samenvattingen en huiswerk oudertraining

Transcriptie

1 samenvattingen en huiswerk oudertraining

2 inhoud ouderbijeenkomst 1 3 ouderbijeenkomst 2 9 ouderbijeenkomst 3 14 ouderbijeenkomst 4 18 ouderbijeenkomst 5 22 ouderbijeenkomst 6 25 ouderbijeenkomst 7 30 ouderbijeenkomst 8 34 ouderbijeenkomst 9 40 ouderbijeenkomst 10 43

3 ouderbijeenkomst 1 samenvatting bijeenkomst Hoe leren kinderen gedrag? 1. Als gedrag meermaals een positief gevolg heeft, is de kans groot dat dit gedrag meer zal voorkomen. Bijvoorbeeld: als je kind zijn spulletjes snel opruimt en daarop volgt wat langer televisie mogen kijken, dan is de kans reëel dat het de volgende dag opnieuw snel opruimt om weer extra televisie te verdienen. Negatief gedrag (driftbuien, agressie, zeurgedrag, klagen over buikpijn, ) heeft vaak positieve gevolgen: hun zin krijgen, iets vervelend niet moeten doen. Bijvoorbeeld: opruimen vinden veel kinderen een vervelende klus. Een kind kan bij deze opdracht beginnen zeuren. Als de ouder dan helpt opruimen, dan leert het kind dat zeuren een positief gevolg heeft, nl. het moet niet alleen opruimen. Gedrag + gedrag 2. Als gedrag meermaals een negatief of onaangenaam gevolg heeft, is de kans groot dat dit gedrag minder zal voorkomen. Bijvoorbeeld: als een kind voortdurend prutst met het eten in zijn bord en mama neemt na een waarschuwing vooraf het bord weg, dan is de kans groot dat het kind de volgende keer minder knoeit met het eten in zijn bord. Gedrag - gedrag 3. Als gedrag niet meer door iets positief gevolgd wordt, dan zal het na verloop van tijd uitdoven en niet meer voorkomen. Dit gebeurt bij negeren en time-out. Dit doet zich echter ook voor als positief gedrag niet meer door iets positief wordt gevolgd. Gedrag 0 gedrag 3

4 Voorbeeld van de wet van effect 1 Situatie: ouder is met zijn kind in een supermarkt Kind vraagt snoep ouder weigert (-) Kind zeurt om snoep ouder weigert (-) Kind huilt om snoep ouder weigert (-) Kind gooit zich op de grond (driftbui) ouder geeft toe (+) Besluit: Dit kind leert dat het geen snoep krijgt als het er om vraagt of zeurt. Een nee is geen positief gevolg, dus zal het kind een volgende keer in de supermarkt minder makkelijk vragen, zeuren of huilen om snoep. Als het een driftbui krijgt, dan volgt er wel snoep. Dat is prettig voor het kind. De kans wordt dus groter dat het bij een volgend bezoek aan een supermarkt een driftbui krijgt of dreigt met een driftbui om zijn zin te krijgen. Als dit meerdere malen gebeurt, kunnen we samengevat zeggen dat deze ouder kind leert driftig te worden om zijn zin te krijgen. Er is dus ook vervelend gedrag dat winst oplevert en in de toekomst meer zal voorkomen. Dit geldt bijvoorbeeld ook voor aandacht vragen door ruzie te maken. Voorbeeld van de wet van effect 2 Situatie: ouder is met zijn kind in een supermarkt Ouder weigert kind zeurt (-) Ouder weigert kind huilt (-) Ouder weigert kind gooit zich op de grond (-) Ouder geeft toe) kind wordt rustig (+) Besluit: De ouder leert ook iets in dit voorbeeld. Hij weigert verscheidene keren. Telkens laat het kind daar iets vervelends op volgen: zeuren, huilen, zich op de grond gooien. Dit is niet prettig voor de ouder. Het is een soort straf (negatief gevolg) voor hem. Als het kind dit meermaals doet, wordt de kans kleiner dat deze ouder de volgende keer nog zal weigeren. Hij leert ook dat als hij een snoepje geeft zijn kind rustig wordt. Een rustig kind in de winkel is aangenaam, dus een soort beloning voor de ouder. De kans is dan ook groot dat ouder in het vervolg zijn kind sneller zijn zin zal geven. Samengevat kunnen we stellen dat het kind aan zijn ouder leert om toe te geven. Observeren Voor er gestart wordt met het veranderen van gedrag, is het zinvol het gedrag te observeren. Het is belangrijk om goed te kijken in welke situaties het gedrag zich voordoet en wat er op volgt. We kunnen dit doen aan de hand van een ABC-schema. A B C wat gedrag uitlokt (on)gewenst gedrag van het kind = wat je ziet gevolg: straf, aandacht, beloning = winst en verlies We observeren: B: het gewenst of ongewenst gedrag dat we willen observeren zoals gehoorzamen, rustig spelen, rustig blijven als iets niet lukt. 4

5 A: omstandigheden waarin iets gebeurt, elementen in de omgeving of de situatie die het gedrag uitlokken. bv. een donkere ruimte lokt bang zijn uit bij mijn kind; huilen, veel drukte en een drukke groep lokken druk gedrag uit bij mijn kind; de duidelijke en positieve juf van de 3 de kleuterklas lokt uit dat mijn kind graag naar school gaat en haar gehoorzaamt. C: staat voor wat volgt op het gedrag. bv. vroeger naar bed moeten (straf), praten met het kind over wat het fout heeft gedaan (aandacht is vaak belonend) of het kind krijgt zijn zin en mag langer opblijven (beloning). Zoals uit het voorbeeld blijkt, kan zowel ongewenst als gewenst gedrag geobserveerd worden. Door een observatie krijg je zicht op het gedrag, op wat dit gedrag uitlokt en welke gevolgen dit gedrag heeft. 5

6 huiswerk bijeenkomst 1 Veranderingswensen Wat zou je veranderd willen zien in het gedrag van je kind? Welke score geef je je kind op dit moment op weg naar deze verandering. HOOFDDOEL: KLEINE STAP VOORUIT: KLEINE STAP VOORUIT: KLEINE STAP VOORUIT:

7 Wat wil je dat er zeker niet verandert bij je kind? Observeer het lastig gedrag van je kind waarvoor je aan STOP4-7 deelneemt Wat wil je observeren? Welk gedrag? Dit kun je noteren in de B-kolom. In welke situatie wil je dit observeren? Wanneer komt het lastige gedrag voor? Wat in deze situatie is net zo moeilijk voor je kind? Wat is typisch aan de situatie waarin het gedrag voorkomt? Dit kun je noteren in de A-kolom. De gevolgen (positieve en negatieve) kun je noteren in de C-kolom. A Wat lokt uit? B Gedrag van je kind C Wat zijn de gevolgen voor je kind (positief en negatief)? 7

8 Observeer wanneer het gewenste gedrag dat al een klein beetje voorkomt Welk gedrag vind je al een beetje positief? Dit kun je noteren in de B-kolom. In welke situatie, wanneer of bij wie komt dat gedrag voor? Wat in deze situatie is net zo helpend voor je kind? Wat is er typisch voor de situatie of de omstandigheden waarin het gewenste gedrag voorkomt? Dit kun je noteren in de A-kolom. Wat zijn de gevolgen voor dat klein beetje gewenst gedrag? Dit kun je noteren in de C-kolom. A Wat lokt uit? B Gedrag van je kind C Wat zijn de gevolgen voor je kind (positief en negatief)? 8

9 ouderbijeenkomst 2 samenvatting bijeenkomst Boom: symbool voor de groei van een kind Vruchten, bloemen Stam Insecten, weer Vruchtbare bodem Zaadje Gieter met meststof Leidstok Snoeischaar Dit zijn de eigenschappen waarvan ouders graag willen dat hun kinderen ze ontwikkelen. Dit is het symbool voor de vaardigheden en eigenschappen die een kind nodig heeft om moeilijke momenten door te komen, zich te verdedigen en om een doel te bereiken, zoals zelfvertrouwen Dit zijn elementen die de ontwikkeling van een kind negatief kunnen beïnvloeden. Dit is alles wat kinderen nodig hebben om te groeien: eten, warmte, speelgoed, Dit staat voor de aangeboren eigenschappen van een kind. Dit is de extra meststof voor kinderen: ouders die interesse hebben voor hun kind, geregeld eens iets samen doen met hun kind. Het gevoel hebben dat je ouders je graag zien is belangrijke meststof voor het kind. Jonge kinderen hebben nog veel leiding en grenzen nodig. Het gedrag van kinderen dient ook af en toe bijgestuurd te worden. Ouders kunnen invloed uitoefenen door: Extra zorg te geven aan de bodem (positieve betrokkenheid) Regelmatig mest en water te geven (bevestigen, belonen, complimenten) In het begin een leidstok te plaatsen (structuur bieden en toezicht houden) Verkeerd groeiende takken snoeien (grenzen trekken en consequent aanhouden, straffen) 9

10 Zelfvertrouwen Zelfvertrouwen wordt opgebouwd door positieve reacties uit de omgeving. Hoe meer positieve opmerkingen en aanmoediging, hoe sterker het zelfvertrouwen van een kind wordt. Belangrijk hierbij is dat de positieve opmerkingen gaan over het gedrag en de inspanningen van het kind en niet zozeer om het eindresultaat zoals goede prestaties op school. Hoe meer opmerkingen en negatieve kritiek, hoe slechter het kind zich in zijn vel zal voelen. Ideaal voor de ondersteuning van kinderen en voor het aanleren van nieuw gedrag, is een verhouding van zeven positieve opmerkingen tegenover één negatieve. Een kind dat zich zeker voelt en voldoende zelfvertrouwen heeft, zal beter met andere kinderen kunnen opschieten, nieuwe taken of uitdagingen en frustraties makkelijker aanpakken en vlotter nieuwe dingen leren. Daarom is het belangrijk kinderen heel veel aan te moedigen voor kleine stapjes in de goede richting. Aanmoedigen en belonen Soorten beloningen: Sociale beloningen Materiële beloningen Actiebeloning Kinderen vinden dit heel leuk! Voordeel is dat ze niks kosten en dat we ze altijd bij ons hebben! Voorbeelden: aanmoedigen, knuffels, complimenten, dikke duim, schouderklopje, knipoog, applaus, Deze beloningen zijn zichtbaar en tastbaar, dus duidelijker. Een nadeel is dat materiële beloningen wat geld kosten en niet altijd op het juiste moment direct beschikbaar zijn. Voorbeelden: sticker, stempeltje, snoepje, Samen iets doen met het kind, kinderen vinden dit vaak heel erg leuk. Nadeel is dat dit niet altijd kan. Je kunt dit bijvoorbeeld als grotere beloning geven. Voorbeelden: samen televisie kijken, meehelpen met mama of papa, gaan zwemmen, Belangrijk om te onthouden bij aanmoedigen Maak contact (kijk naar je kind, raak je kind even aan, buig door je knieën). Wees specifiek en concreet ( zeg wat het goed heeft gedaan, niet alleen flink, bv. knap dat je onmiddellijk aan tafel bent gekomen ). Geef de aanmoediging direct en vaak (beter veel kleine aanmoedigingen dan 1 keer een groot compliment). Glimlach, laat zien dat je tevreden bent. Wees consequent (geef telkens opnieuw complimenten, een aanmoediging). Moedig ook aan in het bijzijn van andere mensen. Geef ook een compliment voor een heel klein beetje gewenst gedrag. Wacht niet op het perfecte gedrag. Vraag naar hoe het kind er in geslaagd is om het leuke gedrag te vertonen ( Hoe is het je gelukt om rustig te blijven toen je bij voetbal aan het verliezen was? ). 10

11 We starten met het geven van heel veel complimenten om zo het zelfvertrouwen van je kind te doen toenemen. In volgende bijeenkomsten komen we nog terug op andere manieren van belonen. De roze bril Soms is het moeilijk om in de opeenvolging van vervelend gedrag nog positief gedrag te zien. De roze bril kan helpen om gewenst gedrag te zien, bv. de korte momenten dat het kind wel alleen speelt of samen speelt. Deze observaties kunnen helpen om het kind opnieuw te complimenteren en een positieve sfeer te creëren die het kind opnieuw uitnodigt om meer gewenst gedrag te tonen. Gewoonten en vaste patronen: voorspelbaarheid Jonge kinderen gedragen zich rustiger in meer voorspelbare en gestructureerde situaties. Deze situaties zijn dikwijls herkenbaar voor kinderen en maken hun leventje overzichtelijk en veiliger. Voorbeelden van gewoonten en voorspelbaarheid: TIJD: vaste eetmomenten, slapengaan na een dagelijks terugkerend televisieprogramma, elke dag kent een andere kleur en symbool op school, weekkalender; PLAATS: vaste plaats om te eten, kapstok voor jas en rek voor schoenen en schooltas, huiswerk maken aan tafel, spelen met plasticine enkel aan de keukentafel; RITUELEN: nog eens knuffelen voor het slapengaan, opstaan na een geluidssignaal, eerst ontbijten en dan pas aankleden, een stuk fruit en wat drinken bij het thuiskomen na school. 11

12 huiswerk bijeenkomst 2 Aanmoedigen Kies enkele dagen waarop je een korte tijd met een roze bril naar het gedrag van je kind kijkt. Hoe heeft je kind gemerkt dat je door een roze bril keek? Oefen met complimentjes geven aan je kind. Waarvoor heb je je kind een compliment kunnen geven? Welke aanmoediging gaf je aan je kind? Voor welke vorm van aanmoediging is je kind gevoelig? Geknuffeld worden Complimenten krijgen Goede dingen over hem/haar vertellen aan anderen waar hij/zij bij is Een schouderklopje of een aai over het hoofd Naar het kind luisteren Aandacht krijgen of als er interesse getoond wordt Samen een leuke activiteit doen Een cadeautje krijgen Andere:... Gewoonten en voorspelbaarheid Kijk eens welke gewoonten en routines er al zijn in je gezin. Wat zijn de dingen die je nu al op een vaste, steeds terugkerende manier doet (bv.: ieder heeft zijn plek aan tafel, op een regelmatig tijdstip slapengaan). 12

13 Als je hiervan voorbeelden hebt, mag je ze tegen de volgende bijeenkomst meebrengen (bv.: kalender, placemat, ). Wat ga je na vandaag uitproberen? Pictogrammen en tekeningen (betalend)

14 ouderbijeenkomst 3 samenvatting bijeenkomst Huisregels formuleren Het is volkomen normaal dat kinderen regels overtreden. Het is een gezonde drang naar zelfstandigheid en onafhankelijkheid. Toch is het belangrijk dat kinderen meestal (7/10) wel doen wat er van hen verlangd wordt. In gevaarlijke situaties, bijvoorbeeld in het verkeer, moeten ze zelfs leren om altijd en onmiddellijk te doen wat hun ouders of leerkrachten zeggen. MAAR soms is ongehoorzaamheid ook het uittesten van hoe consequent volwassenen de regels hanteren: geldt een regel altijd, soms, enkel bij vader,? Hoe meer standvastig de regels worden bewaakt, hoe sneller kinderen ook zullen stoppen met het uittesten van deze afspraken. Belangrijke eerste stap is dus het maken van duidelijke afspraken voor problemen waarover veel discussie is. In de afspraak zeg je duidelijk welk gedrag je wel wil zien. Enkele voorbeelden van huisregels zijn: Binnen draag je pantoffels Eten gebeurt aan tafel Voor je met iets anders begint, ruim je eerst het speelgoed op waarmee je gespeeld hebt Hieronder kun je ideeën noteren om afspraken duidelijker te maken. Gehoorzamen en geven van opdrachten Kinderen vertonen gemiddeld in 70 % van de gevallen meewerkend gedrag. De manier waarop je een vraag stelt of een opdracht geeft, kan mee bepalen of je kind zal gehoorzamen en de opdracht zal uitvoeren. 14

15 Tips: Gebruik liever opdrachten dan vragen. Doe je verzoek op een beleefde en vriendelijke manier. Wacht het goede moment af indien mogelijk. Geef één korte opdracht per keer. Wees duidelijk en concreet. Gebruik startopdrachten i.p.v. stopopdrachten. Hou het kort: geef de opdracht zonder steeds extra uitleg te geven. Niet te veel en niet te vaak opdrachten geven. Enkele voorbeelden van duidelijke opdrachten: Ik wil dat je nu de auto s in de gele trommel stopt. Laat je speelgoed maar liggen en kom nu aan tafel. Zet de televisie nu uit, alstublieft. Geef mij een hand en blijf bij mij. Hieronder kun je enkele nuttige opdrachten noteren uit de bijeenkomst. Tonen van betrokkenheid Kinderen willen graag weten of hun ouders ook onvoorwaardelijk van hen houden. Daarom is het belangrijk om bij een opmerking een verschil te maken tussen het afkeuren van een bepaald gedrag en het afkeuren van de persoon: Ik vind het helemaal niet lief dat je de tekening van je zus gescheurd hebt is beter dan Nu ben jij wel een stout kind!. Een andere erg belangrijke manier om je kind te laten voelen dat je van hem houdt, is door samen dingen te doen. Voorbeelden zijn: even meespelen, samen televisie kijken, je kind toelaten om je te helpen bij een klusje (ook al gaat dit nog niet perfect), Hieronder kun je enkele nuttige voorbeelden noteren uit de bijeenkomst. 15

16 selectief gebruik: apart zetten verlies van privilege logisch vervolg opstandigheid agressie sancties vervelend gedrag verantwoordelijk, voorspelbaar en gehoorzaam gedrag sociale vaardigheid cognitieve vaardigheid motivatie samenwerken betrokkenheid zelfwaarde probleemoplossingsvaardigheid negeren afleiden afspraak herhalen duidelijke afspraken en regels consequente opvolging aanmoedigen prijzen sociaal en materieel belonen problemen oplossen praten vrij gebruik luisteren vrij gebruik spelen baten voor het kind empathie aandacht interesse opvoedingsvaardigheden Piramide van ouderlijk gedrag (Webster-Stratton & Hancock, 1998). Werken met beloningen Soms zijn aanmoedigingen onvoldoende om het gedrag van een kind te beïnvloeden. Dan kan het handig zijn om een sterkere aanmoediging in te zetten en gebruik te maken van kleine beloningen. Beloningen kunnen gebruikt worden om het kind te helpen iets moeilijker gedrag aan te leren of vol te houden om dit gedrag te vertonen. Dat kunnen beloningen zijn die je vooraf niet afgesproken hebt met je kind en die spontaan bij je opkomen. Sommige kinderen leren echter beter als de opdracht en de beloning vooraf worden vastgelegd. Dan kun je werken met een beloningssysteem. Het is belangrijk om zuinig te zijn met materieel belonen en dit alleen te houden voor moeilijker gedrag. Het kind moet in het begin snel succes behalen, anders zakt de motivatie erg snel en geven kinderen het op. Door de kleine materiële beloning steeds te combineren met een compliment, kan na verloop van tijd alleen een compliment volstaan. Het is noodzakelijk dat het kind op één dag verschillende oefenmomenten heeft voor het aan te leren gedrag. Telkens je kind het in te oefenen gedrag al een beetje vertoont, verdient het onmiddellijk een beloning, een sticker of een lachend gezichtje. Voor oudere kinderen is het leuk om kleine beloningen op te sparen en daar op het einde van de week een grotere beloning mee te verdienen. Als je wilt dat je kind van dit gewenste gedrag een nieuwe gewoonte maakt, dan is het belangrijk om minstens één maand dagelijks met het beloningssysteem te werken. 16

17 huiswerk bijeenkomst 3 Werken met huisregels Wat zou een regel zijn die het samenleven bij jullie makkelijker maakt? Welke regel wil je extra oefenen? Hoe heb je dit aangepakt? Geef deze week opdrachten aan je kind op een manier zoals besproken tijdens de bijeenkomst. Als je al beloningssystemen gebruikt hebt, mag je deze meebrengen tegen volgende keer. Wat ga je na vandaag uitproberen? 17

18 ouderbijeenkomst 4 samenvatting bijeenkomst Uitwerken van een beloningssysteem Stappen voor een beloningssysteem: 1. Kies een gedrag dat je meer wilt zien voorkomen bij je kind en dat haalbaar is voor je kind. 2. Splits het gewenste gedrag op in (heel) kleine stapjes. Maak dit visueel. 3. Bepaal een prestatie of criterium dat het kind moet halen. 4. Kies één of meerdere beloningen. Variatie of afwisseling in beloning blijft langer motiveren dan steeds dezelfde beloning. Maak een lijstje met verschillende mogelijke beloningen op. 5. Geef de beloning liefst onmiddellijk na het gewenste gedrag. Bij grotere beloningen bepaal je best een moment waarop het beloningssysteem ingevuld wordt en de beloning wordt gegeven. Bepaal duidelijk hoeveel stickertjes of lachende gezichtjes je kind moet behalen voor het de beloning verdient. 6. Leg het beloningssysteem aan je kind uit. 7. Leg de lat lager als blijkt dat het kind de prestatie niet kan halen. Steeds falen is heel demotiverend. 8. Als het kind de beloning telkens behaalt, kan je de lat wat hoger leggen of een ander gedrag kiezen (eerst ongeveer een maand inoefenen). Waarvoor en hoe gebruiken? Een beloningssysteem kun je gebruiken om gedrag dat het kind al een beetje kent verder in te oefenen. Het gedrag dat je wilt inoefenen dient erg concreet en positief geformuleerd te worden. Eens je kind een beloning verdient, is het beter om deze niet meer af te nemen. Daarom is het belangrijk om meerdere erg kleine beloningen te voorzien i.p.v. één grote. Een beloning of sticker, lachend gezichtje of zonnetje gaat telkens gepaard met een complimentje. Deze beloning wordt enkel tijdelijk aan het compliment toegevoegd. Het compliment zelf is het belangrijkste. Als je merkt dat je kind het gewenste gedrag vertoont alsof een gewoonte is geworden voor je kind, dan kun je het systeem afbouwen. Belangrijk is wel om het gewenste gedrag blijvend te belonen met aandacht en complimenten Af en toe kan er nog eens een kleine beloning gegeven worden. Vragen voor jezelf vooraleer je start met een beloningssysteem Welk gedrag van je kind wil je meer zien? Wat moet je zien om je kind een beloning te kunnen geven? Welke beloning zal je kind krijgen? Wanneer zal je kind de beloning krijgen? Wanneer start je met het beloningssysteem? Wanneer leg je dit beloningssysteem uit aan je kind? Wanneer en hoe stop je met het beloningssysteem? 18

19 Het probleemoplossingsproces Stap 1: Omschrijven van het probleem: Stop, ik heb een probleem! Stap 2: Bedenken van zoveel mogelijk oplossingen: Ik zoek verschillende oplossingen. Stap 3: Kiezen van de beste oplossing: Ik kies één oplossing. Stap 4: Uitvoeren van de oplossing: Ik voer die oplossing uit. Stap 5: Evalueren van de oplossing: Ik kijk of het probleem nu opgelost is. 19

20 huiswerk bijeenkomst 4 Beloningenlijst Vul samen met je kind de beloningenlijst aan. Sociale beloningen Compliment Dikke duim Knuffel Vriendje komt spelen Materiële beloningen Sticker Stempel Zakgeld Klein spulletje Snoepje, ijsje eten Dessert kiezen Actie beloningen Meehelpen Samen televisie kijken Samen spelletje spelen Uitstap maken Langer opblijven Samen ravotten Samen voetballen Extra verhaaltje 20

21 Wat ga je na vandaag uitproberen i.v.m. belonen? Problemen oplossen Probeer deze week je kind te helpen om probleempjes op te lossen volgens de stapjes van Wiebel. De eerste twee stappen zijn hierbij de belangrijkste: Stop, ik heb een probleem!, Ik bedenk verschillende oplossingen. Wat lukt er al een beetje? 21

22 ouderbijeenkomst 5 samenvatting bijeenkomst Grenzen stellen Door duidelijke grenzen te stellen aan een kind, leert het kind zich in verschillende situaties aangepast te gedragen. Deze grenzen geven het kind ook in elke situatie een veilig gevoel. - Duidelijk laten horen en zien dat je het gedrag afkeurt. - Ik wil dat je daar nu onmiddellijk mee ophoudt. - Geef telkens een afkeurende reactie als het kind het ongewenste gedrag vertoont. - Laat het kind zelf instaan voor de gevolgen van zijn storend gedrag (indien mogelijk). - Waarschuw je kind op voorhand (indien mogelijk). - Zeg duidelijk welk gedrag je wel wilt zien. Voorbeeld: Straks komt je vriendje Steven spelen. Het gebeurt vaak als hij komt dat jullie je zusje plagen. Dit wil ik niet. Ik zou het aangenaam vinden als jullie leuk samenspelen en je zus rustig haar eigen gang laten gaan. Heb je dat goed begrepen? Negeren Kinderen vertonen soms negatief gedrag om de aandacht van volwassenen of leeftijdsgenootjes te trekken. De aandacht heeft dan een versterkend effect op het gedrag. Een goede manier om hiermee om te gaan, is er voor te zorgen dat er geen aandacht meer aan gegeven wordt. Dit werkt alleen als het kind heel veel aandacht krijgt voor positief gedrag! Aandacht voor negatief gedrag werkt immers vooral als een beloning wanneer er verder niet veel aandacht is voor het kind. Hoe meer aandacht er is voor positief gedrag, hoe minder belonend aandacht is voor negatief gedrag! Aandacht voor vervelend gedrag kan belonend zijn en dus het vervelende gedrag versterken. Om ervoor te zorgen dat onze aandacht voor het vervelende gedrag niet te belonend wordt, is het raadzaam om het gewenste gedrag zoveel als mogelijk met aandacht te belonen. Hoe meer aandacht we besteden aan allerlei gewenst gedrag, hoe minder belonend onze aandacht voor het ongewenste gedrag zal zijn. Storend gedrag negeren werkt enkel wanneer voldoende aandacht uitgaat naar positief gedrag. Negeren betekent dat je totaal geen aandacht geeft aan het vervelende gedrag van je kind, noch in woorden, noch in daden. Geen aandacht geven kan zowel gebruikt worden voor licht vervelend als ernstig storend gedrag. 22

23 Als negeren voor jou en je kind echt nieuw is, dan kan het je kind helpen als je zegt dat je nu niet kunt luisteren. Geef dan ook aan welk gedrag je wel wilt zien en wanneer je wel kunt luisteren. Bijvoorbeeld: Zolang jij schreeuwt, kan ik niet naar je luisteren. Als je rustig praat en alstublieft zegt wanneer je dat koekje wil, dan kan ik weer naar je luisteren. A Wat gebeurt ervoor? Wat lokt uit? Je verbiedt iets aan je kind. B Gedrag van je kind Zeuren Driftbui C Wat zijn de gevolgen voor je kind (positief en negatief)? Negeren Kind krijgt hiervoor geen aandacht. Je verbiedt iets aan je kind. Gehoorzamen Complimentjes Beloningssysteem 23

24 huiswerk bijeenkomst 5 Grenzen stellen 1. Schrijf in de B-kolom het gedrag van je kind als het iets moet of als het iets niet mag. 2. In de A-kolom kun je noteren hoe je dat aan je kind duidelijk hebt gemaakt: hoe weet je kind wat het mag en niet mag? 3. In de C-kolom kun je schrijven hoe je reageerde op het gedrag van je kind waardoor je kind merkte dat je de aangegeven grens echt meent. A Wat gebeurt ervoor? Wat lokt uit? B Gedrag van je kind C Wat zijn de gevolgen voor je kind (positief en negatief)? Negeren Welk gedrag kun je nu al negeren bij je kind? Hoe slaag je er in om dit te doen? Wat ga je deze week uitproberen? 24

25 ouderbijeenkomst 6 samenvatting bijeenkomst Time-out In sommige situaties lukt het erg moeilijk om het gedrag van een kind te negeren en gaat het kind alsmaar meer storend gedrag stellen. Soms komt het tot een driftbui of gevaarlijk gedrag zodat je wel moet reageren. Als dit het geval is bij je kind, dan kan het handig zijn om een time-out te gebruiken. Time-out betekent dat je het kind even in een aparte ruimte zet of op een plek in dezelfde ruimte, waar het toch even uit het zicht staat. Even weg uit de situatie kan je kind helpen om weer wat rustiger te worden. De time-out hoeft niet lang te duren. Wat een kind soms kan helpen om rustiger te worden is bijvoorbeeld tot tien tellen. Als het kind voldoende tot rust is gekomen, mag het terugkomen. Is het kind nog onrustig dan kan er een tweede keer geteld worden. Het kan ook handig zijn om met een kookwekker te werken en deze op bijvoorbeeld twee minuten in te stellen. Pas als je kind al wat rustiger is en zijn mondje houdt, begint de tijd te lopen. Soms stellen kinderen vervelend gedrag vooral om aandacht te krijgen. Dan is time-out een middel om dat storend gedrag te stoppen. Alle aandacht wegnemen door het kind even af te zonderen, helpt het kind ook om opnieuw rustig te worden. Time-out is geen straf, maar een middel om kinderen te helpen weer rustig te worden en om even alle aandacht van hun vervelende gedrag weg te nemen. Als time-out dikwijls gebruikt wordt, kan het gebeuren dat een kind zichzelf in time-out zet en op die manier al zonder de hulp van een volwassene leert rustig te worden. Als een kind af en toe een time-out krijgt, is de kans groot dat dit kind bij zichzelf de signalen leert herkennen en zich beter leert controleren. We kunnen kinderen helpen om de signalen van onrust en boosheid te herkennen door te benoemen wat we opmerken. Bijvoorbeeld. Ik merk dat je boos aan het worden bent, je ziet helemaal rood, je bent bezweet en je hartje gaat heel wild tekeer. Zoals afgesproken gaan we nu even aan de kant tot 10 tellen om weer rustig te worden. Dit is een belangrijke stap naar zelfcontrole. Minstens even belangrijk is het je kind te complimenteren als het rustig blijft in een voor hem frustrerende situatie Dat is wat je als ouder immers wil zien. 25

26 Time-out bij een driftbui Kwaadheid 1. Aanleiding 2. Licht protest 3. Escalatie 4. Herstel A. Belonen bij rustig blijven B. Effectieve korte time-out C. Herstel Tijd Het is heel belangrijk om in het verloop van een driftbui vroeg genoeg in te grijpen! Soms zelfs na enkele seconden als je merkt dat je kind een beetje boos wordt. Dan kun je het kind nog op een rustige manier in time-out brengen. Bij de meeste kinderen kan men een opbouw in het onrustig worden merken. Vaak kan de directe oorzaak benoemd worden. Sommige kinderen proberen eerst een lichte vorm van protest. Het protest wordt sterker als de ouders blijven weigeren. Op een bepaald moment gaat de boosheid echter snel over in een uitbarsting. Zodra de boosheid uit de hand loopt, lukt het hier niet meer om op een rustige manier een time-out te geven. Tussen de directe aanleiding en de escalatie, kan time-out wel zinvol toegepast worden. Op dat moment is het kind nog aanspreekbaar en leert het iets uit de situatie. Als een kind af en toe een timeout krijgt, is de kans groot dat dit kind bij zichzelf de signalen leert herkennen en zich beter leert controleren, zeker als ouders de emoties die ze zien bij het kind, benoemen. Zich beter controleren is een erg belangrijke stap op weg naar volwassenheid. Richtlijnen bij gebruik van time-out 1. Kies een ruimte. 2. Pas deze ruimte zo nodig aan. 3. Leg aan je kind uit wat time-out is. 4. Oefen een time-out op een rustig moment. 5. Wees consequent (gebruik de time-out telkens bij hetzelfde vervelende gedrag). 6. Benoem het gedrag waarop een time-out volgt. 7. Praat niet met je kind als het in time-out is. 8. Blijf kalm of neutraal als je een time-out gebruikt. 9. Gebruik een kookwekker of iets dergelijks om de tijd aan te duiden. 10. Wanneer de time-out voorbij is, hoeft het kind zich niet meer te verontschuldigen. 26

27 Voorbeelden van af te nemen privileges als het kind een time-out weigert - Niet mogen voetballen, geen computerspel mogen spelen,... - Geen televisie mogen kijken - Geen dessert krijgen - Niet mee mogen naar het speelplein

28 huiswerk bijeenkomst 6 Negeren Welk storend gedrag stopt als je er niet op reageert? Hoe ga je je kind duidelijk maken dat je het vervelende gedrag negeert? Verlies van zelfcontrole? Wat lokt vaak uit dat je kind zijn zelfcontrole verliest? Complimenteren Als je kind buiten je verwachting om toch rustig blijft in een situatie die voor hem erg frustrerend is, dan mag je hiervoor veel complimentjes geven. Dit is al een grote stap om zichzelf beter te leren controleren. Wanneer heeft dit zich voorgedaan? 28

29 Wat ga je deze week uitproberen met negeren en time-out? 29

30 ouderbijeenkomst 7 samenvatting bijeenkomst Straffen Als kinderen weigeren in time-out te gaan, dan kun je hen de keuze laten tussen onmiddellijk in timeout gaan of een kleine straf moeten ondergaan. Ook als kinderen bewust regels overtreden (spullen stuk maken, knoeien met eten, krabbelen op hun slaapkamermuur) kan er gebruik gemaakt worden van een straf. Hoewel straffen heel veel nadelen kent, is het erg moeilijk om zonder straffen op te voeden. Straffen kun je gebruiken om gedrag dat echt niet door de beugel kan een halt toe te roepen. Het doel van straffen is om het storende gedrag te verminderen of een halt toe te roepen. Door straf leert het kind echter niet welk gedrag de volwassenen wel willen zien. Daarom is het erg belangrijk dat het (tegenovergestelde) positieve gedrag steeds beloond wordt. Dit heeft veel meer effect en het effect is bovendien vaker blijvend. Nadelen van straffen - Via straf leert het kind geen nieuw gewenst gedrag. - Veel straffen zorgt voor een onaangename sfeer. - Veel straffen vermindert of verzwakt het zelfvertrouwen van het kind. - Het kind kan bang worden voor de bestraffer. - Veel straffen kan leiden tot stiekem ongewenst gedrag. Zinvol straffen - Straf telkens en onmiddellijk na een overtreding. - Gebruik milde straffen. - Veel kleine (korte) straffen zijn beter dan één grote (lange) straf. - Probeer op een rustige manier te straffen (straf hoeft geen pijn te doen en is ook geen wraak). Voorbeelden van af te nemen privileges - Niet mogen voetballen, geen computerspel mogen spelen,... - Geen televisie mogen kijken - Geen dessert krijgen - Niet mee mogen naar het speelplein

31 Samenvatting belangrijkste inzichten A Wat lokt uit? Structuur B Gedrag Gewenst gedrag C Gevolgen (winst/verlies) Complimenten Toezicht houden Belonen Model staan om problemen op te lossen en gevoelens te verwoorden Bereid zijn om mee problemen op te lossen Goede afspraken, duidelijk als persoon en rust uitstralen; gelijke reactie tussen moeder, vader, grootouders Storend gedrag om aandacht te krijgen of om zin te krijgen Meehelpen om problemen op te lossen Negeren (en soms afleiden) Time-out Regelovertredingen en agressie Straffen 31

32 Invloed van gedachten en gevoelens op ons gedrag Gebeurtenis De opdracht dat het kind de computer moet uitzetten lokt discussie uit tussen ouder en kind. Op dat moment wil het kind drinken, schenkt zichzelf een glas water uit en breekt het glas. Gedachten Gevoelens Hij doet dat met opzet, omdat hij van mij voor één keer zijn zin niet krijgt. Kwaadheid, woede, frustratie, machteloosheid. Gedrag Ik stap naar hem toe en geef hem een fikse uitbrander. Gevolg Mijn kind roept, is boos op mij. Hij zegt dat hij altijd de schuld krijgt en dat hij nooit iets goed kan doen. Besluit: We reageren niet altijd rechtstreeks op een gebeurtenis, maar op hoe we een gebeurtenis ervaren en interpreteren. Onze gedachten en gevoelens bepalen in grote mate hoe we gaan reageren. Hierdoor bereiken we ook niet steeds (of vaak niet) wat we zouden willen bereiken. 32

33 huiswerk bijeenkomst 7 Time-out Hoe maak je gebruik van time-out (indien nodig)? Straffen Schrijf hieronder enkele korte straffen voor je kind, die je snel kunt gebruiken. Zelf rustig blijven Wat zou je helpen om rustig te blijven in vervelende situaties? Wat zou je dan denken? Wat zou je dan doen? Wat ga je deze week uitproberen? 33

34 ouderbijeenkomst 8 samenvatting bijeenkomst Invloed van gedachten en gevoelens op ons gedrag Gebeurtenis De opdracht dat het kind de computer moet uitzetten lokt discussie uit tussen ouder en kind. Op dat moment wil het kind drinken, schenkt zichzelf een glas water uit en breekt het glas. Gedachten Gevoelens Hij doet dat met opzet, omdat hij van mij voor één keer zijn zin niet krijgt. Kwaadheid, woede, frustratie, machteloosheid. Gedrag Ik stap naar hem toe en geef hem een tik en een uitbrander. Gevolg Mijn kind roept, is boos op mij. Hij zegt dat hij altijd de schuld krijgt en dat hij nooit iets goed kan doen. Besluit: We reageren niet altijd rechtstreeks op een gebeurtenis, maar op hoe we een gebeurtenis ervaren en interpreteren. Onze gedachten en gevoelens bepalen in grote mate hoe we gaan reageren. 34

35 Als de relatie met je kind wat moeilijker loopt, dan is de kans groot dat ouders en kinderen elkaars gedrag negatief ervaren en interpreteren. Het kan dan helpen om op een meer objectieve manier naar een situatie te kijken. Een denkbeeldige camera is hierbij een handig hulpmiddel. Enkel wat de camera registreert, namelijk geluid en beeld (wat je echt hoort en ziet) wordt genoteerd. Dan kun je stilstaan bij wat je denkt en voelt bij deze beelden (voor je iets doet). Wat zou je in deze situatie willen bereiken? Wat is je doel? Dat kan bijvoorbeeld zijn dat je kind opruimt wat het kapot heeft gemaakt. Zijn de gedachten die je hebt helpend om je doel te bereiken? Zijn er gedachten die nuttiger zijn? Hoe zou je je dan voelen en hoe zou je dan reageren? Gebeurtenis Gedachten Gevoelens Gedrag Gevolg of doel 35

36 A Wat lokt het gedrag uit? In welke soort situaties of omstandigheden gebeurt het? B Gedrag van je kind C Wat zijn de gevolgen voor je kind (positief en negatief) 36

37 huiswerk bijeenkomst 8 Observeer welke aanpak vooral helpt om positief gedrag te zien bij je kind A Wat lokt uit? B Gedrag van je kind C Gevolgen voor je kind (winstverlies)? 37

38 Helpende acties en gedachten Helpende actie bij veel tijd Warm bad nemen Sporten Telefoneren Helpende actie bij weinig tijd Zuchten Neuriën Even naar een andere ruimte gaan Beetje drinken (water, koffie) Helpende gedachten Het was een ongelukje Mijn kind is vandaag ook al geruime tijd flink geweest Het is toch nog een jong kind Zo n jong kind kan nog niet met opzet pesten 38

39 Moeilijke situaties Als er zich nog moeilijke situaties voordoen, dan kun je dit observeren en meebrengen naar de volgende bijeenkomst. A Wat lokt het gedrag uit? In welke soort situaties of omstandigheden gebeurt het? B Gedrag van je kind C Wat zijn de gevolgen voor je kind (positief en negatief)? Wat ga je deze week uitproberen? 39

40 ouderbijeenkomst 9 samenvatting bijeenkomst Luisteren naar je kind Een kind probeert met zijn gedrag te vertellen en te tonen hoe het zich voelt. In de STOP-klas leert je kind meer woorden te gebruiken om zijn gevoelens te uiten. De gevoelsthermometer is hierbij soms een hulpmiddel. Zelf vertellen hoe je je voelt en geregeld even tijd maken om naar je kind te luisteren, zal je kind ook helpen om zijn gevoel te uiten. Op die manier kun je verder een aangename relatie met je kind opbouwen. Je kind leert tegelijk dat het zijn verhaal kan doen zonder dat hij meteen veroordeeld wordt. Tips: - Maak tijd. Doe dit op een moment waarop de kans om gestoord te worden klein is. - Geef niet meteen een advies. Probeer echt te luisteren en het gevoel van je kind te benoemen. - Denk na voor je reageert als je kind iets minder leuk vertelt. 40

41 huiswerk bijeenkomst 9 Informatie verzamelen over je kind op school Het is belangrijk informatie te hebben over hoe je kind zich gedraagt buiten het gezin. Die informatie helpt je om je kind bij te staan en bij te sturen indien nodig. Onderstaande vragen kunnen je helpen meer zicht te krijgen op het schoolleven van je kind. Probeer in de loop van de volgende week uit hoeveel van deze informatie je kunt verzamelen. Wat weet ik over de tijd die mijn kind op school doorbrengt? Over de school weet ik o wat de naam is van de leerkracht. o wat het aantal kinderen is in de klas. o hoe het lessenrooster eruit ziet. o waar mijn kind zit in de klas. o wanneer het zijn middageten kan opeten. o wanneer het speeltijd is. Over mijn kind weet ik o wat zijn lievelingsvak of lievelingsbezigheid is. o welke vakken en bezigheden het het minst graag doet. o of het spontaan antwoordt in de klas. o wat het doet als het iets niet verstaat. o wat het doet als een klasgenoot het stoort of plaagt. o of het moeilijkheden heeft met sommige van zijn klasgenoten. o met wie het graag speelt op de speelplaats. o wat het vaak speelt op de speelplaats. Over huiswerk weet ik o welk huiswerk mijn kind heeft. o of mijn kind zijn huiswerk heeft afgemaakt. o wat de leerkracht doet als mijn kind zijn huiswerk niet afgeeft. Herval voorzien! Sommige kinderen hervallen in hun oude gedrag als de groepsbijeenkomsten afgerond zijn. Om dit goed te kunnen opvangen, kan je tegen de volgende bijeenkomst het grote overzichtsblad met wat helpt verder aanvullen en meebrengen. 41

42 A Wat lokt het gedrag uit? In welke soort situaties of omstandigheden gebeurt het? B Gedrag van je kind C Wat zijn de gevolgen voor je kind (positief en negatief)? Wat ga je deze week toepassen? 42

43 ouderbijeenkomst 10 samenvatting bijeenkomst Stimuleren van schoolse vaardigheden Een kind brengt veel tijd door op school. Als ouder deel je de taak van opvoeden en aanleren van vaardigheden met leerkrachten. Tips om schoolsucces te versterken: 1. Praat met de leerkracht - wanneer je je kind afhaalt van school. - wanneer je je zorgen maakt over je kind op school, wacht dan niet te lang met een gesprek. - toon je betrokkenheid aan de leerkracht en het kind door naar ouderavonden te gaan, ook al zijn er geen problemen. - over wat je kind fijn vindt op school en in de klas. - OF: schrijven in het heen-en-weerschriftje kan een klein en kort gesprekje al eens vervangen. 2. Praat met je kind. - Maak tijd voor je kind als het thuis komt van school. - Stel concrete vragen, bv. welk verhaaltje heeft juf vandaag verteld, met wie heb je in de hoekjes gespeeld, welk kindje zat naast je in de kring, heb je met de auto s gespeeld vandaag,? - Vel geen oordeel als je kind iets vertelt wat je niet zo leuk vindt, maar probeer te achterhalen waarom hij dat vertelt. 3. Zorg voor een goede dagelijkse routine bij huiswerk (vast moment, rustige plaats, prioritair stellen van huiswerk, in de buurt aanwezig blijven, dagelijks aanmoedigen). Kleuters maken nog geen huiswerk. Bij hen is voldoende nachtrust heel erg belangrijk om een lange schooldag aan te kunnen. De dagelijkse routine kan hier liggen in het slaapritueel. 43

44 huiswerk bijeenkomst 10 Wat bij terugval Wat hielp tijdens de ouderbijeenkomsten om gewenst gedrag bij je kind uit te lokken en te versterken. Noteer dit hieronder zodat je ernaar kunt teruggrijpen tijdens moeilijkere periodes. A Wat lokt het gedrag uit? In welke soort situaties of omstandigheden gebeurt het? B Gedrag van je kind C Wat zijn de gevolgen voor je kind (positief en negatief)? Gewenst gedrag 44

45 A Wat lokt het gedrag uit? In welke soort situaties of omstandigheden gebeurt het? B Gedrag van je kind C Wat zijn de gevolgen voor je kind (positief en negatief)? Gewenst gedrag 45

46 ouderbijeenkomst 11 Helpende vragen Wat loopt er moeilijk in welke concrete situatie? Welke gedrag zou je willen zien in die situatie? Probeer je dit gedrag in die situatie voor te stellen. Wat zijn reeds situaties waarin of momenten waarop dit lukt? Wat is er dan anders? Wat doe je dan anders? Welke aanpassingen en veranderingen in de context of situatie kunnen hierbij behulpzaam zijn? Welke gevolgen (bijvoorbeeld belonen) zouden dit gedrag nog kunnen versterken? 46