omgevingsdienst HAAGLANDEN

Transcriptie

1 Bezoekadres Zuid-Hollandplein AW Den Haag Postadres Postbus GB Den Haag T (070) E vergunningen@odh.nl I viftww.odh.nl Zaaknummer Ons Kenmerk Datum ODH DEC 2018 Beschikking Wet natuurbescherming - Natura 2000-gebieden Onderwerp Op 21 maart 2018 hebben wij van u een aanvraag om vergunning als bedoeld in artikel 2.7, tweede lid, van de Wet natuurbescherming ontvangen. De aanvraag betreft de herinrichting, opschaling en het gebruik van het bestaande windpark "Piet de Wit". Het windpark is gelegen in de Groote Adriana Theodorapolder ten zuiden van Ooltgensplaat. De planlocatie ligt in de directe nabijheid van het Natura 2000-gebied "Krammer- Volkerak". Besluit Wij besluiten: I. de aangevraagde vergunning te verienen. De inrichting is gelegen aan de dijk van het Krammer- Volkerak in de Groote Adriana Theodorapolder op Goeree-Overflakkee; II. III. de voorschriften 1. tot en met 7. te verbinden aan deze vergunning; de aanvraag van 21 maart 2018 en de aanvullingen van 13 juli 2018 onderdeel te laten zijn van deze vergunning; IV. dat deze vergunning geldig is voor de periode van 1 juli 2019 tot en met 1 juli Ondertekening Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland, voor dezen. ing. L. Hoprwan Hoofd Toetsing & Vergunningveriening Milieu van de Omgevingsdienst Haaglanden Bijiage 1. Ontwerptekening (ODH-kenmerk: ODH ) Rechtsmiddelen Voor de mogelijkheid rechtsmiddelen aan te wenden tegen deze beschikking wijzen wij op de desbetreffende tekst in het begeleidende schrijven.

2 VOORSCHRIFTEN Algemeen 1. De vergunninghouder dient: - uiteriijk een maand na in gebruik name van de eerste turbine, dit schriftelijk te melden; - uiteriijk een week voorafgaand aan de start van de werkzaamheden, hiervan schriftelijk melding te doen; - eventuele wijzigingen in de werkuitvoering, weike kunnen leiden tot andere effecten op Natura gebieden / soorten met een instandhoudingsdoelstelling dan is opgenomen in de vergunning aanvraag, dienen uiteriijk een maand van tevoren te worden gemeld; - uiteriijk een week na het beeindigen van de werkzaamheden dit schriftelijk te melden. Voorgaande meldingen dienen gericht te worden aan Unit Groen Bodem en Opsporing van de Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid, Postbus 550, 3300 AN te Dordrecht, telefoonnummer , adres meldingwnb@ozhz.nl onder vermelding van 'flora en fauna' en het bijbehorende zaaknummer De vergunninghouder dient een afschrift van vooriiggend besluit aanwezig te hebben bij de uitvoering van het werk en op verzoek te tonen aan de met de toezicht en handhaving van de Wet natuurbescherming bevoegde ambtenaren. Specifieke voorschriften 3. De nieuwe windturbines dienen te voldoen aan de uitgangspunten weike bij de beoordeling zijn gebruikt: ashoogte 82-92m en een rotordiameter van m en dienen te worden geplaatst op de onderstaande locaties conform de aanvraag en de bij de aanvraag gevoegde stukken (voor zover niet strijdig met onderhavig besluit): Windturbine X-co6rdinaat Y-cobrdinaat , , , , , , , , , , , , , ,72 6. Deze vergunning kan uitsluitend gebruikt worden door (medewerkers van) de vergunninghouder of haar rechtsopvolgers of in opdracht van de vergunninghouder handelende (rechts-)personen. De vergunninghouder of haar rechtsopvolgers blijven daarbij verantwoordelijk en aansprakelijk voor de juiste naleving van deze vergunning. Dit besluit geldt alleen voor de activiteiten en werkzaamheden die conform de aanvraag worden uitgevoerd, voor zover in dit besluit zelf niet anders is aangegeven. Indien vergunninghouder voornemens is activiteiten c.q. werkzaamheden in afwijking van deze vergunning te laten plaatsvinden, dan dient dit terstond schriftelijk te worden gemeld aan de Afdeling Toezicht en Handhaving, Team Groen van de Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid (zie vs. 1). Voor veranderingen die van enige betekenis kunnen zijn met betrekking tot de toepasselijke wetgeving dan wel vervanging dan wel aanpassing van de windturbines waarvoor deze vergunning is verieend, dient opnieuw een aanvraag voor een vergunning te worden ingediend. De werkzaamheden gericht op de realisatie van de windturbines, zoals deze zijn omschreven in de aanvraag en bijgevoegde documenten, dienen uiteriijk drie jaar na het onherroepelijk worden van de 2/11

3 onderhavige vergunning te zijn afgerond. Indien de hiervoor gestelde termijn dreigt te worden overschreden dient vergunninghouder dit tijdig te melden aan Omgevingsdienst Haaglanden (ODH), afdeling Toetsing & Vergunningveriening Milieu, Postbus 14060, 2501 GB Den Haag ( onder opgave van de geprognosticeerde overschrijding en de nog uit te voeren werkzaamheden. ODH zai bepalen of de gevraagde overschrijding toelaatbaar is, al dan niet onder nader te stellen voorschriften of actualisatie van een deel van de aan de onderhavige vergunning ten grondslag liggende documenten. Bij de toepassing van kunstlicht tijdens de werkzaamheden, dient deze zodanig te worden opgesteld en ingericht dat hinderiijke lichtuitstraling door direct licht voor vogels in het Natura 2000-gebied "Krammer- Volkerak" wordt voorkomen. AANWIJZINGEN VOOR GEBRUIK De vergunning ziet uitsluitend op de sanering van de huidige 12 turbines en de aanleg en het gebruik van de 7 nieuwe turbines. Deze toestemming heeft geen betrekking op het mogen venwijderen c.q. slopen van de nieuw te plaatsen turbines tijdens en na de operationele periode. Op grond van artikel 5.4, lid 1 en lid 2, van de Wnb kan de verieende vergunning worden ingetrokken of gewijzigd. 3/11

4 OVERWEGINGEN omgevingsdienst Aanleiding Op 21 maart 2018 hebben wij een aanvraag om vergunning als bedoeld in artikel 2.7, tweede lid, van de Wet natuurbescherming (hierna: Wnb) ontvangen. De aanvraag betreft de herinrichting, opschaling en het gebruik van het bestaande windpark "Piet de Wit". De verandering ziet op de reductie van de huidige 12 windturbines (ashoogte 67m, rotordiameter 66m en tiphoogte 100m) naar 7 nieuwe windturbines die hoger zijn dan de huidige turbines. De projectlocatie is gelegen aan de dijk van het Krammer-Volkerak in de Groote Adriana Theodorapolder op Goeree-Overflakkee bezuiden Ooltgensplaat. De projectlocatie ligt in de directe nabijheid van het Natura 2000-gebied "Krammer-Volkerak". De huidige 12 turbines worden zorgvuldig gedemonteerd en afgevoerd per vrachtwagen. Daarna worden de fundaties met pneumatische hamers verwijderd (duurt circa 1 week per fundering) en het puin wordt afgevoerd met vrachtwagens. Het transport van materieel en materiaal vindt plaats over de toegangsweg onder aan de dijk. Er is geen transport over water. Geen sprake is van een situatie waarbij zowel de huidige als de nieuwe windturbines gelijktijdig in working zijn. De nieuwe windturbines zullen worden gerealiseerd binnen hetzelfde plaatsingsgebied als de huidige turbines. Er is nog geen keuze gemaakt in het te realiseren type windturbine. Voor het voorkeursalternatief (VKA) is daarom een bandbreedte opgenomen ten aanzien van de afmetingen. Deze gehele bandbreedte is onderzocht op effecten in relatie tot beschermde soorten. In de aan vooriiggend besluit ten grondslag liggende natuurtoets zijn beide alternatieven onderzocht (HI4 van den de Natuurtoets). Het planvoornemen is ten opzichte van de huidige situatie als volgt: Situatie Aantal Tussenafstand Ashoogte (m) Rotordiameter Tiphoogte Tiplaagte (m) turbines (m) (m) (m) Huidig VKA <150m 14-34^ De bouw van de windturbines is nog niet in detail uitgewerkt. Voor de bouw is groot materieel noodzakelijk (heistelling en grote kranen). De locaties worden niet na elkaar gerealiseerd maar de bouw vindt gedeeltelijk parallel plaats. De grond- en funderingswerkzaamheden voor de gehele locatie worden binnen circa 4 maanden afgerond. Na uitharding van de funderingen (circa 4 weken) worden de windturbines per locatie opgebouwd vanwege de inzet van grote kranen die van locatie naar locatie worden verplaatst en moeten worden opgebouwd. Afhankelijk van het type turbine, neemt de bouw enkele dagen in beslag (bij stalen mast) dan wel enkele weken (bij betonnen mast). Het plangebied ligt niet in een Natura 2000-gebied. Wel liggen er verschillende Natura 2000-gebieden in de directe en ruimere omgeving. Het huidige en toekomstige windpark ligt op korte afstand van het Natura 2000-gebied "Krammer-Volkerak" (circa m) en op ruim 3,5 km afstand van de Natura 2000-gebieden "Haringvliet" en "Hollands Diep". Bij de aanvraag zijn de volgende documenten gevoegd: Van der Vliet, R.E. & M. Boonman, Natuurtoets Windpark Piet de Wit. Toetsing in het kader van de Wet natuurbescherming en Natuurnetwerk Nederiand. Rapportnr , Bureau Waardenburg, Culemborg (hierna: Natuurtoets); Situatietekening Nieuwe windturbines 1 t/m 7, Anonymus 2018; ^ Nu als randvoorwaarde geldt dat de tiphoogte minder moet zijn dan 150m en niet gelijk aan 150m, dienen de hier gepresenteerde tiplaagtes gelezen te worden als minimaal > 14 en maximaal >34 4/11

5 - Timmermans Juridisch Advies, Windpark Piet de Wit Andere bevredigende opiossing en wettelijk belang in relatie tot Wet natuurbescherming, 21 maart Op 13 juli 2018 hebben wij de volgende aanvullende gegevens ontvangen: Timmermans Juridisch Advies. Aanvullende informatie vergunningaanvraag Windpark Piet de Wit, 12 juli 2018; Situatietekening Windturbines met x-/y-co6rdinaat, BraGIS, 26 juni 2018; - Prinsen, H. Notitie Antwoorden Bureau Waardenburg, kenmerk: /18.185/HeiPr, 10 juli 2018, Bureau Waardenburg, Culemborg. Procedure De uniforme openbare voorbereidingsprocedure van afdeling 3.4 van de Algemene wet bestuursrecht en artikel 5.1, eerste lid van de Wnb zijn toegepast op deze beschikking. Bevoegd gezag Het project wordt gerealiseerd dan wel de daaraan gekoppelde activiteiten worden verricht binnen de provincie Zuid-Holland. Gelet op de bepalingen in artikel 1.3 van de Wnb zijn gedeputeerde staten van Zuid- Holland daarom het bevoegd gezag voor de beoordeling van de vergunningaanvraag. Zienswijzen De ontwerpbeschikking heeft ter inzage gelegen van 10 oktober 2018 tot 21 november Er zijn geen zienswijzen ingebracht. Wijziging ten opzichte van ontwerpbeschikking Ten opzichte van de ontwerpbeschikking zijn geen wijzigingen aangebracht. Toetsingskader en grondslag beschikking De vergunningaanvraag is getoetst aan: - de artikelen 2.7 t/m 2.9 van de Wnb; - hoofdstuk 2, titel 2.1 en 2.2 van het Besluit natuurbescherming; - hoofdstuk 2, titel 2.1 en 2.2 van de Regeling natuurbescherming; - Beleidsregel uitvoering Wet natuurbescherming Zuid-Holland; en - Aanwijzingsbesluiten Natura 2000-gebieden "Krammer-Volkerak", Haringvliet" en "Hollands Diep", vastgesteld door de minister van LNV en zoals te vinden in de gebiedendatabase^. Op grond van artikel 2.7, tweede lid, van de Wnb is het verboden om zonder vergunning van gedeputeerde staten projecten te realiseren of andere handelingen te verrichten die gelet op de instandhoudingsdoelstellingen voor een Natura 2000-gebied de kwaliteit van de natuuriijke habitats of de habitats van soorten in dat gebied kunnen verslechteren of een significant verstorend effect kunnen hebben op de soorten waarvoor dat gebied is aangewezen. Op grond van artikel 2.8, derde lid, van de Wnb, wordt een vergunning slechts verieend indien uit de passende beoordeling de zekerheid is verkregen dat het project de natuuriijke kenmerken van het gebied niet zai aantasten. 5/11

6 Huidig gebruik Het huidige windpark Piet de Wit is in 2003 in gebruik genomen. Voor het windpark is op 15 december 1999 in het kader van de toenmalige Natuurbeschermingswet 1998 door het Ministerie van LNV een vergunning verieend voor het oprichten en exploiteren van het huidige windpark, bestaande uit 12 turbines (kenmerk: /JK/avh). De voorgenomen herinrichting en opwaardering en daarmee wijziging van het windpark betreft een 'project' in de zin van de Wnb. Krachtens het gestelde in artikel 2.8, eerste lid, Wnb dienen projecten passend te worden beoordeeld nu niet op voorhand vaststaat dat de realisatie en het gebruik van de nieuwe windturbines significant negatieve gevolgen kan hebben op de instandhoudingsdoelen van het Natura 2000-gebied Krammer-Volkerak en/of andere nabije Natura 2000-gebieden. Wij zijn van oordeel dat de geleverde Natuurtoets voldoet aan de eisen die aan een passende beoordeling worden gesteld. Beoordeling Effecten Een neveneffect van het opwekken van elektriciteit met windturbines is het optreden van mogelijke aanvaringsslachtoffers onder vogels waarvoor een instandhoudingsdoel is vastgesteld. Door verstoring in de aanleg- en/of gebruiksfase van het windpark kan in directe nabijheid van de windturbines tevens een verminderd gebruik optreden van het leefgebied van lokaal rustende en/of foeragerende vogels. Deze verstoring kan daarmee mogelijk leiden tot verslechtering van de kwaliteit van natuuriijke habitats van soorten waarvoor het Natura 2000-gebied is aangewezen. Daarnaast, kunnen de turbines een barriere vormen voor passerende vogels van en naar omiiggende Natura 2000-gebieden. Opgemerkt wordt dat voorgenoemde effecten tevens van toepassing kunnen zijn op andere (vogel-)soorten dan de soorten waarvoor nabije Natura 2000-gebieden zijn aangewezen. Dit valt echter onder de bepalingen en het toetsingskader van de soortenbescherming, hoofdstuk 3 van de Wnb (voorheen: Flora- en faunawet) en daarmee buiten de reikwijdte van vooriiggend besluit. De nieuwe turbines van Windpark Piet de Wit worden niet in een Natura 2000-gebied geplaatst: de dichtstbijzijnde masten staan op circa meter van de begrenzing van het Natura 2000-gebied "Krammer-Volkerak". Er is daarom met zekerheid geen sprake van veriies van areaal van de beschermde habitattypen of leefgebied van soorten door fysiek ruimtebeslag. Ook is er geen sprake van relevante stikstofemissies / -deposities en als gevolg daarvan negatieve effecten op de ontwikkeling van kwalificerende habitattypen. Berekeningen met AERIUS Calculator, de rekentool die in de PAS (Programmatische Aanpak Stikstof) wordt gebruikt, wijzen uit dat de sloop van de huidige turbines en de geanalyseerde bouw van negen3 turbines (als zijnde het worst case-alternatief met de meeste aanvoer van materiaal) niet leiden tot effecten op beschermde habitattypen of leefgebieden in voornoemde Natura gebieden Krammer-Volkerak, Haringvliet en Hollands Diep (bijiage 5, Natuurtoets). Effecten van stikstofdepositie als gevolg van het voornemen worden daarmee op voorhand uitgesloten en niet verder toegelicht. Van de soorten waarvoor het Krammer-Volkerak is aangewezen op grond van de Habitatrichtlijn, is verder alleen de Noordse woelmuis mogelijk relevant. De Noordse woelmuis kan namelijk ook buiten de beschermde N2000-gebieden voorkomen. Uitwisseling tussen populaties in het Krammer-Volkerak en de binnendijkse omgeving van het plangebied is echter niet waarschijniijk omdat zowel binnendijks in het plangebied en buitendijks in aangrenzende delen van het Krammer-Volkerak geen geschikt leefgebied voor de soort aanwezig is (pag. 22 Natuurtoets). Effecten op populaties van de Noordse woelmuis in de betrokken Natura 2000-gebieden zijn daarmee op voorhand met zekerheid uitgesloten. ^ Het gaat aldus om nog meer windturbines dan het uiteindelijk te realiseren voorkeursalternatief met 7 windturbines en is daarmee zeker een worst-case benadering. 6/11

7 Aanvar/ngss/ac/ifo/fers Voor het windpark is nog niet bekend weike specifieke merk(en) en type(s) windturbines worden toegepast. De afmetingen bevinden zich binnen een gedefinieerde bandbreedte. Ten behoeve van de effectbepaling van het windpark zijn er drie inrichtingsalternatieven nader onderzocht (zie tabel 2.1, pag. 13 Natuurtoets) met respectievelijk 7, 8 en 9 turbines. Uiteindelijk zijn er twee voorkeursalternatieven bepaald (VKA) waarvoor extra slachtofferberekeningen zijn uitgevoerd (HI4, Natuurtoets). Hierbij is als uitgangspunt genomen voor de effectbepaling, de worst case situatie ('VKA-boven'). De in de natuurtoets onderzochte alternatieven en voorgenoemde voorkeursalternatieven zijn samengevat als volgt: Aantal Ashoogte Rotordiameter Tiphoogte Tiplaagte Onderlinge turbines (m) (m) (m) (m) afstand (m) Huidige situatie Alternatief ,5 500 Alternatief Alternatief VKA 'boven' VKA 'ondef ,5 34,5 500 De onderzochte alternatieven 7-9 hebben wat dimensies betreft een groter effect dan de gekozen voorkeursalternatieven en kunnen daarom als 'worst-case' situatie worden gezien. Bureau Waardenburg heeft bepaald of vogelsoorten waarvoor een instandhoudingsdoel geldt, in omiiggende Natura 2000-gebieden als aanvaringsslachtoffer kunnen worden verwacht en in weike aantallen. Hierbij is gebruik gemaakt van de best beschikbare kennis over slachtofferaantallen en aanvaringskansen bij windparken in Nederiand, Belgie, Duitsland en andere (West-) Europese landen, kennis van de vliegactiviteit van soorten in het plangebied (deels middels radaronderzoek), lokale verspreiding, binding met het plangebied, risicovolle vliegbewegingen en seizoensverioop van het aantal vogels. Dit is zodanig bepaald dat in alle gevallen is getoetst op basis van een worst-case scenario. Hiertoe is voor eike soort afzonderiijk per Natura 2000-gebied bepaald of er sprake is van een relatie met het plangebied. Daar waar dit niet het geval is, bijvoorbeeld omdat de soorten een beperkte actieradius kennen of in de broedtijd sterk gebonden zijn aan het betreffende Natura 2000-gebied dat op grote afstand / buiten de invloedssfeer ligt van het plangebied, zijn deze soorten vervolgens niet verder geanalyseerd (tabel 4.1, pagina 27 van de Natuurtoets). Voor een aantal soorten die een binding hebben met het plangebied en waarvoor uit onderzoek in bestaande windparken een aanvaringskans volgt, is tevens het aantal aanvaringsslachtoffers berekend met behulp van het "Flux-Collision"-model. Voor Windpark Piet de Wit zijn zuike slachtofferberekeningen uitgevoerd voor zwartkopmeeuw, grauwe gans, brandgans en wilde eend. Voor soort(groep)en waarvoor geen aanvaringskans beschikbaar is, kunnen geen modelberekeningen met het Flux-Collision Model worden uitgevoerd maar is een gemotiveerde inschatting gemaakt van het aantal aanvaringslachtoffers op basis van informatie over aantallen vliegbewegingen over het plangebied (mede op grond van veldonderzoek met radar), vlieggedrag en aantallen slachtoffers gevonden in slachtofferonderzoeken in Europa. Vervolgens is onderzocht of de verwachte additionele sterfte ten gevolge van de windturbines ertoe leidt dat de instandhoudingsdoelstellingen van de betreffende soorten in gevaar komen. De basis hiervoor wordt gevormd door de zogenaamde "1%-mortaliteitsnorm" of "ORNIS-criterium". Dit criterium is zowel door het Europese Hof van Justitie als de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State geaccepteerd als indicatie van de eventuele gevolgen voor de staat van instandhouding van een soort. Volgens dit criterium kan iedere tol van minder dan 1 % van de totale jaariijkse sterfte van de betrokken populatie (gemiddelde waarde) als kleine hoeveelheid worden beschouwd en is daarmee een maat om een ordegrootte van effecten aan te geven waarbij geen significante effecten optreden. 7/11

8 Opgemerkt wordt dat in de Natuurtoets geen rekening is gehouden met de effecten van het huidige windpark De effecten zijn op zichzelf beoordeeld en vertegenwoordigen daarmee ook vanuit dit perspectief een worstcase scenario. Het is echter aannemelijk dat in algemene zin sprake is van een afname van het te verwachten aantal vogelslachtoffers. Er wordt immers voorzien in een reductie van het aantal windturbines ten opzichte van de huidige situatie en tot op heden is er nog geen indicatie dat hogere en grotere turbines een groter effect hebben dan kleinere turbines. In de Natuurtoets is onderbouwd dat het totaal aantal mogelijke vogelslachtoffers (niet onderverdoeld naar soorten) van de turbines van de nieuwe opstelling van Windpark Piet de Wit circa 140 slachtoffers per jaar bedraagt ofwel gemiddeld maximaal 20 slachtoffers per turbine. Ten opzichte van de huidige opstelling met 12 turbines (schatting circa 240 slachtoffers op jaarbasis) betekent dit dat het aantal mogelijke slachtoffers af zai nemen voor het gehele windpark. Additionele effecten ten gevolge van de nieuwe inrichting in relatie tot de huidige situatie zijn daarmee voor wat betreft aanvaringsslachtoffers in absolute zin feitelijk verwaarioosbaar. Aanvaringsslachtoffers broedvogels Alleen de volgende broedvogels van nabije Natura 2000-gebieden hebben mogelijk een relatie met het plangebied (tabel 4.1, pag. 27 van de Natuurtoets): zwartkopmeeuw (Haringvliet, Krammer-Volkerak) en lepelaar (Krammer-Volkerak, Hollands Diep). (Significant) verstorende effecten (inclusief sterfte) van het gebruik van Windpark Piet de Wit op het behalen van de instandhoudingsdoelstellingen van de overige soorten broedvogels in de voor het project drie relevante Natura 2000-gebieden Krammer-Volkerak, Haringvliet en Hollands Diep zijn op voorhand uit te sluiten (zie paragraaf van de Natuurtoets). Dat volgt uit het feit dat dat de betreffende soorten in het broedseizoen strikt gebonden zijn aan de directe omgeving van de nestlocatie (ruim) buiten het plangebied dan wel het feit dat belangrijke foerageer- of broedgebieden ontbreken in het achteriand van het plangebied wat maakt dat soorten hooguit incidenteel het plangebied passeren of daar gebruik van maken. Regelmatige vliegbewegingen van andere soorten dan voorgenoemde broedvogels komen dan ook niet voor. Voor de voorgenoemde 2 broedvogelsoorten die mogelijk een relatie hebben met het plangebied, geldt dat binnen het plangebied geen vogels van Natura 2000-gebieden broeden maar dat voor de zwartkopmeeuw de pas gemaaide graslanden in het plangebied tijdens het veldonderzoek wel in trek bleken als foerageergebied. Ook foerageren zwartkopmeeuwen onder andere op landbouwgronden in de directe nabijheid van het windpark. Exemplaren van deze soort (en in veel mindere mate lepelaar) viogen verder regelmatig door het huidige windpark zo bleek uit het veldonderzoek. Voor de lepelaar is op basis van de waargenomen vliegbewegingen, vlieggedrag en bekende slachtofferaantallen in andere windparken" bepaald dat op jaarbasis in Windpark Piet de Wit minder dan 1 slachtoffer kan vallen. Een en ander is in lijn met waarnemingen van lepelaars in Windpark Slufter op de Eerste Maasvlakte, waarbij regelmatig groepen van vele tientallen lepelaars werden waargenomen die zonder enige zichtbare hinder door het windpark viogen en daarbij twee rijen turbines passeerden (Hartman & Prinsen 2013). De lepelaar is verder tot nu toe in Nederiand niet als aanvaringsslachtoffer van windturbines vastgesteld. In de Europese database met meer dan geregistreerde aanvaringsslachtoffers (Langgemach & Durr 2015) bevindt zich een melding (locatie onbekend). Het berekende aantal aanvaringsslachtoffers onder zwartkopmeeuwen ligt voor alle berekende alternatieven en het VKA op minder dan 1 per jaar net als in de huidige situatie (tabel 9.2, pag tabel 14.1, pag. 108 Natuurtoets). Voor zowel de zwartkopmeeuw als de lepelaar geldt dat de voorgenoemde jaariijkse slachtofferaantallen als incidenteel kunnen worden beschouwd. Deze aantallen zijn veel minder dan de 1% van de natuuriijke sterfte van deze soorten. Significant negatieve effecten op het behalen van de " In de Europese database met meer dan geregistreerde aanvaringsslachtoffers (Langgemach & Durr 2015) bevindt zich slechts een melding (locatie onbekend). 8/11

9 instandhoudingsdoelstelling (populatieomvang) als gevolg van aanvaringsslachtoffers worden voor broedende zwartkopmeeuwen en lepelaars daarom uitgesloten. Aanvaringsslachtoffers niet-broedvogels Van de niet-broedvogels, waarvoor omiiggende Natura 2000-gebieden Haringvliet, Krammer-Volkerak en Hollands Diep zijn aangewezen, geldt dat er 20 soorten mogelijk een binding hebben met het plangebied (zie tabel 4.1, pagina 27 van de Natuurtoets). Fuutachtigen, aalscholver, eenden- en zaagbeksoorten en meerkoet rusten of foerageren overdag of's nachts mogelijk op/nabij de dijk of op het water van het Krammer-Volkerak nabij het plangebied. De soorten kleine zwaan, grauwe gans, brandgans, rotgans, smient en wilde eend passeren bovendien (mogelijk) het plangebied en/of foerageren in het plangebied en/of de landbouwgronden op Goeree-Overflakkee. Voor deze 20 soorten is in de Natuurtoets nader onderzoek verricht. Andere niet-broedvogelsoorten komen hooguit incidenteel in het plangebied voor omdat deze buiten het broedseizoen en/of winterhalfjaar sterk gebonden zijn aan gebieden buiten de invloedssfeer van het windpark (o.a. visarend, slechtvalk, lepelaar en steltlopers uit het Krammer-Volkerak). Significant verstorende effecten (inclusief sterfte) van de aanleg en het gebruik van Windpark Piet de Wit op het behalen van de instandhoudingsdoelstellingen van deze niet-broedvogelsoorten van het Natura gebied Krammer-Volkerak zijn daarom op voorhand uit te sluiten. Van de voorgenoemde 20 niet-broedvogelsoorten die mogelijk een binding hebben met het plangebied, is tijdens het veldonderzoek van 17 soorten vastgesteld dat het aantal vliegbewegingen door het plangebied venwaarloosbaar klein is (hoofdstuk 6 Natuurtoets). Voor deze soorten is geen sprake van regelmatige passages of vliegroutes door het plangebied. Het zijn vooral watervogels weike dicht bij het plangebied foerageren of verblijven maar er niet noodzakelijkerwijs doorheen hoeven te vliegen om andere leefgebieden te bereiken. Watervogels zoals brilduiker, fuut en visdief maken vanwege de ongeschiktheid van het binnendijkse akkeriand als foerageergebied geen dagelijkse vliegbewegingen over het windpark. Zij halen hun voedsel (afhankelijk van de soort betreft dit vis, benthos of waterplanten) uit het open water van het Krammer-Volkerak, waar zij tevens rusten. Voor deze soorten is daarom op voorhand uitgesloten dat sprake is van aanvaringsrisico of aanvaringsslachtoffers. Deze soorten zijn uitsluitend behandeld in de analyse van mogelijke verstoringseffecten. Slachtofferberekeningen zijn wel uitgevoerd (middels het Collision-Flux Model) voor de volgende soorten waarvoor geldt dat deze dagelijks met enige regelmaat het plangebied passeren dan wel in het plangebied met grotere aantallen verblijven: grauwe gans, brandgans en wilde eend. Voor beide ganzensoorten betreft het aantal berekende aanvaringsslachtoffers gedurende het winterhalfjaar voor alle berekende alternatieven en VKA 'boven'^ een slachtofferaantal tussen 0 en 1 per jaar in het gehele windpark, ook in de huidige situatie (tabel 9.2, pag tabel 14.1, pag. 108 Natuurtoets). Dit aantal kan voor beide ganzensoorten in alle gevallen als incidenteel worden beschouwd. Voor wilde eend ligt in de huidige situatie het aantal aanvaringsslachtoffers gedurende het winterhalfjaar tussen 3 en 4 exemplaren. Voor het VKA ligt het aantal berekende slachtoffers - net als overigens alle andere beoordeelde alternatieven - tussen de 2 en 3 slachtoffers per jaar voor het gehele windpark. Ten opzichte van het huidige (bestaand) gebruik, is het berekende slachtofferaantal aldus lager. Daarbij komt dat het aantal van 2-3 aanvaringsslachtoffers ruim beneden de berekende 1%-mortaliteitsnorm is gelegen. Significant negatieve effecten op de wilde eend worden daarom uitgesloten. Barrierewerking Er is pas sprake van een effectieve barriere als vogels door een windparkopstelling hun voedsel- of rustgebied niet kunnen bereiken of dergelijke gebieden in belangrijke mate minder functioneel worden. Uit het door Bureau Waardenburg uitgevoerde veldwerk volgt dat in de huidige situatie vogels zonder aarzeling tussen de turbines van het bestaande Windpark Piet de Wit vliegen (tussenruimte 273 m). 5 Voor wintervogels (ganzen en eenden) geldt dat alle exemplaren op rotorhoogte zijn toegekend ongeacht de specificaties van de windturbine. Voor wintervogels worden dus geen verschillen berekend in het aantal slachtoffers tussen VKA 'boven' en VKA 'onder'. 9/11

10 Gezien de nog grotere tussenruimte die is voorzien voor de nieuwe turbines (500 m) is barrierewerking op voorhand uitgesloten. Verstoring Windturbines kunnen naast aanvaringsrisico en barrierewerking ook resulteren in optische verstoring en geluidsverstoring wat maakt dat vogels de directe omgeving van de turbines kunnen mijden. Verstorende working van windturbines voor vogels verschilt tussen soortgroepen en varieert van enkele tientallen tot honderden meters (zie bijiage 2 en pagina 40 van de Natuurtoets). Uit het huidige beschikbare wetenschappelijke onderzoek blijkt vooralsnog dat grotere windturbines geen evenredig groter of kleiner verstorend effect hebben dan kleinere windturbines (Schekkerman et al. 2003). In de soortspecifieke beoordeling van de verstoring is hier rekening mee gehouden en is gewerkt met een voor de desbetreffende soort toepasselijke verstoringsafstand. Tijdelijke verstoring in de aanlegfase is een direct gevolg van de werkzaamheden ten behoeve van de oprichting en in vooriiggend geval de sanering van de oude turbines. De verstorende effecten in de aanlegfase en de gebruiksfase zijn als volgt: Verstoring in de aanlegfase Vogelsoorten van Natura 2000-gebieden gebruiken het plangebied ten opzichte van andere gebieden op Goeree / het Krammer-Volkerak niet of nauwelijks, en dan vooral in het winterhalfjaar. Grote kolonies van sterns en andere soorten of slaapplaatsen liggen verder niet in de directe nabijheid van het plangebied. De vogelaantallen in en nabij het plangebied zijn dan ook relatief laag vergeleken met andere delen van het Krammer-Volkerak. In het binnendijkse gebied gaat het vooral om brandgans, grauwe gans, wilde eend en meerkoet weike op de agrarische graslanden foerageren (tabel 6.1, pag. 51 Natuurtoets). In het buitendijkse gebied van het Krammer-Volkerak ter hoogte van het windpark blijken alleen brandgans, wilde eend, brilduiker, middelste zaagbek en meerkoet in grotere aantallen voor te komen (tabel 6.2, pag. 52 Natuurtoets). Voor Windpark Piet de Wit zijn uitsluitend foerageerfuncties (akkeriand binnendijks en vis, waterplanten of benthos in open water) relevant daar andere functies (broeden, slapen) ontbreken. In de (ruime) omgeving van het plangebied is echter voldoende gelijkwaardig of beter alternatief foerageergebied beschikbaar waar de tijdelijk verstoorde vogels gebruik van kunnen maken. In de aanlegfase is maatgevende verstoring (effect op draagkracht van het gebied) daarom uitgesloten. Alle overige soorten watervogels zijn incidenteel aanwezig of in marginale aantallen ten opzichte van de aantallen genoemd in de desbetreffende instandhoudingsdoelstelling(en) van nabije Natura 2000-gebieden. Significant verstorende effecten op de vogelpopulaties in het N2000-gebied zijn voor deze soorten op voorhand uitgesloten. In de aanvraag en de aanvullende stukken wordt niet nader ingegaan op eventuele gevolgen van lichtuitstraling tijdens de werkzaamheden indien gebruik wordt gemaakt van kunstlicht. Wij achten het echter niet onredelijk om voor vogelsoorten mogelijke hinderiijke lichtuitstraling naar het Natura 2000-gebied "Krammer-Volkerak" te beperken om mogelijk negatieve / tijdelijk verslechterende effecten op het leefgebied te voorkomen. Verstoring in de gebruiksfase Verstoringseffecten zijn voor geen van de aangewezen broedvogelsoorten van nabije Natura 2000-gebieden aan de orde vanwege de grote afstand tussen broedkolonies en het windpark en de geringe betekenis van het plangebied en aanliggende terreindelen voor deze soorten (zie aanlegfase). Significant verstorende effecten van het gebruik van Windpark Piet de Wit op de broedpopulaties van aangewezen soorten in Natura 2000-gebieden Krammer-Volkerak, Haringvliet en Hollands Diep zijn op voorhand uitgesloten. Ook voor de meeste niet-broedvogels is het plangebied en directe omgeving van marginaal belang. Bovendien worden zij op dit moment al verstoord vanwege de aanwezigheid van windturbines. Dit geldt zowel voor vogels verblijvend op het water als die verblijvend op het land. In de aanvullende informatie van 12 juli 2018 zijn de maximale verstoringscontouren van 400 meter en 200 meter weergegeven ten opzichte 10/11

11 van de huidige en de nieuwe opstelling^. Hieruit blijkt dat, - nu de nieuwe windturbines op grotere afstand van de dijk worden geplaatst -, de maximaal mogelijke verstoringscontour lets verschuift in noordwestelijke richting meer landinwaarts ter plaatse van het agrarisch gebied (<100m). Er resteert daarmee in vergelijking met de huidige situatie, strikt genomen een additioneel effect van verstoring op het vaste land ten aanzien van foeragerende ganzen en eenden weike een instandhoudingsdoel kennen in nabijgelegen Natura gebieden. Deze vogels hebben echter meer dan voldoende alternatieve foerageergebieden (i.e. akkerbouwgebied van Goeree, zie H6 Natuurtoets) in de nabijheid zodat geen sprake is van maatgevende verstoring waarbij het aantal ganzen of eenden dat binding heeft met het Natura 2000-gebied daadwerkelijk zou afnemen. Significant verstorende effecten (externe working) door optische working en /of geluid van de turbines in de gebruiksfase zijn daarom uitgesloten. Tot op heden zijn er geen wetenschappelijke onderzoeken in ons land en internationaal waaruit blijkt dat grotere turbines tot meer verstoring leiden dan kleinere (Schekkerman etal ; Pearce-Higgins et al. 2012). Gezien dit feit en de omstandigheid dat in de nieuwe situatie het aantal huidige windturbines bijna tot de helft wordt teruggebracht in combinatie met de geringe betekenis van het plangebied voor soorten van nabije N2000-gebieden, kunnen wij in vooriiggend geval de conclusie in de Natuurtoets en de aanvullende informatie onderschrijven dat de nieuwe windturbines weinig additionele verstoring zullen geven op watervogels. Cumulatieve effecten Op voorhand is niet uitgesloten dat de hiervoor genoemde hooguit geringe effecten op broedvogels en nietbroedvogels van Windpark Piet de Wit in cumulatie met de effecten van andere plannen en projecten in de omgeving alsnog kunnen leiden tot het optreden van significant verstorende effecten. In de Natuurtoets is een analyse gemaakt van mogelijke cumulatieve effecten (par. 11.6, pag. 87 e.v.). Hierbij wordt gemakshalve het effect van het huidige windpark niet betrokken. Immers, berekende slachtofferaantallen zijn in de nieuwe opstelling minder dan thans het geval. In de omgeving van het Windpark Piet de Wit bestaan enkele andere projecten, waarvoor recent toestemming in het kader van de Wnb (gebiedenbescherming) of toenmalige Natuurbeschermingswet 1998 is aangevraagd / verieend, maar die nog niet tot uitvoering zijn gebracht en die tot dezelfde effecten (vogelsterfte) kunnen leiden als bij Windpark Piet de Wit. Dit betreft het nabijgelegen Windpark Oostflakkee, Windpark Blaakweg, Windpark Krammer en Windpark Suyderiandt. De resultaten zijn samengebracht in tabel 11.3 op pagina 89 van de Natuurtoets. Hieruit volgt, dat voor geen van de soorten sprake is van significante cumulatieve effecten ten gevolge van de herinrichting en het gebruik van het bestaande Windpark Piet de Wit. Conclusie Op grond van het vorenstaande kan worden geconcludeerd dat de realisatie en het gebruik van 7 windturbines ten behoeve van de herinrichting van het bestaande Windpark Piet de Wit met inachtneming van de in vooriiggend besluit gestelde voorwaarden en beperkingen geen belemmering vormt voor het behalen van de instandhoudingsdoelstellingen en dat een vergunning op grond van artikel 2.7, tweede lid, van de Wnb kan worden verieend. Samenhangende besluiten Er kunnen nog andere bepalingen van kracht zijn, op grond waarvan vergunningen, toestemmingen, ontheffingen of meldingen in het kader van andere wet- en regelgeving benodigd zijn om het project te kunnen uitvoeren ' Voor vrijwel alle vogelsoorten met een instandhoudingsdoelstelling binnen de invloedssfeer van het Windpark geldt een maximale verstoringsafstand van 150m (Hbtker et al. 2006). Alleen voor soorten als grauwe gans en brandgans geldt een maximale verstoringsafstand van 400 m. Zie tabel 5.8 In de Natuurtoets. 11/11

12