ONDERWIJSRAAD.. enz." fhj. November Men gelieve bij het antwoord dagteekening en nummer van dit schrijven te vermelden.

Transcriptie

1 ONDERWIJSRAAD.. Vervoiff« A2 - xxxxx Be«-:-^ OD schrijven van uni 22 wijziging >ide : «&*$&. ü&èerwij swet 'S-GRAVENHAGE. I November Men gelieve bij het antwoord dagteekening en nummer van dit schrijven te vermelden. In aansluiting aan het advies van 10 Juni 1922 in zake het ontwerp van wet tot wijziging der lager onderwijswet 920 heeft de Onderwijsraad(Afdeeling voor het algemeen vormend lager onderwijs en het bewaarsehoolonderwijs) de eer de navolgende voorstellen onder de aandacht van Uwe Excellentie te brengen. Artikel 3, tweede lid; de tweede zinsnede te lezen:"het leerplan omva$, voor de eerste zes leerjaren gezamenlijk,de vakken enz." fhj TOELICHTING«De bedoeling van deze verduidelijking is in de wet aan te geven, dat niet in j&er leerjaar, met name in de eerste twee leerjaren, onderwijs behoeft gegeven te worden ^-g" 8 vakken van artikel 2, vermeld onder a tot en me^ Artikel 3, vierde lid; na de eer] leerplan omvat, voor de leerjaren^ tikel 2 vermeld onder a tot en ken, in dat artikel vermeld^ een of meer der vakken, in, u worden toegevoegd«gej leerbaar wordt onderga AAN Zijne Excellentie den Onderwijs, Kunaten \ *» e 6-G R A V

2 2. onder a tot en met k; daarvan mogen in elk leerjaar ten hoogste twee uren worden besteed aan het vak, vermeld onder k. Gedurende ten minste acht uur per week in elk leerjaar wordt onderwijs gegeven in ten minste drie dër vakken in artikel 2, vermeld onder 1 tot en met p, met dien verstande, dat in elk dezer onderwezen vakken in het tweede en derde leerjaar afzonderlijk ten minste gedurende twee uren per week onderwijs wordt gegeven" TOELICHTING. De bedoeling van deze verduidelijking is de reeds gegeven interpretatie in de formuleering van het wetsartikel te doen uitkomen t.w. a.dat niet in elk leerjaar onderwijs behoeft gegeven te worden in de vakken van artikel 2, a tot en met k, doch dat deze vakken in het leerplan, als geheel genomen, moeten voorkomen. b.dat in elk leerjaar, gedurende 14 uren per week onderwijs moet worden gegeven in vakken van artikel 2, a tot en met k. c.dat in ieder leerjaar ten minste 3 der vakken van artikel 2, 1 tot en met p, moeten worden onderwezen. d.dat de keuze dier vakken in het eerste leerjaar moet zijn geschied, en dat in dit en eventueel in het vierde leerjaar ten minste 8 uur aan deze drie vakken moet worden besteed. e«dat in het 2e en 3e leerjaar in ieder dier 3teakkenten n minste 2 uur per week en in de drie vakken gezamenlijk ten minste 8 uur onderwijs behoort te worden gegeven. Artikel 5. Aan dit artikel een nieuw lid toe te voegen, waardoor wordt uitgesloten, dat indien eene Gemeente uitgaven doet ten behoeve van cursussen, zij de openbare-en de bijzondere scholen van dezelfde soort niet op gelijken voet behandelt. Artikel 13.De laatste zinsnede van het eerste lid te vervangen door:"voorschriften omtrent de uitvoering van deze bepaling wordei -bij-

3 3. bij algemeenen maatregel van bestuur gegeven, den Onderwijsraad gehoord". TOELICHTING. Het is aan de Afdeeling gebleken, dat er zoowel bij de Gemeentebesturen, als bij de verschillende Colleges van Gedeputeerde Staten ten aanzien van de tegemoetkoming in, of de algeheele vergoeding van de kosten verbonden aan het bezoeken door de kinderen van een school op meer dan vier kilometer van de woning der kinderen verwijderd, groot verschil van opvatting bestaat«het komt de Afdeeling gewenscht voor hierin meerdere uniformiteit brengen, hetgeen zoude kunnen geschieden door het stellen van âge«meene regelen. Artikel 21. Het tweede lid te lezen: "per jaar en figr klagst Of afdeeling". Zulks in overeenstemming met het bepaalde in artikel 61, derde lic?. Artikel 21. Het vijfde lid te lezen:"het leerplan moet voor jsfleje ^eer.iaar omvat ten". Artikel 2?, De laatste zinsnede van het tweede lid te lezen: "In dat geval zal aan de school, waarin aan het hoofd niet het onderwijs eener klasse is opgedragen, één dan in artikel 28 is bepaald". onderwijzer meer werkzaam moeten zijn Toelichting. Volgens de bestaande redactie zal het hoofd te steeds in de U.L.O.school werkzaam moeten zijn. Het kan echter gewenscht wezen, dat bij bijv.de hoogste klasse der lagere school voor zijne rekening neemt. Artikel 28. In aansluiting aan haar vroegere beschouwing omtrent de wijziging van dit wetsartikel dringt de Afdeeling er nogmaals op aan cm aan Gerneente-en Schoolbesturen het recht te doen behouden boven het,volge»s artikel 28, verplicht getal onderwijzers, voor eigen rekening, met inachtneming van artikel 100, meer leerkrachten aan te -stellen*

4 4. stellen. De bezuiniging voor het Rijk, wa^r het toch in de eerste plaats om te doen is, zou op deze manient hoofdzakelijk worden verkregen, zonder dat de zelfstandigheid van Gemeen te-en Schoolbesturen al te zeer wordt aangetast, terwijl de financieele toestand voor Gemeente-en Schoolbesturen van zelf zal uitmaken, dat slechts in bijzondere gevallen van deze vrijheid wordt gebruik gemaakt. In dit geval ware in de redactie van artikel 28 de woorden"ten minste" te herstellen en artikel 100 te behouden. Mocht tegen het toekennen van deze vrijheid overwegend bezwaar bestaan, dan ware-aangenomen, dat de door de Afdeeling in haar eerrte advies gedane voorstel door Uwe Excellentie blijkens het ontwerp B nietl aanvaard,- althans eene niet onbelangrijke verbetering te verkrijgen door invoeging van een nieuw zesde lid in dezen geest: "6. Buitendien kan onze Minister, den Onderwijsraad gehoord, vergunning verleenen, dat eene gemeente aan hare scholen meer onderwijzers werkzaam stelt, dan in de vorige leden is bepaald". Ten einde in dit opzicht de financieele gelijkstelling tusschen het openbaar-en bijzonder onderwijs niet aan te tasten, ware ook in dit geval herstel van artikel 100 noodzakelijk. De toestand zou dan deze worden, dat indien een Gemeentebestuur voor de openbare schelen meer leerkrachten wenscht aan te stellen, na bekomen machtiging, he t Gemeen tebestuur de kosten voor deze leerkrachten, zoowel voor de openbare- als voor de bijzondere scholen zelf draagt, m Het nieuw voorgestelde} lid van artikel 26 kan dan^vcor buitengewone gevallen, bijv.wanneer het getal leerlingen zich om een van de gestelde grenzen beweegt of indien de bijzondere inrichting of aard der school een extra leerkracht eischt; gedacht wordt hierbij -aan -

5 5. aan zeer kleine scholen voor gewoon lager onderwijs, met bijv.38 of 75 leerlingen, waaraan, volgens het ontwerp, slechts onderscheidenlijk 1 en 2 leerkrachten verbonden zijn; zoo ook aan de middelklassen van zeer groote scholen, welke klassen blijkens de ervaring veelal het grootst aantal leerlingen tellen; alsmede aan Gemeentelijke leerscho* lem e.d.. De kosten voor deze extra leerkrachten waren alsdan voor rekening van het Rijk te brengen, waartoe artikel 56, eerste lid, als volgt ware te lezen: "Over elk dienstjaar vergoedt het Rijk aan de Gemeente de jaarwedden der hoofden en der volgens de artikelen 27 en 28 verplichte onderwijzers, alsmede de wedden van hen, die overeenkomstig het vijfde lid van artikel 28 zijn aangesteld of overeenkomstig artikel 41 zijn aange wezen voor de tijdelijke waarneming eener betrekking van onderwijzer of van hoofd der school. Artikel HH a te lezen: "der onderwijzers, daaronder begrepen reserve-onderwijzers en vakonderwijzers. TOELICHTING. Deze wijziging noudt verband met het voorstel inzake art. 101, vijfde lid. Voor de benaming vgl.ait.36, tierde lid. A.y^ift«3r Û2.. I» het eerste ï id te lezen: ifin de kosten uan het openbaar onderwijs". Artikel 65 te lezen:"van alle openbare scholen". J.^ TOELICHTING. Volgens de circulaire van Uwe Excellentie no.11988/l Afd.L.O.A. d.d.13 October 1921, hebben de uitdrukkingen:"de kosten, welke voor rekening van de Gemeente blijven" in art.62,en"van all«scholen van dezelfde soort in de gemeente" van art.65» uitsluitend betrekking op het openbaar en dus niet ook op het bijzonder onderwijs. Weliswaar staan deze artikelen in den titel van het openbaar onder wi.is f maar blijkbaar bestaat toch over de interpretatie misverstand tffa schijnt het daarom gewenscht, enz2ondêl bezwaar, dit/ookin de redactie te doen uitkomen. -Artikel-

6 m n m Artikel 77. Het eerste lid te lezen: "Openen zij binnen een maand na de indiening der aanvrage^ en voordat de gemeets&eraaà een beslissing, als bedoeld in art.77$ tweede lid, heeft genomen, enz." TOELICHTING. De practijk heeft aangetoond, dat het wenschelijk is voor de toepassing van dit wetsartikel een bepaalden termijn t te stellen. Artikel 80.1n het eerste lid vóór "de aangevraagde gelden" te lezen: "Binnen één maand'*'. Artikel 100, Bij de bestaande redactie van artikel 100, eerste lid, heeft, wanneer een Gemeentebestuur bijv.aan een leers<ghool(geval Rotterdam), met het oog op het bijzondere karakter van die school, één leerkracht boven't wettelijk aantal verbindt, elke bijzondere gewone lagere school in die gemeente ook recht op é«n extra leerkracht, aangezien een leerschool wettelijk geld t als een school voor gewoon lager onderwijs; zulk een gemeente zal dus,niettegenstaande aan zulk een leerschool een extra leerkracht noodzakelijk is, de aanstelling daarvan wellicht achterwege laten met het oog op de onevenredig hooge kosten voortvloeiende uit de omstandigheid, dat dan alle bijzondere lagere scholen op een extra leerkracht aanspraak kunnen maken. Aan den anderen kant is het met de financieele gelijkstelling in strijd wanneer een Gemeente het recht zou hebben om extra leerkrachten aan te stellen, zonder dat voor de bijzondere scholen daaruit gelijk recht zou voortvloeien. Natuurlijk vervallen deze moeilijkheden, wanneer, gelijk in't wijzigingsontwerp geschiedt, het geheele artikel geschrapt wordt. De bezwaren tegen deze schrapping werden hierboven bij de bespreking van artikel 28 uiteengezet. Een uitweg ware misschien gelegen in het nieuwe vijfde lid van artikel 28, Artikel 101. De verwijzing in het derde lid van dit artikel, alsmede in het vierde lid van artikel 102 naar artikel 75 is niet duidelijk-

7 v 7. d el ijk en hoort daarom hetzij te vervallen, hetzij te worden ver. duidelijkt. Artikel 1 Q.1, Tweede, derde en vierde lid. Het woord"overeenkomstige" heeft aanleiding gegeven tot de misvatting, alsof het op de grootte der school kon slaan; daarom schijnt het wenschelijk in dit artikel, alsmede in artikel 100 en elders te lezen:"van dezelfde soort". Artikel,..1QJL, vijfde lid j achter"alsmede" in te voegen;"die onder a voor zooveel betreft de reserve-onderwijzers-en vakonderwijzers f TOELICHTING. In de Memorie van Antwoord werd door Uwe Excellentie verklaard, dat de belooningen voor speciale vakonderwijzers kunnen gerekend worden te behcoren onder o van art.55. Desniettemin wordt b.v.door Burgemeester en Wethouders van Arasterdam(G.B.Afd.l 21 Juli 1922) betoogd, dat het niet aangaat de jaarwedden van de vakonderwijzers te brengen onder o van art.55, en meenen zij, dat deze jaarwedden bij de berekening van de vergoeding, krachtens art.101 niet moeten worden raedegeteld. Verduidelijking is dus gewenscht. Art Jrkel.ICH, ach ts te 1 id ; d e wo ord en : "bed oe ld in he t vi j f d e 1 id " te doen vervallen, aangezien de hierbedoelde kosten zich niet behoeven te beperken tot die vermeld in het vijfde lid. AjrtikeJL I0..2. Wat te verstaan zij onder "voorwaarden'«, door een gemeente voor het openbaar vervolgonderwijs gesteld, is niet duidelijk. Men zou kunnen denken aan de schoolgeldheffing, doch blijkens de circulaire van Uwe Excellentie d.d.15 October 1921, no.11988/l Afd. L.O.A. zijn de besturen d«t vereenigingen en instellingen, die bijzonder vervolgonderwijs doen geven, door de wet vrijgelaten het schoolgeld voor dit onderwijs zelf te regelen en te heffen. Mede in verband met het derde lid kunnen de woorden gevoeglijk vervallen. Artikel 105, derde lid; Nabindien het dit verzoekt" in te voegen:

8 8. "binnen twee manden nadat het verzoek is ingekomen". TOELICHTING. 2$iet aangegeven is de termijn waarbinnen de Gemeenteraad beslissing moet nemen. Daardoor gaat het karakter van het voorschot soms totaal verloren. Artikel 106 T eerste lid; "overeenkomstige" te vervangen door: "van dezelfde soort". Artikel AtA» eerste lid; te lezen; "Het aantal leden bedraagt vijf of een veelvoud van vijf". Artikel 184, tweede lid; te lezen:"de Commissie enz." I'JSLICKTÎNG. Fet is meer dan eens voorgekomen, dat ccnflie en rezen betreffende de samenstelling der Commissie. Een schrijven van Uwe Excellentie aan het Gemeentebestuur van Alkmaar besliste in boven s taanden zin. Het schijnt goed dat ook in de wet vast te leggen. Artikel 1,9,2, eerste lid; toe te voegen: "Artikel 27, derde lid, is, wat den leeftijd betreft, ten deze van toepassing''. TOELICHTING. In artikel 27 en artikel 109 wordt voorgeschreven, dat het hoefd van een school den leeftijd van 25 jaar moet volbracht foebben. Het derde lid geeft daarvan dispensatie. Deze dispensatie geldt echter, volgens een door Uwe Excellentie genomen beslissing, niet voor de in artikel I92 bedoelden. Dit kan tot ongewenschte toestanden leiden, vooral op plaatsen waar, behalve het hoofd, slechte jongs leerkrachten zijn. Arti^fel IQ3. derde lid; voor 192o te lezen:"1925". TOELICHTING. Verschillende scholen hebben niet genoeg onderwijzers met hoofdakte; het verdient daarom aanbeveling hier I925 te lezen. Artikel 1.95, eerste lid; te lezen: "uitgebreid lager".»de-

9 De Leden van de Afdeeling, de hebren Lancée f Voopd en de Vries hebben zich het recht voorbehoud-en aan dit rapport een afzonderlijke nota toe te voegen, welke wijdde eer hebben Uwe Excellentie hierbij aan te bieden. Namens de Afdeeling voornoemd,, Voor z i tter.»secretaris.

10 9. Tenslotte heeft de Afdeeling een voorstel overwogen van twee harer Leden, om- ten einde in de wet eene mogelijkheid te scheppen tot het voorkomen van de stichting van scholen, wanneer de verschillende richting^ op het gebied van opvoeding en onderwijs op de reeds bestaande scholen voldoende tot haar recht kunnen komen, en tegen onncodige scholen bouw en onnood ige splitsing van bestaande scholen te waken- bij eene aanvrage als bedoeld in het eerste lid van artikel 75, behalve de sub a, b ene genoemde ver- ^ e^jjf a^u J***? JBAOJ? ~~~S Z&USK^^ *T~~< - j>^. lt > e- A*&Z*^C&SU^~- ^ klaringerxtevorderen, waarin aannemelijk gemaakt wordt, dat door het bestaande onderwijs ter plaatse niet in de uit de aanvrage blijkende behoefte kan worden voorzien, met dien verstande dat beroep op de Kroon open zal staan. De Afdeeling heeft echter gemeend, dit voorstel niet te kunnen aanvaarden. Nog daargelaten de formeele bedenking, dat zcoals de wet thans luidt, uit de aanvrage van eene behoefte aan onderwijs van bepaalde richting niets behoef te blijken, en van een schoolbestuur moeilijk eene verklaring kan worden geëischt, omtrent hetgeen andere scholen kunnen of niet kunnen, maar hoogstens eene motiveering van de aanvrage, zou naar het gevoelen der Afdeeling eene dergelijke bepaling de/ grondslagen der"bevrediging" aantasten; bij de objectieve voorwaarden van thans zou op deze wijze eene geheel subjectieve komen: de Gemeenteraad en eventueele de Gedeputeerde Staten, de Onderwijsraad en de Kroon zouden moeten oordeelen, of inderdaad aannemelijk gemaakt is, dat in de behoefte, die uit de aanvrage moet blijken, niet door het bestaande onderwijs per plaatse kan worden voorzien, of bijv.een verschil als tusschen Hervormd en Gereformeerd den bouw van eene nieuwe school wettigt; de beslissing of er al dan niet aan de aanvrage moet worden voldaan, zal dus ten slotte afhangen van de vraag of de Overheid het onderscheid in richting -gewichtig-

11 10. gewichtig gei oeg acht, m.a.w. de Overheid zal als rechter moeten optreden in beginselquaesties. Dat op deze wijze alle rechtszekerheid te loör gaan en alle vrijheid van richting ernstig bedreigd worden zou, behoeft geen betoog. Maar ook het beginsel van het bijzondere, vrije onderwijs in het algemeen zou ernstig in het gedrang komen(eene Roomsch-Katholieke school bijv.in eene plaats waar de bevolking geheel Katholiek is, zou, werd de voorgestelde bepaling wet. allicht niet gemakkelijk worden toegestaan, en zeker zou de oprichting van zoogenaamde neutrale bijzondere scholen op grond van zulk een eisch onmogelijk gemaakt kunnen worden. Of de aanneming van de wet, houdende maatregelen ter voorkoming van het zonder noodzakelijkheid bouwen van scholen voor L.O., heeft bewezen, dat beperking van den scholenbouw voor het bijlzonder onderwijs noodzakelijk is, laat de Afdeeling in het midden; maar zeker kan die aanneming niet als argument gebezigd worden, om in de L.O.wet een blijvende bepaling op te nemen, die hare grondslagen aantast;; de beoordeeling van de richting van het onderwijs behoort niet tot den taak der Overheid. De Heeren Voogd, Lancée en de Vries kunnen zich met de beslissing der Afdeeli g niet vereenigen, en wenschen gebruik te maken van het hun in artikel 5 van het K.B.van 18 December I9I9» S.8I6, toegekende recht, van hunne afwijkend gevoelen àan Uwe Excellentie te doen blijken in eene afzonderlijke nota, die de Afdeeling aan haar advies toegevoegd heeft«. Namens de Afdeeling voornoemd, :0ßgß$Mz i tter, Secretaris.