PROGRAMMA ECONOMIE EN VESTIGINGSKLIMAAT

Transcriptie

1 PROGRAMMA ECONOMIE EN VESTIGINGSKLIMAAT Voor u ligt het programma Economie en Vestigingsklimaat. Deze eerste voorzet willen wij breder bespreekbaar maken met de 18 Zuid-Limburgse gemeenten, bedrijven en kennisinstellingen. Introductie De samenwerking binnen Economische Samenwerking Zuid-Limburg (ESZL) heeft het triple helix karakter. ESZL zal de ontwikkeling van projecten aanjagen, stimuleren, faciliteren, monitoren en versnellen daar waar nodig is. Het gaat om projecten met een economische invalshoek die op de Zuid-Limburgse schaal in triple helix verband opgepakt moeten worden. Strategisch actieplan: Randstad Zuid-Limburg Prof. Dr. L. Soete heeft in opdracht van de provincie Limburg, de gemeentebesturen van Heerlen, Sittard-Geleen en Maastricht een strategische visie 1 en concept uitvoeringsagenda voor Zuid-Limburg ontwikkeld. ESZL onderschrijft de overkoepelende missie voor Randstad Zuid-Limburg die uit deze strategische visie naar voren komt: Het verder realiseren van bijkomende welvaart dankzij gunstige geografische ligging; Het inzetten op saamhorigheid: iedereen aan het werk, het tegengaan van sociale uitsluiting en onderwijs dat verbindt en niet polariseert ; Het behoud van het unieke Zuid-Limburgse landschap (inclusief cultuur). Deze overkoepelende missie is vertaald naar een achttal opgaven: 1. Een slimme regio met oog op grensoverschrijdende kansen 2. Een duurzame regio in Europa leidend op het gebied van klimaat en schone lucht 3. Een saamhorige regio 4. Een ondernemende regio 5. Een lerende regio 6. Een bereikbare regio 7. Een aantrekkelijke regio 8. Een unieke regio ESZL zal in triple helix verband deze acht opgaven onderbrengen binnen een drietal programma s: Arbeidsmarkt & Onderwijs, MKB en Economie & Vestigingsklimaat. 1 Prof. Dr. L. Soete, Strategisch actieplan: Randstad Zuid-Limburg, februari

2 Het doel van het programma Programma Economie en Vestigingsklimaat heeft tot doel Zuid-Limburg te ontwikkelen tot één van de aantrekkelijkste regio s in Europa om te leven en te werken. Binnen dit programma, dat wordt gecoördineerd door de wethouder Economie van de gemeente Sittard-Geleen, ligt de focus op de navolgende thema s: grensoverschrijdende samenwerking, duurzaamheid en economische profilering. Deze thema s sluiten goed aan bij de opgaven die in Strategisch actieplan: Randstad Zuid-Limburg zijn geformuleerd ten aanzien van grensoverschrijdende kansen, duurzaamheid en de promotie van het unieke karakter van onze regio. 1. Een slimme regio met oog op grensoverschrijdende kansen Grensregio s functioneren minder goed dan regio s niet aan de grens. 2 Zuid-Limburg is een grensregio: 6 km grens deelt Zuid-Limburg van de rest van Nederland en 220 km grens van de Euregio. Niet alleen een taalbarrière maar ook verschillen in de formele en informele aspecten van sollicitatieprocedures en de mate van hiërarchie en formaliteit leiden tot barrières. Juridische, (sociale)verzekerings- en belastingverschillen tussen landen maken het complex om in het buurland te werken en te ondernemen. Ook kan het minder financieel aantrekkelijk zijn om over de grens te kijken voor een baan (CPB, 2016). 1.1 Internationals in Zuid-Limburg In 2015 telt de regio Zuid-Limburg bijna economisch-actieve internationale werknemers waarvan kenniswerkers en arbeidsmigranten. 3 De populatie kenniswerkers in de regio Zuid-Limburg komt uit buurlanden als Duitsland, België en Verenigd Koninkrijk. Van de arbeidsmigranten is het grootste deel afkomstig uit Polen. Daarnaast komt een op de vijf arbeidsmigranten uit Duitsland. De sector detachering- en uitzendbranche biedt werk aan 27% van de internationale werknemers in Zuid-Limburg. Het gaat hier overwegend om werkzaamheden binnen de uitzendbranche. Voor kenniswerkers is chemie en kunststof de belangrijkste werkgelegenheidssector: een op de vijf internationale werknemers is hier werkzaam. In 2015 telde de regio Zuid-Limburg ruim internationale studenten. Het overgrote deel daarvan (85%) studeert in Maastricht. Bijna de helft van alle internationale studenten in de regio Zuid-Limburg is van Duitse afkomst. Circa een op de vijf studenten komt uit België. Andere top-5 herkomstlanden zijn EU-landen als het Verenigd Koninkrijk, Italië en Frankrijk. Maastricht en Heerlen zijn de belangrijkste studentensteden in de regio Zuid-Limburg. In 2015 telde de regio Zuid-Limburg 760 internationale zelfstandigen. Een op de drie internationale zelfstandigen komt uit Duitsland, gevolgd door België en Polen. In 2015 woont 27% van de economischactieve internationale zelfstandigen uit de regio Zuid-Limburg in Maastricht, Heerlen staat met 14% op de tweede plek. 2 Europese Commissie, Groei en cohesie stimuleren in grensregio's van de EU 3 Decisio, Economisch Onderzoek en Advies, Economische analyse internationale werknemers, studenten en zelfstandigen in Nederland, Regiorapportage Zuid-Limburg, 14 december

3 Deze cijfers bieden voldoende aanknopingspunten om vanuit de Zuid-Limburgse prioriteiten aansluiting te vinden bij de stakeholders aan de andere kant van de grens. Uit Strategisch actieplan: Randstad Zuid- Limburg volgt de opgave om niet gerealiseerde kansen omwille van de grens volledig te benutten middels een gezamenlijk economisch plan voor de Euregio waarbij concreet de lange termijn ambitie zou moeten zijn om 1/3 van de grensbelemmeringen op ruimen. Hierdoor kan 5% meer Bruto Regionaal Product in de komende 10 jaar worden gerealiseerd. De ambitie van ESZL is om in samenwerking met triple helix de groei van Bruto Regionaal Product in de komende 10 jaar te stimuleren door projecten aan te jagen die grensbelemmeringen opheffen en de niet gerealiseerde kansen volledig benutten. 1.2 De strategische kansen Economische dynamiek zal zich in de toekomst steeds meer concentreren in grote steden en stedelijke agglomeraties. In onze directe omgeving kennen wij de agglomeraties REOS (Randstad + Eindhoven), Rhein-Ruhr metropool, Waalse Driehoek en de Vlaamse Ruit. Zuid-Limburg maakt onderdeel uit van de agglomeratie Euregio Maas-Rijn. Deze agglomeratie kan op basis van harde economische indicatoren de concurrentie, maar ook de samenwerking met voornoemde agglomeraties aan. De nationale grenzen vormen steeds meer belemmeringen voor de euregionale samenwerking op economisch gebied en daarmee ook de economische groei van Zuid-Limburg. De vraag rijst daarom wat voor strategie we gaan inzetten om economische groei in onze regio te bevorderen en in te spelen op de kansen van de Euregio. De ESZL stelt voor om in te zetten op de volgende strategische kansen. (Dit is geen uitputtende lijst met strategische kansen. Er is ruimte voor nieuwe initiatieven.) 1. Grenzeloze arbeid: - het inzetten van triple helix lobby op nationaal en euregionaal niveau om GrensInfoPunten en grensoverschrijdende arbeidsbemiddeling structureel te verankeren. GrensInfoPunt (GIP) Euregio Maas-Rijn en Service Grensoverschrijdende Arbeidsbemiddeling (SGA) Euregio Maas-Rijn zetten in op het wegnemen van grensbelemmeringen voor grensarbeiders. GIP in Kerkrade en Maastricht biedt steunpunt voor grensgangers en ondernemers en bevordert daarmee de grensoverschrijdende mobiliteit en arbeidsmarkt in de regio. SGA helpt actief werkgevers en werkzoekenden in Nederlands en Belgisch Limburg met het vinden van personeel respectievelijk werk van de andere kant van de grens. Dit betekent dat ondernemers, groot- en kleinbedrijf, kennisinstellingen en campussen worden geholpen met het aantrekken en behouden van competente werknemers, en leidt ertoe dat werkloze inwoners in de bijstand/uitkering weer actief aan het arbeidsproces deelnemen. 2. Grenzeloos ondernemen door: - het instellen van een Euregio Info Desk voor het MKB en - versoepeling van het 183 dagen criterium Ons MKB is nog vaker nationaal georiënteerd en acteert daarom in een beperkt geografisch gebied. Over de grens ligt een groot stuk markt dat het MKB zou kunnen ontsluiten. Een aantal gemeenten in Zuid-Limburg (o.a. de gemeenten Eijsden-Margraten, Gulpen-Wittem en Vaals) heeft belangrijke stappen gemaakt op het gebied van grenzeloos ondernemen. Zo biedt de pilot Euregio Bizz een 3

4 Euregionaal platform voor ondernemers, waarmee zij zich beter kunnen profileren en samenwerking over de grens kunnen realiseren. ESZL stelt voor om reeds bestaande pilots op het gebied van grenzeloos ondernemen door te ontwikkelen in heel Zuid-Limburg. Limburgse Werkgevers Vereniging (LWV) heeft een inventarisatie gemaakt van grensbelemmeringen die ondernemers tegenkomen als zij een nevenvestiging over de grens willen openen. Uit deze inventarisatie zijn als grensbelemmeringen naar voren gekomen: het 183 dagen criterium, 2 administraties, liquiditeitseisen, bestuurdersaansprakelijkheid en hoge externe advieskosten. ESZL stelt daarom voor om het tot stand komen van een Euregio Info Desk te bevorderen specifiek gericht op het informeren en faciliteren van het MKB in het ondernemen over de grens. De belangrijkste belemmering is het zogenaamde 183 dagen criterium. Indien een werknemer meer dan 183 dagen per jaar werkt in een nevenvestiging in het buitenland, dan valt hij onder het regime van het werkland met dito wijzigingen in het sociale stelsel waar de betrokkene onder valt (pensioenopbouw, sociale verzekeringen, zorgstelsel etc.). In de praktijk werkt dit zeer belemmerend voor met name BV/GMBH s om in het aangrenzende buitenland te ondernemen. Daarnaast zijn ten behoeve van deze medewerkers vergunningen nodig. Institute for Transnational and Euregional cross border cooperation and Mobility (ITEM) geeft aan dat er mogelijkheden zijn om het 183 dagen criterium te versoepelen en meer werkbaar te maken. ESZL stelt voor om ITEM te vragen om hierover een werkbaar advies te ontwikkelen. 3. Ketensamenwerking stimuleren Het is belangrijk dat bedrijven in de keten samenwerken. Een van de drivers van de agglomeratie Euregio Maas-Rijn is de ontwikkeling van een euregionaal, samenhangend en innovatief automotivecluster. Aachen, Zuid-Limburg en de omliggende Euregio vormen de derde automotive regio van Duitsland. Zuid-Limburg heeft een sterke positie op automotive/light weight materialen en grootschalige productie (VDL Nedcar). Aachen heeft een sterke kennispositie op High Tech, ICT/digitaal, aandrijving, kleinschalige productie, maar wel OEM van e-cars (Streetscooter en E-Go). LWV en CAR e.v. - onderdeel van de werkgeversvereninging in Aachen (de V.e.V.) - trekken het euregionaal cluster voor de automotive. Daarbij zijn o.a. aangesloten Eurocarbon, Lightyear, Claut & Stichting Limburg Elektrisch, DSM, Brightlands Materials Center, VDL Nedcar, Institut fur Kraftfahrzeuge (RWTH), Sekisui, Toyota, de Brightlands Chemelot Campus, de gemeente Sittard-Geleen en de Provincie Limburg. Tijdens de beurs van Limburg Unlimited (einde maart 2018) is de innovatie van het cluster voor de eerste keer gemeenschappelijk gepresenteerd (bedrijven en kennisinstellingen uit de regio Aachen, Zuid-Limburg en Belgisch Limburg). Eerste stappen worden nu gezet om bedrijvennetwerk en matchmaking in te vullen. ESZL is gevraagd om bij te dragen in de kosten van de ontwikkeling van een roadmap e-motive voor de Euregio. Die roadmap wordt opgebouwd gezamenlijk met de RWTH dat in opdracht van CAR e.v. op dit moment de kracht en samenstelling van het automotive in de regio Aachen in beeld brengt. 4

5 Uit deze tabel blijkt dat ook andere ketensamenwerkingen denkbaar zijn. 2. Een duurzame regio in Europa leidend op het gebied van klimaat en schone lucht De provincie Limburg heeft de LEKTA-alliantie geïntroduceerd, waarin Limburgse burgers, bedrijven, organisaties en overheden hun duurzame krachten bundelen. LEKTA staat voor de Limburgse Energie en Klimaat Transitie Aanpak. Ook Zuid-Limburg wordt leidend in het lokaal realiseren van het Klimaatakkoord waarbij elke Zuid-Limburgse gemeente op zijn manier het Klimaatakkoord kan invullen maar wel met gemeenschappelijke streefcijfers en Kritieke prestatie-indicatoren (KPI s). De klimaattransitie is in essentie een samenwerkingsopgave. Uit het Klimaatakkoord volgt de opgave om de CO 2 uitstoot van Nederland met 49% te verlagen in In dat kader vinden verschillende overlegtafels plaats (Elektriciteit, Mobiliteit, Landbouw en landgebruik, Industrie en Gebouwde omgeving). Chemelot, een van de grootste chemieparken van Noordwest- Europa, neemt bijvoorbeeld deel aan de overlegtafel Industrie. Deze site heeft een opgave in een bijdrage aan een substantiële CO 2 reductie en verduurzaming van haar productieprocessen. Chemelot heeft een concreet plan voor een klimaat neutrale chemiesite in Ook andere grote Limburgse bedrijven nemen deel aan de overlegtafel Industrie. De nationale afspraken uit het Klimaatakkoord voor de sectoren Elektriciteit en Gebouwde Omgeving worden via regionale warmteplannen, energie- infrastructuurplannen en de opgave voor hernieuwbare energie opwekking regionaal vertaald. Ook Zuid-Limburg heeft een opgave van verduurzaming voor Gebouwde Omgeving. In Gebouwde Omgeving is een aantal belangrijke stappen gezet dat ook is meegenomen in de zogenaamde Limburg propositie: het breed uitrollen van het Mijnwater-netwerk, de uitvoering van Parkstad aanpak voor de energietransitie (PALET 3.0) en de aanvragen van pilots voor gasloze wijken in Brunssum en Heerlen en het doortrekken van Het Groene Net Zuid richting Maastricht. 4 De Visie Chemelot 2025 ( 5

6 In aanvulling hierop stelt EZSL ondersteuning van de volgende initiatieven voor: 1. Smartgrid Holtum-Noord: een grootschalige proeftuin die elders in Zuid-Limburg kan worden toegepast. Een smartgrid, als samenhangend energiesysteem van lokale opwek, opslag en gebruik. Dit versterkt de marktpositie van bedrijven en bindt zodoende bedrijven aan de regio. 2. Pilot- en proefprojecten gericht op verduurzaming van historisch erfgoed (bijvoorbeeld Maastricht) en gebieden met landschappelijke waarde (bijvoorbeeld Heuvelland). 3. Onderzoek naar de vraag wat het thema duurzaamheid betekent voor de arbeidsmarkt en ontwikkeling van een sectorplan Duurzaamheid. 4. Het vergroten van bewustwording van het MKB over duurzaamheid. 5. Het opzetten van een kenniscenter over duurzaamheid voor het MKB. Dit is geen uitputtende lijst met initiatieven. Er is ruimte voor nieuwe initiatieven. 3. Een unieke regio Een van de doelstellingen van ESZL is het behoud en het succesvol positioneren van het uniek vestigingsklimaat in Zuid-Limburg. In 2015 heeft Public Result geconstateerd dat het economisch imago bepalend is bij het behalen van de economische doelstellingen. ESZL gaat in gesprek met de 18 Zuid- Limburgse gemeenten, bedrijven en kennisinstellingen (triple helix) om een gezamenlijke strategie te bepalen om het economisch profiel van Zuid-Limburg stevig te positioneren. Tot nu toe richtte de economische profilering zich vooral op de eigen regio (zelfbewustzijn en trots) met behulp van: troeven (wist-u-dat-achtige feiten: los, op poster en als film) een nieuwe kaart (Zuid-Limburg in internationaal perspectief) een flink online netwerk (nieuwsbrief en social media) lezingen, presentaties, participatie in verschillende stuur- en werkgroepen Een voorbeeld van de informatievoorziening richting de eigen regio zijn de factsheets over de Zuid- Limburgse gemeenten die ESZL in samenwerking met de contactambtenaren van de 18 Zuid-Limburgse gemeenten laat actualiseren. In de factsheets wordt de economische situatie per gemeente vastgelegd in relatie tot de economie in Zuid-Limburg. Daarin wordt ook de context geschetst dat de gemeenten uit Zuid-Limburg op meerdere manieren deel uitmaken van één economie Zuid-Limburg. Dit gegeven blijkt o.a. uit het volgende: 1. Mensen die in kleinere gemeenten wonen en buiten hun gemeente werken, geven draagvlak aan de voorzieningen van hun eigen gemeente met het geld dat zij buiten hun gemeente verdienen. 2. Er is sprake van een samenhangende economie in een aantal sectoren (o.a. chemie en materialen). 3. Er is sprake van kwalitatieve samenhang tussen toonaangevende bedrijven die in verschillende gemeenten zijn gevestigd. ESZL stelt voor om in aanvulling op de inspanningen die geleverd worden om zelfbewustzijn en trots van eigen inwoners te verhogen, ook in te zetten op een economische profilering van Zuid-Limburg in de Euregio en de rest van Nederland. 6