STEDENREIS BERLIJN 2018

Transcriptie

1 STEDENREIS BERLIJN 2018 Programma Toelichting op het programma Inleiding tot Berlijn: 85 jaar geschiedenis in vogelvlucht

2 PROGRAMMA STEDENREIS BERLIJN september 2018 maandag 17 september :30 uur verzamelen op schoolplein 07:00 uur vertrek per bus naar Berlijn ±13:00 uur aankomst voormalige Duits-Duitse grensovergang Marienborn, lunch op het terrein 14:00 uur vervolg reis naar Berlijn ±17:00 uur aankomst Jugendhotel Berlincity, Schöneberg ±18:30 uur diner in de omgeving van het hotel 20:00 uur verzamelen en wandeling in de omgeving van het hotel 21:30 uur terug naar het hotel, om uur naar de kamer 00:00 uur rust dinsdag 18 september :45 uur wakker schudden 07:30 uur ontbijt 08:30 uur verzamelen, per S-Bahn naar Brandenburger Tor 09:00 uur wandeling naar Checkpoint Charlie (langs voormalige Muur) via Brandenburger Tor, Holocaust Monument, Hitlerbunker, Potsdamer Platz en Topographie des Terrors 11:00 uur aankomst bij Checkpoint Charlie, bezoek aan omgeving en lunch 12:30 uur verzamelen en vertrek naar Kulturbrauerei 13:00 uur aankomst Kulturbrauerei (gelegenheid voor toiletbezoek!) 13:30 uur fietstocht Mauertour (±3 uur) 16:30 uur einde fietstocht (Kulturbrauerei) en vertrek naar Alexanderplatz, wandeling naar Hackescher Markt 17:30 20:30 uur Hackescher Markt, vrij voor bezoek aan Hackesche Höfe en diner 20:30 uur verzamelen en terugreis naar hotel via Oranienburgerstraβe (Joodse synagoge) 23:00 uur melden op de kamer 00:00 uur rust 2

3 PROGRAMMA STEDENREIS BERLIJN woensdag 19 september :00 uur wakker schudden 07:45 uur ontbijt 08:45 uur verzamelen, vertrek naar Siegessäule 10:00 10:30 uur bezoek Siegessäule 10:45 uur vertrek naar Friedrichstraβe, lunch (bij aankomst) 12:00-13:25 uur rondvaart over de Spree 13:30 uur vertrek voor bezoek aan Berliner Zoo 17:00 uur verzamelen bij ingang Berliner Zoo, vertrek naar Potsdamer Platz 17:30 19:30 uur vrij voor bezoek aan Potsdamer Platz (o.a. Sony Center) en diner 19:30 uur verzamelen voor bioscoopbezoek ±22:30 uur vertrek naar het hotel 23:00 uur melden op de kamer 00:00 uur rust donderdag 20 september :15 uur wakker schudden 08:00 uur ontbijt 09:00 uur verzamelen, wandeling naar Tempelhof 09:30-11:30 uur rondleiding Tempelhof 11:45 uur vertrek naar Kurfürstendamm 12:15 17:30 uur vrij (winkelen) omgeving Kurfürstendamm (denk aan lunch en diner) 17:30 uur verzamelen bij Gedächtniskirche 18:00 uur terug naar hotel 20:00 uur bagage inpakken, kamers opruimen, 1e inspectie 21:00 23:00 uur vrij, verkennen omgeving hotel 23:00 uur melden op de kamer 00:00 uur rust vrijdag 21 september :30 uur wakker schudden 07:15 uur ontbijt 08:00 uur rest bagage inpakken, kamers definitief opruimen 08:30 uur 2e inspectie kamers 09: uur lunch inkopen omgeving 10:15 uur vertrek naar Krimpen aan den IJssel ±21:00 uur verwachte aankomst school 3

4 David Bowie MAANDAG 14 SEPTEMBER 2015 hotel grens TOELICHTING OP HET PROGRAMMA STEDENREIS BERLIJN 2017 Tot november 1989 was Marienborn/Helmstedt de zwaarbewaakte grensovergang op de Duits/Duitse grens, de voormalige grens tussen West- en Oost-Duitsland. Tegenwoordig is het een gedenkplaats met een museum over de Duitse tweedeling. Helaas op maandag gesloten. Jugendhotel Berlincity, Crellestrasse 22, Berlin, telefoon Het hotel ligt in de wijk Schöneberg, waar president Kennedy van de Verenigde Staten in de jaren 60 de onsterfelijke uitspraak deed: Ich bin ein Berliner. In de buurt van het hotel (Hauptstrasse) staat het huis waar David Bowie woonde in de jaren 70 tijdens zijn Berlijnse muziekperiode. Op de foto een eerbetoon voor het huis na zijn overlijden. 4

5 grens modern DINSDAG 15 SEPTEMBER 2015 schuilen gedenken poort Brandenburger Tor, de beroemde Poort van Berlijn, lag tijdens het bestaan van de Muur precies in niemandsland en was dus ontoegankelijk. Nu is de Brandenburger Tor prachtig gerestaureerd, samen met de aangrenzende Pariser Platz. Het Holocaust Monument is een indrukwekkende gedenkplaats naast Brandenburger Tor ter nagedachtenis aan de Joodse slachtoffers van het Hitler-regime, gewaagd gelegen in de oude regeringswijk van het Nazi-bewind. De voormalige Hitlerbunker ligt pal naast deze gedenkplaats. Onder een parkeerterrein liggen de resten van de voormalige Hitlerbunker. Lange tijd is verborgen gehouden waar die bunker zich bevond. Enkele jaren geleden is de plek bekend gemaakt en nu staat er een informatiebord met tot de verbeelding sprekende teksten en illustraties. Rond 1930 was Potsdamer Platz het drukste verkeersplein met het eerste verkeerslicht van Europa, maar het plein werd tijdens de Tweede Wereldoorlog helemaal verwoest. Tijdens het bestaan van de Muur (1962 tot 1989) was het een uitgestrekte, kale vlakte. Nu is het een hypermodern winkelcomplex, waaraan wereldberoemde architecten een bijdrage leverden. Van 1962 tot november 1989 was Checkpoint Charlie de grensovergang van West-Berlijn naar Oost-Berlijn voor diplomaten en niet-duitsers. Hoewel er voor andere groepen reizigers andere grensovergangen waren, is dit de meest beroemde van allemaal. 5

6 bewaken DINSDAG 15 SEPTEMBER 2015 (vervolg) diner fietsen cultuur De Kulturbrauerei was vroeger de bierbrouwerij van Schültheiss Bier. Nu is het complex prachtig gerestaureerd en in gebruik als cultureel centrum in Prenzlauerberg. Het is het vertrek- en eindpunt van de fietstocht Berliner Mauertour. Vanaf de Kulturbrauerei maken we een fietstocht langs een gedeelte van de voormalige Muur en bezoeken we een aantal kenmerkende plekken. De Hackescher Markt is een plein in het Berlijnse stadsdeel Mitte, in het oostelijk deel van de stad. Het plein staat bekend om het uitgaansleven. Samen met de Oranienburgerstraβe vormt het een grote concentratie van winkels, cafés en restaurants enz. De Joodse Synagoge aan de Oranienburgerstraβe werd in de Tweede Wereldoorlog grotendeels verwoest, maar nu is de synagoge in oude glorie hersteld. Nog altijd wordt de synagoge streng bewaakt uit angst voor terroristische aanslagen. 6

7 DONDERDAG 17 SEPTEMBER 2015 West vliegveld film WOENSDAG 16 SEPTEMBER 2015 Zoo uitzicht De Groβer Stern werd rond 1698 door hofjager Hemmrich aangelegd. Vanaf 1742 werd de Groβer Stern met de herinrichting van Tiergarten omgebouwd tot een fraai plein. Hitler heeft in de jaren dertig de zuil op het midden van het plein (Siegessaüle) laten verplaatsen van de Platz der Republik (Rijksdag) naar de Groβer Stern. Midden in de stad ligt de dierentuin Berliner Zoo. Een aantal jaren geleden was de Zoo veel in het nieuws vanwege het ijsberenjong Knut: verstoten door zijn moeder, maar grootgebracht door zijn verzorgers. Helaas overleed de nog jonge ijsbeer enkele jaren later aan een infectieziekte. Het bekendste gebouw op de Potsdamer Platz is het Sony Center met z'n spectaculaire overkapping. Het is een multi-functioneel gebouw in het centrum van Berlijn en huisvest kantoren, winkels en horeca. Met name het dak van dit bouwwerk trekt veel aandacht vanwege de fascinerende constructie. Tempelhof is het inmiddels buiten gebruik gestelde vliegveld, midden in de stad. De aanleg ervan begon in de Tweede Wereldoorlog als onderdeel van het oprichten van de nieuwe hoofdstad Germania. Het vliegveld is pas na de oorlog in gebruik genomen. De westerse geallieerden gebruikten het om West-Berlijn te bevoorraden tijdens de blokkade van Berlijn door de Sovjet-Unie in De Kurfürstendamm (en omgeving) vormt het bekendste koopcentrum van West-Berlijn. Het is een brede boulevard met in het algemeen dure merkwinkels. Na de val van de Muur in eerste instantie minder populair, maar inmiddels weer bezig aan een opmars. 7

8 VRIJDAG 18 SEPTEMBER 2015 naar huis inkopen Inkopen doen voor de terugreis in de buurt van het hotel aan de Hauptstrasse. zonder woorden WAT WEL EN WAT NIET? Weet je het nog? geen alcohol nooit niet, nergens niet niet roken in het hotel geen gespook over de hotelgangen na 23:00 uur gezellig zijn overal op tijd zijn respect voor elkaar hebben elkaar helpen waar nodig 8

9 INLEIDING TOT BERLIJN: 85 JAAR GESCHIEDENIS IN VOGELVLUCHT 1933 Hitler komt aan de macht en wordt kanselier (premier) en al snel daarna ook staatshoofd (Führer). De Nederlander Marinus van der Lubbe steekt het Parlementsgebouw (Rijksdag) in brand en krijgt daarvoor de doodstraf. In dat zelfde jaar wordt het eerste concentratiekamp geopend, Dachau in Zuid-Duitsland, spoedig gevolgd door andere. Elk concentratiekamp kende dezelfde toegangsspreuk: Arbeit macht frei. Vanaf 1933 wordt onder leiding van Speer (Hitlers architect) gebouwd aan een nieuwe regeringshoofdstad: Germania. Het enige project dat hiervan is voltooid, is vliegveld Tempelhof Concentratiekamp Sachsenhausen, ten noorden van Berlijn, is in eerste instantie bedoeld voor politieke tegenstanders, korte tijd later ook voor zigeuners, Joden, homofielen en 'asocialen' (waaronder geestelijk gehandicapten) en vanaf het begin van de Tweede Wereldoorlog ook voor krijgsgevangenen. In dit jaar vindt de Kristallnacht plaats: Joodse bezittingen worden massaal geplunderd en verwoest, waaronder de Joodse Synagoge. Joodse Synagoge, Oranienburgerstraβe 1939 Engeland, Frankrijk en de Verenigde Staten verklaren Duitsland de oorlog naar aanleiding van de inval van Hitler in Polen: het begin van de Tweede Wereldoorlog. De Sovjet-Unie (het huidige Rusland) sluit een vredesverdrag met Hitler en Nederland is neutraal. Hitler weet in korte tijd grote delen van Europa te veroveren, waaronder Nederland (Hitler trekt zich er niets van aan dat Nederland neutraal is), België, grote delen van Scandinavië, Frankrijk en de Balkanlanden Hitler start operatie Barbarossa en valt de Sovjet-Unie binnen, ondanks het vredesverdrag met dat land. Vanaf 1942 begint voor Hitler de tegenslag op militair gebied. Hij verliest een groot deel van zijn legermacht in de slag om Stalingrad (tegenwoordig: Volgograd) en de Russen beginnen aan een offensief tegen Duitsland. Zij weten de Duitse troepen snel terug te dringen. 9

10 1943 Wannsee Konferenz: in een villa aan de Wannsee in Berlijn wordt tot de Endlösung besloten: totale vernietiging van het Jodendom. Mensen als Heydrich en Eichmann krijgen tot taak een systeem te ontwikkelen dat in staat is snel grote hoeveelheden Joden te vernietigen. Hiertoe ontstaan speciale vernietigingskampen. Belangrijke kampen zijn Auschwitz, Birkenau, Sobibor en Belzec. Mensen worden in de gaskamers met het gas Zyklon B met duizenden tegelijk vergast en vervolgens in speciale crematoria verbrand. Ook in Sachsenhausen wordt tijdens de Tweede Wereldoorlog een gaskamer met crematorium in gebruik genomen De legers van Engeland, Frankrijk en de Verenigde Staten, aangevuld met legers uit Canada en Australië, vallen de Duitse troepen vanuit Engeland in het westen aan: de invasie in Normandië. Hitler moet nu strijd leveren aan twee fronten: met de Russen in het oosten en met Ruslands bondgenoten in het westen (en eigenlijk ook in het zuiden). De bevrijding van Europa is begonnen. De opmars van de Geallieerden (verzamelnaam van Hitlers tegenstanders) verloopt redelijk voorspoedig, zeker aan het oostfront In april 1945 wordt Berlijn belegerd door de Russen en pleegt Hitler, samen met zijn vriendin Eva Braun, zelfmoord in zijn bunker achter de nieuwe Rijkskanselarij. de in 1945 gebombardeerde bunker van Hitler Aan het westelijk front schiet het minder op: eigenlijk hadden de westerse Geallieerden Berlijn willen bevrijden, maar tegenslag verhinderde dat. Berlijn is, mede door veel bombardementen, voor meer dan de helft verwoest. De Russen rukken verder op naar het westen en de Geallieerden ontmoeten elkaar op 25 april 1945 aan de rivier de Elbe. Op 4 mei 1945 volgt de onvoorwaardelijke overgave van Duitsland. De Tweede Wereldoorlog is ten einde (in Europa). 10

11 Omdat al begin 1945 duidelijk was dat Duitsland verslagen zou worden, bespraken de Geallieerden in februari 1945 tijdens de Conferentie van Yalta in de Oekraïne de naoorlogse Duitse situatie. Besloten werd Duitsland te verdelen in vier bezettingszones. Hoofdstad Berlijn, midden in de Sovjet-bezettingszone, werd apart verdeeld in vier zones. Een oostelijk gedeelte van het vooroorlogse Duitsland werd toegewezen aan Polen (als tegemoetkoming voor de toegebracht oorlogsschade). de verdeling van Duitsland (grote plaatje) in 4 zones De verdelingsafspraken hadden grote gevolgen. Al spoedig bleek dat er tussen de Geallieerden wrijving ontstond: oost (Sovjet-Unie) tegenover west (Verenigde Staten, Engeland en Frankrijk) het begin van de Koude Oorlog De Koude Oorlog leidde in 1948 tot de blokkade van Berlijn, dat immers midden in de Sovjetzone lag. West-Berlijn werd door de Russen afgesneden van toevoer van goederen vanuit het westen. De westerse Geallieerden wilden Berlijn echter niet opgeven en besloten tot een luchtbrug: maandenlang werd Berlijn via luchtverbindingen (vliegveld Tempelhof) bevoorraad, totdat de Sovjet-Unie in 1949 de blokkade ophief. In datzelfde jaar gingen de westerse bezettingszones op in de BRD (West-Duitsland) en werd de DDR (Oost-Duitsland) gesticht op het grondgebied van de Sovjet-bezettingszone. Berlijn bleef verdeeld in vier sectoren. de verdeling van Berlijn in 4 sectoren Sinds de oprichting van de DDR namen steeds meer inwoners hun toevlucht tot de BRD, hetgeen leidde tot activiteiten van de DDR om de grenzen steeds meer te sluiten met hekken, bewakingsposten en alarminstallaties vooral aan de Duits-Duitse grens. In de grote drukke stad Berlijn was dit nauwelijks mogelijk, waardoor tussen 1949 en 1961 zo'n 2,6 miljoen (vooral goed opgeleide) mensen de DDR verlieten, met name via de grens tussen Oost- en West-Berlijn. 11

12 1961 Om verdere leegloop uit de DDR te voorkomen, werd in augustus 1961 totaal onverwacht begonnen met het bouwen van de Berlijnse Muur. In de loop van enkele weken werd geheel West-Berlijn ommuurd (totale lengte:160 kilometer!) en zwaar bewaakt om vluchtpogingen naar West- Berlijn onmogelijk te maken. start van de bouw van de Muur Voor allerlei doelgroepen werden speciale grensovergangen gemaakt, waarvan de beroemdste Checkpoint Charlie is: de grensovergang naar Oost-Berlijn voor niet-duitsers. In de 27 jaar dat de Muur heeft bestaan, zijn vele vluchtpogingen ondernomen die niet zelden mislukten, hetgeen tot vele dodelijke slachtoffers heeft geleid (±140 doden). Aandacht aan deze vele, vaak zeer fantasierijke pogingen, wordt besteed in Haus am Checkpoint Charlie Internationale druk en politieke ontwikkelingen in de DDR en de Sovjet-Unie hebben op 8 november 1989 geleid tot de val van de Muur en uiteindelijk in 1990 tot het samengaan van de DDR en de BRD tot één Duitsland. Hoewel in de eerste jaren na de val van de Muur pogingen ondernomen zijn om alle sporen van de tweedeling te wissen, is later in de negentiger jaren van de vorige eeuw het besef ontstaan dat hiermee de geschiedenis geweld werd aangedaan en zijn diverse gedenktekens opgericht, waaronder East Side Gallery en het gedenkmonument aan de Bernauerstraβe. 12