1 Wet- en regelgeving niveau 5 new Mieke Blaauw

Transcriptie

1 1 Wet- en regelgeving niveau 5 new 2018 Mieke Blaauw

2 2 Wet- en regelgeving niveau 5 new e druk (2013) 1. Atoombouw en verval 2. Radioactieve bronnen, röntgenapparatuur en neutronen 3. Wisselwerking van straling met materie en afscherming 4. Detectie van straling 5. Grootheden en eenheden in de stralingsbescherming 6. Effecten en risico s van straling 7. Regelgeving 8. Veiligheidsmaatregelen bij ingekapselde bronnen en röntgenapparatuur 9. Dosisberekening in de praktijk 10. Veiligheidsmaatregelen bij open bronnen 11. Radioactief afval uit laboratoria

3 3 Wet- en regelgeving niveau 5 new 2018 ICRP-adviezen International Commission on Radiological Protection Onafhankelijke commissie Adviezen vrijwel altijd overgenomen Europese richtlijnen (EURATOM) richtlijnen moeten in nationale wetgeving worden geïmplementeerd Nederlandse wet- en regelgeving \\ KEW + BS Besluit basisveiligheidsnormen stralingsbescherming (BBS) + onderliggende regelgeving ARBO-wet Wet Milieubeheer Algemene Wet Bestuursrecht Overheidstoezicht Inspectie SZW & inspecteurs ANVS

4 4 Wet- en regelgeving niveau 5 new 2018 ICRP: Nieuwe aanbevelingen, nieuwe wetenschappelijke inzichten Nieuwe Europese voorschriften, moeten uiterlijk 6 februari 2018 zijn opgenomen in de Nederlandse regelgeving Nederland, 6 februari 2018 : nieuw - BBS Besluit Basisveiligheidsnormen Stralingsbescherming

5 5 Wet- en regelgeving niveau 5 new 2018 BBS Besluit Basisveiligheidsnormen Stralingsbescherming Nieuwe regelgeving Dezelfde eisen rondom stralingsbescherming in de hele EU voor werknemers, patiënten, bevolking en het milieu Dezelfde deskundigheidseisen in de hele EU voor personen die werken met straling Vrijstelling/vrijgavegrenzen meer in lijn met de grenswaarden die wereldwijd worden toegepast. Het besluit is te downloaden via overheid.nl (416 pagina's)

6 6 Wet- en regelgeving niveau 5 new 2018 Tot nu toe: Werkzaamheden Bewerkingen met natuurlijke bronnen die niet gericht zijn op gebruikmaking van hun radioactieve eigenschappen Handelingen Alle andere werkzaamheden met ioniserende straling met gebruikmaking van hun radioactieve eigenschappen Vanaf 6 feb 2018 Dit hele onderscheid verdwijnt er wordt verschil gemaakt tussen blootstellingsituaties

7 7 Wet- en regelgeving niveau 5 new 2018 Blootstellingssituaties Vanaf 6 feb 2018 Geplande blootstellingsituaties Uitvoeren van geplande handelingen die een verhoging van de blootstelling aan ioniserende straling tot gevolg hebben (tot 2018: handelingen en werkzaamheden) Noodsituaties Bijv. kernongeval, terroristische actie Bestaande blootstellingssituaties Blootstelling vanwege gebeurtenissen uit het verleden (interventies) en blootstelling aan natuurlijke bronnen in woningen en gebouwen

8 Source: IAEA 2003, Safety Report Series Wet- en regelgeving niveau 5 new 2018 Geplande blootstellingssituaties Werken met NORM (Naturally Occuring Radioactive Materials) in olie- en gasproductie: α-, β- en γ- straling Radionuclide Natural gas Bq/m 3 Produced water Bq/L Hard scale Bq/kg Sludge Bq/kg U-238 trace Ra million ,000 Po ,000 Pb , million Rn ,000 Th-232 trace Ra million ,000 Ra Radon-222, een gas, verspreidt zich in gasleidingen Rn-222 vervalt snel, via enkele stappen, naar Pb-210 Lood-210 (β- straler) kan zich kan ophopen in een dunne film in gaswinnings apparatuur

9 9 Wet- en regelgeving niveau 5 new 2018 NORM uit de aardkorst Radioactief materiaal uit de aardkorst kan vrijkomen bij industriëele activiteit Bevat U-238, Th-232 en vervalproducten uit de uranium- en thorium reeksen Ander veelvoorkomend NORM radionuclide: kalium - 40.

10 10 Wet- en regelgeving niveau 5 new 2018 Bestaande blootstellingssituaties Radon Europese richtlijn: minder dan 300 Bq/ m 3 In Nederland is een referentieniveau van 100 Bq/ m3 geen onmogelijke opgave. Er zal een nationaal radon actieplan worden opgesteld: voorlichting en het doorvoeren van technische maatregelen. Nieuwe regelgeving bouwmaterialen Externe dosis door bouwmaterialen in EU Streven: minder dan 1 msv/j Producenten van bouwmaterialen: aantonen Radon Radioactief gas

11 11 Wet- en regelgeving niveau 5 new 2018 Indeling werknemers Categorie Mogelijke jaardosis (beroepshalve) Blootgestelde werknemer > 1 msv per jaar Gewone werknemer max. 1 msv per jaar Een gewone werknemer kan straling toepassen zonder blootgesteld werknemer te zijn

12 12 Wet- en regelgeving niveau 5 new 2018 Indeling werknemers Blootgestelde werknemers moeten voldoende zijn onderricht Blootgestelde werknemers krijgen een persoonlijke dosismeter Zij moeten deze tijdens het werk zichtbaar dragen Blootgestelde werknemers ingedeeld in categorieën categorie mogelijke jaardosis medische keuring A 6-20 msv ja B 1-6 msv nee (Effectieve dosis) Deze grenswaarden houden geen rekening met medische blootstellingen en natuurlijke radioactiviteit.

13 13 Wet- en regelgeving niveau 5 new 2018 Dosislimieten Kansgebonden effecten werknemers categorie A werknemers categorie B gewone werknemers leden van bevolking 20 msv 6 msv 1 msv 1 msv Niet- kansgebonden effecten, blootgestelde werknemers ooglens 20 msv huid en extremiteiten 500 msv Niet- kansgebonden effecten, niet- blootgestelde werknemers ooglens 15 msv huid en extremiteiten 50 msv Nieuwe wetenschappelijke inzichten, aanbevelingen (ICRP) - in het nieuwe besluit BBS

14 14 Wet- en regelgeving niveau 5 new 2018 Dosislimieten Beroepsrisico > 1 x 10-3 (1 op 1000) is onaanvaardbaar Van 1 x 10-3 tot 1 x 10-4 zijn de risico's beheersbaar Risico beheersbaar Risicogetal van ioniserende straling is 5% (= 0,05) / Sv Risico van 20 msv (0,02 Sv) ioniserende straling is 1 x 10-3 Het risico van 20 msv is beheersbaar < 1 x 10-5 tot 1(1 op ) is aanvaardbaar (5e orde risico)

15 15 Wet- en regelgeving niveau 5 new 2018 Dosislimiet 20 msv = effectieve dosis (E) voor hele lichaam Voorbeeld: Dosislimieten Bij het bestralen van lichaamsdeel weefselweegfactor toepassen Longen: weegfactor (w T ) = 0,12 Berekening dosislimiet (H T ) voor longen H longen = 20 msv/ 0,12 = 167 msv Controle: E = 167 msv (H T voor longen) x 0,12 (w T ) = 20 msv

16 16 Wet- en regelgeving niveau 5 new 2018 Systeem van dosisbeperking 1.Rechtvaardiging Zijn er alternatieven voor gebruik radioactiviteit? Voordelen moeten opwegen tegen nadelen 2.Optimalisering (ALARA) ALARA = as low as reasonably achievable Dosis zo laag als redelijkerwijs mogelijk is 3.Limitering Limiet is geen richtsnoer voor de maximaal toelaatbare dosis Limiet mag nimmer worden overschreden

17 17 Wet- en regelgeving niveau 5 new 2018 Systeem van dosisbeperking Rechtvaardiging Optimalisering Limitering 1 Voordelen afwegen tegen de gezondheidsrisco s 2 Alternatieven beoordelen 3 Maatschappelijk perspectief meewegen (gezondheidsrisico, afval)

18 18 Wet- en regelgeving niveau 5 new 2018 Systeem van dosisbeperking Rechtvaardiging Optimalisering Limitering 1 Voordelen afwegen tegen de gezondheidsrisco s Volgens mij is uw schouder uit de kom Begin vorige eeuw: Röntgenstraling voor het controleren van de pasvorm van kinderschoenen

19 19 Wet- en regelgeving niveau 5 new 2018 Systeem van dosisbeperking Rechtvaardiging Optimalisering Limitering 2 Zijn er alternatieven? Handel sinds 2002 verboden: Ionisatie rookmelder met radium-226 of americium-241 Gasgloeikousje met thorium

20 20 Wet- en regelgeving niveau 5 new 2018 Systeem van dosisbeperking Rechtvaardiging Optimalisering Limitering 3 Meewegen maatschappelijk perspectief : COVRA Enige organisatie in Nederland die radioactief afval mag innemen. Opslag totdat het vervallen is (korte halveringstijd) of tot er een eindopbergplaats voor is (langlevend hoogradioactief materiaal).

21 21 Wet- en regelgeving niveau 5 new 2018 Systeem van dosisbeperking Rechtvaardiging Optimalisering Limitering ALARA: As Low As Reasonably Achievable Streven naar een zo laag mogelijke stralingsbelasting (effectieve dosis) Sociale- en economische factoren meewegen

22 22 Wet- en regelgeving niveau 5 new 2018 Systeem van dosisbeperking Rechtvaardiging Optimalisering Limitering ALARA: Brongerichte aanpak Zijn er alternatieven zonder radioactiviteit? (rechtvaardiging) Containment (fysisch inperken van radioactiviteit) Tijdsduur, afstand, afscherming Pas daarna: Persoonsgebonden maatregelen (PBM) (Instructie, persoonlijke beschermings-middelen

23 23 Wet- en regelgeving niveau 5 new 2018 Systeem van dosisbeperking Rechtvaardiging Optimalisering Limitering Limieten zijn een vangnet, na toepassing van rechtvaardiging en optimalisering (ALARA)! Limiet mag nooit worden overschreden Rechtvaardiging Optimalisering (ALARA) Limitering

24 24 Wet- en regelgeving niveau 5 new 2018 Indeling werkruimten Werkruimtes moeten worden ingedeeld in zones Lab zone mogelijke signalering verbodsbord jaardosis B gecontroleerd 6-20 msv verplicht ja C bewaakt 1-6 msv verplicht nee

25 25 Wet- en regelgeving niveau 5 new 2018 Radioactieve stoffen : Vergunningsplicht Bezit en gebruik van radioactieve stoffen zijn vergunningplichtig bij overschrijding van zowel de vrijstellingsgrens voor activiteitsconcentratie als de vrijstellingsgrens voor activiteit Nuclide Concentratie Activiteit (Bq/g) (Bq) 3 H C P S m Tc I I Ra U Verschillende grenzen: voor onbeperkte (bulk-) en beperkte (matige) hoeveelheden

26 26 Wet- en regelgeving niveau 5 new 2018 Toestellen: Vergunnings- of meldingsplicht Per soort toestel nagaan! X X Registratieplicht ( vergunning light ) Onderstaande toestellen zijn vergunningplichtig: die gebruikt worden voor industriële radiografie voor bewerking van producten voor therapeutische blootstelling van personen en dieren gebruikt voor onderwijsdoeleinden Veel andere toestellen zijn registratieplichtig

27 27 Wet- en regelgeving niveau 5 new 2018 Toepassing ioniserende straling (bronnen en toestellen) EURATOM-richtlijnen: in Nederlandse wetgeving KEW (Kernenergiewet) BBS, ministeriële Regelingen en ANVS-verordening Toepassing onder toezicht van toezichthouder TMS = toezichthoudend medewerker stralingsbescherming voor bepaalde toepassingen Opleidingsniveaus ACD, CD of TMS KEW-dossier Risicoanalyse

28 28 Wet- en regelgeving niveau 5 new 2018 TMS - toezichthoudend medewerker stralingsbescherming Deskundige die een handeling of werkzaamheid uitvoert, of Onder wiens toezicht een handeling of werkzaamheid wordt uitgevoerd Categorieën TMS opleidingen Sector Medisch Medische toepassingen - 1 Tandheelkunde - 2 Diergeneeskunde - 3 Sector Nucleair Splijtstofcyclus - 4 Sector Industrie en Onderzoek Verspreidbare radioactieve stoffen - 5 Handelingen met NORM - 6 Versnellers - 7 Industriële radiografie - 8 Meet- en regeltoepassingen - 9

29 29 Wet- en regelgeving niveau 5 new 2018 Transport radioactieve stoffen Regelgeving is zeer ingewikkeld Verantwoordelijkheid ligt bij afzender Laat transport over aan een gespecialiseerd bedrijf Per post versturen is verboden volgens de Postwet

30 30 Wet- en regelgeving niveau 5 new 2018