna vier weken oud en worden al behoorlijk mobiel en bevinden zich soms al op meerdere meters afstand van het oorspronkelijke nest. Als er nu gemaaid gaat worden is er daarom een grote kans dat ze alsnog als kiekentartaar eindigen. In overleg met Henk Castelijns wordt er besloten om een kleiner stuk van 7x7 meter af te zetten met gaas er omheen om de jongen te redden van de maaimachine en het stuk dat dan blijft zelf achteraf te maaien met een bosmaaier. De boer accepteert dat en daarmee is het weer uitstel van executie. Het blijft echter heel spannend: al gauw kruipt het oudste jong uit het raster en daarmee is haar veiligheid eigenlijk niet meer te garanderen. 6 augustus Het raster heeft geen nut meer en wordt daarom weggehaald, de jongen zijn 38 dagen oud en vrijwel op het punt van uitvliegen. De regelmatige regenbuien van de afgelopen dagen lijken de redding te worden voor deze twee kiekkuikens: omdat het land te nat is wordt er niet geoogst. 8 augustus Els is er getuige van dat beide jongen zijn uitgevlogen en voldoende mobiel zijn om bij de maaimachines vandaan te blijven. En dat is maar goed ook: 11 augustus De luzerne wordt geoogst maar de twee jongen zitten al veilig op andere akkers toe te kijken! Missie geslaagd! Met dank aan: Hans Schipper (eigenaar van het perceel), Henk Castelijns 1 en de WGK. 1 Werkgroep Roofvogels Zeeland (

5 Pagina 5 VLVV01 een bijzonder veldleeuwerikvrouwtje Door Henk Jan Ottens Om beter inzicht te krijgen in het broedgedrag van veldleeuweriken zijn we in Oost-Groningen 2011 gestart met het vangen van volwassen vogels. De gevangen vogels werden uitgerust met een miniem radiozendertje. Deze zendertjes stelde ons in staat om individuele vogels en broedparen in de tijd te volgen. Belangrijke onderzoeksvragen waren: hoe vaak broeden veldleeuweriken gedurende een seizoen, hoe plaatstrouw zijn broedparen, over wat voor afstanden verplaatsen zij zich en hoe lang duurt een complete broedcyclus? Nadat in 2012 opnieuw een kleine 20 vogels zijn gevangen is een aardig beeld ontstaan hoe broedparen hun weg proberen te vinden in het agrarisch landschap van vandaag de dag. Dit verhaal wil ik graag vertellen aan de hand van een leeuwerikvrouwtje in de Vriescheloërvennen alwaar een experiment in het kader van agrarisch natuur beheer plaatsvindt: de zogeheten vogelakker. Op twee akkers wordt luzerneteelt afgewisseld met niet-gemaaide stroken die zijn ingezaaid met een speciaal samengesteld zaadmengsel. Op 19 april 2012 werd in de vogelakker aan de Polderweg een nagelvers nest met één ei gevonden. Omdat het het eerste nest in 2012 was kreeg het de volgende identiteit: VLVV01, Veldleeuwerik VriescheloerVennen nest 1. Op 7 mei kon het vrouwtje op het nest worden gevangen. Het paar verzorgde op dat moment twee jongen van ongeveer 6 dagen oud. Het vrouwtje woog 35,7 gram en had een vleugellengte van 10,1 cm. Ze werd uitgerust met een 625 mg wegende radiozender (1,75% van haar lichaamsgewicht en met een bereik tot 2 km!), die op haar rug bevestigd werd. Om te voorkomen dat de zender afgerukt zou worden zijn de rugdekveertjes een beetje weggeknipt. Dit zorgt ervoor dat de zender mooi stabiel en verzonken in het verendek op de rug geplakt kan worden (Bisonkit universeellijm). Op 10 mei hadden de jongen het nest verlaten en werden ze buiten het nest door beide ouders verzorgd. Rémar Erens Dit verhaal wil ik graag vertellen aan de hand van een leeuwerikvrouwtje in de Vriescheloërvennen alwaar een experiment in het kader van agrarisch natuur beheer plaatsvindt: de zogeheten vogelakker. Op twee akkers wordt luzerneteelt afgewisseld met niet-gemaaide stroken die zijn ingezaaid met een speciaal samengesteld zaadmengsel.

6 Pagina 6 Rémar Erens Alert veldleeuwerikvrouwtje VLVV01 met een emelt voor haar jongen Op 22 mei kregen we het idee dat het vrouwtje de zender niet meer op had. Dit klopte. Op 23 mei werd in een aangrenzende aardappelperceel de zender terug gevonden. De vogel was in staat gebleken om de zender af te strippen. In de buurt van het eerste nest werd echter op 4 juni weer een nest gevonden, nu met vier jongen van een dag oud. Dit moest wel van hetzelfde vrouwtje zijn, er restte niks anders dan de vogel te vangen. Pas op 11 juni lukte dat. Mijn verwachting kwam uit. Het vrouwtje was inderdaad VLVV01. Op 11 juni woog ze 31,5 gram, het voortbrengen en verzorgen van inmiddels haar 2e nest had haar al bijna 12% van haar lichaamsgewicht gekost. Op 12 juni bleek het nest gepredeerd en was er geen spoor meer van het zendervrouwtje. Op 4 juli vonden we haar terug. Ze broedde 850 meter verderop in een perceel suikerbieten en verzorgde daar samen met het mannetje opnieuw een nest met vier jongen. Op 9 juli hadden de jongen het nest verlaten en konden we voor het laatst van haar genieten terwijl ze her en der het gewas inviel op zoek naar haar jongen. Het individueel herkenbare vrouwtje VLVV01 heeft ons een mooi beeld gegeven waar veldleeuweriken toe in staat zijn. Zij presteerde het om in een tijdspanne van 82 dagen drie legsels te produceren waarvan twee succesvol waren. Bovendien waren haar verplaatsingen opmerkelijk. Nest één en twee op 22 meter van elkaar en het derde 850 meter verderop. Leidend bij broedgedrag is de beschikbaarheid van geschikt broedhabitat. Te hoge (>50cm) en dichte gewassen worden gemeden. VLVV01 bleek in staat om over een grote afstand een nieuwe broedlocatie in gebruik te nemen. Het veldleeuwerikenonderzoek wordt mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van: Paul van Hoorn Fonds Bruinvis Meijer Fonds Robert Persman Fonds Barbara Eveline Keuning Fonds

7 Pagina 7 De uitdagingen van data-analyse Door Almut Schlaich Vaak wordt gevraagd wat ik nu eigenlijk in de herfst en winter de hele dag lang doe. Dit stukje geeft jullie een kijkje in de keuken van onze data-analyses en wat voor uitdagingen deze opleveren. Van Raymond heb ik geleerd om positief te denken: problemen bestaan niet, alleen uitdagingen! Mijn doel was om in deze nieuwsbrief de eerste resultaten van ons experimenteel maaien van de vogelakkers in de Vriescheloervennen te laten zien. Dankzij de grote inzet van vrijwilligers, studenten en collega s van de Werkgroep hebben we op de vogelakkers aan de Bisschopsweg en de Polderweg na de maaibeurten in juni en juli in totaal 2334 vierkante meters gemonitord op alle sporen van muizen. Ben Koks, juli 2012 Het monitoren van muizensporen na het maaien van de Vogelakker aan de Bisschopsweg Na het invoeren van de telgegevens bleek dat er meestal helemaal geen actieve holletjes in de getelde vierkante meters te vinden waren (Fig. 1). Als er actieve holletjes waren dan meestal weinig. Toch is te zien dat het op de Vogelakker aan de Bisschopsweg vaker voorkomt dat er vier of meer holletjes in een vierkante meter geteld zijn.

8 Pagina 8 Fig. 1: Frequentieverdeling van actieve muizenholletjes op de vogelakkers aan de Polderweg en aan de Bisschopsweg tijdens de twee maaibeurten 2012 Waar ik eigenlijk naar wil kijken zijn de aantallen per habitattype, dus de vraag of er meer muizen in de luzerne of in de braakstroken zaten en in de volgende stap waar de kieken foerageerden. Maar hiervoor moet je eerst weten waar elk muizen-punt lag. Natuurlijk hadden we bij elk getelde vierkante meter een gps-punt gemaakt en mijn idee van tevoren was om de punten achteraf op de computer aan een habitattype te koppelen. Daarvoor heb ik als eerste een kaart nodig van de stroken. Na de maaibeurten zijn alle hoekpunten van de stroken ingemeten met een gps, ook hiervan heb ik een tabel met punten. Maar hoe van die punten tot polygonen van de stroken komen??? Na veel mislukte pogingen in ArcGIS (een programma voor het tonen van ruimtelijke gegevens, het maken van kaarten en het uitvoeren van analyses) was ik er zat van en ging het in R proberen (een programma voor dataverwerking en statistische toepassingen). Uren later had ik dan eindelijk een plaatje van de Bisschopsweg vogelakker na de eerste maaibeurt (Fig. 2). Rudmer Zwerver, Saxifraga Veldmuis

9 Pagina 9 Maar hoe zag die er uit?!? De stroken zijn er wel, maar de ligging en de proporties kloppen helemaal niet.... Nu maar uitvinden waardoor dat komt! Weer vele uren later was de oplossing uiteindelijk dat de coördinaten van de gps-punten niet als getallen in de tabel stonden. Daardoor lukte het me niet om een projectie aan de kaart te hechten. Dus in plaats van de tabel uit een Excel-file in te lezen doe ik het nu uit een Text-file en het resultaat is veel beter (Fig. 3)! Fig. 2: Vogelakker aan de Bisschopsweg. De stroken zijn er wel, maar de projectie klopt niet! Fig. 3: Vogelakker aan de Bisschopsweg na de eerste maaibeurt Habitattypes in verschillende kleuren: 1=braak, 2=braak gemaaid, 3=luzerne, 4=sloot. Dus tot zover hebben we nu een kaart van de stroken. Nu nog de koppeling van de muizenpunten met de kaart. Op gemaaide braak zijn meer actieve muizenholletjes te vinden dan op gemaaide luzerne (Fig. 4). Siegfried Woldhek Fig. 4: Aantal actieve muizenholletjes per habitat op de vogelakker aan de Bisschopsweg na de eerste maaibeurt in =braak, 2=braak gemaaid, 3=luzerne, 4=sloot. Maar hoe komt het dat er ook holletjes in het ongemaaide braak liggen??? Daar hebben we toch niet geteld?! Dat komt door de onnauwkeurigheid van de gps. Alle 2334 punten moeten nu eerst gecheckt voor de echte resultaten gepresenteerd kunnen worden. De volgende uitdaging dus...

10 Pagina 10 Resultaten MAS 2012 Door Popko Wiersma De punttellingen voor het Meetnet Agrarische Soorten van 2012 liggen inmiddels al weer ver achter ons. En nu bijna alle punten zijn ingevoerd kunnen we eindelijk wat resultaten gaan bekijken! Op dit moment zijn er observaties ingevoerd (en er zullen nog ongeveer 75 bijkomen)! 43 waarnemers hebben in totaal 3056 bezoeken gebracht aan 793 verschillende telpunten. Dit komt overeen met één persoon die 254 dagen lang 12 uur per dag telt! Echt een bijzondere prestatie. Voor de niet-ingewijden, MAS-tellingen vinden plaats tijdens het broedseizoen gedurende 4 telperiodes. Een telling wordt uitgevoerd vanaf een vooraf vastgesteld punt en duurt precies 10 minuten. Elke vogel of elk broedpaar binnen een straal van 300 m wordt ingetekend op een kaart, met een bijbehorende broedcode oplopend van 0 tot en met 5 die aangeeft hoe waarschijnlijk het is dat de vogel daar broedt. Klik voor het achtergronddocument MAS op de foto. Er zijn in totaal waarnemingen van een of meerdere vogels ingevoerd. Hiervan kregen observaties een broedcode van 1 of hoger, wat inhoudt dat dit om mogelijke broedparen ging. Er zijn 165 verschillende soorten ingevoerd waarvan 137 met broedcode 1 of hoger. Naast vogels werden er 15 andere diersoorten geteld, met o.a. 2 keer Das, 1 keer Hermelijn, 351 keer een of meerdere reeën en 1207 keer een of meerdere hazen. Klik voor de handleiding MAS op het kaartje.

11 Pagina 11 Wat natuurlijk altijd leuk is, is om zeldzame of opvallende soorten tegen te komen. De volgende opvallende soorten werden waargenomen (tussenhaakjes staat het aantal waarnemingen): Waterpieper (1), Rode Wouw (1), Krooneend (1), Kraanvogel (1), Kerkuil (1), IJsvogel (1), Houtsnip (1), Geoorde Fuut (1), Geelpootmeeuw (1), Engelse Kwikstaart (1), Dwergmeeuw (1), Witwangstern (2), Visarend (2), Morinelplevier (2), IJsgors (2), Grauwe Klauwier (2), Zwarte Wouw (3), Wielewaal (3), Kwartelkoning (3), Velduil (4), Ooievaar (4), Appelvink (6), Zomertortel (7), Kleine Plevier (7), Boomvalk (7), Beflijster (8), Smelleken (8), Ruigpootbuizerd (11), Paapje (12), Nachtegaal (13), Grote Zilverreiger (13), Slechtvalk (15), Patrijs (37), Blauwe Kiekendief (40), Grauwe Kiekendief (71), Tapuit (145), Kwartel (270), Blauwborst (318). Visarend. Door Mark Zekhuis (Saxifraga) Geoorde fuut en Houtsnip. Door Piet Munsterman (Saxifraga) MAS is natuurlijk niet opgezet om zeldzame soorten in kaart te brengen maar juist om verspreiding en trends van de (nu nog) algemene broedvogelsoorten te achterhalen. Met behulp van deze gegevens kunnen we een schatting maken van het aantal broedparen van de verschillende soorten en ook analyseren hoe de verspreiding afhangt van welke gewassen er in de buurt staan en of aantallen afhangen van de aanwezigheid van natuurmaatregelen zoals winterveldjes en natuurbraak. In onderstaande tabel staan de 15 meest frequent waargenomen soorten, opgesplitst per telronde. Alleen waarnemingen met broedcode > 0 zijn geselecteerd zodat de aantallen een schatting geven van het aantal mogelijke broedparen. Het mooie van MAS is dat er zoveel punten worden geteld waardoor er interessante verspreidingskaarten kunnen worden gemaakt. Een eerste aanzet is te vinden in onderstaande kaarten van de meest talrijke vogels. In de kaarten staan geschatte aantallen broedparen per telpunt. Voor elk punt zijn per ronde het aantal waarnemingen van mogelijke broedparen berekend. De ronde met het hoogste aantal is uiteindelijk als schatting gebruikt. Aantal waarnemingen per ronde van vogels met broedcode >0 van de 15 talrijkste soorten.

12 Pagina 12 Voor verspreidingskaarten van een twintigtal soorten: klik op de onderstaande afbeelding. In de verspreidingskaarten gaat het om het aantal geschatte broedparen per telpunt. Voor elk punt zijn per ronde de maximumaantallen waarnemingen met broedcode >0 berekend. De ronde met het hoogste aantal is als schatting voor het aantal broedparen gebruikt. Op blauwe punten is de soort niet als mogelijke broedvogel waargenomen. Zonder de inzet van alle MAS-vrijwilligers was dit niet zo n succesvol MAS-seizoen geworden. De Werkgroep is jullie hier erg dankbaar voor. Wij zullen proberen om deze gegevens zinvol in te zetten voor een effectief agrarisch natuurbeheer. En we hopen natuurlijk dat jullie volgend jaar weer net zo enthousiast meedoen! Over de aankomst van Edwin Door Raymond Klaassen Satellietzenders hebben ons met de jaren extreem veel geleerd over de trekroutes, stopover-, en overwinteringsgebieden van onze grauwe kiekendieven. Sterker nog, met behulp van satellietzenders hebben we voor de grauwe kiekendief inmiddels heel goed in de gaten waar ze het jaarrond uithangen, en gecombineerd met expedities weten we zelfs vrij goed wat ze daar uitvreten. Er zijn wereldwijd maar heel weinig groepen die dat voor elkaar gekregen hebben, want het vergt nogal wat doorzettingsvermogen om jaarrond de bescherming van een trekvogel ook daadwerkelijk vorm te geven. En dat terwijl een jaarronde aanpak juist cruciaal is om erachter te komen waar de schoen precies wringt. Positiepeilingen van satellietzenders zijn echter te onnauwkeurig om het precieze habitatgebruik tijdens het broedseizoen in kaart te brengen. En dit is iets wat we heel graag willen als werkgroep om erachter te komen waarom de maatregelen (akkerranden, vogelakkers) precies werken, en misschien kunnen we zelfs bijsturen als we het gedrag van de kiekendieven beter begrijpen (lees: betere/efficiëntere maatregelen ontwikkelen). Daarom zijn er vanaf 2009 grauwe kiekendieven uitgerust met de wonder-gpsloggers die zijn ontwikkeld door het team van Willem Bouten en Edwin Baaij ( Deze loggers staan tijdens de trek en in de winter natuurlijk niet uit, maar blijven data verzamelen op een lagere frequentie. Als een vogel het voorjaar erop terugkeert worden deze data uitgelezen en kunnen we ons vergapen aan trekroutes van GPS kwaliteit. Interessant genoeg levert het nauwkeuriger registreren van trekroutes toch altijd weer verrassingen op, neem bijvoorbeeld de aankomst van logger-man Edwin (één van de old-guys uit 2009, vernoemd naar GPS-systeem ontwikkelaar Edwin Baaij van de UvA, Amsterdam). André Eijkenaar Edwin, juni 2011

13 Pagina 13 Klik op de afbeelding voor een grotere weergave. Edwin, ligt prachtig op schema om begin mei aan te komen in zijn Oost Groningse broedgebied; op Koninginnedag wordt hij s ochtends gepeild net ten zuiden van Utrecht. Rond 14:00 uur heeft hij Zwolle bereikt, nog een paar uur vliegen en hij is thuis. We denken dat een vroege aankomst belangrijk is voor het individu omdat er concurrentie is om goede broedplekken en goede partners. Maar Edwin blijkt verrassend genoeg hele andere plannen te hebben. Om 15:00 landt ie op grasland precies ten noordwesten van Zwolle, om na 50 minuten, heel verrassend, om te keren, waarbij een zuidwestelijke koers gevolgd wordt. Hij passeert de Noord Veluwe om uit te komen in het weidevogelgebied van het Eemland, waar hij de nacht doorbrengt. De volgende dag gaat de koers weer noordoostwaarts, wat hem naar Flevoland brengt. Een tweede verrassing is dat hij vervolgens niet doorvliegt naar Groningen, maar een week in Flevoland blijft hangen. Hierbij bezoekt hij het ons zeer bekende Flevolandse bolwerk nabij Biddinghuizen. Interessant genoeg hangt hij ook een tijdje rond in de zuidwesthoek van de polder, waar we in 2011 een heel klein vermoeden van een broedpaar hadden. Het is in ieder geval duidelijk dat Edwin andere grauwe kiekendieven is tegengekomen in Flevoland, hij wijst ons als ware de broedgebieden aan. André Eijkenaar

14 Pagina 14 Klik op de afbeelding voor een grotere weergave. Pas op 8 mei verlaat Edwin Flevoland om op dezelfde dag in Oost Groningen aan te komen. Hierbij vliegt hij linea recta naar zijn oude broedkolonie. Ondertussen blijven wij met veel vragen zitten. Waarom deze plotselinge koerswijziging op Koninginnedag, als je zo dicht bij je doel bent? Werd Edwin door een mooie vrouw opgepikt bij Zwolle, die hem de weg naar Flevoland heeft gewezen? Of kende Edwin het bolwerk Flevoland al, misschien komt hij daar zelfs wel vandaan? Was Edwin van plan dit jaar te broeden in Flevoland, en waarom besluit hij uiteindelijk toch om verder te vliegen naar Groningen? Het moge duidelijk zijn dat de nauwkeurige GPS registraties ons nog heel veel nieuws gaat leren, ook over de trek van grauwe kiekendieven. Maar ook satellietvogels blijven belangrijk omdat deze ons live informatie verschaffen over hun whereabouts. De combinatie is de kracht! Note van de redactie: voor wie de route van Edwin in detail wil bekijken en Google Earth op haar/zijn computer heeft geïnstalleerd, klik op het fotootje van Edwin. André Eijkenaar

15 Pagina 15 Het kiekenseizoen in vogelvlucht Door Madeleine Postma Een greep uit allerlei wetenswaardigheden over het kiekenseizoen april De eerste grauwe kiekendieven worden half april in Nederland waargenomen. Op 26 april eerste melding van een Nederlandse grauwe kiek met gekleurde vleugelmerken (wingtags), in Slovenië. Zij broedt later in het seizoen in de omgeving Krummhörn, Noord-Duitsland. mei Weer een mijlpaal in het kiekendiefonderzoek: er wordt voor het eerst in Nederland een mannetje Bruine kiekendief van een GPSlogger voorzien. Wij noemen hem William. Van de zeven satellietkieken die in 2011 op trek naar het Zuiden gingen kwamen er drie terug (2x Duitsland, 1x Denemarken), dat waren de vrouwtjes Hanna-Luise, Tineke en Mathilda. Van de acht loggervogels die in 2011 naar het Zuiden zijn gegaan keerden er vier terug naar Oost-Groningen. André Eijkenaar, mei 2012 Pieter is terug! Aan het eind van deze maand worden drie mannetjes grauwe kiekendief gevangen en met GPSloggers uitgerust.

16 Pagina 16 juni Start van de slaapplaatstellingen, twee keer per week. Op 11 juni wordt het eerste nest beschermd, deze ligt in hooiland en heeft bescherming nodig tegen het platliggende gras. Voor het eerst wordt er een nest van blauwe kiekendieven beschermd met een ronde kooi van nertsengaas, net zoals bij grauwe kiekendieven wordt gebruikt. De maand wordt afgesloten met het vangen van een paartje grauwe kiekendieven in Denemarken beide krijgen een satellietzender, ze worden Lea en Pierre genoemd. De maand wordt afgesloten met het vangen van een paartje grauwe kiekendieven in Denemarken die beide een satellietzender krijgen, Lea en Pierre. juli Deze maand begint bijzonder want voor het eerst worden in Nederland blauwe kiekendieven uitgerust met GPS-loggers. Halverwege juli worden nog eens 5 grauwekiekdames gevangen en losgelaten met een GPS-logger op hun rug. Als eerste worden op 9 juli de drie jongen van het paartje blauwe kiekendieven geringd. Voor het eerst krijgen jongen van de blauwe kiek ook wingtags. Dezelfde dag wordt bij de Proefboerderij in de Kollumerwaard (FRL) ook de eerste drie jonge grauwe kieken geringd. Op 18 juli wordt de laatste nestbescherming geplaatst in een wintertarweperceel. Harold van der Meer Vrouwtje Blauw gaat met prooi naar haar jongen in het beschermde nest Tussendoor vangt een team van de WGK twee grauwe kieken in Sachsen-Anhalt om ze met een satellietzender uit te rusten, Astrid en Harald. Op het nest van loggervogel Pieter wordt op 29 juli het laatste grauwekiekjong van dit seizoen geringd. augustus Als laatste kiekjong wordt een bruine kiekendief geringd tijdens de oogst van het nestperceel en op een veilige plaats uitgezet. Het satellietzendermannetje Pierre uit Denemarken wordt vlakbij Nieuw Scheemda gezien in de omgeving van een bekende kiekenslaapplaats. Henning Hjeldberg Mannetje Pierre tijdens het aanbrengen van een satellietzender

17 Pagina 17 september De laatste slaapplaatstelling wordt op 6 september gehouden. Op 17 september laatste melding van een Nederlandse wingtagvogel, een jong vrouwtje van oktober Het blauwe kiekvrouwtje met logger wordt nog steeds in de omgeving van Scheemda waargenomen. Afsluitend: In Nederland staat de teller op 42 broedparen van de grauwe kiekendief, eenderde minder dan in het topjaar 2011 (63). Er vlogen 49 jongen uit, daarmee komen we ook op een lager broedsucces dan in het voorgaande jaar. Verklaringen hiervoor moeten we zoeken in de zware tijden gedurende de wintermaanden en tijdens de trek, en in het beduidend lagere aanbod van veldmuizen in het broedseizoen. In Flevoland deden de grauwe kieken het boven verwachting goed met vijf broedparen met in ieder geval tien uitvlogen jongen. In Flevoland broedde dit jaar het enige paartje dat vier jongen grootbracht. In Oost-Groningen zijn vijf jonge blauwe kiekendieven uitgevlogen. In totaal werden zestien kiekendieven in Nederland van een logger voorzien. Deze vogels verzamelden samen met de vier loggermannetjes van 2011 rond een miljoen datapunten! Alle verzamelde GPS-data in 2012 van de drie soorten kiekendieven. Klik op de afbeelding voor een grotere weergave.

18 Pagina 18 Dit jaar hebben we 134 waarnemingen van wingtagvogels genoteerd. Het gaat hier om 40 verschillende vogels waarvan 38 door de WGK gemerkte grauwe kieken en twee met een voor ons nog onbekende herkomst. Er valt nog veel meer over het broedseizoen te melden, maar dat kunnen jullie later dit jaar nalezen in het Jaarverslag Wat rest? Het bedanken van alle vrijwilligers, boeren en de Groenvoederdrogerij BV Oldambt voor alle hulp, medewerking en samenwerking. Bedankt! Het GPS-loggeronderzoek wordt mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van: Paul van Hoorn Fonds Bruinvis Meijer Fonds Robert Persman Fonds Barbara Eveline Keuning Fonds Veertig verschillende terugmeldingen van wingtagvogels in 2012!

19 Pagina 19 Van alles wat Braakballen pluizen Op 20 en 24 oktober hebben we in Haren en Zeewolde braakballen geplozen. We mochten ons verheugen op een zeer goede opkomst van mensen die hun eerste stappen hebben gezet op het pad van prooionderzoek en van mensen die ieder jaar trouw een vachtje, botje en veertje bijdragen. Bedankt! Er werden verschillende interessante prooiresten gedetermineerd: boerenzwaluw, huiszwaluw, jonge holeduif, zwartkop, egel, paapje enz. Inmiddels zijn er rond de 650 braakballen en plukresten bekeken. Maar we zijn nog niet klaar. Er liggen nog aardig wat enveloppen met verzamelde braakballen daarvoor plannen we nog een pluisavond in de provincie Groningen. Sjoerd Sipma Sjoerd Sipma Twee van de bijzondere prooiresten : jonge egel en paapje Agenda 15 november: Lezing in Hoogeveen Op uitnodiging van de Vogelwerkgroep Hoogeveen verzorgt Ben Koks op 15 november een lezing over kiekendieven het jaarrond en van het Oldambt tot aan de Sahel. Tijd: 20:00 Plaats: Herman Bavinckhuis, Stoekeplein 4, Hoogeveen Kosten: 3,50 Iedereen is van harte welkom maar opgave vooraf is verplicht Klik hier voor het opgaveformulier 24 november: Lezingen op de Landelijke Dag van Sovon Onze medewerkers Henk Jan Ottens en Raymond Klaassen verzorgen op zaterdag 24 november 2012 allebei een lezing op de Landelijke Dag van Sovon, te Nijmegen. Onderwerp: Geologgers onthullen trekwegen en overwinteringsgebieden van Nederlandse boerenzwaluwen. Door Raymond Klaassen. Tijd: 14:30 Plaats: Zeiss zaal Onderwerp: Met alleen inzet akkerrandbeheer komen veldleeuweriken niet verder. Door Henk Jan Ottens. Tijd: 15:30 Plaats: Dutch Bird Fair zaal