Voorwoord. Beste deelnemer,

Transcriptie

1 Berlijnreis 2019

2 Voorwoord Beste deelnemer, Laat ik beginnen met het belangrijkste: Wat fijn dat je mee gaat naar Berlijn! Ik weet zeker dat je over een paar maanden of jaar nog vaak zult terugdenken aan deze dagen en maar met moeite een glimlach zult kunnen onderdrukken. Want wat een week staat je te wachten (of heb je (net) achter de rug)! Nou, het toeval wil, het antwoord op die vraag kun je in dit boekje vinden. De pagina s hierna staan namelijk bomvol relevante en nuttige informatie. Kijk bijvoorbeeld maar eens op bladzijde 12! En, heb ik iets teveel gezegd? Nee toch? Doe jezelf en ons een plezier en lees dit boekje even goed door. In het ergste geval schieten je weer allerlei leuke herinneringen te binnen, in het gunstigste arriveer je uitstekend voorbereid in Berlijn. Groet, Sander Achterberg, Lotte Brandjes, Maarten Ternede en Mark Verhoeve

3 Regels 1. Tijden en afspraken zijn heilig. Als je om 9.00 uur ergens moet zijn dan ben je er ook om 9.00 uur. Eerder mag, later niet. Bij twijfel over een tijd of locatie vraag je het aan een docent. 2. Beperk het gebruik van je telefoon tot het minimale. Tijdens een bezoek aan een kerk, museum e.d. gebruik je je telefoon niet anders dan om foto s te maken. Tijdens de gezamenlijke maaltijden (ontbijt/lunch/diner) heb je je telefoon opgeborgen (hij/zij ligt dus niet op tafel). 3. Van de deelnemers aan de Berlijnreis wordt een actieve houding verwacht. Een bezoek aan een museum is geen wedstrijdje wie het langst op een museumbank kan hangen. Je luistert of naar de gids of bekijkt (indien mogelijk) op eigen gelegenheid (een deel van) de collectie. 4. Tijdens de reis en het verblijf in Berlijn mag je geen alcohol, drugs (of andere geestverruimende middelen), illegale middelen of goederen in bezit hebben. Vanzelfsprekend mag je deze ook niet tot je hebben genomen tijdens de reis en het verblijf. 5. Neem geen speakers mee (voor beter geluid op de kamer). Ook tosti-ijzers, frituurpannen of andere huishoudelijke apparaten zijn niet toegestaan in het hotel. Neem je ze toch mee dan ben je ze kwijt. 6. Op de kamers gaat om uur het licht uit en is het stil. In deze stille kamers wordt geslapen. 7. Dwaal nooit in je eentje door Berlijn op de vrije middag/avond. Ga altijd als onderdeel van een groepje op pad. Ben je op enig moment de groep kwijt, bel dan meteen een docent (Achterberg, Verhoeven, Brandjes of Ternede)

4 8. Berlijn is een grote stad met veel bijzondere mensen. Sommige daarvan zijn bovengemiddeld geïnteresseerd in jouw waardevolle spullen. Let op drukke plekken en in het OV op verdachte types, op elkaar en op elkaars spullen. Wantrouw (of negeer) onbekende mensen die je aandacht vragen/afleiden. 9. Als we aan het einde van de dag terug in het hotel zijn ga je niet meer naar buiten. Ook niet om even. te doen/kopen of omdat - gewoon niet. Belangrijk adres: Hotel The Generator Prenzlauer Berg Strokower Strasse 160 Berlin-Friedrichsheim Tel

5 Programma 9 april 07:00 Vertrek naar Berlijn Aankomst in Berlijn Rondleiding voormalige Stasi-gevangenis Diner 10 april 8.45: vertrek vanaf het hotel naar fietsverhuur 9.30: begin fietstocht door centrum Berlijn 13.30: einde fietstocht : lunch : Topographie des Terrors en bezoek aan Treptower Park (Russische militaire begraafplaats) Diner op eigen gelegenheid. 11 april 8.45: vertrek vanaf het hotel naar Museumeiland/Cultuurforum 9.30: museumbezoek (keuze uit verschillende musea.) 11.30: einde museumbezoek : vrijemiddag 19.00: gezamenlijk diner

6 12 april 9.30: vertrek naar Potsdam 11.00: rondleiding Sans Souci 13.00: vertrek naar Zaandam Aankomst in de loop van de avond (23.00) Stadswapen Berlijn 1888

7 Bijzonder korte geschiedenis van Berlijn Berlijn was achtereenvolgens de hoofdstad van Pruisen (vanaf 1701), van het Duitse Keizerrijk (vanaf 1871), van de Republiek van Weimar (vanaf 1918), van het Derde Rijk (vanaf 1933) en van het verenigde Duitsland (vanaf 1990). Aan deze opsomming alleen al kun je zien dat Berlijn een bijzondere geschiedenis achter de rug heeft. Van al deze periodes zullen we sporen terug vinden tijdens ons verblijf in de stad. De naam van de stad zou waarschijnlijk want geheel zeker is het niet afgeleid zijn van het Slavische woord berl, dat moeras betekent. Vreemd is dit niet want Berlijn ligt in een waterrijke vlakte en wordt doorsneden door de rivier de Spree. Bovendien bevinden zich om de stad heen vele meren. In de Middeleeuwen was er sprake van twee steden: Berlijn en Colln. Deze twee stadjes ontstonden op een knooppunt van handelswegen, nabij een eilandje in de Spree. Op deze plek was de rivier eenvoudig over te steken. In 1307 gingen de twee nederzettingen samen. Er woonden toen ongeveer mensen. Tot 1448 was Berlijn een zelfstandige stad. Vanaf 1448 werd de stad onderdeel van gebieden die toebehoorden aan Friedrich von Hohenzollern. Hij veroverde de stad na een beleg dat naar verluid zes jaar duurde. De familie von Hohenzollern zouden in de geschiedenis van de stad een zeer belangrijke rol spelen. Nazaten van Friedrich zouden koning van Pruisen en zelfs keizer van Duitsland worden. Zij zouden Berlijn hoofdstad maken van hun rijk. Berlijn in 1688: aan de grachten en bolwerken kun je duidelijk het militaire karakter zien. Op onze tochten door de stad zullen we niets meer kunnen zien uit de periode van voor 1650: in een serie alles verwoestende branden (1282, 1380, 1484, 1581) is alles verloren gegaan. De Hohenzollerns begonnen van 1660 de stad om te vormen

8 tot regeringsstad en toen werd ook het militaire belang van Berlijn steeds groter. Tussen 1660 en 1683 begon men met de bouw van grootschalige vestingwerken. Hiervan herinneren nu slechts een aantal straatnamen in het oude centrum. In 1647 begon men met de aanleg van Unter den Linden, een van de belangrijkste en beroemdste straten van de stad. Deze straat fungeerde eerst als verbindingsroute tussen het paleis van de Hohenzollern en hun jachtdomein (het gebied dat nu Tiergarten wordt genoemd.) Later werd het een echte pronkstraat voor het Pruisische leger. Er werden onder andere overwinningsparades gehouden. Ook in de tijd van het keizerrijk ( ), het Derde Rijk ( ) en toen Oost-Berlijn hoofdstad was van de communistische DDR, lieten de verschillende machthebbers op Unter den Linden zien hoe groot hun macht was. Aan beide zijde van Unter den Linden staan tot op de dag van vandaag gebouwen die door hun indrukwekkende uiterlijk symbolen zijn van macht. Unter den Linden in de 17 de eeuw Unter den Linden, aan de vooravond van het bezoek door Mussolini

9 Unter den Linden nu, gezien vanaf de Brandenburger Tor Frederik de Grote van Pruisen, bijgenaamd der Alte Fritz en een van de meest legendarische figuren uit de Duitse geschiedenis, besloot de stad het aanzien te geven dat bij een hoofdstad van een grootmacht hoorde. Onder leiding van Frederik was Pruisen een militaire grootmacht geworden, maar volgens Frederik had de stad nog steeds het uiterlijk van een dorp. Hij liet een aantal paleizen bouwen en liet parken aanleggen. Der alte Fritz: Frederik de Grote van Pruisen

10 Paleis Sans Souci (Potsdam) naar een ontwerp van Frederik de Grote zelf. Hier ontving de koning onder andere de filosoof Voltaire en de componist Johann Sebastiaan Bach. In 1791 liet Frederik Wilhelm II van Pruisen Brandenburger Tor bouwen. Een van de meest kenmerkende gebouwen van Berlijn. De architect was Carl Langhans en hij was een groot bewonderaar van Griekse en Romeinse architectuur. Brandenburger Tor is nu de enige stadspoort van Berlijn die nog over is. Vroeger had Berlijn 18 stadspoorten. De architectuur van Brandenburger Tor noemen van classicistisch, omdat de stijl lijkt op die van de Klassieke Oudheid. Langhans liet zich inspireren door de Propyleeën: dat is de toegang tot de Akropolis van Athene. Koning Frederik Wilhelm II zag zichzelf graag als een soort Perikles. Onder Perikles groeide Athene uit tot de machtigste polis van het klassieke Griekenland. De koning wilde van Pruisen de machtigste staat van Europa maken.

11 Brandenburger Tor Boven: Propyleeën in Athene, onder Brandenburger Tor nu. Bovenop de poort staat de quadriga (een strijdwagen met vier paarden ervoor). In de strijdwagen staat de overwinningsgodin Victoria. Zij houdt het teken van de vrede vast. Het beeld symboliseert dus De Overwinning brengt Vrede de stad in. De directe aanleiding voor de poort en de quadriga verwijzen overigens naar een gebeurtenis uit onze eigen geschiedenis. Toen in de Republiek in 1787 een opstand tegen stadhouder Willem V uitbrak, kwam de koning van Pruisen de stadhouder te hulp. Deze was namelijk getrouwd met de zuster van de koning, prinses Wilhelmina van Pruisen. En dus stuurde de koning een leger van Pruisische soldaten en sloeg de opstand neer. Deze overwinning en de politieke gevolgen ervan (een belangrijk verdrag met grootmacht Engeland) leidde tot de bouw van de Brandenburger Tor.

12 Na de Napoleontische Tijd waarin Pruisen vernederend door Napoleon verslagen werd groeide de stad snel en kwam aarzelend de industrialisatie opgang. Tussen 1819 en 1840 groeide de stad van tot inwoners. (Dat zijn er nu 3.5 miljoen.) In 1871 werd Berlijn hoofdstad van het keizerrijk Duitsland. Duitsland was nu een land geworden en bestond niet langer uit een verzameling Duitse staten. De nieuwe eenheid had enorme gevolgen. Berlijn groeide uit tot een van de grootste steden van Europa. Rondom het oude centrum ontstonden enorme arbeiderswijken. Berlijn werd het centrum van de moderne industrie. Een voorbeeld hiervan was het bedrijf Siemens. Aan de Berlijnse universiteiten doceerden veel vooraanstaande wetenschappers, zoals Max Planck en Albert Einstein. Samen met Parijs en Wenen werd Berlijn een toonaangevende stad op cultureel en wetenschappelijk gebied. De laatste Duitse keizer Wilhelm II met zijn zes zoons op Unter den Linden tijdens een militaire parade. In 1918 verloor Duitsland de Eerste Wereldoorlog, moest de keizer aftreden en werd Duitsland een republiek. We noemen deze republiek de Weimar republiek, na de Duitse stad waarin de nieuwe grondwet werd opgesteld. Berlijn bleef hoofdstad van deze nieuwe republiek. De beginjaren van de Weimar Republiek waren chaotisch. Er waren communistische opstanden die hard werden neergeslagen. Maar halverwege de jaren 20 werd de situatie steeds beter in Duitsland. Berlijn werd in die jaren de culturele hoofdstad van Europa. Berlijn was de plek voor moderne kunst en moderne literatuur.

13 Schilderij van Georg Grosz, een van de moderne schilders werkzaam in Berlijn na de Eerste Wereldoorlog. In 1933 kwam aan de Republiek van Weimar een einde na de machtsovername van de NSDAP van Hitler. Berlijn werd nu hoofdstad van het Derde Rijk. Hitler hield niet van Berlijn. Hij vond het een rode stad, omdat de stad jarenlang werd geregeerd door een socialistisch stadsbestuur. Zijn partij had behoorlijk wat moeite om er snel populair te worden. Hitler wilde na de oorlog de stad grotendeels slopen om er de Wellthauptstadt Germania van te maken. De stad werd inderdaad grotendeels vernietigd, door de bombardementen van de geallieerden en de beschietingen van het Rode Leger. Maar dat was uiteraard niet wat de Fuhrer voor ogen stond. Welthauptstad Germania (maquette)

14 Reichstag/Bundestag: het Duitse parlement net na de oorlog en nu Na de Tweede Wereldoorlog moesten Duitsland en Berlijn opgebouwd worden. Dat bleek een enorm probleem. Net als heel Duitsland was ook Berlijn verdeeld in vier bezettingszones: een Amerikaanse, Engelse, Franse en Russische zone. De Russen en de drie westerse geallieerden werden het over heel veel dingen niet eens. De Koude Oorlog ontstond. Omdat de Amerikanen en Russen totaal verschillende ideeën hadden over de wederopbouw en het niet eens konden worden over tal van zaken, besloot Stalin, de leider van de Sovjet Unie, in 1948 over te gaan tot een blokkade van Berlijn. Let op: dat is iets heel anders dan de bouw van de Berlijnse Muur! In 1949 ontstond de deling van Duitsland: West Duitsland werd democratisch (BRD) en Oost Duitsland werd een communistische dictatuur, de DDR. Oost Berlijn werd de hoofdstad van de DDR. Maar in 1949 kon je nog steeds van Oost naar West Berlijn lopen en omgekeerd. Tussen deze twee stadhelften stond nog geen muur. Deze werd pas gebouwd in 1961, om te voorkomen dat Oost-Berlijners naar het westen vertrokken. De Berlijnse Muur, dwars door het stadcentrum, hier bij de Brandenburger Tor. De muur liep om heel West-Berlijn heen!

15 Oost- en West-Berlijn. West-Berlijn werd dus volledig omringd als een soort eiland - door de communistische DDR. In 1989 viel de Berlijnse Muur en verdween het communisme. Op 3 oktober 1990 werd Duitsland herenigd en werd Berlijn opnieuw hoofdstad van het nieuwe Duitsland. In 1999 zat de regering weer in de stad. (1989) Val van de Muur De moderne architectuur van de nieuwe hoofdstad