Pastoraat en Gemeenteopbouw. Februari nummer Jaargang 91. Thema. Ouderlingen in soorten en maten

Transcriptie

1 Pastoraat en Gemeenteopbouw Februari nummer Jaargang 91 Thema Ouderlingen in soorten en maten

2 Redactioneel We zijn het als kerkmensen van binnenuit zo gewend, maar als we proberen van buiten naar binnen te denken, dan is het wel opmerkelijk, wat er op veel plaatsen op zondagmorgen gebeurt. Dat je zo maar een gebouw kunt binnenlopen, het kost niets en in de meeste gevallen word je vriendelijk welkom geheten. Er is soms muziek die niet alleen het oor streelt, maar ook het hart raakt. Je kunt het treffen dat je een woord hoort, dat je verder helpt op je levensweg; of een woord, dat je even stil zet. Maar je kunt ook op adem komen van de stilte en de rust. Soms is het feest als brood en wijn gedeeld worden of als een kind wordt verwelkomd. Wat valt er veel te beleven! Er hoeft helemaal niets. Je mag van alles: zomaar wat meedoen en genieten van wat er gebeurt. En als je er een beetje op uit bent, dan is de kans groot, dat je aardige mensen ontmoet, die benieuwd zijn naar wie je bent. Wat is het waardevol en kostbaar, dat er zulke plekken zijn! Het is zeer de moeite waard ze te behouden. En het kost inderdaad niets voor wie zomaar een kerkgebouw binnenwandelt op de zondagmorgen. Nooit wordt er entree geheven. Maar het kost natuurlijk wel wat. En niet zo weinig ook. Plaatselijke gemeenten en parochies zamelen vanaf half januari geld in waarmee gebouwen worden onderhouden, medewerkers een vergoeding ontvangen en voorgangers een traktement. Voor de kerken die deelnemen aan de 350 miljoen euro. Al dat geld is nodig voor de plaatselijke gemeenten en parochies. Met een deel van dat geld treedt de kerk ook naar buiten. Daarmee worden projecten die buurt en gemeenschap ten goede komen ondersteund, zoals inloophuizen en plaatsen waar mensen even op verhaal kunnen komen. Daarnaast geven kerken geld uit aan diaconie en caritas. Op 31 oktober 2013 kreeg staatssecretaris van sociale zaken, mevrouw Jetta Klijnsma uit handen van bisschop Gerard de Korte (RK) en van scriba ds Arjan Plaisier (PKN) het rapport Armoede in Nederland 2013 aangeboden. Onderzoek naar hulpverlening door diaconieën, parochiële instellingen en andere kerkelijke organisaties in Nederland bracht aan licht dat in 2012 voor een kleine 30 miljoen euro is uitgegeven. Als de inzet van betrokken diakenen, bestuurders en vrijwilligers in geld wordt uitgedrukt komt daar nog 53 miljoen euro bij. Dat zijn grote bedragen waarmee de kerken in ons land hulp bieden aan wie tekort komen. De gevolgen van de crisis en de bezuinigingen worden voor bepaalde groepen steeds meer voelbaar. De kerken worden daarmee geconfronteerd. Ze proberen te helpen waar dat mogelijk is. En ze verheffen hun stem wanneer de overheid tekort schiet in haar taak om schild voor de zwakken te zijn. Het is even waardevol en kostbaar, dat de kerken metterdaad en met financiële ondersteuning naar buiten treden. En dat niet alleen: ze zijn het aan hun actie Kerkbalans gaat het om zo n Richard Vissinga roeping verplicht! 2 OuderlingenBlad, februari 2014, nummer 1045

3 4 Ouderlingen in soorten en maten Veranderende taken van de ouderling. Ter inleiding 19 Creativiteit en teamwork Over de jeugdouderling als categoriale ouderling Erica Hoebe-de Waard Roelof de Wit 7 De ouderling is niet van gisteren Vanuit de traditie naar actuele vragen aan het kerkelijk 23 Je loopt een eindje mee op Ouderlinge met een bijzondere opdracht in een zorg- en organisatiemodel Gerben Heitink servicecentrum Jaap de Lange 11 Actief in de wijk Wijkouderlingen zijn lid van de kerkenraad en zijn 29 Ouderling: ambtsopvatting en toekomst Aandacht- en bezinningspunten voor kerkenraad en pastoraal actief in hun wijk Gerry Kramer-Hasselaar gemeente Erica Hoebe-de Waard 15 Kerk in de stad De praktijk van een functionele ouderling die zich vanuit de kerkenraad inzet voor een specifieke taak Nelleke Boonstra Redactioneel Boeken Prikbord In dit nummer Volgend nummer Geloven in zicht Iconen en hun spiritualiteit In vergadering bijeen Aspecten van vergaderen in kerkelijk verband De pastorale dag Opzet en toelichting Grenzenverleggend pastoraat Grenzen waarvoor je blijft staan, of die je overgaat? Jeugdkerk Voorwaarden en mogelijkheden Pastoraat en dementie Gedachten en overwegingen OuderlingenBlad, februari 2014, nummer

4 Toen ik onlangs een gemeentelid benaderde met de vraag of ze ouderling wilde worden zei ze: Wat doet een ouderling precies? Want mijn vader is ouderling, maar volgens mij houdt het ambt bij hem in de gemeente heel wat anders in dan bij ons. Ouderling in soorten en maten Dé ouderling bestaat niet Erica Hoebe-de Waard Mw. drs. E. Hoebede Waard is als gemeentepredikant verbonden aan de Protestantse Gemeente te Wageningen. Zij is lid van de redactie van het Ouderlingenblad Dé ouderling bestaat niet, want elke gemeente heeft haar eigen geschiedenis en een eigen kijk op de invulling van het ouderlingschap. Hierdoor wordt het ambt vaak verschillend ingevuld. Soms zijn die verschillen tussen de plaatselijke gemeentes klein, soms groot. Dé ouderling Ondanks alle diversiteit is er wel een omschrijving van het ouderlingschap in de kerkorde van de Protestantse Kerk in Nederland. Daar staat: Ouderlingen hebben als lid van de kerkenraad een bijzonder mooie taak: zij zijn verantwoordelijk voor de opbouw van de gemeente. Zij dragen de zorg voor de gemeente als gemeenschap. Zij zorgen ervoor - met vorming en toerusting - dat de gemeente haar pastorale en missionaire roeping kan vervullen. Samen met de predikanten is hen bovendien de herderlijke zorg voor de gemeente toevertrouwd, onder andere in de vorm van pastoraat. (ordinantie 3, artikel 10) Eigen invulling Deze omschrijving van het ouderlingschap laat ruimte over voor de concrete invulling van de taken van de ouderling. Vaak wordt de gemeente onderverdeeld in wijken met elk een eigen ouderling die binnen de Landelijke pastorale dag Dit nummer is gemaakt met redactieleden die ook meewerken aan de landelijke pastorale dag op 29 maart a.s. te Zwolle. Het thema van die dag: grenzen verleggen keert terug in de verschillende bijdragen en zit zo verweven in dit nummer. Zie voor informatie over en deelname aan de landelijke pastorale dag de rubriek Prikbord in dit nummer. 4 OuderlingenBlad, februari 2014, nummer 1045

5 wijk zorg draagt voor het pastoraat. In andere gemeentes wordt gewerkt met ouderlingen voor doelgroepen (zoals een jeugdouderling) of met ouderlingen met een eigen aandachtsgebied (zoals een ouderling die zich bezighoudt met alles wat met de eredienst te maken heeft). Of de kerkenraad kiest ervoor om met verschillende varianten te werken. ambtsopvatting. In dit themanummer bezinnen we ons op de vragen: waarom zijn er verschillende varianten van dat ene ambt en wat houden ze in? Maakt de wijkouderling plaats voor andere invullingen van het ambt omdat er geen ouderlingen meer te vinden zijn die op huisbezoek komen, of zijn er nog andere redenen? En wat zijn de gevolgen voor de plaatselijke gemeente? Verschuivingen Het lijkt of de invulling van het ambt de laatste jaren aan het veranderen is en het wijkouderlingschap steeds meer plaats maakt voor functioneel en categoriaal ouderlingschap. Dit heeft gevolgen voor de inhoud van de werkzaamheden, de structuur van de kerkenraad en de Dit themanummer Doel van dit themanummer is om opnieuw naar de eigen gemeente te kijken: hoe vullen wij het ouderlingschap in en waarom doen we dat (nog steeds) op deze manier? Lukt het onze ouderlingen om hun ambt op een bevredigende manier in te vullen en hoe kunnen we ervoor zorgen OuderlingenBlad, februari 2014, nummer

6 dát ze grenzen kunnen slechten en de gemeente kunnen opbouwen, zonder dat ze over hun eigen grenzen, of grenzen van gemeenteleden heen gaan? Als basis voor deze bezinning laat Gerben Heitink eerst zien wat vanuit onze kerkelijke traditie de rol van de ouderling is en hoe het ouderlingschap door de eeuwen heen vorm heeft gekregen. Van daaruit stelt hij de vraag of er vandaag de dag nog toekomst is voor de ouderling zoals we die kennen vanuit de traditie. Heitink pleit voor een eigentijdse invulling van het ambt en stelt de vraag of de kerk van onderop een illusie aan het worden is. Hij stelt de vraag of we binnen de protestantse kerk geen steunberen, leiders, nodig hebben, zoals bisschoppen, die er zorg voor dragen dat krimpende of vacante gemeentes of gemeentes met conflicten niet stagneren, maar leiding krijgen en kunnen profiteren van de bundeling van krachten, kennis en inspiratie op regionaal niveau. Vervolgens leggen we de verschillende varianten van het ouderlingschap onder de loep: de wijkouderling, de functionele ouderling, de categoriale ouderling en de ouderling met een bijzondere opdracht. We zoeken naar de eigenheid van deze ambtsvorm en beschrijven de sterke punten en de De wijkouderling, coördineert, in een gemeente die onderverdeeld is in wijken, het wijkwerk en bezoekt dikwijls ook zelf gemeenteleden. De functionele ouderling heeft een eigen taakgebied en een bijbehorende taakgroep, bijvoorbeeld vorming en toerusting of public relations. De ouderling is de schakel tussen de kerkenraad (beleid) en de taakgroep (uitvoering). De categoriale ouderling is er voor een bepaalde groep gemeenteleden. Bekend is de jeugdouderling, in opkomst is de ouderling voor 30-ers, of jonge gezinnen. De ouderling met een bijzondere opdracht is vanuit de eigen gemeente bijvoorbeeld verbonden met een ziekenhuis of andere (zorg)instelling. valkuilen van deze invulling van het ambt. Door elk hoofdstuk af te sluiten met een persoonlijk portret/interview krijgt de theorie een gezicht. In het laatste artikel bezinnen we ons op het ouderlingschap met toekomst: hoe kan de eigentijdse ouderling een plek krijgen binnen de kerk? π 6 OuderlingenBlad, februari 2014, nummer 1045