Eliminatief materialisme; een laatste. naturalistische verdediging tegen Taylors. Sources of the self

Transcriptie

1 Eliminatief materialisme; een laatste naturalistische verdediging tegen Taylors Sources of the self Leon Geerdink 1 Inleiding Charles Taylor verdedigt in zijn boek Sources of the self 1 een sterke anti-naturalistische positie. Hij opent een aanval op alle reductionistische, naturalistische posities en probeert aan te tonen dat wij noodzakelijk een morele ontologie moeten veronderstellen wanneer wij onszelf willen begrijpen. Een positie die hij echter niet bespreekt in zijn aanval op het naturalisme is het eliminatief materialisme. Dit is jammer, aangezien het eliminatief materialisme een sterke verdediging blijkt te hebben tegen het argument dat Taylor tegen het naturalisme geeft. In dit paper zal ik eerst de argumentatie van Taylor tegen het naturalisme bespreken. Vervolgens zal ik laten zien waarom eliminatief materialisme een sterke verdediging heeft tegen deze kritiek. Dit zal ik doen aan de hand van het artikel 1 Charles Taylor, Sources of the self, the making of the modern identity (Cambridge: Cambridge University Press, 1989). 1

2 Eliminative materialism and the propositional attitudes 2 van Paul Churchland. Als laatste zal ik vervolgens een mogelijk argument bespreken dat Taylor zou kunnen gebruiken tegen het eliminatief materialisme. Hier zal ik, in de stijl van Taylor, een transitional argument 3 ontwikkelen dat kan dienen tegen de eliminatief materialistische positie. Ik hoop hiermee de aanval van Taylor op naturalisme te verduidelijken, uit te breiden en tegelijkertijd te laten zien dat het eliminatief materialisme een interessantere positie is dan meestal wordt gedacht. 2 Taylors aanval op het naturalisme In hoofdstuk 3 van Sources of the self werkt Taylor zijn argument tegen naturalisme nader uit waarvan hij in hoofdstuk 1 en 2 een opzet heeft gegeven. Met naturalisme bedoelt hij het reductionistische programma dat probeert alle categorieën te reduceren tot natuurwetenschappelijke categorieën. Volgens Taylor is het onmogelijk om onze morele ontologie op deze manier te reduceren. Zijn argument bevat drie stappen. De eerste stap in het argument is dat we, volgens Taylor, onszelf niet kunnen begrijpen zonder gebruik te maken van deze morele categorieën 4. Wij hebben vanuit eerste persoonsperspectief morele ervaringen, die wij simpelweg niet kunnen wegreduceren vanuit een wetenschappelijk derde persoonsperspectief. We worden verliefd, vertrouwen op elkaar en zijn diep geschokt door sommige gebeurtenissen. Deze ervaringen zijn essentieel voor wie wij zijn. We kunnen onszelf, als 2 Paul Churchland, Eliminative materialism and the propositional attitudes, in Philosophy of mind, a guide and anthology, ed. John Heil (New York: Oxford University Press, 2004). 3 voor wat transitional arguments zijn zie onder en ook Charles Taylor, Explanation and practical reason. in Philosophical Arguments, Charles Taylor, Sources of the self, 59. 2

3 mens, helemaal niet begrijpen wanneer wij deze diepe ervaringen reduceren tot wetenschappelijke stellingen over ons gedrag of onze functionele toestand. Deze categorieën kunnen we, aldus Taylor, niet opgeven zonder tevens ons begrip van onszelf als mens te verliezen. Nu kan de tweede stap van het argument gemaakt worden. Wanneer we niet in staat zijn onszelf te begrijpen zonder deze morele categorieën, dan moeten wij noodzakelijk de morele ontologie die met deze categorieën meekomt accepteren. By this token, what you can t help having recourse to in life is real, or as near to reality as you can get a grasp of at present 5. Ditzelfde punt maakt ook W.V. Quine in zijn essay On what there is. Hier zegt Quine dat: Our acceptance of an ontology is, I think, similar in principle to our acceptance of a scientific theory, say a system of physics: we adopt, at least insofar as we are reasonable, the simplest conceptual scheme into which the disordered fragments of raw experience can be fitted and arranged. 6 Aangezien deze morele ervaringen niet te reduceren zijn tot natuurwetenschappelijke stellingen vanuit derde persoonsperspectief, moeten we de morele categorieën die wij nodig hebben om deze ervaringen te begrijpen ook ontologisch aannemen. In de laatste stap van het argument probeert Taylor te laten zien dat, aangezien de morele ervaring de reductie direct tegenspreekt, de auteurs uit de reductietraditie vaak zelf ook proberen om morele ervaring te verklaren, b.v. doormiddel 5 ibid 6 W.V. Quine. On what there is. In Quintessence (Cambridge, Mass.: The Belknap Press of Harvard University Press, 2004),

4 van sociobiologie. Dit laat al zien dat we morele ervaringen niet zomaar uit onze ontologie kunnen snijden zonder dat we iets belangrijks lijken te missen. 7 3 De kracht van het eliminatief materialisme Het is makkelijk om een stroman positie te maken van het eliminatief materialisme. In de verdediging van het naturalische programma, b.v. tegen Taylors kritiek, zien we echter een belangrijke kracht van deze stroming die de andere naturalistische posities niet hebben. Het belangrijke punt dat het eliminatief materialisme probeert te maken tegen Taylors positie is dat zij denkt dat de categorieën van folk psychology (vaak afgekort tot FP), dit is de term die het eliminatief materialisme gebruikt voor de mentale predicaten, waar ook de morele categorieën van Taylor onder vallen, niet voldoende precies zijn om de mens wetenschappelijk te kunnen begrijpen. Dat wij momenteel niet zonder de morele categorieën kunnen komt doordat wij nog niet de juiste termen hebben om ze mee te vervangen. Churchland verwoordt het zo: In sketching a fair summary of this situation, we must make a special effort to abstract from the fact that FP is a central part of our current lebenswelt, and serves as the principal vehicle of our interpersonal commerce. For these facts provide FP with a conceptual inertia that goes far beyond its purely theoretical virtues. Restricting ourselves to this latter dimension, what we must say is that FP suffers explanatory failures on an epic scale, that it has been stagnant for at least twenty-five centuries, and that its categories appear (so far) to be incommensu- 7 Charles Taylor, Sources of the self, 60. 4

5 rable with or orthogonal to the categories of the background physical science whose long-term claim to explain human behavior seem undeniable. Any theory that meets this description must be allowed a serious candidate for outright elimination. 8 Dit verklaart ook waarom de morele categorieën zich niet laten reduceren. Het is niet de natuurwetenschappelijke kant van de reductie die niet voldoet, maar de folk psychology kant. Het eliminatief materialisme ontkent niet dat wij bepaalde morele ervaringen hebben, maar het ontkent dat wij er in voldoende precisie over kunnen praten in de termen van FP. We worden misleid door het incommensurabele plaatje dat FP schetst om te denken dat de morele ervaring geen object kan zijn van de exacte natuurwetenschappen. Dit probleem kunnen we oplossen door in te zien dat we de termen van folk psychology langzaam kunnen elimineren uit ons taalgebruik, zodra we, met behulp van b.v. de neurowetenschappen, preciezere termen hebben voor de morele ervaringen die we hebben. Op deze manier worden niet de ervaringen die we hebben gereduceerd, maar de manier waarop wij erover praten wordt geëlimineerd. We kunnen onszelf, wanneer dit programma afgerond is, volledig begrijpen als object van de natuurwetenschappen, zonder datgene weggesneden te hebben dat we nodig hebben om onszelf te begrijpen. Dit project kunnen we vergelijken met de projecten uit het begin van de 20 e eeuw waarin geprobeerd werd precieze artificiële talen te ontwikkelen, omdat natuurlijke taal niet voldeed aan de eisen van de exacte wetenschap. Het is duidelijk dat Taylors kritiek op het naturalisme niet van toepassing is op deze positie. De eerste stap van Taylors argument kan namelijk niet uitgevoerd 8 Paul Churchland, Eliminative materialism and the propositional attitudes, 389 5

6 worden ten opzichte van het eliminatief materialisme. Het eliminatief materialische programma biedt, na verloop van tijd, een alternatieve taal waarin wij onszelf vele malen preciezer zouden kunnen begrijpen als mens dan dat wij dat in de huidige morele categorieën kunnen en dus zullen wij niet verplicht zijn de morele ontologie aan te nemen die met deze categorieën gepaard gaat. Dat deze precieze taal incommensurabel zal zijn met betrekking tot FP blijkt uit het feit dat de huidige morele categorieën vervangen moeten worden. Bij een reductie blijft de gereduceerde term op een bepaalde manier betekenis houden. Hierom moeten zij volgens het eliminatief materialisme uit het taalgebruik geëlimineerd worden, ze zijn veel te grof en onduidelijk. We kunnen ons b.v. voorstellen dat we 20 totaal verschillende toestanden blijken te hebben binnen de categorie die wij nu blijdschap noemen. Net zoals we de moderne scheikunde niet kunnen uitdrukken in de termen van de alchemie, zo zouden wij ook niet meer het nieuwe conceptuele apparaat kunnen uitdrukken in de termen van FP. 4 Taylors mogelijke antwoord tegen eliminatief materialisme Uit bovenstaande is gebleken dat Taylors argument tegen naturalisme één belangrijke naturalistische stroming mist. We hebben dus een ander argument nodig tegen eliminatief naturalisme, wanneer we de aanval op het naturalisme compleet willen maken. Ik zal hier een transitional argument ontwikkelen vanuit Taylors positie tegen het eliminatief materialisme om dit te bewerkstelligen. Een transitional argument is een argument dat specifiek tegen een bepaalde 6

7 positie is gericht, in dit geval het eliminatief materialisme. Zoals Taylor zelf zegt: Its message is: whatever else turns out to be true, you can improve your epistemic position by moving from X to Y; this step is a gain. 9 We kunnen vanuit Taylors positie de eliminatief materialistische positie begrijpen als een positie die als hypergood de natuurwetenschappelijke methode aanneemt. Onder hypergoods verstaan we [... ] goods which not only are incomparably more important than others but provide the standpoint from which these must be weighed, judged, decided about. 10 Dat eliminatief materialisme inderdaad de natuurwetenschappelijke methode aanneemt als hypergood blijkt bijvoorbeeld uit het doel van het eliminativistische programma zelf, namelijk om een conceptueel schema te creëeren dat alle menselijke ervaring uit weet te drukken in de precieze taal van de exacte natuurwetenschappen. Het eliminatief materialisme kan zich niet losmaken van haar hypergood en het is duidelijk dat de posities van Taylor en Churchland daardoor incommensurabel zijn. Taylor kan de positie van Churchland echter wel verklaren en bespreken. We kunnen vanuit Tayloriaans perspectief inzien waarom de eliminatief materialistische positie incommensurabel is met andere conceptuele schema s die andere hypergoods aannemen. We kunnen ook verklaren waarom het eliminatief materialisme de andere posities, die andere hypergoods onderschrijven, moet bekritiseren op basis van haar eigen hypergood, dat stelt dat de exacte natuurwetenschappen de maatstaf is van alle dingen. Taylors positie heeft dus een verklarende kracht die het eliminatief materialisme 9 Charles Taylor, Explanation and practical reason., Taylor, Sources of the self, 63 7

8 niet heeft. Het kan verklaren wat de rol is van hypergoods en hoe verschillende hypergoods leiden tot verschillende posities. Deze verklarende kracht die Taylors positie wel heeft en Churchlands positie niet zal ons er waarschijnlijk van overtuigen dat Taylors positie de onderliggende structuur van ons morele leven, i.e. de rol van hypergoods, veel beter kan beschrijven en verklaren dan dat Churchlands positie dat kan. Hiermee is Taylors aanval op het naturalisme compleet. 5 Conclusie Ik heb in dit paper proberen te laten zien dat Taylor een belangrijke naturalistische positie niet weet te raken met zijn argument waarin hij uiteenzet hoe wij verplicht zijn bepaalde morele entiteiten ontologisch aan te nemen. Vervolgens heb ik deze positie, het eliminatief materialisme, uitgebreid besproken en laten zien hoe deze inderdaad ontkomt aan Taylors kritiek. Vervolgens heb ik een transitional argument ontwikkelt vanuit Taylors positie tegen het eliminatief materialisme dat Taylors aanval op het naturalisme nog verder uitbreidt en versterkt. Ik hoop hiermee echter tegelijkertijd ook te hebben laten zien dat het eliminatief materialisme, ondanks dat het uiteindelijk in mijn ogen faalt, een interessantere positie is dan de stroman positie die er vaak van gemaakt wordt. 11 Aantal woorden: Dit paper had niet in huidige vorm tot stand kunnen komen zonder het kritische oog en scherpe verstand van S.R.G. Brouwer, die mij altijd voor al te grote blunders weet te behoeden. 8