Leeftijd: Thema: bidden, God, rituelen Tijdsduur: Meerdere bijeenkomsten. Oefeningen rondom stilte. Wat kan 'stil worden' voor ons betekenen?

Transcriptie

1 Leeftijd: Thema: bidden, God, rituelen Tijdsduur: Meerdere bijeenkomsten Oefeningen rondom stilte. Wat kan 'stil worden' voor ons betekenen? De programma's vind je in het PDF document in de bijlage. Korte beschrijving van de programma's: Dit item nodigt de deelnemers uit in de stilte te stappen. De Bijbeltekst in 1 Koningen 19, over Gods aanwezigheid, staat centraal. In de eerste bijeenkomst onderzoeken ze waar en hoe ze stilte (her)kennen: in het eigen lichaam, om hen heen, buiten, in de Bijbel, in muziek... Door een stille discussie, een luisteroefening en een stille creatieve verwerking wordt de stilte verder verkend en verdiept. Tijdens de tweede bijeenkomst gaan de deelnemers onder andere naar buiten voor een stille wandeling. Een boekje helpt de verschillende kanten van de stilte te ontdekken: door de zintuigen uit te dagen, door een inspirerende tekst, door een bepaalde manier van kijken of door niets te doen. Doelen van de bijeenkomsten: De deelnemers onderzoeken en ervaren stilte in verschillende verschijningsvormen. De deelnemers onderzoeken en ervaren of stilte hen dichterbij rust, aandacht, concentratie en/of God kan brengen. De deelnemers ontdekken wat ze zelf vinden in de stilte.

2 Categorie Geloof en beleving Aantal deelnemers Twee tot twaalf Leeftijd jaar Duur / aantal bijeenkomsten Een bijeenkomst van een uur en een bijeenkomst van anderhalf uur Auteur Marjan Bosch KORTE BESCHRIJVING Dit item nodigt de deelnemers uit in de stilte te stappen. In de eerste bijeenkomst onderzoeken ze waar en hoe ze stilte (her)kennen: in het eigen lichaam, om hen heen, buiten, in de Bijbel, in muziek... Door een stille discussie, een luisteroefening en een stille creatieve verwerking wordt de stilte verder verkend en verdiept. Tijdens de tweede bijeenkomst gaan de deelnemers onder andere naar buiten voor een stille wandeling. Een boekje helpt de verschillende kanten van de stilte te ontdekken: door de zintuigen uit te dagen, door een inspirerende tekst, door een bepaalde manier van kijken of door niets te doen. DOEL De deelnemers onderzoeken en ervaren stilte in verschillende verschijningsvormen. De deelnemers onderzoeken en ervaren of stilte hen dichterbij rust, aandacht, concentratie en/of God kan brengen. De deelnemers ontdekken wat ze zelf vinden in de stilte. VERANTWOORDING Er zijn in het dagelijks leven steeds minder plekken en momenten waar het stil is. We worden omgeven door prikkels in de vorm van geluid en beeld. Gehoorbeschadiging door een overdosis aan decibellen is niet uitzonderlijk. Constant contact via sociale media doet een appèl op ons om altijd bereikbaar te zijn. Werk, studie, leren en leven roepen spanning en stress op. Te vaak en te jong komen mensen in een burn-out terecht, een toestand die veroorzaakt wordt doordat mensen te veel van zichzelf (laten) vragen, door constant in staat van paraatheid te verkeren. Stilte kan helpen om letterlijk de spanning van de boog te halen. Zelf stilte creëren is niet voor de hand liggend zolang je niet weet wat die stilte je te bieden heeft. Wat is stilte, en wat heb je er aan? Waarom zou ik stil worden? Waar is dat goed voor? Stilte blijkt voor de meeste mensen weldadig te zijn en broodnodig: voor ontspanning van hoofd en lijf, concentratie en helderheid, op adem komen, stressreductie, leven met hart en ziel. Stilte maakt open voor ontmoeting. Redenen genoeg om te onderzoeken hoe je stilte zoekt en wat je in die stilte vindt: rust, aandacht, ontspanning, jezelf, een ander, God? Laat je vooral verrassen en denk niet te snel: Dat is niets voor mij. JOP Joseph Haydnlaan 2a Postbus RM Utrecht Alle rechten voorbehouden Kopiëren alleen voor intern gebruik 1

3 VOORBEREIDING Praktische voorbereiding Lees het hele onderwerp goed door, inclusief de bijlagen. Leg voor beide bijeenkomsten alle benodigdheden klaar. Stippel voor de tweede bijeenkomst een route uit die ongeveer drie kilometer lang is. Zorg ervoor dat de route langs verschillende terreinen voert. Je moet deze route zelf voorop kunnen lopen in een rustig maar niet té langzaam tempo. Als dat handig is, begin de tweede bijeenkomst dan in de buurt van de wandeling die je wilt gaan maken. Persoonlijke voorbereiding Met behulp van onderstaande vragen en opdrachten kun je je persoonlijk voorbereiden op de bijeenkomsten: Waar in jouw leven is het stil? Heeft die stilte betekenis voor je? Zo ja, hoe? Heb jij geleerd stilte te waarderen? Hoe? Heeft jouw geloof iets te maken met jouw waardering al dan niet voor stilte? Bedenk en onderzoek kritisch voor jezelf wat jij met stilte hebt en probeer dit onder woorden te brengen. Doe de luisteroefening uit de eerste bijeenkomst (zie Verdieping) zelf al een keer. Vraag iemand anders de tekst (zie bijlage 1) voor je uit te spreken. BENODIGDHEDEN Eerste bijeenkomst Kaars met lucifers of een aansteker; Flap-overvel; Stiften; Bijbel. Tweede bijeenkomst Kaars met lucifers of een aansteker; Bijbel; Voorwerpen die je met stilte kunt associëren: veer, schelp, bloem, engel, knuffel, leeg blaadje, icoon, Taizékruisje, klankschaal/belletje, steen, leeg papier, boekje over stilte, bijbel, telefoon, muziekinstrument, afstandsbediening, koptelefoon, spiegel enzovoorts; Kopieën van de foto s die de jongeren na de eerste bijeenkomst hebben geappt of g d; Voor iedere deelnemer een kopie van bijlage 2: het stilteboekje; Grote nietmachine; Iets te eten/proeven voor onderweg, wat in een broekzak past (een snoepje in papier?); Laptop met geluidsboxjes en eventueel een beamer. PROGRAMMA Eerste bijeenkomst 10 minuten Opening Heet de deelnemers welkom en bied eventueel iets te drinken aan. Vertel kort iets over de opzet van dit item (zie korte beschrijving). Vraag iedere jongere te bedenken wat voor hem of haar het stilste moment was de afgelopen week. Doe dan een namenrondje en laat iedere jongere het moment benoemen. Vraag de jongere daarna dit moment even in gedachten te nemen en steek in stilte een kaars aan. Wees even stil en zet de brandende kaars daarna op een veilige plek. 15 minuten Verkenning Vertel de jongeren dat jullie bij dit thema over stilte ook vooral veel stil zullen gaan zijn. Vertel dat het daarbij kan helpen om te voelen hoe je zit, je voeten op de grond. En met aandacht te voelen en te horen hoe je adem naar binnen gaat en weer naar buiten. Leg uit dat je met een stille discussie wilt beginnen. Schrijf op een flap-overvel groot het woord stilte. Vraag de jongeren in stilte op het vel te schrijven waar zij aan denken bij het woord stilte. Je kunt eventueel helpen met het stellen van de vragen hieronder. Ga hierover echter niet in discussie. Vragen: Wat betekent stilte? Wat was jouw beste stilte-ervaring (refereer aan: stille tochten, 4 mei, eten in stilte, 1 minuut stilte bij een herdenking, stil gebed/stilte in de kerk)? Wanneer ben je zelf stil, of: wanneer heb jij behoefte aan stilte? Wat vind jij van stilte: lastig of prettig, goed of vervelend, nodig of overbodig, spannend of ontspannend, enzovoorts? Waarom? JOP Joseph Haydnlaan 2a Postbus RM Utrecht Alle rechten voorbehouden Kopiëren alleen voor intern gebruik 2

4 Hoe ervaar je stilte in de kerk? Wat vind je van stil gebed? Wat kun je ermee? Wat heeft God met stilte te maken? Wanneer ervaar jij God meer: in woorden of in stilte? Kan muziek ook stil zijn, of: stilte scheppen? Welke verhalen ken je over Jezus die de stilte opzoekt? Sta kort stil bij wat de jongeren hebben opgeschreven. Wat valt de jongeren op? Nogmaals: probeer niet in discussie te gaan. 15 minuten Verdieping Vertel de jongeren dat je een luisteroefening wilt gaan doen, om te onderzoeken hoe stil stilte al dan niet is. Vraag de deelnemers rustig te gaan zitten, zó dat ze het een minuut of vijf volhouden. Het handigst is dat met twee voeten op de grond, je rug recht, je hoofd omhoog, je ogen dicht. Mocht je om tafel zitten met de jongeren, zet de tafels dan weg of ga op een andere plek in de ruimte in een kring zitten. Laat eventuele lacherigheid bij de jongeren gewoon even toe, voordat je voor de oefening echt om stilte vraagt. Spreek de tekst in bijlage 1 rustig uit, onderbroken door de nodige stilte [ ]. Praat na over wat je gehoord hebt. Hoe was het om te doen? Wat viel op? Hoe stil is stilte? Wat waren er voor beelden, geluiden, herinneringen rond stilte? Bespreek dat het nooit letterlijk stil is. Er is altijd wel ergens geluid of een gesuis van wind of een ander achtergrondgeluid. 15 minuten Verwerking Geef de deelnemers papier en pen en vraag hen in tweetallen te bedenken waar zij in de komende tijd stil zouden willen zijn of stilte zouden willen zoeken. Deel alle mogelijkheden met elkaar en laat de jongeren een definitieve keuze maken. Vraag de jongeren of zij, als zij dat willen, een foto willen mailen of appen van de plek waar of het moment waarop zij stil zijn geweest. 5 minuten Afsluiting Pak de brandende kaars er weer bij en lees samen over de aanwezigheid van God uit 1 Koningen 19. Vraag de jongeren daarna even stil te zijn. Sluit dan de bijeenkomst af door in de handen te klappen en op de vloer te stampen en stap met de deelnemers weer uit de stilte. Bedank de deelnemers voor hun aanwezigheid en inzet en vertel waar en wanneer de volgende bijeenkomst plaatsvindt. Tweede bijeenkomst 10 minuten Opening Steek een kaars aan en lees over de aanwezigheid van God uit 1 Koningen 19. Vraag de jongeren om beurten iets bij de kaars te leggen dat voor hen te maken heeft met stilte. Dat kan iets zijn dat zij zelf hebben meegenomen, maar ook één van de voorwerpen die jij hebt klaargelegd. Wees nog even stil en zet de brandende kaars dan op een veilige plek. 10 minuten Verkenning Kom terug op de opdracht die je de jongeren hebt meegegeven tijdens de eerste bijeenkomst (zie Verwerking). Vraag hen de foto s te laten zien of laat de kopieën zien die je hebt gemaakt van de foto s. Nodig de jongeren uit hun ervaringen te delen. Als het de jongeren niet zo goed gelukt is de opdracht uit te voeren, vraag hen dan of zij meer hebben gelet op stilte in hun eigen omgeving. Waar zijn zij het tegengekomen: op school, op internet, in de kerk, op straat, in de natuur? Deel de ervaringen met elkaar. 45 minuten Verdieping Leg uit dat je de stilte nu buiten wilt gaan beleven met de jongeren. Deel de kopieën uit van bijlage 2 en laat iedere jongere zijn of haar eigen boekje in elkaar zetten. Leg uit dat iedere jongere op zichzelf gaat lopen, stil, met alleen het boekje als houvast. Leg uit dat jij zelf als begeleider voorop zult lopen om de weg te wijzen. JOP Joseph Haydnlaan 2a Postbus RM Utrecht Alle rechten voorbehouden Kopiëren alleen voor intern gebruik 3

5 Instructies: We wandelen in stilte, achter elkaar aan, niet naast elkaar. Geef elkaar de ruimte. Blijf stil. Luister, kijk, voel wat er te beleven is. Het boekje kan je daarbij helpen. Geef iets te proeven/eten mee voor onderweg. Ga naar buiten. Lees daar stap 1 hardop voor en wens iedereen een goede reis. 15 minuten Verwerking Als je weer binnen bent: laat iedereen (nog in stilte) opschrijven of tekenen op de lege bladzij van je boekje wat verrassend was of bijzonder. Nodig de jongeren uit dat aan elkaar te vertellen. Denken de jongeren nu anders over stilte? Heeft het een andere betekenis gekregen? Gaan ze er in het vervolg iets mee doen? Zit God voor hen in de stilte (zie 1 Koningen 19)? Sta hier kort bij stil. 10 minuten Afsluiting Luister in stilte naar: Bless the Lord, my soul (Taizé): Je kunt ook kiezen voor Calm After the Storm van The Common Linnets: of een stukje uit de Canto Ostinato: watch?v=5uxswkjerkw (orgelfragment van vijf minuten) of (voor een langere versie): watch?v=jdcsol2vbjc. Bedank de jongeren hartelijk voor hun aanwezigheid en inzet. BIJLAGEN 1. Stilteoefening 2. Stilteboekje JOP Joseph Haydnlaan 2a Postbus RM Utrecht Alle rechten voorbehouden Kopiëren alleen voor intern gebruik 4

6 Bijlage 1 STILTEOEFENING Spreek de woorden hieronder rustig uit, voorzien van de nodige stilte [ ] tussendoor. Doe je ogen dicht. Voel hoe je nu rustig zit. Je hoeft even niets te doen, alleen maar je oren open te hebben. Eerst gaan we met onze aandacht, en met ons gehoor, naar alles wat buiten deze ruimte is. Wat hoor je daar voor geluiden? [ ]. Je registreert alleen, neemt waar. Je benoemt in stilte wat het is, waar het vandaan komt. [ ] Je hoeft er niets van te vinden, je hoeft er niet in mee te gaan. Je hoort het, je weet wat het is, je blijft verder stil. [ ] Vervolgens ga je met aandacht luisteren naar de geluiden binnen deze ruimte, waar we zitten. Wat hoor je? [ ] Neem waar. Je hoeft er niets mee. Het geluid is er. En jij blijft waar je bent, stil. [ ] Voel je voeten op de grond. Stevig. Rustig. [ ] Nu richt je je luisterende aandacht naar jezelf, je eigen lichaam. Wat hoor je daar? [ ] Misschien hoor je je adem in gaan. [ ] En weer uit [ ]. Of er borrelt iets. Of suist. [ ] Niks is gek. Het is gewoon een werkend lichaam, dat meestal zonder dat je er aandacht aan schenkt in stilte doet wat je nodig hebt: adem geven, energie, bloed, kracht verdelen, verteren, leven. [ ] Luister nog een keer goed naar alle geluiden. Binnen in je zelf. [ ] In deze ruimte. [ ] Buiten. [ ] Zo blijven we twee minuten in stilte zitten [ ] Rek je rustig uit, beweeg de spieren in je gezicht, je handen, je benen. Doe als je daar weer aan toe bent, je ogen open. Welkom terug. JOP Joseph Haydnlaan 2a Postbus RM Utrecht Alle rechten voorbehouden Kopiëren alleen voor intern gebruik 5

7 Bijlage 2 STILTEBOEKJE Instructie voor het vouwen van het boekje Het boekje dat op de volgende twee pagina s staat, dubbelzijdig printen. Print zo, sla zo om (als een boek, langs de korte zijde) dat de tekst op allebei de zijden in dezelfde richting staat. Snijd dan het vel/de vellen in vieren, leg de vier bladen op elkaar, vouw ze dubbel en niet ze in het midden stevig vast. : met Provider naar buiten JOP Joseph Haydnlaan 2a Postbus RM Utrecht Alle rechten voorbehouden Kopiëren alleen voor intern gebruik 6

8 LAATSTE STAP Terugblik: teken of schrijf hier wat je verraste of verwonderde in de stilte of wat je bijzonder vond. : met Provider naar buiten Tekst: Marjan Bosch STAP 12 Stil zijn is ook: stilstaan bij andere mensen. Luisteren naar verdriet, rouw, zorg. Aandacht voor eenzaamheid, pijn. Een stille wens, een stille kaart: kleine moeite, groot plezier, zei de Post vroeger. Wie stuur jij een stille wens? Of voor wie steek jij een kaars op? STAP 1 Hier loop ik, stevig, vrij, stil. Dit zijn mijn voetstappen, stevig, vrij, stil. Dit is nu. De aarde onder. De hemel boven. Groen en steen om mij heen. Meer niet. 14 3

9 WELKOM IN DE STILTE Soms heb je even genoeg muziek gehoord. Genoeg gewerkt. Genoeg gestresst. Genoeg contact met anderen. Dan kun je luisteren naar de stilte. Ontdekken waar die zit. Voelen wat die doet. Je laten verrassen door wat je dan allemaal ziet, hoort, voelt, proeft, ruikt. En soms heb je ook in die stilte geen zin. Probeer het toch eens. Kies wat jou past. En laat je verrassen STAP 13 Leuk en stil voor als het donker wordt of is: zie het donker worden hoe lang duurt de schemer? tel de sterren waar zie en voel je - aarde - water - lucht - vuur 2 15 STAP 2 Wel eens van mindfulness gehoord? Heeft ook met stilte te maken. En met aandacht. Het helpt om je te concentreren. Je oefent om je aandacht erbij te houden. Zoiets doen we nu ook met dit wandelen. Lopen in stilte. Met aandacht. Niets hoeft. Alleen maar hier en nu: lopen, denken, loslaten. En tevreden zijn. Die drukte komt later wel weer. STAP 11 In de Bijbel staan veel stille teksten. Over aandacht, lof, vertrouwen. Eerbied voor de schepping. Dankbaarheid voor het leven. Bijvoorbeeld Psalm 104, wat vind je hiervan: Prijst de Heer, mijn ziel. U spant de hemel uit als een tentdoek en bouwt op de wateren uw hoge zalen, U maakt van de wolken uw wagen en beweegt U op de vleugels van de wind, U maakt van de winden uw boden, van vlammend vuur uw dienaren. Daarboven wonen de vogels van de hemel, uit het dichte groen klinkt hun gezang. 4 13

10 STAP 10 In de gemeenschap van Taizé, in Frankrijk, komen jongeren bij elkaar om de stilte te ervaren, elkaar te ontmoeten, te zingen en te ervaren wat Bijbel en geloof kunnen betekenen. Een van hun liederen die stilte oproepen door de herhaling is: Bless the Lord my soul, and bless God s holy name. Bless the Lord my soul, who leads me into life. Hoe vind je het om dat te zingen? STAP 3 Voel je het verschil, als je iets doet met een glimlach of als je er moeilijk bij kijkt? Probeer hoe dat werkt als je nu zo aan het lopen bent: glimlachen, je vriendelijk voelen, kijken alsof alles nieuw is, ontspannen zijn, hummen en neuriën terwijl je het doet. Wat gebeurt er? Probeer het (straks) eens, samen STAP 8 En toen Hij de scharen weggezonden had, ging Hij de berg op om in de eenzaamheid te bidden (Matt. 14 :23). Jezus koos een heuvel als plaats van gebed. Om zich terug te trekken. Hier kon God zich laten zien, kon Hij in gesprek met zijn Vader, nieuwe krachten opdoen. Wat is voor jou een goede plek om je terug te trekken en contact met God te zoeken? STAP 5 Je zintuigen vinden stilte fijn. Dan kunnen ze zich beter laten voelen. Wat ruik je? (stop je neus in een plant, in het gras, in de lucht, ;-)) Wat voel je? (heb je het warm of koud, voel je de wind, waar? of laat je je prikken door een brandnetel?) 10 7

11 STAP 9 Wat groeit en bloeit er allemaal? Wat vind je mooie bloemen, struiken? Welke vind je minder mooi? STAP 4 Misschien is er een bloem met zaad. Pluk het, en zaai het ergens anders uit. Het groen is je dankbaar! En als je dan zo stil loopt, waar gaan je gedachten heen? Waar denk je aan? Merk je gedachten op, registreer ze, maar laat ze ook weer los. Kijk naar je gedachten, als naar een wolkje in de lucht, hij waait zo weer voorbij 6 11 STAP 6 Ik kijk om me heen. Ik zie of er iets is. Iets wat me verrast. Iets wat me opvalt. Zie kleur en vorm, licht en donker, detail en overzicht. Ik spits mijn oren. Luister wat ik hoor. Een vogel. Wind. Geritsel. Een stem, een trein, een auto. Niets. Of vooral mijn eigen hart, mijn eigen stap, mijn eigen adem. STAP 7 Wat groeit er allemaal om je heen? Welke bomen? Wat voor struiken? Hoeveel bloemen? Hoeveel kleuren zie je? En hoeveel kleuren groen? 8 9