Praktische stralingsbescherming

Transcriptie

1 Praktische stralingsbescherming VRS-D/MR nj Atoombouw en verval 4,5 Wisselwerking van straling met materie en afscherming 6-9 Röntgentoestellen, ingekapselde bronnen 10 Grootheden en eenheden 11 Effecten en risico s van straling 12 Detectie van straling 13 Algemene regelgeving Regelgeving ingekapselde bronnen, toestellen en open bronnen Praktische stralingsbescherming Risico-analyse en dosisberekening in praktijk

2 Praktische stralingsbescherming VRS-D/MR nj 2018 Gesloten bronnen Onderwerpen Gesloten bronnen Toepassingen Classificatie Regelgeving Uitwendige bestraling Risicoanalyse

3 H8 Praktische stralingsbescherming VRS-D/MR nj 2018 Bronnen en toestellen Gesloten bron Definitie Radioactieve stoffen die zijn ingebed in of gehecht aan vast dragermateriaal, of omgeven zijn door een omhulling van materiaal Dragermateriaal of omhulling moet voldoende weerstand bieden om onder normale gebruiksomstandigheden verspreiding van radioactieve stoffen te voorkomen

4 H8 Praktische stralingsbescherming VRS-D/MR nj 2018 Bronnen en toestellen Gesloten bron Toepassingen Meting of controle lasnaden 192Ir, 60Co TBq dikte papier (β - ) 137Cs 40 MBq vulhoogte 137Cs, 60Co 1-10 GBq Chemische analyse Röntgenfluorescentie (XRF) 241Am, 57Co 40 MBq - 40 GBq gaschromatografie 63Ni 400 MBq Medisch brachytherapie 90Sr / 90Y / 137Cs, 192Ir MBq Steriliseren ( Gy) van voedsel, medische instrumenten e.d.

5 H8 Praktische stralingsbescherming VRS-D/MR nj 2018 Bronnen en toestellen Gesloten bron

6 H15 Praktische stralingsbescherming VRS-D/MR nj 2018 Specifieke regelgeving Gesloten bronnen Radioactief materiaal permanent in omhulsel ingekapseld of gebonden in vaste vorm Moet voldoen aan ISO-2919 voor encapsulering Lektest (hoe doe je dat?): Grenswaarde afwrijfbare activiteit: 185Bq Vegen bronhouder: 10 x strengere norm 1x per jaar geen lektest: bronnen < 1MBq en < 0,02Re ingestie

7 H15 Praktische stralingsbescherming VRS-D/MR nj 2018 Bronnen en toestellen Gesloten bron ISO 2919 klassering Ingekapselde bronnen kunnen getest zijn op 5 onderdelen - temperatuur, thermische schok - druk - stoten - vibratie - puntbelasting Klassering oplopend van 1 (niet getest) tot en met 6 (strengste test) Voorbeelden: 63Ni gaschromatograaf C Ir industriële radiografie C43313 Bron met code C11111 is dus NIET getest, maar mag WEL worden gebruikt!

8 H18 Praktische stralingsbescherming VRS-D/MR nj 2018 Praktische stralingsbescherming Ingekapselde bronnen Toezichthouder: Instructies Signalering van problemen Lektest uitvoeren Dosisberekeningen Nucliden Emissiegegevens Gebruiksuren Afstand tot ruimtes Terreingrens Stralingsbeschermingsdeskundige is verantwoordelijk voor lektest

9 H18 Praktische stralingsbescherming VRS-D/MR nj 2018 Praktische stralingsbescherming Ingekapselde bronnen Maatregelen op de werkplek: Gebruik een tang/ pincet Organisatorische maatregelen: Opschrift en RA symbool Periodieke lektest van behuizing van bron: veegproef (lek: > 185 Bq) Niet: meten met een besmettingsmonitor (je meet dan ook de bron!) Bronnenadministratie Waarschuwingssignalering tijdens gebruik Opslag in kluis na gebruik

10 H18 Praktische stralingsbescherming VRS-D/MR nj 2018 Praktische stralingsbescherming ingekapselde bronnen Instructies Waarschuwingsbord Bron opslaan in kluis Administratie Toestemming Veilig werken Afscherming PBM s PDM (badge)

11 Praktische stralingsbescherming VRS-D/MR nj 2018 Dosimetrie Dosisbegrippen

12 Praktische stralingsbescherming VRS-D/MR nj 2018 Dosimetrie Uitwendige bestraling Kwadratenwet Dosis omgekeerd evenredig met het kwadraat van de afstand tot de bron Deeltjesstraling: voorbij de dracht van de straling is de dosis nul ( 3 H : 0,007 mm in weefsel 35 S / 14 C : < 30 cm in lucht)

13 Praktische stralingsbescherming VRS-D/MR nj 2018 Dosimetrie Uitwendige bestraling γ-straling : bronconstante Met de bronconstante kun je activiteit omrekenen naar Equivalente dosis: H = h A t / r 2 h = bronconstante A = activiteit t = tijd r = afstand nuclide h ( Sv m 2 MBq -1 h -1 ) 22 Na 0,33 60 Co 0,36 99m Tc 0, I 0, Cs 0, Ir 0, Am 0,017

14 Praktische stralingsbescherming VRS-D/MR nj 2018 Dosimetrie Uitwendige bestraling Vuistregels Vuistregel voor γ-stralers: De bronconstante is ongeveer h 0,15 Eγ μsv per uur en per MBq op 1 meter van de bron. Hier is Eγ de totale γ-energie (in MeV) die door de bron wordt uitgezonden. Het equivalente dosistempo op grotere en kleinere afstanden volgt uit bovenstaande kwadratenwet. Vuistregel voor β-stralers: De bronconstante is ongeveer h 10 μsv per uur en per MBq op 1 meter van de bron. Het equivalente dosistempo op grotere en kleinere afstanden volgt uit de hiervoor gegeven kwadratenwet. Wel moet men rekening houden met absorptie in lucht. Vuistregel voor huidbesmetting met β-stralers: Bij een activiteit van 1 kbq per cm2 is het equivalente dosistempo op de huid h 2 msv per uur. Voor Eβ,max < 0,5 MeV wordt de waarde van h snel kleiner. h= equivalante dossitempo in Sv/h

15 Praktische stralingsbescherming VRS-D/MR nj 2018 Veiligheidsmaatregelen Uitwendige bestraling Bronnen, toestellen, open radioactieve stoffen ALARA Geen onnodige blootstelling/ zo laag mogelijke dosis of activiteit Klassieke maatregelen: Blootstellingstijd Afstand Afscherming verkorten (scherm, loodschort etc) Geschikte dosistempometer gebruiken

16 Praktische stralingsbescherming VRS-D/MR nj 2018 Veiligheidsmaatregelen Uitwendige bestraling Afscherming Bronnen, toestellen, open radioactieve stoffen ALARA Geen onnodige blootstelling/ zo laag mogelijke dosis of activiteit Klassieke maatregelen: Beta-straling: laag energetisch, korte dracht hoog energetisch: material met lage Z-waarde zoals perspex > minder remstraling Gamma-straling: Hoge Z-waarde zoals lood

17 Praktische stralingsbescherming VRS-D/MR nj 2018 Bronnen en toestellen Neutronen Neutron = ongeladen deeltje Wisselwerking met de kern van het atoom Energie-overdracht maximaal bij botsing met even zware deeltjes: H (= 1 proton!) Goede materialen voor afscherming paraffine H, C water H 2 O beton (gebonden kristalwater) Laat veiligheidsmaatregelen over aan een gespecialiseerde deskundige

18 Praktische stralingsbescherming VRS-D/MR nj 2018 RI&E De voorziene onbedoelde gebeurtenis Identificeren Analyseren Reguliere handelingen Incidentscenario s Voorafgaand aan werkzaamheden!

19 H21 Praktische stralingsbescherming VRS-D/MR nj 2018 RI&E Ingekapselde bronnen Externe bestraling Voor veel radionucliden geldt dat bij vergelijkbare activiteit en energie de equivalente dosis tengevolge van beta-straling ruwweg 100 keer zo groot is als die tengevolge van γ-straling.

20 H21 Praktische stralingsbescherming VRS-D/MR nj 2018 RI&E Ingekapselde bronnen Monteur pakt een bron met de vingers vast 10sec x 2 (per dag) x 200 d/j = 4000 s/j = 1,1 u/j Afstand bron-huid 0,001m Beta-dosis is een factor 100 groter dus 4100 msv/j En nu?

21 H21 Praktische stralingsbescherming VRS-D/MR nj 2018 RI&E Ingekapselde bronnen Op 1 meter afstand van de bron gedurende 1 jaar werktijd: (Niet blootgestelde werknemer) 2000h per jaar 0,4MBq h= 0,093 µsv/h per MBq op 1 meter En nu?

22 H21 Praktische stralingsbescherming VRS-D/MR nj 2018 RI&E Ingekapselde bronnen Afscherming met lood Hoeveel lood is er nodig om een Co-60 bron af te schermen. 74MBq, 1 meter afstand, 2000h/jaar h=0,36 µsv/uur per MBq op 1 meter Bij geen afscherming T=1 Jaarlimiet is 1mSv: T niet groter dan 1/53 = 0,02 -> Minimaal 7,5cm lood en Denk om ALARA

23 H21 Praktische stralingsbescherming VRS-D/MR nj 2018 RI&E Ingekapselde bronnen Incident: Bron per ongeluk niet teruggeplaatst in loodkasteel Werkweek lang blootgesteld aan onafgeschermde C0-60 bron Op 1 meter afstand 40 uur per week E= h x A 0,36 x 74 = = 26,6 µsv/h x 40h = 1,1mSv r En op 2 meter afstand? Schalen: = 0,25 x 1,1mSv = 0,3 msv Incident voorkomen door afscherming en organisatorische maatregelen

24 H21 Praktische stralingsbescherming VRS-D/MR nj 2018 RI&E Ingekapselde bronnen Leerdoelen: Praktische stralingsbescherming bronnen Ingekapseld/Gesloten ALARA Afstand, Tijd, Afscherming Gamma: lood Beta: Perspex Lektesten Risicoanalyse