Bemestingsproef digestaat op veen
|
|
- David van den Velde
- 5 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Bemestingsproef digestaat op veen Het vaststellen van de N-werking van onvergiste en vergiste mest en varianten van de vergiste mest via een veldproef op veengrond bij Kennis Transfer Centrum (KTC) te Zegveld K.M. van Houwelingen Kennis Trasfer Centrum (KTC) T.J.A. Gies Wageningen Environmental Research (Alterra)
2 Een klimaatneutrale HEINEKEN brouwerij in een klimaatneutrale keten, een duurzame economie, een aangename leefomgeving en kennis ontwikkelen voor een klimaatneutrale maatschappij. Dat zijn de ambities waarvoor Groene Cirkels zich inzet. Dat doet zij door de natuur als uitgangspunt te nemen en programma s te realiseren rond de onderwerpen energie, water, grondstoffen, mobiliteit en leefomgeving. Het initiatief Groene Cirkels, opgericht door multinational HEINEKEN, provincie Zuid-Holland en kennispartner Wageningen Environmental Research, wil graag de voor deze ambities benodigde partijen aan zich binden en een voorbeeld van wereldklasse zijn. ENERGIE WATER GRONDSTOFFEN MOBILITEIT LEEFOMGEVING
3 Bemestingsproef digestaat op veen Het vaststellen van de N-werking van onvergiste en vergiste mest en varianten van de vergiste mest via een veldproef op veengrond bij Kennis Transfer Centrum (KTC) te Zegveld K.M. van Houwelingen 1 en T.J.A. Gies 2 1 Kennis Transfer Centrum (KTC) 2 Wageningen Environmental Research (Alterra) Dit onderzoek is uitgevoerd door Veenweiden Innovatie Centrum (VIC Zegveld) en Wageningen Environmental Research (Alterra, in opdracht van en gefinancierd door Provincie Zuid-Holland, Heineken bv en het ministerie van Economische Zaken (KB ALT-2)). Wageningen Environmental Research Wageningen, april 2017 Rapport 2804 ISSN
4 Houwelingen, K.M. van en T.J.A. Gies, Bemestingsproef digestaat op veen; Het vaststellen van de N-werking van onvergiste en vergiste mest en varianten van de vergiste mest via een veldproef op veengrond bij Kennis Transfer Centrum (KTC) te Zegveld. Wageningen, Wageningen Environmental Research, Rapport blz.; 2 fig.; 8 tab.; 2 ref. Vergisting van mest en een verdere verwerking van digestaat naar mineralenconcentraten kan een sleutelrol spelen in het verwezenlijken van een aantal ambities van Groene Cirkels. Het levert biogas voor de brouwerij van HEINEKEN en het draagt bij aan het verminderen van kunstmestgebruik. Momenteel worden vergisting en toepassing van digestaat in Zoeterwoude en omgeving nog weinig toegepast. Daar zijn nog wel wat hobbels te nemen, wil deze sleutelrol in deze regio echt verzilverd worden. Ondanks de economisch weinig perspectiefvolle verwachtingen rond de vergisting van mest blijft mestvergisting wel in de belangstelling staan van veehouders. Een 1-jaarse veldproef op veen bij Kennis Transfer Centrum (KTC) te Zegveld laat zien dat digestaat verhoudingsgewijs meer minerale stikstof bevat dan onbewerkte dierlijke mest, dat eerder vrijkomt voor de plant, zoals ook bij kunstmest gebeurt. Daarmee zijn de resultaten in lijn met eerdere bevindingen uit een literatuurstudie. Trefwoorden: Drijfmest, digestaat, veldproef, bemesting, veenweiden Dit rapport is gratis te downloaden van of op (ga naar Wageningen Environmental Research in de grijze balk onderaan). Wageningen Environmental Research verstrekt geen gedrukte exemplaren van rapporten Wageningen Environmental Research (instituut binnen de rechtspersoon Stichting Wageningen Research), Postbus 47, 6700 AA Wageningen, T , E info.alterra@wur.nl, Wageningen Environmental Research is onderdeel van Wageningen University & Research. Overname, verveelvoudiging of openbaarmaking van deze uitgave is toegestaan mits met duidelijke bronvermelding. Overname, verveelvoudiging of openbaarmaking is niet toegestaan voor commerciële doeleinden en/of geldelijk gewin. Overname, verveelvoudiging of openbaarmaking is niet toegestaan voor die gedeelten van deze uitgave waarvan duidelijk is dat de auteursrechten liggen bij derden en/of zijn voorbehouden. Wageningen Environmental Research aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend uit het gebruik van de resultaten van dit onderzoek of de toepassing van de adviezen. Wageningen Environmental Research Rapport 2804 ISSN
5 Inhoud Samenvatting 5 1 Inleiding Achtergrond Probleem- en doelstelling Proefopzet 8 2 Werkwijze en resultaten Locatie Bemesting met organische mest Opbrengstgegevens Meeropbrengst stikstof 13 3 Conclusies en discussie Conclusies Discussie 14 Literatuur 16
6
7 Samenvatting Digestaat kan een sleutelrol in Groene Cirkels vervullen Vergisting van mest en een verdere verwerking van digestaat naar mineralenconcentraten kunnen een sleutelrol spelen in het verwezenlijken van een aantal ambities van Groene Cirkels. Het kan in potentie biogas leveren voor de brouwerij van HEINEKEN en draagt bij aan het verminderen van kunstmestgebruik. Momenteel wordt vergisting van mest en toepassing van digestaat in Zoeterwoude en omgeving nog weinig toegepast. Er zijn nog wel wat hobbels te nemen wil de beoogde sleutelrol in deze regio echt verzilverd worden. Dat heeft met name te maken met de economisch weinig perspectiefvolle verwachtingen rond de vergisting van mest. Met een recent landelijk initiatief van Coöperatie Jumpstart wordt wel actie ondernomen om groene energiewinning uit mest rendabel te maken in de melkveehouderij. Daarnaast is de vraag of het economisch perspectief nog kan groeien als digestaat, voortkomend uit monovergisters, een dermate behandeling heeft ondergaan dat de benutbaarheid van de mineralen in de mest is toegenomen en mogelijk minder kunstmestgebruik nodig is. Blijkt dit daadwerkelijk zo te zijn, dan kunnen er in potentie ook mogelijkheden zijn om kosten voor kunstmest te besparen of digestaat beter te verwaarden. Bemestingsproef In een eenjarige veldproef bij Kennis Transfer Centrum (KTC) te Zegveld is de bemestende waarde (de N-werking) van onvergiste en vergiste mest en varianten van de vergiste mest op veengrond onderzocht. Doel van deze proef is om hiermee meer kennis te vergaren ten aanzien van het gebruik van digestaat. De veldproef is op een van de percelen van KTC Zegveld aangelegd, vergelijkbaar met de proefopzet van Kennistransfercentrum De Marke (zandgrond) Hengelo Gld) en melkveebedrijf Den Eelder (kleigrond) in Well. In verschillende proefvakken zijn verschillende behandelingen uitgevoerd. Naast kunstmest, dierlijke mest en digestaat is ook digestaat verdund met water toegepast. Een niet bemest proefvak diende als referentie. De mestsoorten komt van De Marke (digestaat uit monovergister rundveemest) en van Coöperatie KTC Zegveld (drijfmest rundvee). De proef heeft in 2016 plaatsgevonden. Resultaat De eerder uitgevoerde literatuurstudie (Rietra et al. 2015) concludeerde dat digestaat bij monovergisting (enkel vergisting van dierlijke mest) enigszins afwijkt van dierlijke mest, doordat door vergisting de gemakkelijk afbreekbare organische stof wordt afgebroken en een deel van de organische stikstof wordt omgezet in direct voor het gewas beschikbare ammoniumstikstof. De resultaten van de 1-jaarse bemestingsproef bij KTC Zegveld ondersteunen deze conclusie. De technische resultaten: Bij toepassing van digestaat op veenweidegronden blijkt de ruwvoeropbrengst het hoogst te zijn voor het perceel waar bemest was met digestaat dat was aangelengd met water. De opbrengst lag 0,3 ton droge stof per hectare hoger dan bij de bemesting met onbewerkte drijfmest, dit verschil is echter niet significant. Bij de stikstof die opgenomen is door het gewas (N-recovery) zijn duidelijke verschillen waarneembaar: van 26 en 15% bij een lage en hoge dosering van drijfmest naar resp. 27 en 25% bij digestaat en resp. 55 en 52% bij verdunde digestaat. De N-recovery van het verdunde digestaat is in dit onderzoek vergelijkbaar met de N-recovery van kunstmest (resp. 53 en 58%). Discussie Digestaat is nog geen kunstmestvervanger, ook al heeft het meer minerale stikstof dat eerder beschikbaar komt voor de plant. Het zou wel kunnen betekenen dat er minder kunstmest gebruikt hoeft te worden bij toepassing van digestaat in vergelijking met toepassing van drijfmest. Voor vervolgonderzoek zou gekeken kunnen worden in hoeverre dit in het bemestingsplan van een melkveehouder kan worden toegepast zonder teruggang in opbrengst ruwvoer. Wageningen Environmental Research Rapport
8 In dit onderzoek is niet gekeken naar de effecten van de runderdrijfmest en het (verdunde) digestaat op de bodemvruchtbaarheid. De eerdere literatuurstudie constateerde dat digestaat minder organische stof heeft dan drijfmest. De mestmonsters in deze proef laten dat ook zien. Gezien de humusrijke veengrond is echter niet te verwachten dat het aandeel organische stof van de bodem snel terugloopt. Voor de afweging om binnen Groene Cirkels meer onderzoek te doen naar werking en toepassing van digestaat dient rekening gehouden te worden met de context waarin de melkveehouderij zich momenteel bevindt. Concreet betekent dit dat het van belang is dat er bij de melkveehouderij voldoende urgentie bestaat, het financieel en technisch rendement aantrekkelijk is en investeringsvermogen aanwezig dient te zijn om monovergisting binnen de melkveehouderij verder te ontwikkelen. 6 Wageningen Environmental Research Rapport 2804
9 1 Inleiding 1.1 Achtergrond Een klimaatneutrale HEINEKEN-brouwerij, een duurzame economie én een aangename leefomgeving in de regio Zoeterwoude. Dat zijn de ambities van het initiatief Groene Cirkels ( Om een duurzame regio te creëren, moet er op meerdere terreinen tegelijk gewerkt worden. Groene Cirkels kiest voor de strategie klein beginnen, groot eindigen. De natuur wordt steeds als uitgangspunt genomen. Het partnerschap concentreert zich op vijf thema s: 1. Stimuleren van duurzame energie en reductie van broeikasgasemissies 2. Verzekeren van voldoende en goed water 3. Sluiten van grondstofkringlopen 4. Verduurzamen mobiliteit en logistiek 5. Verbeteren van de leefomgeving en versterken van biodiversiteit Dit rapport sluit aan bij thema s 1 en 3. De HEINEKEN-brouwerij in Zoeterwoude wil klimaatneutraal worden door gebruik te maken van duurzame energie. Binnen het Partnership Groene Cirkels wordt onderzocht of het mogelijk is om de HEINEKEN-brouwerij in Zoeterwoude te voorzien van lokaal geproduceerd biogas uit mest van in de regio gelegen rundveehouderijen. Naast het voordeel van groene energie kan dit leiden tot het beter sluiten van de kringlopen van koolstof en nutriënten in het gebied, waardoor er bespaard kan worden op het gebruik van kunstmest in de landbouw. Bij vergisting van dierlijke mest voor biogasproductie komt er digestaat vrij, dat direct toegepast kan worden als (dierlijke) meststof. In 2015 heeft Wageningen Environmental Research (Alterra) een literatuurstudie uitgevoerd naar de toepasbaarheid en effecten van bemesting met digestaat. Rietra et al. (2015) concluderen dat digestaat bij monovergisting (enkel vergisting van dierlijke mest) als meststof sterk vergelijkbaar is met onbehandelde dierlijke mest. Digestaat wijkt wel enigszins van dierlijke mest af doordat bij vergisting de gemakkelijk afbreekbare organische stof wordt afgebroken en een deel van de organische stikstof wordt omgezet in direct voor het gewas beschikbare ammoniumstikstof Probleem- en doelstelling Vergisting van mest en een verdere verwerking van digestaat naar mineralenconcentraten kan een sleutelrol spelen in het verwezenlijken van een aantal ambities van Groene Cirkels. Het kan in potentie biogas voor de brouwerij van HEINEKEN leveren en draagt bij aan het verminderen van kunstmestgebruik. Momenteel worden vergisting en toepassing van digestaat in Zoeterwoude en omgeving nog weinig toegepast. Er zijn nog wel wat hobbels te nemen wil de beoogde sleutelrol in deze regio echt verzilverd worden. Dat heeft met name te maken met de economisch weinig perspectiefvolle verwachtingen rond de vergisting van mest. Daar wordt aan gewerkt. Recent is Coöperatie Jumpstart opgericht, wat staat voor het rendabel winnen van groene energie uit mest. Door samen te werken, is het voor melkveehouders aantrekkelijker een eigen monomestvergister op het bedrijf te exploiteren, groene energie te produceren en de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. 1 Indien er naast monovergisting ook andere substraten worden toegevoegd om met name de energieproductie te verhogen, is de samenstelling van digestaat ook afhankelijk van de samenstelling van deze substraten. Wageningen Environmental Research Rapport
10 Daarnaast is de verwachting dat digestaat voortkomend uit monovergisters een dermate behandeling heeft ondergaan dat de benutbaarheid van de mineralen in de mest is toegenomen en mogelijk minder kunstmestgebruik nodig is. Blijkt dit daadwerkelijk zo te zijn, dan kan dit bijdragen aan een beter economische perspectief voor mestvergisting. Het doel van de praktijkproef bij Kennis Transfer Centrum (KTC) te Zegveld is het vaststellen van de bemestende waarde (de N-werking) van onvergiste en vergiste mest en varianten van de vergiste mest via een veldproef op veengrond. Doel is om hiermee meer kennis te vergaren ten aanzien van het gebruik van digestaat. Bijkomend voordeel is om op deze manier boeren in de omgeving te interesseren voor mestvergisting en gebruik van digestaat als meststof. 1.3 Proefopzet De veldproef is op een van de percelen van KTC Zegveld aangelegd, vergelijkbaar met de proefopzet van Kennistransfercentrum de Marke (zandgrond) Hengelo Gld) en melkveebedrijf Den Eelder (kleigrond) in Well (zie netwerk Microvergisters in praktijk; De verwachting is namelijk dat de grondsoort een grote invloed heeft op de benutting van vrijkomende mineralen uit de mest. De mestsoorten komt van De Marke (digestaat uit monovergister rundveemest) en van Coöperatie KTC Zegveld (drijfmest rundvee). De proef heeft in 2016 plaatsgevonden. In onderstaand schema (Figuur 1) staan de behandelingen die zullen worden uitgevoerd. Naast kunstmest, dierlijke mest en digestaat is ook digestaat verdund met water toegepast. In 2014 is er een oriënterende mestbenuttingsveldproef uitgevoerd, waarbij na de 2 e snede eenmalig drijfmest is aangewend met twee verschillende verdunningen, zonder aanvulling van kunstmest-n. Verdunde mest met een verdunning van 1 deel mest : 0,5 deel water en 1 deel mest : 1 deel water leidde tot verhoogde opbrengsten ten opzichte van onverdunde mest van resp. 7-12% en 20-25% (Van Schooten et al. 2015). Om te toetsen of een vergelijkbaar effect optreedt bij digestaat, is deze behandeling aan deze proef toegevoegd. In dit onderzoek zijn in totaal 9 objecten opgenomen, dit zijn: Object A blanco, geen bemesting Object B Kunstmest, 27 kgn/ha Object C Kunstmest, 45 kgn/ha Object D Drijfmest, 15 m 3 /ha Object E Drijfmest, 25 m 3 /ha Object F Digestaat, 15 m 3 /ha Object G Digestaat, 25 m 3 /ha Object H Digestaat verdund 1:1, 30m 3 /ha Object I Digestaat verdund 1:1, 50m 3 /ha 8 Wageningen Environmental Research Rapport 2804
11 Elk object bestaat uit 4 herhalingen; in onderstaand schema is de indeling van het proefveld te zien B 18 D G 17 C I 16 E D 15 H F 14 B A 13 F H 12 I E 11 A C 10 G A 9 D C 8 F I 7 E G 6 G B 5 H H 4 B D 3 A E 2 I F 1 C 2.6 A blanco B KAS laag C KAS hoog D Drijfmest 15 m3 E Drijfmest 25 m3 F Digestaat 15 m3 G Digestaat 25 m3 H Digestaat, verdund 1:1 30 m3 boerderij I Digestaat, verdund 1:1 50 m3 Figuur 1 Indeling proefveld. De proef is aangelegd op een homogeen grasperceel met een graszode die minimaal 2 jaar oud. Er is voldoende afstand gehouden van wendakkers en perceelranden. De breedte van de afzonderlijke velden is niet overal gelijk, de velden die organische mest hebben ontvangen zijn 5.20 meter breed, gelijk aan de werkbreedte van de mesttank. De overige velden zijn 2.60 meter breed. Zowel de drijfmest als het digestaat is afkomstig van een bedrijf met een vergister (De Marke, Hengelo). Van beide partijen is middels een aantal kuubskisten een kleine hoeveelheid vervoerd naar het KTC te Zegveld. Door toevoeging van water is het verdunde digestaat gemaakt. Omdat op veengronden de stikstofmineralisatie bij de oogst van de 2 e snede een zeer belangrijke rol gaat spelen is het niet zinvol ook van deze sneden een proefoogst te doen. Om de N-werking te kunnen vaststellen, wordt er in elk proef ook een onbemest veldje en een met kunstmest bemest veldje aangelegd. Wageningen Environmental Research Rapport
12 2 Werkwijze en resultaten 2.1 Locatie Het onderzoek bestond uit een veldproeven op een perceel grasland KTC Zegveld ( N, O). Voorafgaand aan de proef is er een grondmonster genomen. De analyseresultaten staan in Tabel 1. Deze grond kan duidelijk getypeerd worden als veengrond met een hoog organische stofgehalte (43%). Tabel 1 Bodemanalyses (laag 0-10 cm). Zegveld Organische stof (%) 43.3 ph 5.2 klei (%) 24 NLV (kg N/ha) 250 P-AL (mg P2O5/100 g) 34 K-bodemvoorraad (mg K/kg) 239 Mg beschikbaar (mg MG/kg) Bemesting met organische mest Door het natte en koude voorjaar in 2016 is de mest later aangewend dan aanvankelijk de bedoeling was. Op 24 maart 2016 zijn de verschillende meststoffen aangewend. De dosering is middels wegen over een weegbrug exact vastgesteld. Ook is de gegeven hoeveelheid N berekend. In Tabel 3 zijn de geplande en de werkelijk gegeven hoeveelheden weergegeven. Over het algemeen is het goed gelukt om de juiste dosering uit te rijden, bij het verdunde digestaat is wat extra terechtgekomen. In Tabel 2 wordt de samenstelling van de partijen organische mest weergegeven. Tabel 2 Samenstelling van de gebruikte mestsoorten (gram/kilo mest). datum partij ds ras os N C/N N-NH 3 N-org P P 2 O 5 K K 2 O Mg MgO Na Na 2 O 24-mrt Drijfmest mrt Digestaat mrt Digestaat verdund 1: <.4 <.7 <.4 <.6 (ds: droge stof, ras: anorganische gedeelte van organische stof, os: organische stof) Uit deze analyses blijkt dat de drijfmest en het (onverdunde) digestaat een vergelijkbare hoeveelheid N bevatten en dat het N-gehalte van de verdunde digestaat duidelijk lager uitvalt dan je op basis van de verdunning zou verwachten, met name de N-org is beduidend lager. Dit geldt overigens ook voor het P-gehalte. Een duidelijk oorzaak hiervoor is niet aan te wijzen. De droge stof, ruwe as en organische stofgehalten zitten overigens wel in de lijn der verwachting. (Zie Tabel 3). 10 Wageningen Environmental Research Rapport 2804
13 Tabel 3 Geplande en werkelijke hoeveelheid gegeven bemesting (incl. berekening N-gift in kg/ha). geplande gift werkelijk gift N-gehalte N-totaal Object Behandeling Kg KAS/ha m 3 /ha kg/ha m 3 /ha % %% (kgn/ha) A Geen mest B KM laag C KM hoog D DM laag E DM hoog F Digestaat laag G Digestaat hoog H Digestaat verdund laag I Digestaat verdund hoog Opbrengstgegevens Tijdens de oogst is er met een proefveldmaaimachine (Haldrup) een strook van 1.50 x ca. 9 meter uitgemaaid. Na het maaien van de stroken werd de exacte lengte per strook gemeten. De stroken werden in het midden van de werkgang van bemestingsmachines uitgemaaid. Om het aandeel spooroppervlakte in de maaistrook zo klein mogelijk en steeds gelijk te houden, werd direct na aanwenden van de mest per veldje het midden tussen de spoorbreedte gemarkeerd met behulp van een piket. Uit elke strook is een vers grasmonster genomen en gedroogd ter bepaling ds-gehalte en daarna bewaard op KTC Zegveld. Na afloop van de proef zijn alle gedroogde monsters opgestuurd naar Eurofins Agro (BLGG) voor aanvullende analyse op ruw as en N-totaal. Op 9 mei is de 1 e snede geoogst. Om de eventuele nawerking van de gegeven bemesting te kunnen vaststellen, is ook de 2 e snede geoogst, dit is op 7 juni 2016 uitgevoerd. Tussentijds is er geen aanvullende bemesting gegeven. In Tabel 4 zijn de opbrengstgegevens per object van de 1 e en 2 e snede weergegeven. In een separaat Excel-bestand zijn de opbrengsten per veld beschikbaar bij KTC. Tabel 4 Opbrengstgegevens per maaidatum per object. Snede Dat_opbr Object Behandeling Gem Opbrengst (kg) Gem Opp (m 2 ) Gem Dsperc (%) Gem DsOpbr (kgds/ha) Gem Ruw_as (gr/kg) GemNtotaal (gr/kg) Gem N_opbr (kgn/ha) 1 09-mei-16 A Geen mest mei-16 B KM laag mei-16 C KM hoog mei-16 D DM laag mei-16 E DM hoog mei-16 F Digestaat laag mei-16 G Digestaat hoog mei-16 H Digestaat verdund laag mei-16 I Digestaat verdund hoog jun-16 A Geen mest jun-16 B KM laag jun-16 C KM hoog jun-16 D DM laag jun-16 E DM hoog jun-16 F Digestaat laag jun-16 G Digestaat hoog jun-16 H Digestaat verdund laag jun-16 I Digestaat verdund hoog Wageningen Environmental Research Rapport
14 In Figuur 2 is de opbrengst van droge stof (kgds/ha) en stikstof (N-opbr/ha) visueel weergegeven in grafiekvorm DS-opbrengst (kgds/ha) N-opbrengst (kgn/ha) Figuur 2 Grafische weergave opbrengst droge stof (ds) en stikstof (N). De resultaten van de 1 e en 2 e snede en van het totaal van 1 e +2 e snede zijn met behulp van Genstat statistisch geanalyseerd. In Tabel 5, 6 en 7 staan de resultaten daarvan weergegeven. Tabel 5 Significantie bij de 1 e snede. Object Behandeling Snede1 Ds-opbrengst (kgds/ha) N-totaal (grn/kgds) N-opbrengst (kgn/ha) A Geen mest 2884 a a 64.8 a B KM laag 3212 abc a 76.8 abc C KM hoog 3583 cd c 95.7 d D DM laag 3028 ab a 71.3 abc E DM hoog 3207 abc ab 78.5 bc F Digestaat laag 3018 ab a 70.0 ab G Digestaat hoog 3398 bcd ab 83.4 cd H Digestaat verdund laag 3383 bcd a 80.8 bc I Digestaat verdund hoog 3667 d bc 96.6 d Tabel 6 Significantie bij de 2 e snede. Object Behandeling Snede2 Ds-opbrengst (kgds/ha) N-totaal (grn/ha) N-opbrengst (kgn/ha) A Geen mest 2218 abc a 54.7 ab B KM laag 2196 abc a 57.1 abc C KM hoog 1997 a a 50.0 a D DM laag 2444 cd a 62.8 bc E DM hoog 2296 bcd a 56.6 abc F Digestaat laag 2536 d a 63.4 c G Digestaat hoog 2269 bc a 59.1 bc H Digestaat verdund laag 2363 bcd a 57.6 abc I Digestaat verdund hoog 2148 ab a 56.5 abc 12 Wageningen Environmental Research Rapport 2804
15 Tabel 7 Significantie bij totaal 1 e en 2 e snede. Object Behandeling Totaal Ds-opbrengst (kgds/ha) N-totaal (grn/ha) N-opbrengst (kgn/ha) A Geen mest 5102 a a a B KM laag 5408 ab ab ab C KM hoog 5579 ab cd bc D DM laag 5472 ab abc ab E DM hoog 5503 ab abc ab F Digestaat laag 5554 ab ab ab G Digestaat hoog 5667 b bcd bc H Digestaat verdund laag 5746 b ab bc I Digestaat verdund hoog 5815 b d c Toelichting bij Tabel 5, 6 en 7. Verschillende letters achter de waarden in een rij geven significante verschillen weer (p<0.05). Bij gelijke letters is er geen significant verschil. Zo is af te lezen dat bij de DS-opbrengsten van het totaal van de 1 e en 2 e snede alleen behandeling A (geen mest) significant verschillend is met behandeling G (digestaat hoge dosering), H (digestaat verdund lage dosering) en I (digestaat verdund hoge dosering). Bij N-opbrengst van het totaal van de 1 e en 2 e snede is ook de behandeling C (Kunstmest hoge dosering) significant hoger dan benadeling A (geen mest) en is behandeling I (digestaat verdund hoge dosering) significant hoger dan bijv. behandeling E (drijfmest hoge dosering). 2.4 Meeropbrengst stikstof Door de meeropbrengst van de geoogste N t.o.v. behandeling A (geen mest) te vergelijken met de werkelijk gegeven hoeveelheid N uit kunstmest en drijfmest is het mogelijk om de N-recovery te berekenen. De N-recovery laat zien hoeveel van de N die met de bemesting is gegeven, geoogst is met het gewas. In Tabel 8 is dat voor de objecten B t/m I uitgevoerd. Tabel 8 Meeropbrengst van de N t.o.v. behandeling A (geen mest). Object Behandeling Meeropbr. N N-gift N-recovery t.o.v. object A (N-totaal) B KM laag % C KM hoog % D DM laag % E DM hoog % F Digestaat laag % G Digestaat hoog % H Digestaat verdund laag % I Digestaat verdund hoog % De N-recovery van de behandelingen met kunstmest zijn relatief laag. Blijkbaar is, mede door de mineralisatie van de bodem, de gegeven N uit de kunstmest niet volledig benut. De N-recovery van het verdunde digestaat is in deze proef vergelijkbaar met de N uit de gegeven kunstmest. De N-recovery van zowel de drijfmest als van het onverdunde digestaat is globaal de helft daarvan. Dit is mede te verklaren uit de verhouding NH3-N (minerale stikstof) en N-org (organische stikstof). Bij het verdunde digestaat is dit vnl. NH3-N, welke sneller beschikbaar is dan de N-org. Over het algemeen is de N-recovery van de organische mestsoorten bij een hogere dosering lager dan bij de lagere dosering. Wageningen Environmental Research Rapport
16 3 Conclusies en discussie 3.1 Conclusies De eerder uitgevoerde literatuurstudie (Rietra et al. 2015) concludeerde dat digestaat bij monovergisting (enkel vergisting van dierlijke mest) enigszins afwijkt van dierlijke mest, doordat door vergisting de gemakkelijk afbreekbare organische stof wordt afgebroken en een deel van de organische stikstof wordt omgezet in direct voor het gewas beschikbare ammoniumstikstof 2. De resultaten van de 1-jaarse bemestingsproef bij KTC Zegveld ondersteunen deze conclusie. Bij toepassing van digestaat op veenweidegronden blijkt de ruwvoeropbrengst het hoogst te zijn voor het perceel waar bemest was met digestaat dat was aangelengd met water. De opbrengst lag 0,3 ton droge stof per hectare hoger dan bij de bemesting met onbewerkte drijfmest; dit verschil is echter niet significant. Bij de stikstof die opgenomen is door het gewas (N-recovery) zijn duidelijke verschillen waarneembaar, van 26 en 15% bij een lage en hoge dosering van drijfmest naar resp. 27 en 25% bij digestaat en resp. 55 en 52% bij verdunde digestaat. De N-recovery van het verdunde digestaat is in dit onderzoek vergelijkbaar met de N-recovery van kunstmest (resp. 53 en 58%). Hiermee is het in lijn met de conclusie uit de eerder uitgevoerde literatuurstudie dat bij digestaat, doordat tijdens het vergistingsproces organisch gebonden stikstof omgezet wordt in minerale stikstof, verhoudingsgewijs meer minerale stikstof bevat dat eerder vrijkomt voor de plant, zoals ook bij kunstmest gebeurt. 3.2 Discussie Beperkte opzet proeven; geen harde conclusies Door de beperkte opzet van de proef en de korte duur van de proeven zijn er beperkingen aan de toepassing van de resultaten. Hieronder volgt een aantal punten dat voor vervolgonderzoek aandacht verdient: Veengrond heeft van nature een zekere mineralisatie, waarbij o.a. stikstof (N) uit de grond beschikbaar komt voor de grasgroei. Door deze stikstof is de opbrengst van de onbemeste velden verhoogd, en zijn de meeropbrengsten en de N-recovery van de bemeste objecten kleiner in vergelijking met andere grondsoorten. In een evt. vervolgonderzoek kan beter gekozen worden voor een perceel klei-op-veen, de verschillen in meeropbrengst, N-recovery etc. zijn dan beter aan te tonen. Zoals gezegd, heeft veengrond een hoge mineralisatie en om die reden wordt op de veenweidepercelen dan ook gemiddeld minder N-kunstmest toegediend. In het voorjaar, als de mineralisatie nog laag is, wordt er zowel kunst- als organische mest toegediend. Deze combinatie was niet bij dit onderzoek opgenomen. Later in het groeiseizoen wordt vaak óf kunstmest óf organische mest gegeven. In een evt. vervolgonderzoek lijkt het dan ook zinvol om de werking van digestaat (zonder toevoeging van N uit kunstmest) te testen na de eerste snedes in het voorjaar (1 e en 2 e snede). Het voorjaar van 2016 kan getypeerd worden als een nat en pas laat bewerkbaar, gevolgd door een groeizame meimaand en een natte zomer (met een warm en droog najaar, maar dat valt buiten de meetperiode). Door de aanhoudende nattigheid was het niet mogelijk om de 1 e snede te bemesten op het moment dat de grasgroei startte en is pas gegeven op 24 maart. Hierdoor zijn mogelijk de 2 Indien er naast monovergisting ook andere substraten worden toegevoegd om met name de energieproductie te verhogen, is de samenstelling van digestaat ook afhankelijk van de samenstelling van deze substraten. 14 Wageningen Environmental Research Rapport 2804
17 effecten van de gegeven organische mest wat kleiner geworden in vergelijking met bemesting vroeger in het voorjaar. In dit onderzoek is niet gekeken naar de effecten van de runderdrijfmest en het (verdunde) digestaat op de bodemvruchtbaarheid. In eerder onderzoek (Rietra et al. 2015) wordt gesproken over de nadelige effecten van de vergisting op het organische stofgehalte van mest en bodem. In het mestmonster is inderdaad een verlaagd organisch stofgehalte te zien ten opzichte van de drijfmest. Gezien de humusrijke veengrond is niet te verwachten dat het aandeel organische stof van de bodem snel terugloopt. Op andere plaatsen worden ook bemestingsproeven met digestaat uitgevoerd, zoals binnen het praktijknetwerk Microvergisting in de praktijk. Ook daar zijn de eerste resultaten bemoedigend. In de vergelijkingsproef tussen vergiste en onvergiste rundveemest blijkt dat de werking van stikstof van digestaat gemiddeld 23% hoger ligt dan bij onvergiste mest. Door het digestaat aan te lengen met water stijgt de werking zelfs met 40% (zie Bij een eventueel vervolg van de proeven is het belangrijk om aan te bevelen om nauw te gaan samenwerken. Mestvergisting als lonkend perspectief voor de melkveehouders in Zoeterwoude en omgeving? De resultaten van de veldproef bieden perspectief voor toepassing van digestaat op veenweiden. Het is echter nog niet duidelijk of het uiteindelijk kan bijdragen aan een beter economisch perspectief voor mestvergisting in Zoeterwoude en omgeving. Daarvoor dient de veldproef uitgebreid en opgeschaald te worden. Maar dan dienen er momenteel ook voldoende verwachtingen te zijn dat mestvergisting in veenweidegebieden zal gaan spelen. De voordelen van mestvergisting zijn er zeker, maar als de noodzaak er niet is, de investeringen te groot zijn, de rendementen laag blijven en de melkveehouderij met andere knelpunten te maken heeft (zoals fosfaatreductie en grondgebondenheid) is de vraag of er op korte termijn veel initiatief genomen gaat worden om de mest te gaan vergisten binnen de melkveesector. Om een afgewogen keuze te kunnen maken om meer onderzoek te doen naar de werking van digestaat is het van belang dat er ook gekeken wordt naar in hoeverre melkveehouders in de omgeving serieus belangstelling hebben voor mestvergisting. Daarnaast is het van belang om te kijken of de rendementen, zowel technisch als financieel, bij mestvergisting te verbeteren zijn (kijk bijvoorbeeld naar de ervaringen van Jumpstart) en op welke manier digestaat kan worden afgezet (denk bijvoorbeeld aan toepassing in akkerbouw). Wageningen Environmental Research Rapport
18 Literatuur Rietra, R.P.J.J. en T.J.A. Gies, Toepasbaarheid en effecten van bemesting met digestaat; Sluiten van mineralenkringloop in Groene Cirkels. Wageningen, Alterra Wageningen UR (University & Research centre), Alterra-rapport Schooten, H.A. van, K.M. van Houwelingen, J.F.M. Huijsmans, Effect van alternatieve mestaanwendingsmethoden op mestbenutting door het gras-resultaten van twee oriënterende veldproeven. Wageningen, Wageningen UR (University & Research centre) Livestock Research, Livestock Research Rapport Wageningen Environmental Research Rapport 2804
19 Wageningen Environmental Research Rapport
20 Wageningen Environmental Research Postbus AA Wageningen T Wageningen Environmental Research Rapport 2804 ISSN De missie van Wageningen University & Research is To explore the potential of nature to improve the quality of life. Binnen Wageningen University & Research bundelen Wageningen University en gespecialiseerde onderzoeksinstituten van Stichting Wageningen Research hun krachten om bij te dragen aan de oplossing van belangrijke vragen in het domein van gezonde voeding en leefomgeving. Met ongeveer 30 vestigingen, medewerkers en studenten behoort Wageningen University & Research wereldwijd tot de aansprekende kennisinstellingen binnen haar domein. De integrale benadering van de vraagstukken en de samenwerking tussen verschillende disciplines vormen het hart van de unieke Wageningen aanpak.
21 HEINEKEN Nederland contactpersoon Jan Kempers Burgemeester Smeetsweg PH Zoeterwoude jan.kempers@heineken.com telefoon Provincie Zuid-Holland contactpersoon Dustin Schouten Zuid-Hollandplein LP Den Haag dhp.schouten@pzh.nl telefoon Wageningen Environmental Research contactpersoon Eveliene Steingröver Droevendaalsesteeg PB Wageningen eveliene.steingrover@wur.nl telefoon
22 GRONDSTOFFEN Dit rapport hoort bij het Groene Cirkels thema Grondstoffen Bemestingsproef digestaat op veen Het vaststellen van de N-werking van onvergiste en vergiste mest en varianten van de vergiste mest via een veldproef op veengrond bij Kennis Transfer Centrum (KTC) te Zegveld K.M. van Houwelingen en T.J.A. Gies Groene Cirkels rapport 5 Wageningen Environmental Research rapport 2804 ISSN april
Stikstofwerking organische mest
Stikstofwerking organische mest Resultaten bemestingsproeven Praktijknetwerk Microvergisting G.J. Hilhorst (WLR De Marke) A. J. Bos (DLV Advies) Inhoudsopgave Samenvatting... 2 1. Inleiding... 3 2. Proefopzet...
Nadere informatieBEMESTINGSPROEVEN NETWERK MICROVERGISTERS. Albert-Jan Bos Dinsdag 22 november 2016
BEMESTINGSPROEVEN NETWERK MICROVERGISTERS Albert-Jan Bos Dinsdag 22 november 2016 BEMESTINGSPROEVEN NETWERK MICROVERGISTERS Opbrengstproeven De Marke en Den Eelder 2015 en 2016 Meting NH 3 emissie De Marke
Nadere informatie20-4-2015. Enkele resultaten van bemestingsproeven met verdunde en aangezuurde mest. Proefopzet. Proefopzet. Verdunde mest
20-4-2015 Enkele resultaten van bemestingsproeven met verdunde en aangezuurde mest Project alternatieve mest aanwendingsmethoden Emissiemetingen verdunde mest Praktijknetwerk microvergisters 9 april 2015
Nadere informatieAanpak hittestress Harderwijk BIJLAGEN
Aanpak hittestress Harderwijk BIJLAGEN JH Spijker, CMJ Jacobs, G Mol Wageningen Environmental Research Dit onderzoek is uitgevoerd door Wageningen Environmental Research in opdracht van de gemeente Harderwijk
Nadere informatieN-systemen in wintertarwe
N-systemen in wintertarwe Inleiding HLB BV en Proeftuin Zwaagdijk voerden het project N-systemen in wintertarwe uit in opdracht van Productschap Akkerbouw in de periode 2010-2012. Doelstelling van het
Nadere informatieTips voor het uitvoeren van bemestingsproeven
Commissie Bemesting Grasland en Voedergewassen Tips voor het uitvoeren van bemestingsproeven Inleiding De CBGV baseert haar adviezen bij voorkeur op zoveel mogelijk proefresultaten. Resultaten moeten daarbij
Nadere informatieAmmoniakreductie, een zaak van het gehele bedrijf
Ammoniakreductie, een zaak van het gehele bedrijf Pilotveehouder Henk van Dijk Proeftuinadviseur Gerrit de Lange Countus Accountants Proeftuin Natura 2000 Overijssel wordt mede mogelijk gemaakt door: 8
Nadere informatieHet effect van het toepassen van ORGAplus Sierteelt of Hi-Cal op de opbrengst en maatsortering van tulpen op kalkrijke zavelgrond in 2008
Het effect van het toepassen van ORGAplus Sierteelt of Hi-Cal op de opbrengst en maatsortering van tulpen op kalkrijke zavelgrond in 2008 Projectnr. 08-7011ORGAplus Alle rechten voorbehouden. Niets uit
Nadere informatieNotitie Bemestingswaarde van digestaten
1 Notitie Bemestingswaarde van digestaten J.J. Schröder (lid LTO-Commissie Bemesting Grasland en Voedergewassen) Wageningen, 25 oktober 2016 Digestaat is een algemene benaming voor meststoffen afkomstig
Nadere informatieKansen voor mestscheiding
Kansen voor mestscheiding Studiemiddag Inagro 29 maart 2012 Gerjan Hilhorst Livestock Research De Marke Koeien & Kansen is een samenwerkingsverband van 16 melkveehouders, proefbedrijf De Marke, Wageningen
Nadere informatieStrategieën voor graslandbemesting
Strategieën voor graslandbemesting Auteurs An Schellekens Joos Latré In samenwerking met Luc Van Dijck 7/04/2014 www.lcvvzw.be 2 / 8 INHOUDSOPGAVE Inhoudsopgave... 3 Inleiding... 5 Effecten van soort van
Nadere informatieBemestingsonderzoek Grasland voor paarden voor de sloot
Bemestingsonderzoek Grasland voor paarden voor de sloot Uw klantnummer: 5001382 Postbus 170 NL- 6700 AD Wageningen T +31 (0)88 876 1010 E klantenservice@blgg.agroxpertus.com I blgg.agroxpertus.nl T monstername:
Nadere informatieLysimeters Castricum. Waarnemingen neutronensonde. Meer informatie: P.C.T. van der Hoeven
Alterra is onderdeel van de internationale kennisorganisatie Wageningen UR (University & Research centre). De missie is To explore the potential of nature to improve the quality of life. Binnen Wageningen
Nadere informatieWachten op geschikte bodemtemperatuur voor mesttoediening kost opbrengst!
FEBRUARI 2019 Wachten op geschikte bodemtemperatuur voor mesttoediening kost opbrengst! Hoge opbrengst en N-benutting is mogelijk bij bemesting beneden 5 graden Wim Bussink Elk jaar is de vraag: wanneer
Nadere informatieBemestende waarde van bagger in het voorjaar
Bemestende waarde van bagger in het voorjaar Resultaten van éénjarig oriënterend onderzoek op veenweidegrond H.A. van Schooten, K.M. van Houwelingen Bemestende waarde van bagger in het voorjaar Resultaten
Nadere informatieAmazing Grazing deelproject: De Weidewasser 2013
Amazing Grazing deelproject: De Weidewasser 2013 Innovatievraag: Hogere opbrengst en lagere verliezen van grasland? Opgave: Negatief effect van mestflatten omzetten in positief effect. Januari 2014 Amazing
Nadere informatieLysimeters Castricum waterbalans lysimeter 1
Alterra is onderdeel van de internationale kennisorganisatie Wageningen UR (University & Research centre). De missie is To explore the potential of nature to improve the quality of life. Binnen Wageningen
Nadere informatieLandgebruik en bodemkwaliteit Jan de Wit Nick van Eekeren
Landgebruik en bodemkwaliteit 60-20 - 20 Jan de Wit Nick van Eekeren Grasland Bouwland Huidige landbouwontwikkeling naar controle just in time, precisiebemesting,. Dit vraagt ook om risico-beheersing,
Nadere informatieDS% de juiste indicator? ENERGIE UIT MEST OPBOUW PRESENTATIE MEST # MEST. Mest mest. Wet- en regelgeving. Vloerkeuze en kelderplan
WORKSHOP VERGISTEN 2016 ENERGIE UIT Biogasbubbel doorgeprikt Hopen op beter tijden met vergister Mestvergisting niet rendabel In Duitsland is de schwung er ook een beetje uit Vergister hoort niet op boerenerf
Nadere informatieDe rol van loonwerkers in de mineralenkringloop
De rol van loonwerkers in de mineralenkringloop en precisielandbouw Praktijknetwerk loonwerker maar melkveehouder kringloopwijzer Stappenplan naar maximaal ruwvoer van eigen grond Technische uitvoering
Nadere informatieHUMUSZUREN ALS HULPMIDDEL VOOR DE OPTIMALISATIE VAN
HUMUSZUREN ALS HULPMIDDEL VOOR DE OPTIMALISATIE VAN OPBRENGST EN KWALITEIT VAN RAAIGRAS BIJ VERMINDERDE BEMESTING Greet Verlinden, Thomas Coussens en Geert Haesaert Hogeschool Gent, Departement Biowetenschappen
Nadere informatieBeweging der wateren boven, op, in en onder de aarde
Alterra is onderdeel van de internationale kennisorganisatie Wageningen UR (University & Research centre). De missie is To explore the potential of nature to improve the quality of life. Binnen Wageningen
Nadere informatiewww.boerenverstand.nl/blog/projecten/praktijknetwerk-loonwerker-maakt-de-kringloop-wijzer/ 27 januari 2015
Loonwerker maakt melkveehouder kringloopwijzer! www.boerenverstand.nl/blog/projecten/praktijknetwerk-loonwerker-maakt-de-kringloop-wijzer/ 27 januari 2015 http://www.boerenverstand.nl/blog/projecten/praktijknetwerk-loonwerker-maakt-de-kringloop-wijzer/
Nadere informatieAnalyse van N_min in de bodem van maïspercelen Vruchtbare Kringloop Achterhoek/Liemers
Analyse van N_min in de bodem van maïspercelen Vruchtbare Kringloop Achterhoek/Liemers Marleen Plomp en Gerjan Hilhorst (Wageningen Livestock Research) Maart 217 Inhoud 1. Inleiding... 2 2. Dataset...
Nadere informatieSatellietbedrijf Graveland
Satellietbedrijf Graveland Rapportage 2016 Algemeen Bedrijfsgegevens Naam:Firma Graveland Adres: Bosweg 5A, 7958 PZ Koekange Het bedrijf van Wout Graveland telt circa 100 stuks melkkoeien en 65 stuks jongvee.
Nadere informatieLysimeters Castricum. Meetproject en datafiles. Meer informatie: P.C.T. van der Hoeven
Alterra is onderdeel van de internationale kennisorganisatie Wageningen UR (University & Research centre). De missie is To explore the potential of nature to improve the quality of life. Binnen Wageningen
Nadere informatieEffect van alternatieve mestaanwendingsmethoden op mestbenutting door het gras
Effect van alternatieve mestaanwendingsmethoden op mestbenutting door het gras Resultaten van twee oriënterende veldproeven H.A. van Schooten, K.M. van Houwelingen, J.F.M. Huijsmans Effect van alternatieve
Nadere informatiePraktijk: Werken aan organische stof met melkveehouders
Praktijk: Werken aan organische stof met melkveehouders Nick van Eekeren Programma bodem, grasland en ecosysteemdiensten Productie Waterregulatie: kwantiteit en kwaliteit Klimaat: mitigatie en adaptatie
Nadere informatieBEMESTING WINTERTARWE (Tekst uit LCG-Brochure Granen Oogst 2009)
- 1 - BEMESTING WINTERTARWE (Tekst uit ) Let wel: de proeven aangelegd door het LCG in 2009 werden uitgevoerd conform de bemestingsnormen die van kracht waren in 2009. Deze bemestingsnormen van 2009 zijn
Nadere informatieWerken aan organische stof met melkveehouders. Het hoe en waarom? Nick van Eekeren
Werken aan organische stof met melkveehouders. Het hoe en waarom? Nick van Eekeren Inhoud Waarom werken aan organische stof? Maatregelen organische stof Hoe we dat proberen vorm te geven onder de Nederlandse
Nadere informatieBemesten van gras na mais en mais na gras?
Bemesten van gras na mais en mais na gras? Wim Bussink (NMI) & Janjo de Haan (WUR) Voorkomende situaties: Rotatie/wisselbouw: 3 jaar gras en 3 jaar mais Eénmaal in de 5-10 jaar, bouwland middels mais,
Nadere informatieBeproeving mineralenconcentraten en spuiwater in diverse gewassen. Praktijkonderzoek Plant & Omgeving. Inhoud
Beproeving mineralenconcentraten en spuiwater in diverse gewassen Resultaten uit onderzoek PPO en andere WUR-instituten Willem van Geel, PPO-AGV, 8-11-2012, Bergeijk Praktijkonderzoek Plant & Omgeving
Nadere informatieForfaitaire waarden met betrekking tot de veestapel in relatie tot de KringloopWijzer
Forfaitaire waarden met betrekking tot de veestapel in relatie tot de KringloopWijzer Frans Aarts & Léon Šebek Forfaitaire waarden met betrekking tot de veestapel in relatie tot de KringloopWijzer Frans
Nadere informatieKosten/baten-analyse MC-installaties en gebruikerservaringen MC
Kosten/baten-analyse MC-installaties en gebruikerservaringen MC LEI Wageningen UR: Co Daatselaar Aanleiding en doelstellingen onderzoek Veel mest elders af te zetten tegen hoge kosten, druk verlichten
Nadere informatieBenutting verdunde mest aangewend met sleepvoetenmachine op grasland
Wageningen Livestock Research Postbus 338 Wageningen Livestock Research ontwikkelt kennis voor een zorgvuldige en 6700 AH Wageningen renderende veehouderij, vertaalt deze naar praktijkgerichte oplossingen
Nadere informatieHoe maak je een bemestingsplan binnen de gebruiksnormen
Hoe maak je een bemestingsplan binnen de gebruiksnormen Natuur en Landschap Pleasure green Milieu Tonnis van Dijk Nutriënten Management Instituut NMI 3 november 2011 Beperkingen in bemesting Europese regelgeving:
Nadere informatieMesdag Zuivelfonds NLTO
Onderwerpen Mesdagfonds Actuele thema s die keuze vragen Onderzoek uitspoeling stikstof (WUR) Onderzoek vastlegging CO2 (AEQUATOR) Conclusie en aanbevelingen Mesdag Zuivelfonds NLTO Ontstaan: fonds kwaliteit
Nadere informatieBemestingsproef snijmaïs Beernem
Bemestingsproef snijmaïs Beernem 1. Context Het onderzoek richt zich op het bereiken van innovatieve strategieën om agro- en bio-industriële nutriëntenrijke stromen te recycleren. Het agronomische en ecologische
Nadere informatieTeelthandleiding wettelijke regels
Teelthandleiding 4.14 wettelijke regels 4.14 Wettelijke regels... 1 2 4.14 Wettelijke regels Versie: april 2016 De belangrijkste wettelijke regels over het gebruik van meststoffen staan in de Meststoffenwet,
Nadere informatie5b-project 'Landbouw met beperkingen' Proefopzet
5b-project 'Landbouw met beperkingen' Proefopzet 1. Inleiding In het 5b-gebied Westhoek-Middenkust selecteerden we 10 percelen, zie figuur 1 op pagina 2. Op elk perceel is een 10 are groot proefvlak afgebakend
Nadere informatieBemesting Gras Hogere ruwvoeropbrengst
Bemesting Gras 2017 Hogere ruwvoeropbrengst oktober 2016 Top Flow entec fl voor in drijfmest Top Flow entec fl: hogere benutting stikstof uit drijfmest Plant N 2 O lachgas Organische stikstof Mineralisatie
Nadere informatieVergisting van eendenmest
Lettinga Associates Foundation for environmental protection and resource conservation Vergisting van eendenmest Opdrachtgever: WUR Animal Sciences Group Fridtjof de Buisonjé Datum: 3 oktober 2008 Lettinga
Nadere informatieBemesten van gras na mais en mais na gras?
Bemesten van gras na mais en mais na gras? Wim Bussink (NMI) & Janjo de Haan (WUR) Powerpoint gewijzigd na toekenning derogatie dd 04-04-2018 Voorkomende situaties: Rotatie/wisselbouw: 3 jaar gras en 3
Nadere informatieSatellietbedrijf Mts. Boxen
Satellietbedrijf Mts. Boxen Rapportage 2016 Algemeen Bedrijfsgegevens Naam: Mts Boxen Adres: Bosweg 1A, 7858 TA Eeserveen Bedrijf Ligging van bedrijf en de 2 demopercelen Het bedrijf van Mts. Boxen telt
Nadere informatieStrategisch(er) stikstof bemesten op melkveebedrijven
Strategisch(er) stikstof bemesten op melkveebedrijven Welke stikstof-bemestingsadvies gebruik je als stikstof knelt? Jantine van Middelkoop, Commissie Bemesting Grasland en Voedergewassen Gebruiksnormen
Nadere informatieMilieu. Waterkwaliteit: Denk aan: nitraat uitspoeling / erfwater / gewasbeschermingsmiddelen / alles wat oppervlakte- en grondwater kan vervuilen
Naam: Milieu Waterkwaliteit: Denk aan: nitraat uitspoeling / erfwater / gewasbeschermingsmiddelen / alles wat oppervlakte- en grondwater kan vervuilen Slootrandenbeheer Baggeren Krabbescheer bevorderen
Nadere informatieNaar een duurzaam bodemen nutriëntenbeheer via de kringloopwijzer akkerbouw
Nutriënten Management Instituut B.V. Postbus 250, 6700 AG Wageningen T: 088 8761280 E: nmi@nmi-agro.nl I: www.nmi-agro.nl Naar een duurzaam bodemen nutriëntenbeheer via de kringloopwijzer akkerbouw Grond
Nadere informatieBemestingsonderzoek Grasland voor paarden voorste deel Postbus 115
voorste deel Onderzoek Onderzoek-/ordernr: Datum monstername: Datum verslag: 110027/001746286 07-10-2010 22-10-2010 Monster genomen bij: A. Dierhouder 8822 XX ARUM Grondsoort: Bemonsterde laag: Monster
Nadere informatieNutriNorm.nl. Op NutriNorm vindt u praktische en onafhankelijke informatie over bemesting, meststoffen, bodem en strooien.
NutriNorm.nl Op NutriNorm vindt u praktische en onafhankelijke informatie over bemesting, meststoffen, bodem en strooien. Wij werken samen met onze kennispartners: Eurofins Agro, WageningenUR, Louis Bolk
Nadere informatieResultaten KringloopWijzers 2016
Resultaten KringloopWijzers 2016 7 september 2017 Gerjan Hilhorst WLR - De Marke Het belang van lage verliezen Mineralenverliezen belasten het milieu EU beleid: beperken verliezen uit landbouw Streven:
Nadere informatieToepassing van Agro-Vital en Agriton bemestingsproducten in de teelt van zaaiuien.
Toepassing van Agro-Vital en Agriton bemestingsproducten in de teelt van zaaiuien. In opdracht van: Agro-vital/Agriton Molenstraat 10-1, 8391 AJ Noordwolde Fr, The Netherlands Uitgebracht door: N.G. Boot
Nadere informatieBeter stikstofadvies voor grasland op komst
Beter stikstofadvies voor grasland op komst Kees-Jan van Dam, Theun Vellinga Er komt een beter stikstofadvies voor grasland. De Commissie Bemesting Grasland en Voedergewassen heeft eind 1997 de contouren
Nadere informatieBegeleidingscommissie Bodem Vredepeel. 15 december 2015 Janjo de Haan, Harry Verstegen, Marc Kroonen
Begeleidingscommissie Bodem Vredepeel 15 december 2015 Janjo de Haan, Harry Verstegen, Marc Kroonen Programma Mededelingen Eerste resultaten 2015 Teeltseizoen 2015 Opbrengsten Eerste resultaten uitspoelingsmetingen
Nadere informatieResultaten pilot 2018/2019 Groene Weide Meststof H. Canter Cremers
Resultaten pilot 2018/2019 Groene Weide Meststof H. Canter Cremers Akkers 9.328 ha 61.904 ha 17.428 ha K2O: 38.339 ton P2O5: 8.052 ton N tot: 35.314 ton S: 7.445 ton Totaal bemestingsmineralen Achterhoek
Nadere informatieReport 1695.N.17. Mestbewerking en Waterkwaliteit. een case studie voor het beheergebied van waterschap Aa en Maas.
Report 1695.N.17 Mestbewerking en Waterkwaliteit een case studie voor het beheergebied van waterschap Aa en Maas de samenvatting Rapport 1695.N.17 Mestbewerking en Waterkwaliteit Een case studie voor waterschap
Nadere informatieGladiolen Bakkenproef 2011
Gladiolen Bakkenproef 2011 Opzet: Doel: Mei geplant, oktober geoogst 90 bollen per m2 Teelt in handen van gespecialiseerde teler Geen chemische onkruidbeheersing, handmatig Grondsoort: lichte-, Calciumrijke
Nadere informatieMest vergisting en bewerking 5-9-2012. Vier routes verminderen N en P overschot. Welkom op Knowledge Transfer Centre De Marke:
Welkom op Knowledge Transfer Centre De Marke: Wageningen UR Organisatie Supervisory Board Executive Board Wageningen International, WBS, WBG RIKILT CIDC-Lelystad 16 chair groups 10 chair groups 18 chair
Nadere informatieStimulering mestgebruik
Stimulering mestgebruik Jan Paauw 28-02-2012 Opbouw Doel Praktijknetwerk Resultaten onderzoek Technieken mesttoepassing Ontwikkkelingen mest toepassing Doel Praktijknetwerk Stimuleren mestgebruik Welke
Nadere informatieInmiddels zijn we twee snedes verder en ontstaat er een eerste beeld over de werking van de
Nieuws van Kunstmestvrije Achterhoek Het project Kunstmestvrije Achterhoek draait al een aantal maanden. De eerste resultaten komen eraan. Tijd om u te informeren over actualiteiten en achtergronden. Zo
Nadere informatieDE INVLOED VAN EFFECTIEVE MICROBEN OP OPBRENGST EN NPK OPNAME DOOR ENGELS RAAIGRAS IN EEN POTPROEF
HOMEPAGE EMRO Nederland Agriton.com DE INVLOED VAN EFFECTIEVE MICROBEN OP OPBRENGST EN NPK OPNAME DOOR ENGELS RAAIGRAS IN EEN POTPROEF door J.A. Nelemans en M.L. van Beusichem Landbouwuniversiteit Wageningen
Nadere informatieRE-gras. Bedrijfsspecifiek advies voor het sturen op ruw eiwit, grasopbrengst en stikstofbenutting
Soil for life RE-gras Bedrijfsspecifiek advies voor het sturen op ruw eiwit, grasopbrengst en stikstofbenutting Een project van het Nutriënten Management Instituut NMI in opdracht van het Productschap
Nadere informatieHandleiding precisiebemesting grasland met circulaire meststoffen
OP O Handleiding precisiebemesting grasland met circulaire meststoffen VERSIE SEPTEMBER 2018 TE VINDEN OP : WWW.PRECISIEBEMESTINGZUIDHOLLAND.NL DE JUISTE PLAATS: IN DE WORTELZONE DE JUISTE MESTSTOF: UIT
Nadere informatieEM Onderzoek op blijvend grasland
/9/3 EM Onderzoek op blijvend grasland HOMEPAGE EMRO Nederland Agriton.com EM Onderzoek op blijvend grasland Wageningen, februari 999 EMRO Nederland Dr. Ir. M.G.M. Bruggenwert EM onderzoek op grasland.
Nadere informatieVruchtkwaliteit. Meer is zeker niet altijd beter!!! Stikstofbemesting. Bemesting bij appel en peer. Er zijn zeer grote jaarsinvloeden
6 Bemesting bij appel en peer Vruchtkwaliteit Ann Gomand 18 januari 19 Meer is zeker niet altijd beter!!! Proefcentrum Fruitteelt vzw Fruittuinweg 1, B 38 Sint Truiden 3 ()11 69 7 8 pcfruit@pcfruit.be
Nadere informatieDirksen Management Support John Baars
Dirksen Management Support John Baars Inhoud Voorstellen Huidige wetgeving Kringloop denken Bedrijfsefficiëntie fosfaat en stikstof Veestapel efficiëntie (BEX) Evenwichtsbemesting (BEP) Conclusies Vragen
Nadere informatie3 november 2011 Ben Rooyackers
3 november 2011 Ben Rooyackers Mestac, mestproducenten coöp. Afzet drijfmest (300.000 ton/jaar) Vooraf gemaakte afspraken Faciliteert mestverwerking; Begeleiding, stimulering gebruik nieuwe generatie meststoffen
Nadere informatieOpzet veldproeven. Greet Ghekiere, Inagro Céline Vaneeckhaute, Ugent
Opzet veldproeven NutriCycle 2012 Greet Ghekiere, Inagro Céline Vaneeckhaute, Ugent doelstellingen Veldexperiment met diverse groene kunstmeststoffen als bijbemesting Taken: Productbemonstering en karakterisatie
Nadere informatieBodemkwaliteit op zand
Bodemkwaliteit op zand 2011-2016 Resultaten gangbare en biologische bedrijfssystemen rond opbrengsten, bodemkwaliteit, bemesting en uitspoeling Themamiddag Bemesting Akkerbouw, Putten, 30 november 2017
Nadere informatieGroeiregulatie in Engels raaigras
Groeiregulatie in Engels raaigras Effect Moddus, Robbester, MCPA en stikstof op zaadopbrengst in 2013 In opdracht van en gefinancierd door Productschap Akkerbouw en Werkgroep graszaden en graszoden Postbus
Nadere informatie25 jaar biologische teelt op zandgrond: waar staan we nu?
25 jaar biologische teelt op zandgrond: waar staan we nu? Resultaten van systeemonderzoek Bodemkwaliteit op Zand van WUR proeflocatie Vredepeel 24 januari 2019, Janjo de Haan, Marie Wesselink, Harry Verstegen
Nadere informatieAQUATISCHE LANDBOUW. haal meer uit land én water
AQUATISCHE LANDBOUW haal meer uit land én water AQUATISCHE LANDBOUW Waarom wel het land, maar niet de sloot benutten in de veenweiden? Dat is de vraag waar het om draait in het icoon Aquatische landbouw
Nadere informatieGebruiksruimte anders verdelen tussen maïs en gras?
Gebruiksruimte anders verdelen tussen maïs en gras? Jaap Schröder (WUR) & Albert Jan Bos (DLV), Huidige advies: Bemest maïs niet onder 80% van N-advies, de rest naar het grasland: N-advies maïs: 180 Nmin
Nadere informatieNaar 95% benutting van N uit kunstmest. Herman de Boer Divisie Veehouderij, Animal Sciences Group (Wageningen UR), Lelystad
Naar 95% benutting van N uit kunstmest Herman de Boer Divisie Veehouderij, Animal Sciences Group (Wageningen UR), Lelystad Opbouw presentatie Hoezo 95% benutting? Waarom nieuw onderzoek aan vloeibare kunstmest?
Nadere informatieGebruik van de dunne en dikke fractie van rundveemest getest op Koeien & Kansenmelkveebedrijven
Gebruik van de dunne en dikke fractie van rundveemest getest op Koeien & Kansenmelkveebedrijven Stikstofbenutting 2010 en 2011 Mei 2012 Rapport nr. 65 Rapport Plant Research International nr. 466 Koeien
Nadere informatieDe effecten van steenmeel op de grasgroei.
`. De effecten van steenmeel op de grasgroei. Bert Westerhuis Rijnveste 18 Wageningen Bert.westerhuis@wur.nl Tony van Dijke Dijkgraaf 4 1c-1 Tony.vandijke@wur.nl Samenvatting. In dit onderzoek word onderzocht
Nadere informatieOpties voor productie van duurzame energie in de regio Helmond d.m.v. van mest en andere biomassa
Opties voor productie van duurzame energie in de regio Helmond d.m.v. van mest en andere biomassa Jennie van der Kolk, Alterra Helmond, 22-02-13 Nico Verdoes, Livestock Research Inhoud presentatie Wetenschapswinkel
Nadere informatieBodemvruchtbaarheid Flevoland in gevaar Bemesting op maat!
Bodemvruchtbaarheid Flevoland in gevaar Bemesting op maat! Back to the roots. www.tenbrinkebv.nl Agenda Doelstelling bemestingsproeven bloembollen. Resultaten zichtbaar gemaakt. Conclusie meerjarig onderzoek.
Nadere informatieResultaten onderzoek Gerard Meuffels. Europees Landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland
Resultaten onderzoek 2013 Gerard Meuffels Rijenbemesting Betere benutting van nutriënten en verkleinen van het risico van uitspoeling / afstroming Kunstmeststoffen reeds gangbare praktijk (o.a. mais) Stikstof:
Nadere informatieBemesting aardappelen2017
Bemesting aardappelen2017 Bemesting 2017 Waar zijn we mee bezig? Mest, daar zit wat in => maar wat? Fosfaat => VDM RDM Magnesium bemesting Telen 2.0 Plantversterkers Bemesting keuze mestsoort Varkensdrijfmest
Nadere informatieTOLALG14SPZ_BM08 (Blad)bemestingsproef in najaarsspinazie voor industriële verwerking met voorteelt Tarwe.
TOLALG14SPZ_BM08 (Blad)bemestingsproef in najaarsspinazie voor industriële verwerking met voorteelt Tarwe. Doel Rekening houdende met N-vrijstelling/immobilisatie uit oogstresten van de voorteelt gedeeltelijk
Nadere informatieDigestaat. Voor u en het milieu het beste resultaat SPADE
Voor u en het milieu het beste resultaat SPADE Digestaat is een drijfmest die overblijft na het vergisten van mest. Het hoge gehalte aan direct werkzame stikstof en de productie van groene stroom maken
Nadere informatieVeehouderij structuur 2017
Veehouderij structuur 2017 Jaap van Os, Rob Smidt en Edo Gies Wageningen Environmental Research Maart 2019 Inleiding Op verzoek van Wakker Dier heeft Wageningen Environmental Research (WENR) een overzicht
Nadere informatieNaar 95% benutting van N uit kunstmest Herman de Boer Divisie Veehouderij, Animal Sciences Group (Wageningen UR), Lelystad
Naar 95% benutting van N uit kunstmest Herman de Boer Divisie Veehouderij, Animal Sciences Group (Wageningen UR), Lelystad Opbouw presentatie Hoezo 95% benutting? Waarom nieuw onderzoek aan vloeibare kunstmest?
Nadere informatieStichting Proefboerderijen Noordelijke Akkerbouw. Het effect van N-bemesting op de (energie)opbrengst van wintertarwe
Stichting Proefboerderijen Noordelijke Akkerbouw Het effect van N-bemesting op de (energie)opbrengst van wintertarwe Het effect van N-bemesting op de (energie)opbrengst van wintertarwe Opdrachtgever: Auteur:
Nadere informatieDe bemestende waarde van bermmaaisel, slootmaaisel en heideplagsel
De bemestende waarde van bermmaaisel, slootmaaisel en heideplagsel K.B. Zwart Nota 108 De bemestende waarde van bermmaaisel, slootmaaisel en heideplagsel K.B. Zwart Plant Research International B.V., Wageningen
Nadere informatieRapport opdrachtgever 260. Rijenbemesting met drijfmest in maïs met GPS-besturing
Rijenbemesting met drijfmest in maïs met GPS-besturing December 2010 Colofon Uitgever Wageningen UR Livestock Research Postbus 65, 8200 AB Lelystad Telefoon 0320-238238 Fax 0320-238050 E-mail info.livestockresearch@wur.nl
Nadere informatie4.17. ORGANISCHE BODEMVERBETERING - LANGE TERMIJNPROEF SEIZOEN 2002 (TWEEDE TEELTJAAR): HERFSTPREI
4.17. ORGANISCHE BODEMVERBETERING LANGE TERMIJNPROEF SEIZOEN 22 (TWEEDE TEELTJAAR): HERFSTPREI (in samenwerking met de Vlaamse Compostorganisatie, VLACO) DOEL In een lange termijnproef wordt de bodemverbeterende
Nadere informatieDCM Xtra-MIX X 1 Organisch-minerale meststof met extra lange gecontroleerde werking
INNOVATIE www.dcm-info.com DCM Xtra-MIX X 1 Organisch-minerale meststof met extra lange gecontroleerde werking DCM Xtra-MIX 1 NPK 16-3-8 32 % OS MINIGRAN TECHNOLOGY FAST N 120-150 ORGANIC N LONG LASTING
Nadere informatieStikstofbemesting bij biologische aardappelen
Stikstofbemesting bij biologische aardappelen A. Beeckman (Inagro), J. Rapol (Inagro), L. Delanote (Inagro) Samenvatting Uit proeven van voorgaande jaren kwam naar voor dat stalmest te traag werkt om optimaal
Nadere informatieOnze zorgboerderij. Ons melkveebedrijf. Denken in kringlopen (2010): Bodemgezondheid
Ons melkveebedrijf 26,45 ha huiskavel 18. kg melk/ha 6 melkkoeien 22 jongvee zorgtak 1993 bedrijfsverplaatsing 2 bedrijfsovername 28 oprichting VOF met Conny 28 bouw jongveestal 29 start zorgboerderij
Nadere informatieALGEMEEN. 1. Projecttitel Strategieën voor optimale inzet van mest, mestproducten en kunstmesttypen. 2. Programmatitel -
ALGEMEEN 1. Projecttitel Strategieën voor optimale inzet van mest, mestproducten en kunstmesttypen 2. Programmatitel - 3. Onderzoeks-/projectleider en trekker instituut Wageningen UR Livestock Research:
Nadere informatieSatellietbedrijf Tiems
Satellietbedrijf Tiems Rapportage 2016 Algemeen Bedrijfsgegevens Naam:Maatschap Tiems-Cazemier Adres: Molenberg 2 9567 PP Anloo Het bedrijf van Henk Tiems telt ruim 100 stuks melkkoeien en 70 stuks jongvee.
Nadere informatieRapport van de voortijdig beëindigde bemestingsproef in hyacinten op kalkrijke zandgrond 2008
Rapport van de voortijdig beëindigde bemestingsproef in hyacinten op kalkrijke zandgrond 2008 Projectnr. 08-7021ORGAplus Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen
Nadere informatieFOSFAAT NATUURLIJK FOSFAAT NATUURLIJKE MAÏSMESTSTOF NATUURLIJK FOSFAAT. verrijkt met borium organische meststof toepasbaar in derogatiebedrijf
GROEN FOSFAAT NATUURLIJKE MAÏSMESTSTOF NATUURLIJK FOSFAAT NATUURLIJK FOSFAAT verrijkt met borium organische meststof toepasbaar in derogatiebedrijf FOSFAATMESTSTOF VOOR MAÏS Maïs telen zonder fosfaatkunstmest
Nadere informatieStikstofbemestingsadviezen: zijn ze nog actueel en wat zou moeten veranderen?
Stikstofbemestingsadviezen: zijn ze nog actueel en wat zou moeten veranderen? Themamiddag Bemesting Akkerbouw, Putten 30 november 2017 Romke Postma, Willem van Geel (WUR) & Janjo de Haan (WUR) Aanleiding
Nadere informatieInhoud. Optimalisatie van de productie van eigen grond is de kern van goed boeren. Functies. 1.Productie: Strengere bemestings normen
BETERE BODEM- MEER GRAS-MEER MELK Inhoud grasland Relaties functies en bodemkwaliteit Zegveld November 213 Nick van Eekeren Kringloop op een melkveebedrijf 1.Productie: Strengere bemestings normen 13 Ton
Nadere informatieBijlage: bodemanalyses als nulmeting
Credits for Carbon Care CLM Onderzoek en Advies Alterra Wageningen UR Louis Bolk Instituut Bijlage: bodemanalyses als nulmeting In het project Carbon Credits hadden we oorspronkelijk het idee dat we bij
Nadere informatieGebruik van de dunne en dikke fractie van rundveemest getest op Koeien & Kansen-melkveebedrijven
Gebruik van de dunne en dikke fractie van rundveemest getest op Koeien & Kansen-melkveebedrijven Resultaten 2010, 2011 en 2012 Januari 2013 Rapport nr. 69 Rapport Plant Research International nr. 504 Koeien
Nadere informatieSchoon,zuinig en precies
Schoon,zuinig en precies Koksijde 29 mei 2013 Rijenbemesting : Schoon en Zuinig! Schoon,zuinig en precies: * AFNEMERS VRAGEN EROM: Lage CO2- VOETAFDRUK is vereist * HET LEVERT GELD OP * DE SECTOR HEEFT
Nadere informatieMet compost groeit de prei als kool
Met compost groeit de prei als kool Joris De Nies 27 juni 2018 +/- 1 ha glastuinbouw Tomaat, paprika, sla,komkommer, courgette +/- 10 ha vollegrondsgroenten Prei, bloemkool, sla, spruiten, asperges, kolen,
Nadere informatie