Samenwerking met de ouders

Transcriptie

1 aanspreekt is veelal het behandelen van verlammingen of klompvoeten etc. maar zeker ook in het psychische vlak vergen deze kinderen stimulansen die het ouderlijk milieu niet kan verschaffen. Dagverblijven voor kleuters, eventueel kleuterklassen aan B.L.O.-scholen zouden hier in een lacune kunnen voorzien. Nederland is geen achtergebleven gebied. Wij zullen gebruik moeten maken van bestaande adviesmogelijkheden, poliklinieken, specialisten op allerlei terrein, doch een betere voorlichting over de zwakzinnigen-problematiek in zijn verschillende aspecten lou ook deze dienstverlening aanmerkelijk doen verbeteren. Samenwerking met de ouders door Drs. O. C. WIT In de wereld van de kinderbescherming, die zoals U weet voor het kind geenszins de normale, vanzelfsprekende wereld is, wordt steeds luider de kreet geslaakt:,,samenwerking met de ouders". En de instanties (vereniging, Raad voor de Kinderbescherming, enz.) en inriching, die met hun bemoeienissen het welzijn van het kind beogen, worden moderner en progressiever genoemd naar de mate waarin zij deze leus in hun vaandels voeren. Het geven van inhoud aan deze leus is naar mijn mening op het ogenblik één van de moeilijkste opgaven op het gebied van de kinderbescherming. Temeer daar deze leus niet slechts een technische verbetering" aangeeft, maar een teken is van een duidelijke structuur-wijziging in de werkzaamheden. Er tekent dich hierin nl. een tendens af naar family-centered werk in plaats van slechts child-centered werk. Mij beperkend tot het probleem van samenwerking met de ouders" van een kind, dat in een inrichting verblijft, wil ik vooraf op enkele aspecten wijzen, die naar mijn mening van belang zijn voor dit onderwerp. Mede door de overigens zeer verdienstelijke bijdragen op psychologisch gebied van Freud is het inzicht in de diverse mogelijkheden in de psychische ontwikkeling van de mens sterk toegenomen, maar zijn de grondvoorwaarden voor een opgroei van de mens als mens naar mijn mening nog onvoldoende belicht. De specifieke aard van de vele menselijke relaties zijn sterk in hun dynamiek beschreven (denk aan de termen binding", identificatie", oedipale relatie", enz.), maar wat is eigenlijk kenmerkend voor het kinderlijk bestaan? Denkt U eens aan het verschijnsel, dat velen van U ongetwijfeld welhaast dagelijks zult opmerken, dat vele kinderen in een inrichting enerzijds erg kinderlijk", anderzijds wat ouwelijk" zijn. Met termen als ambivalente instelling tegenover die en die" tracht men weliswaar het feitelijke gedragspatroon te verklaren, maar wat betekenen b.v. ouders en kinderen wederzijds voor elkaar in hun mens-zijn? De fysisch-psychische basic 258

2 needs", nodig om een kind als levend wezen te doen gedijen zijn al voldoende bekend (zie studies van Spitz, A. Freud, D. Burlingham, Bowly enz.), maar sluiten deze basic needs" ook een garantie in voor een in deze cultuur menswaardig bestaan? Hoewel de termen ouders en kind" direct verwijzen naar een specifiek biologische relatie, wordt de betekenis van deze termen in het menselijk bestaan niet uitsluitend door dit biologisch gegeven bepaald. De zin van het menselijk bestaan wordt niet uit biologisch proces als zodanig afgeleid, maar omgekeerd k rijgt dit levensproces pas van een menselijke zingeving uit zijn betekenis. Welke functie ontleent de vrouw aan het feit, dat zij een kind ter wereld brengt? Welke gedachten spelen de man door zijn hoofd, als hij als vader van het (toekomstige) kind wordt aangewezen? En waarom bestaat er vaak in de belevingswereld een onderscheid tussen de verwekkers" en de ouders van het kind. Dit moge U als filosophie" en daarom misschien in de praktijk als overbodig" en misschien als,,waardeloos" in de oren klinken. Toegegeven : inderdaad is dit filosofie. Maar daarom is het nog absoluut niet waardeloos, want elke vorm van menselijk leven en handelen en dus ook van de opvoeding berust op filosofie. Welke betekenis hechten we aan de feiten? Zodra we deze vraag stellen, filosoferen we al. Deze filosofie is menselijke werkelijkheid en misschien mag ik op grond van deze laatste opmerking nog even doorgaan met filosoferen"? In menselijk opzicht zijn de ouders voor het kind zijn oorsprong én zijn bestemming. Zijn oorsprong: niet primair bedoeld als levend wezen, maar als persoon, gekomen in de rij van geslachten met een eigen familiegeschiedenis. Als bestemming: als kind zijn ouders te ontmoeten en te blijven ontmoeten en zijn persoonlijke vorm te vinden in de omgang van deze mensen. Dit concretiseert zich in de gezinsgeschiedenis van het kind met deze ouders. Dit persoonlijke uit zich niet in de relatie met zijn ouders, maar is deze relatie. Deze aspecten vormen mijns inziens de grondslag voor de identiteit van het kind, voor het eigene" en voor het uit een stuk zijn" van de mens. Een mens, die zich niet in het leven kan plaatsen" door onbekendheid met zijn oorsprong, is in wezen een deficiënt mens; blijkt voortdurend een zoekende ziel" te zijn bij andere mensen, die zich misschien verwonderd afvragen : Wat zoek je toch? Je hebt toch al zoveel! (En misschien heeft hij hen, maar zichzelf heeft hij niet gevonden!). Dit is niet slechts beeldspraak, maar nogmaals: harde werkelijkheid. En denkt U zich eens in : hoe kan bij een fundamenteel ongeworteld mens ooit een gaaf en eigen geweten uit één stuk" zich ontwikkelen? (Het geweten is meer dan het geincorporeerd zijn van bepaalde normen!). En wat zijn stemming betreft: welke gevolgen treden op wanneer een kind, opgroeiend in welk sociaal ongunstig milieu ook, maar daarin toch geheel verweven zijnd door de gezamenlijke histo rie, in een z.g. andere (betere) omgeving wordt geplaatst en waa rin van hem door deze maatregel wordt verwacht een nieuw leven te beginnen; een nieuw leven, dat een negatie van zijn eerste leven moet inhouden? Het kind k rijgt door deze maatregel een voorgeschiedenis en een nageschiedenis. De identiteit van de persoon-in- 259

3 wording wordt hierdoor wel onder zeer hoge druk gezet. Als het kind ooit zover komt het oude te loochenen" of af te schrijven, schrijft het als het ware een deel van zijn eigen leven af, waardoor het min of meer van zichzelf vervreemdt. Het is ook geen kind meer uit één stuk". Dit niet meer uit één stuk zijn" van een persoon tref ik herhaaldelijk aan bij kinderen en volwassenen, die een bepaalde vorm van psychotherapie hebben ondergaan : naast een zekere overbewustheid van eigen psychische structuur en complexen", enz. een brok (nog) ongecontroleerd spontaan psychisch leven, dat voor de persoon in kwestie met zijn verworven zelfkennis" onberekenbaar en daardoor vaak angstaanjagend is. De persoonlijke inzet" in werk en menselijke relaties heeft aan directheid en echtheid" ingeboet. Het eigene" is vaak zoek: men voelt als het ware op bepaalde momenten de therapeut". Kind-zijn in menselijk opzicht is niet slechts een klein en hulpeloos" zijn en hierdoor op verzorging en opvoeding aangewezen maar is in wezen een kind zijn van", is een als kind behoren bij" (die ouders, dat gezin). De ouders en dat gezin zijn geen attributen (toevoegsels), geen objecten" (die besetzt" moeten worden volgens Freud), maar een essentieel deel van zijn leven. Zolang men voor het kind de ouders slechts blijft beschouwen als personen, die in hun omgang met hun kinderen een bepaalde invloed op hen kunnen uitoefenen goed of slecht al naar de normen, die men aanlegt! heeft men het kind los gedacht van zijn kind-zijn. Het behoren-bij" is een essentiële bestaansvorm (beter: existentiële bestaansvorm), waarin het zijn" en het hebben" een eenheid vormen. In de vraag heb jij een vader en een moeder", die een van jongsaf in het tehuis opgegroeid kind aan een pas binnengekomen kind stelt, wordt zowel gevraagd naar het bezit van ouders als wordt gedoeld op de volledigheid van het kinderbestaan. En houdt voor een kind het verlies van zijn ouders niet altijd een dreigend afscheid van zijn bestaan als kind in? Zo'n mensenkind moet dan opgevangen" worden Na deze korte schets van het bestaan van het kind in het aspect van de ouders-kind verhouding kan terecht de vraag gesteld worden : wie zijn voor het kind zijn ouders? In een m.i. zeer interessant artikel in het jaarverslag 1960 van de Opbouw" heeft mijn collega Dudman aan deze vraag enige belang rijke opmerkingen besteed. Nadat hij terecht de opmerking heeft gemaakt, dat het kind nooit los van zijn gezin kan worden gedacht zonder de werkelijkheid geweld aan te doen en dat het het kind zelf" is, dat protesteert tegen een kind los van zijn gezin gedacht", brengt hij als zijn opvatting naar voren, dat in een gezin de feitelijke, persoonlijke verzorgers van het kind, de werkelijke ouders zijn. De volwassenen, die voor het kind een duidelijke nabijheid zijn en die in een konkrete gezinsgeschiedenis tot de konkrete bestemming van het kind zijn geworden. Deze ouders behoeven dus niet de natuurlijke ouders van het kind te zijn. Dudman onderscheidt het z.g. historisch en het biologisch ouderschap en houdt in zijn artikel als het ware een pleidooi voor het historisch ouderschap. Mag ik citeren: En hier zijn wij aangekomen bij het netelige probleem, 260

4 dat pedagogische en juridische rechtvaardigheid niet steeds met elkaar stroken. Begint het pedagogisch denken bij het concrete eigendom van het kind, het juridisch denken daarentegen gaat uit van de eigendomsgedachte, dat het kind, ondanks het ontbreken van de natuurlijke ouders als historische werkelijkheid, toch deze natuurlijke ouders toekomt en deze laatsten dus zijn wettelijke ouders zijn, met alle rechten van dien. Het pedagogisch denken treft de rechthebbenden aan bij de daadwerkelijke ouders en dit zijn zij, waarmee het kind een historisch verbond heeft. Het juridisch denken treffen de rechthebbenden óók aan bij de daadwerkelijke ouders en die zijn zij waarmee het kind een biologisch verbond heeft. Dat de beide denkwijzen niet altijd stroken, berust dan dus op het eenvoudige feit, dat een geslachtsdaad nog geen opvoedingsdaad is. Opvoedingsdaad is het geven van concreet bezit aan het kind. Pas als het op de wereld is gekomen kan dit kind concreet bezit gaan verwerven. En daar het gaat om het bezit, dat het kind zijn eigendom kan noemen, zodra over het lot van een kind wordt beslist, dient een paedagogisch verantwoord denken uit te gaan van hen waarmee het kind de eerste jaren van zijn leven is omgegaan, niet van zijn verwekkers, die het daarna geen concreet eigendom meer wilden of konden geven". Een verderop: Wie het kind in het bloed zitten", dat zijn zij, waarmee het heeft geleefd en beleefd. Elkaar "in het bloed zitten" wil zeggen, een gemeenschappelijke gezinsgeschiedenis hebben, een historisch wij-gevoel bezitten". Dit zijn duidelijke geluiden over een probleem, waarover zeer waarschijnlijk het laatste woord nog niet is gezegd. Maar waarom dit erbij gehaald, zo zult U zich misschien afvragen. Wel, omdat elk kind vanuit zijn kind-zijn recht heeft op een eigen gezin. Elk kind, dat geen eigen gezin bezit, geen gezinsgeschiedenis met mensen, die het zijn ouders noemt, is hierdoor een ernstig bedreigd kind. Elk kind moet ergens bij behoren en dit horen bij" is hetzelfde als de geborgenheid: het verankerd zijn in het bestaan van zijn ouders. Deze geborgenheid omvat meer dan gezelligheid en harmonie. Ze is nogmaals: verankerd zijn. Nu eindelijk komend tot ons onderwerp Samenwerking met ouders" van het kind, dat in de inrichting verblijft, kan direct al gezegd worden, dat het kind in zijn bestaansvorm niet zo geamputeerd is, doordat het geen ouders heeft, maar dat juist het hebben van deze ouders voor een kind een probleem inhoudt. Voor vele kinderen, die in een inrichting verblijven en voor wie thans het probleem samenwerking met zijn ouders" op rijst, bestaat een problematiek binnen dit gezinsleven van deze kinderen. Deze problematiek uit zich in de instelling van het kind ten aanzien van zijn ouders en het gezin in een ambivalentie. Een ambivalentie, die en dit dient duidelijk opgemerkt te worden nagenoeg altijd een wederzijdse ambivalentie is, dus evengoed van de ouders van dit kind. Een ambivalente instelling, die zich in de houding tegenover anderen (niet betrokkenen) in gecamou fleerde vorm uit en sterker naar de mate, waa rin de hem aangewezen opvoeders in hun aard en door hun functie gelijkenis vertonen met de betrokkenen. En vaak is deze gecamou fleerde vorm van ambivalentie tegenover anderen de aanleiding tot 261

5 de uit-huis-plaatsing. Wangedrag en neurotisch reageren zijn vaak te begrijpen uit een gestoorde relatie tussen kind en ouders en naar mate deze gestoorde relatie omvattender het psychische leven van een kind in beslag neemt, worden de relatie-mogelijkheden van het kind stereotyper en krijgt men klinisch gesproken het verschijnsel van overdracht als het ware bloeiend" te zien. Het kind komt nooit sec" in de inrichting; met hem komen als het ware zijn ouders mede de poort binnen; het kind draagt bij wijze van spreken het gezin op zijn rug mee. En nu komt het voor de heropvoeding belangrijke probleem : Stelt men zich bij dit psychisch verwrongen kind in op een zgn. symptoom-behandeling de symptomen zijn doorgaans de sociaal storende verschijnselen of richt men al zijn aandacht en energie op de gestoorde relatie-mogelijkheden, in technisch opzicht door een bewust inzicht en hantering van de na enige tijd zeker opduikende overdrachts-situatie? Is dit laatste het geval, dan is in het kader van de behandeling zo niet een samenwerken, dan toch op zijn minst een wérken met de ouders een eerste voorwaarde. Want wat gebeurt er in feite en in het algemeen gesproken bij het cureren vanuit de overdrachtssituatie? Men laat het kind in zijn omgang met zijn nieuwe opvoeder andere menselijke relatie-vormen beleven dan die het tot dusver met zijn ouders heeft gehad. Het kind komt door zijn plaatsing in de inrichting in een ander milieu, d.w.z. in een omgeving, waarin een ander appèl op hem gedaan wordt of althans gedaan kan worden. Van Spanje zegt in zijn zeer lezenswaardig boek: Het kind in de inrichting" over pedagogische hulp: Paedagogische hulp wil zeggen: het kind de kans geven zichzelf in de ander te ontdekken en hierdoor de wording e rvan te actualiseren. Door het andere appèl, dat op hem gedaan wordt, komt langzaam maar zeker een ander antwoord vanuit het kind, dat evenzeer van hèm is. En naar mijn overtuiging houdt de eerlijkheid van dit antwoord zeer nauw verband met: a. allereerst het werkelijke respect, dat de nieuwe opvoeder voor het kind uit dat milieu en dus met die ouders heeft (dus geen verholen afwijzing van zijn vroeger leven en van zijn ouders, die het toch maar zo beroerd" gedaan hebben, enz.) ; b. met de psychische ontvankelijkheid van de heropvoeder" voor de misschien vage tekenen van het zoeken naar geborgenheid, die niet voorhanden is, vanuit het kind. Het kind tracht banden te leggen. Ik wil mij thans niet verdiepen in de specifieke methodiek van de behandeling van dergelijke kinderen in de inrichting. Wel wil ik er met nadruk op wijzen, dat juist bij de kinderen, wier gedragsmoeilijkheden voortkomen uit een conflictueuze relatie met hun ouders, dus in principe ook als er al aan" hun ouders gewerkt wordt. Juist wanneer deze ambivalente instelling van een kind t.a.v. zijn ouders plaats gaat maken voor meer begrip voor zijn 262

6 ouders en voor zijn relatie met hen, verandert er wat aan het ouderbeeld, dat de kinderen hebben. Dit merken de ouders ook op: Toen hij op het laatste weekend thuis was, was hij zo anders tegenover ons, veel aardiger enz." Hoewel dit beeld in psychologisch opzicht een realiteit is, voor de betrokkene speciaal, moet dit als het ware door de beelddrager ook gerealiseerd, aanvaard en bestendigd worden. Hiervoor is meestal hulp nodig. Dit vereist vanuit de inrichting dus: samenwerking met de ouders. Bij dit soort kinderen, die om deze reden in een inrichting komen, is het principieel foutief te veronderstellen en er van uit te gaan, dat slechts het kind behandeld moet worden. Veeleer moet het zo gesteld worden, dat door de aanwezigheid van het kind in de inrchting, aan de behandeling van de relaties tussen ouders en kind gewerkt moet worden. Elke benadering, die de ouders onvoldoende in deze behandeling betrekt en niet primair in het belang van het kind, maar in het belang van ouders èn kind heeft een grote kans op mislukken, waardoor ouders en kind als het ware nog verder van huis gezamenlijk huis geraken. Een (wederzijdse) ambivalente instelling gaat altijd gepaard met schuldgevoelens, met gevoelens van tekort schieten. En de maatregel zelf van de uit-huisplaatsing kan bij beide partijen deze schuldgevoelens zoveel versterken, dat deze zich mede in een agressieve houding kunnen uiten. Voor de buitenstaander kan de schuld op een ander (de instantie) geschoven worden. Niet om zich te ver-ontschuldigen" en hoe moeilijk is het niet om deze neiging te onderdrukken! maar juist om deze schuldgevoelens zowel tegenover de inrichting tot uiting te laten komen als persoonlijke schuldgevoelens en dit is technisch zeker geen gemakkelijke taakt alsook om de helpende hand te bieden is een intensieve samenwerking tussen inrichting en ouders geboden. Schuldgevoelens zijn op zichzelf niet ongunstig, mits ze maar verwerkt worden en aanleiding geven tot nieuwe initiatieven. Een belangrijke kwestie is: Wat betekenen voor dit soort kinderen de doelbewuste contacten van de leiding met hun ouders?" Het gebaar op zichzelf houdt reeds een erkenning van zijn ouders als zijn ouders in, terwijl een achterwege blijven van dit gebaar de bedreiging van een opzettelijke vervreemding kan behelzen. En niet alleen een erkenning van zijn ouders als ouders, waardoor het kind niet alleen in de moreel zeer bedenkelijke situatie van kiezen of delen pro en contra ouders wordt gebracht, maar ook een bewuste poging om zijn eigen wereld (het gezin, de buurt enz.) te willen leren kennen. Deze wereld wordt voor het kind en de contactpersoon een gezamenlijke wereld. Door de doelbewuste erkenning van zijn eigen wereld van het kind, wat nog geenszins een goedkeuring van alles dient te betekenen, wordt er een brug geslagen tussen het verleden en het heden, waardoor het heden meer perspectieven krijgt. Er behoeft niet over het verleden gezwegen te worden, hetgeen niet inhoudt, dat er perse voo rtdurend over gesproken dient te worden. Dudman zei in het genoemde artikel: Het is het kind zelf dat protesteert tegen een kind, los van zijn gezin gedacht". Zeker het kind, dat bewust een gezinsgeschiedenis heeft beleefd, ook al moge deze historie nog zo conflictueus geweest zijn, voelt zich als kind in wezen miskend, wanneer men in een 263

7 heropvoeding of opvoeding in ander milieu bewust of onopzettelijk dit eigen gezin negeert of veroordeelt. Deze miskenning is niet zozeer rationeel, maar sterk emotioneel. Het kind gelooft vaak niet wat de anderen van vroeger vertellen, omdat dan zijn gevoel van eigenwaarde volkomen ondermijnd wordt. Als reaktie op zulk negeren geen contact met eigen milieu opnemen noch toestaan ziet men vaak vanuit het kind een idealisering van het vroegere als ondersteuning van zijn wankel gevoel van eigenwaarde. Het niet dankbaar zijn voor het huidige vaak de klacht van pleegouders over hun pleegkind komt doorgaans mede hieruit voort. Deze idealisering, hetgeen eveneens beeldvormig is, kan vermeden worden door het contact met de ouders of vroegere omgeving te bewerkstelligen. Waarom is men zo beducht voor gevaren hierdoor? Is de heropvoeder zo weinig verzekerd van zijn resultaten, dat hij een nutteloos worden van zijn vele pogingen vreest? Hiermee komen we op een andere categorie kinderen, nl. bij kinderen, die thuis wel een, zij het ook vaak zeer primitieve positieve gevoelsrelatie met hun ouders en de andere gezinsleden hadden en misschien nog hebben, doch waai het in het gezin nu eenmaal aan leiding en orde ontbreekt. Kinderen uit z.g. a-sociale gezinnen, a-sociaal dan in maatschappelijke zin. De gezinsleden komen voortdurend in botsing met het maatschappelijk bestel en de sociale normen. Juist door hun primitieve gebondenheid aan elkaar vormt de uithuisplaatsing voor deze categorie kinderen en hun ouders een wrede ingreep. Bij deze kinderen is niet zo zeer sprake van een ambivalente instelling t.a.v. het eigen gezin, veel meer is er een afweer tegen de anderen" levend. Dat deze categorie kinderen de leiding der inrichtingen veel hoofdbrekens kost, weet U ongetwijfeld beter dan ik. De gewetensvorming is vaak volkomen zoek, hoewel er doorgaans wel een kiem van solidariteitsgevoel aanwezig is. Ik ga nu niet in op de speciale opvoedingsmethoden van dit soort kinderen, maar wel is, dunkt mij, ook bij kinderen, behorend tot deze categorie, een voortdurend contact met het eigen milieu vanuit de inrichtingsstaf noodzakelijk. En hoe vermoeiend en vaak vruchteloos de pogingen om de ouders allereerst vijandig tegenover de afwezigheid van hun kind te verminderen ook mogen zijn, toch dient er in het belang van het kind voortdurend een beroep op hun medewerking" te worden gedaan. Deze contacten dienen echter sterk gereguleerd te worden. Vooral bij deze ouders moet steeds een beroep gedaan worden op hun medeverantwoordelijkheid voor hun kind. Het naar voren gebrachte bevat slechts enkele opmerkingen over het probleem samenwerking met ouders". Ik heb slechts enige algemene lijnen trachten aan te geven. Of deze nu bij uitstek psychologisch of misschien ook pedagogisch zijn, is moeilijk aan te geven. Van het meeste belang is wel naar mijn mening het feit, dat de wenselijkheid van samenwerking of werken met de ouders van kinderen, die in de in richting verblijven niet gemotiveerd wordt vanuit z.g. opportunistische motieven" met het oog op het gedrag in het tehuis, maar gemotiveerd wordt vanuit de doelstelling van de inrichting. 264

8 Ziet men, zien alle medewerkers van het tehuis wel duidelijk, dat het kind niet los gedacht kan worden van zijn ouders? Dat alle pogingen om het kind te doen ve rvreemden van zichzelf, waardoor elke vorm van opvoeding slechts lacunair blijft? Ontgroeien aan het eigen millieu is geen vervreemding, maar het kiezen van een eigen levensweg. Dit ontgroeien kan m.i. slechts plaats vinden via een voortdurende confrontatie met het vroegere. Een van de moeilijkste problemen is wel het voor de ouders zinvol maken van het verblijf van hun kind in een inrichting. Hetgeen niet inhoudt hen te ontslaan van hun plichten als ouders. Dit zinvol maken dient niet pas te gebeuren wanneer het kind enige tijd in de inrichting vertoeft, maar eigenlijk reeds voor de plaatsing. Bovendien moet men er voor waken, dat het samenwerken met ouders incidenteel geschiedt naar aanleiding van bepaalde gebeurtenissen. De inrichting moet de ouders zoveel mogelijk betrekken in het opvoedingsplan, waarbij vermeden wordt, dat de ouders zich als overbodig gaan beschouwen. Niettegenstaande al deze idealen, die voortkomen uit een inzicht in de werkelijke basic needs" van het kind, nl. door hem het morele recht te gunnen een gezin te hebben, zijn er toch talloze ouders, die in hun ouderplichten en ouderschap als het ware gewetensdoof zijn. Hoewel door de inrichting zeker pricipieel de bereidheid tot inschakelen van deze ouders aanwezig moet zijn, komt het in de praktijk neer op een door de feiten gemotiveerde afschrijving van deze ouders, helaas. En hier komen we dan weer terug op hetgeen in het begin gezegd is: biologisch ouderschap is nog geen werkelijk ouderschap. Men kan wel fulmineren tegen deze wantoestand, maar men moet er zich toch in de praktijk bij neerleggen er van uit gaan. Dat deze kinderen zo spoedig mogelijk volwassenen in hun leven moeten ontmoeten, die wél hun ouders willen zijn, moge duidelijk zijn. Talloze kinderen uit deze categorie komen echter later wel in een in richting, vanuit een pleeggezin. Waardoor opnieuw het probleem rijst : samenwerking met ouders. Het is te hopen, dat dan voor deze kinderen de geschiedenis in het pleeggezin zodanig een gezamenlijke levensgeschiedenis en niet slechts een episode in het gezinsleven betekent, dat de pleegouders als werkelijke ouders door die kinderen beschouwd kunnen worden. Met opzet heb ik geen specifiek technische details besproken, zoals: Wat doe je met zulk soort ouders (agressieve, domme, enz.)". Dit niet, omdat ik van oordeel ben, dat er op psychologisch gebied geen algemene recepten te geven zijn. Veel meer heb ik willen wijzen op het feit, dat de samenwerking met ouders een weerspiegeling moet zijn van de mentaliteit van de opvoeders in de inrichting. Door de samenwerking met de ouders in het pedagogische werk te betrekken zich b.v. uitend in het aanwijzen van een speciale functiona ris hie rvoor verandert de gehele pedagogische benadering. Een eerste voorwaarde voor het met enig succes werken, is wel, dat alle werkers in de inrichting deze mentaliteit 66k hebben. In de uitvoering van deze samenwerking zitten vele précaire momenten. Bewuste en onbewuste 265

9 tegenstrijdige, pedagogische handelingen versterken deze. Dit houdt in, dat de grootst mogelijke aandacht besteed moet worden aan de vorming van het personeel. Tot slot wil ik nog even naar voren brengen, dat initiatieven ondernomen om de ouders, die als ouders in verregaande mate in gebreke zijn gebleven en nog zijn, door het kind te reclasseren, een uiterst bedenkelijke zaak vormen. Het pedagogisch werk betreft o.a. de relatie tussen ouders en kinderen. Het kind mag echter niet de inzet worden, na een gebroken relatie, om de ouders weer tot ware menselijkheid te wekken. Ik wil besluiten met een voorbeeld; welke gedachten gaan er (misschien) in U om als U hetzelfde zoudt ervaren als ik enige tijd geleden meemaakte. Als psycholoog een dertien-jarig meisje testend, een meisje, dat vanaf haar zesde jaar in een inrichting verblijft, zeer sporadisch contact heeft met haar ouders (eenmaal in de twee jaar), die bekend staat als a-sociaal en voor het vaderland weg levend" kreeg ik bij een intelligentietest op de vraag: Wat is gehoorzamen"? ten antwoord: Luisteren naar wat je vader en moeder... naar wat de juffrouw zegt". Na een poos zwijgen volgde wat angstig de vraag: Het is toch ook goed hè, als je zegt: luisteren naar wat je vader en moeder zeggen?" Op mijn vraag: Waarom niet?" antwoordde ze: Nou ze zeggen, dat ik maar niet moet doen wat vader en moeder zeggen, want dan komt er niets van me terecht". De grote vraag is tenslotte: waar wil dit kind, waar willen onze kinderen" met onze bescheiden hulp terecht komen? Kunnen deze kinderen onze bemoeienis in hun kind-zijn en volwassen-wording als hulp beleven? (Overgenomen uit het Contactorgaan van het Algemeen Verbond van Kinderbescherming) Seminarium voor orthopedagogiek Benoeming Direkteur Het Bestuur van de Stichting voor Buitengewoon Onderwijs heeft tot direkteur van het Seminarium voor Orthopedagogiek in de vakature van wijlen de heer W. v. d. Jagt benoemd de Heer Joh. L. L. Knijff te Rotterdam. Dit is de eenvoudige mededeling, die door middel van een stencil op de redactietafel terecht kwam. Maar deze eenvoudige mededeling is geladen met dynamiek Ze roept gedachten op aan hem die heenging. Aan Wim van der Jagt, die de opleiding van de leerkrachten bij het B.O. van de grond heeft weten te halen. Die vele lessen in de orthopedagogiek verzorgde. Die voor velen in persoonlijke gesprekken een steun is geweest. En nu een nieuwe kapitein. Een andere kapitein. J. L. L. Knijff. Hij behoeft niet voorgesteld te worden. We kennen hem allemaal. Een echte B.O.-er. Die de school van binnen kent. Die de problemen van de school, van de kinderen 266

10 en de leerkrachten van dichtbij heeft meegemaakt. Die als voorzitter van Onderwijzers en Artsen, de organisaties kent en alles wat daaromheen zich afspeelt. Maar die zich bovenal niet beperkt heeft tot de school alleen, maar dank zij ook zijn nieuwe werkkring in Rotterdam bij de soc. pedagogische dienst, de problemen van het zorgenkind kent. Thuis. Op straat. Bij het ouder worden. Op de werkin richting. Op het Centraal Overleg Zwakzinnigenzorg heb ik hem van dichtbij mogen meemaken. Het valt dan op, hoe hij moeilijke problemen duidelijk weet te formuleren en te schematiseren. Veel cursisten van de leergangen hebben reeds kennis met hem gemaakt door de lessen, die hij reeds aan het semina rium gaf. We zijn dan ook erg blij dat de verdere organisatie en uitbouw van de toch zo belangrijke op.j leiding van de leerkrachten, in vertrouwde en deskundige handen is gekomen. We wensen hem geluk met deze benoeming en hopen dat hij op deze moeilijke post nog vele jaren lang werkzaam mag blijven voor het buitengewoon onderwijs en zo ook op deze plaats tot zegen kan zijn voor de vele zorgenkinderen, aan dit onderwijs toevertrouwd. Hij kan op onze steun rekenen. J. J. Dondorp r PRO JUVENTUTE hart tegen hard: tal van kinderen hebben extra zorg nodig f 3,50 verzendkosten f 0,40 extra Waar niet verkrijgbaar: Giro Kalenderactie Pro Juventute Postbus 7101 te Amsterdam Telefoon (020) Oranjekalender 1967 Kinderen-in-moeilijkheden hebben een zacht plekje nodig in warm kloppende harten. Tal van kinderen behoeven extra zorg. Ten bate van die kinderen is deze Oranjekalender een feest van kleuren verkrijgbaar bij alle verenigingen Pro Juventute en haar verkoopadressen. Naast de Nederlandse is er ook een voor buitenlandse relaties bijzonder geschikte Oranjekalender verschenen. Deze heeft n.l. een viertalig calendarium: Engels, Frans, Duits en Spaans. De onderschriften van de foto's zijn in het Engels. J 267