Ik snap(te) het niet-emotie regulatie training voor mensen met een lichtverstandelijke beperking
|
|
- Renée Sanders
- 5 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Ik snap(te) het niet-emotie regulatie training voor mensen met een lichtverstandelijke beperking Janita Vierhoven SPV i.o. werkzaam bij GGZ Drenthe Ik heb een interview gehouden met SPV Saskia Fremouw. Zij is werkzaam bij de GGZ, op de polikliniek AFP (ambulante forensische psychiatrie) in Assen. Ze coördineert de behandeling van lichtverstandelijke beperkte (LVB) cliënten binnen haar afdeling. Binnen de zorgprogrammering, waarbij alle doelgroepen en het behandelaanbod van de AFP worden beschreven, liep Saskia samen met haar collega aan tegen problemen m.b.t. de LVB groep met emotie regulatieproblemen. Binnen de AFP worden de VERS 1 en VERS 2 (vaardigheden emotie regulatie stoornis) trainingen gegeven maar deze trainingen sluiten niet aan bij LVB cliënten. Ondanks dat in de informatie van de VERS een laag IQ niet wordt uitgesloten ervaart Saskia dat de VERS complex is (moeilijk taalgebruik, veel informatie, veel huiswerk) en daardoor niet geschikt voor LVB cliënten omdat ze onvoldoende kunnen profiteren van de VERS training. Daarom heeft ze samen met haar collega een training ontwikkeld voor LVB cliënten met een emotieregulatie probleem. LEREN OMGAAN MET JE EMOTIES Wat is ERS? Mensen met een Emotie Regulatie Stoornis zijn zeer gevoelig voor emotionele prikkels, ze reageren heel sterk op emotionele prikkels en ze keren langzaam terug naar een emotioneel 'basisniveau' (rust) (Dimence, Lentis, 2009) Wat zijn LVB cliënten met ERS? Het is moeilijk te zeggen wat precies de definitie is van een licht verstandelijke beperking (LVB). Er zijn verschillende definities, die bovendien steeds veranderen. Twee aspecten zijn in ieder geval belangrijk: het intellectueel functioneren en het adaptief functioneren ofwel het aanpassingsvermogen. Het intellectueel functioneren heeft te maken met het denkvermogen, het adaptief functioneren heeft te maken met het dagelijks functioneren en het reageren op de omgeving. Waar eerder het intelligentieniveau bepalend was, is er een verschuiving zichtbaar naar het adaptief functioneren. Voor de diagnose 'verstandelijke beperking' hanteert de DSM-V de volgende criteria: verstandelijke beperking is een stoornis die gedurende de ontwikkelingsperiode ontstaat. Sociale Psychiatrie Juli
2 Bij een verstandelijke beperking dienen beperkingen te bestaan in zowel het verstandelijk functioneren als het adaptief functioneren in conceptuele, sociale en praktische domeinen. Er moet voldaan worden aan de volgende drie criteria: a. Beperkingen in intellectuele functies, zoals redenering, probleem oplossing, planning, abstract denken, oordelen, academisch leren, leren uit ervaring en praktisch inzicht beoordeeld door zowel klinische evaluatie als individuele, gestandaardiseerde intelligentietesten. b. Beperkingen in adaptief functioneren, welke resulteren in niet voldoen aan ontwikkelingsnormen en sociaal-culturele normen voor persoonlijke onafhankelijkheid en sociale verantwoordelijkheid. Zonder blijvende ondersteuning begrenzen de adaptieve beperkingen het functioneren in een of meer activiteiten in het dagelijks leven, zoals communicatie, sociale participatie en zelfstandig wonen en op meerdere gebieden, zoals thuis, school, werk en recreatie. c. De intellectuele en adaptieve beperking is ontstaan tijdens de ontwikkelingsperiode. (Beer, 2016) Saskia zegt: 'LVB cliënten is een doelgroep die zich niet begrepen voelt door de mensen in de samenleving. Het contact me de ander kenmerkt zich door een gevoel van "niet begrepen worden, dan wel de ander niet begrijpen". Dit levert frustratie, verdriet, onmacht en boosheid op. LVBers zijn zich niet altijd bewust van deze emoties. Ze voelen iets maar weten niet wat het is en waardoor dit komt. LVB cliënten zijn cliënten die "puur" (oprecht en eerlijk)zijn en dat wordt niet altijd gewaardeerd in de maatschappij. Ze zeggen wat ze denken waardoor ze in conflict raken met hun omgeving en maatschappelijk in de problemen komen (conflictueuze relaties, relaties worden verbroken, ontslag op het werk). Ze lopen regelmatig tegen de bureaucratische regelgeving op zonder te begrijpen wat er van hen verwacht wordt. Ze zegen ja, maar weten niet waarop. Ze worden boos omdat ze iets anders verwachten. Ze voelen zich klein in groepen omdat ze binnen de sociale context de signalen van de ander niet of niet goed begrijpen. Dan is het toch niet raar dat ze af en toe goed uit hun plaat gaan (agressief reageren). De gevolgen zijn groot, ze raken in een sociaal isolement en ontwikkelen een lage eigenwaarde'. Saskia legt haar verhaal uit aan de hand van een casus. 'Ik haal Jopie op uit de wachtruimte. Ik zie een niet te grote, ietwat gezette man met een vriendelijke en een terughoudende uitstraling. Ik schud hem de hand en nodig hem uit om met mij mee te gaan. Ik bied hem een kop koffie aan en we nemen plaats in mijn kantoor. Jopie vertelt dat hij bij ons komt omdat hij problemen heeft op zijn werk. Hij is werkzaam bij een sociale werkplaats. Hij is op non-actief gezet omdat hij meerdere malen agressief heeft geageerd op een collega, waar hij zich aan stoort. Zijn collega vertelt hem wat hij moet doen en heeft commentaar op zijn werk, terwijl hij zijn werk goed doet en zelf wel weet wat zijn taken zijn. Zijn werkgever accepteert de agressie van Jopie niet langer. Hij wordt ontslagen als hij op het werk weer agressief wordt. Nu gaat hij wat meer rechtop de stoel zitten en vertelt dat zijn werk erg belangrijk voor hem is. Hij zit een groot deel van het jaar op de maaimachine en voert zelfstandig zijn werk uit met veel plezier. Hij doet een cursus tractor rijden. Dit is een verplichte cursus die hij moet volgen van zijn werkgever omdat hij op een maaimachine rijd. Hij vindt de cursus te moeilijk en de kans is aanwezig dat hij deze cursus niet gaat halen met als gevolg dat hij zijn werk niet meer mag doen. Hij heeft naast zijn werk geen sociaal netwerk. Daarnaast gaat het financieel niet heel erg goed, dus als hij ontslagen wordt is hij bang dat hij financieel niet rond kan komen. Zijn financiën wordt geregeld door zijn broer, daarnaast zit hij in de bewindvoering. Hij houdt zijn eigen huis schoon en hij kan zelfstandig eenvoudige maaltijden bereiden. Sociale Psychiatrie Juli
3 Voldoet deze man aan de DSM criteria verstandelijk beperkt? Saskia zegt: 'Deze man voldoet zeker aan de DSM criteria want er zijn beperkingen in zowel het verstandelijk functioneren als het adaptief functioneren in conceptuele, sociale en praktische domeinen. Hij heeft geen sociaal netwerk naast zijn werk. Daarnaast heeft hij ondersteuningen bij zijn financiën. Hij kan zijn huishouding doen en zelfstandig koken, echter alleen eenvoudige maaltijden'. Hij begrijpt zijn collega niet en weet niet hoe hij moet reageren zonder dat hij vervalt in agressief gedrag. Hij heeft moeite met het niveau van de tractorcursus en is bang dat hij deze niet zal halen. Hierdoor voelt hij zich minderwaardig en dan gaat zijn collega hem ook nog vertellen hoe hij zijn werk moet doen en wat hij doet niet goed doet. Zijn baas is wel tevreden over zijn werkhouding en de kwaliteit die hij aflevert. < Hierdoor geef je ze een stuk waardigheid terug > Welke beroepshouding is belangrijk als je werkt met LVB cliënten? De wijzen van communiceren is erg belangrijk. Eenvoudige communicatie wordt door deze doelgroep het beste begrepen. Duidelijk zijn door het formuleren van korte zinnen, geen moeilijke woorden. Beeldspraak wordt niet altijd begrepen omdat het vaak letterlijk genomen wordt. Eén opdracht of boodschap tegelijk. Als er keuzes gemaakt moeten worden, beperk de keuze tot twee of drie mogelijkheden. Goed luisteren, doorvragen en geregeld samenvatten. Omdat de informatie verwerking langzaam gaat is het belangrijk om de ander tijd te geven om vragen te stellen en te beantwoorden. Controleren of de boodschap goed is overgekomen door de betrokkene de boodschap in zijn of haar eigen woorden te laten herhalen. Zoeken naar een manier om afspraken goed vast te leggen (planningsbord, agenda, mail, sms) die voor de betrokkene werkzaam is. Dit alles met een respectvolle en gelijkwaardige houding. (MEE Utrecht, 2014) Saskia vertelt: 'Het is belangrijk dat je affiniteit hebt met deze doelgroep. LVB cliënten zijn mensen die zeggen wat ze denken en voelen. Ze merken of je "echt", dus betrouwbaar bent. Ik zeg vaak dat wat ze in de les aangeboden krijgen, of tegen komen in de maatschappij, moeilijk te begrijpen is en dat ik dit zelf soms ook zo ervaar. Door het normaliseren merk je dat dit helpt om hun minderwaardigheid wat kleiner te maken. Ondanks de verstandelijke beperking zijn LVB cliënten volwassen mensen. Zo benader ik ze ook. Hierdoor versterk je hun gevoel van waardigheid en neem je ze serieus. Ze hebben dan minder het gevoel "dom" te zijn en voelen ze dat ze worden begrepen. Om de LVB cliënten te kunnen laten leren is herhaling belangrijk en het liefst zoveel mogelijk met dezelfde woorden/termen. Als je dingen op een verschillende manier uitlegt denken ze dat je iets nieuws vertelt en snappen ze niet meer wat je zegt. Als laatste vind ik humor erg belangrijk. Ze moeten zich op hun gemak voelen, veilig voelen en humor kan hier aan bijdragen.' Hoe is de ERT tot stand gekomen? Saskia zegt hierover: 'Doordat we geen passend programma hadden voor de LVB groep ben ik samen met mijn collega gaan onderzoeken wat we deze doelgroep zouden kunnen bieden'. Een aantal jaren geleden heeft Saskia de SPV opleiding met veel plezier afgerond. Binnen de opleiding heeft zij met medestudenten een ERT (emotie regulatie training) module ontwikkeld voor kinderen. Omdat er voor LVB cliënten geen groepstrainingen zijn binnen de AFP waren is ze gaan onderzoeken of deze module een leidraad zou kunnen zijn voor het ontwikkelen van een ERT module voor zwakbegaafden. Deze behoefte werd ondersteund door haar leidinggevende omdat er een ontwikkeling gaande is om zorg-gestuurd te gaan werken. Sociale Psychiatrie Juli
4 Er worden zorgprogramma's ontwikkeld voor behandeling van cliënten. 'Samen met mijn collega heb ik de module die ik op school had ontwikkeld erbij gehaald en we kwamen tot de conclusie dat de elementen van deze module aansluiten bij de LVB cliëntengroep. De inhoud moest omgezet worden naar een volwassen variant'. Wat willen jullie bereiken met de ERT? Saskia vertelt dat de doelen die ze willen bereiken zijn ' het leren herkennen van eigen agressie, de spanningsopbouw leren herkennen en hanteren, emoties leren uiten en reguleren, sociale vaardigheden oefenen en probleemoplossend vermogen aanspreken en vergroten'. Hoe zit het ERT programma eruit? Het programma bestaat uit 9 bijeenkomsten van 120 minuten. De training wordt gegeven door twee SPV'n. De thema's die aan de orde komen zijn: wat is een emotieregulatie stoornis, welke emoties zijn er, het uitwerken van situaties gericht op de emoties, valkuilen (schema's) herkennen, het uitdagen van gedachten, helpende versus niet helpende gedachten, het beheersen van emotie's door vaardigheden te ontwikkelen en het uitleggen en aanleren van de time out methode. De time out is een methode waarbij je uit de situatie stapt om te voorkomen dat de controle over het gedrag verloren wordt. Daarnaast worden er ontspanningsoefeningen en afleidingsoefeningen aangeboden in het kader van het beheersen van je emoties. De deelnemers hebben een map waarin alle informatie per bijeenkomst staan beschreven, van uitleg tot huiswerkopdrachten, want ze krijgen ook huiswerk mee. De therapeut hanteert een regulerende, directieve, structurerend en steunende aanpak. Daarnaast worden er twee steungroep avonden georganiseerd. Het doel van de eerste steungroep avond is de steungroep informeren over de training en hoe zij ondersteunend kunnen zijn tijdens en na de training. Tijdens de tweede steungroep avond worden de ervaringen gedeeld en wordt besproken of de training effect heeft gehad. Saskia zegt dat het voor deze doelgroep lastig is om een steungroep lid te vinden omdat ze vaak weinig tot geen netwerk hebben. "Je ziet vaak dat ze een hulpverlener als steungroep lid hebben. Groepsleden die een relatie hebben nemen vaak hun partner mee. Er zijn ook groepsleden die geen steungroep hebben en dat vind ik erg schrijnend om te zien'. Daarnaast heeft iedere deelnemer een individuele behandelaar buiten de training in het kader van begeleiding bij het huiswerk en individuele therapie. (AFPN, 2016) Je noemt de mensen die deelnemen aan de groep deelnemers en geen cliënten of patiënten. Is dat een bewuste keuze? 'Ja, dat is zeker een bewuste keuze zegt Saskia stellig. We hebben bewust gekozen voor deelnemers om stigmatisering tegen te gaan. Ze nemen deel aan een training, het is geen therapeutische setting maar een leersetting'. < Wat jammer dat het voorbij is > Wat zijn jullie ervaringen met ERT? Saskia zegt: 'We zijn aan de vijfde training begonnen en we worden iedere sessie weer blij. Waarom? Het is zo ontzettend mooi om te zien hoe in relatief korte tijd een aantal individuen zich vormt tot een hechte groep deelnemers. Een groep die zich ontplooit door samen een training te volgen, alles aangrijpt om zichzelf beter te begrijpen. Ze begrijpen beter waardoor de emotie soms zo hoog oploopt of waarom ze zich terug trekken. Ze leren om weer waardering voor zichzelf te krijgen, lol te maken en aan het einde zeggen: "Hier heb ik echt wat aan gehad, wat jammer dat het voorbij is'. De training is nog niet evidence based (waar we wel naar toe willen werken), maar inmiddels wel practice based. Sociale Psychiatrie Juli
5 Hoe fijn is het dat onze werkgever het signaal van het tussen wal en schip geraken van een specifieke doelgroep gehoord heeft en dat we de mogelijkheid hebben gekregen hiervoor iets te ontwikkelen en te implementeren binnen ons bestaande aanbod.' 'Omdat we willen weten of de deelnemers iets aan de cursus hebben gehad hebben we een evaluatie formulier ontwikkeld met de volgende vragen: Wat heb je geleerd van de cursus? Herken je nu de verschillende de emoties. Leg je antwoord uit. Heb je handvatten gekregen om anders met je emoties om te gaan? Leg je antwoord uit. Ben je nu meer baas over je eigen emoties? Leg je antwoord uit. De vraag "leg je antwoord uit" hebben na de tweede bijeenkomst er aan toegevoegd omdat de eerste groep de vragen alleen met "ja en nee" had beantwoord. Gelukkig hebben we de evaluatie met elkaar besproken zodat ze hun antwoord konden uitleggen. Zo leren wij ook elke keer weer van de groep en wordt je je weer bewust van hoe duidelijk je moet zijn.' Saskia vertelt: 'De evaluaties laten zien dat de deelnemers hebben geleerd van de cursus. Wat we terug hebben gekregen is dat ze ervaren dat anderen soortgelijke problemen ervaren, maar dat je van elkaar kunt leren en ze met elkaar kunt delen. Ze herkennen verschillende emoties, kunnen ze beter onder controle houden en durven deze vervolgens beter te uiten. "Ik dacht dat ik alleen boze emoties had" kwam in een van de evaluaties terug. Tevens dat ze handvatten hadden gekregen om beter met hun emoties om te gaan, zoals afleidingsoefeningen, eerst denk en dan doen, luisteren naar anderen, time out methode toepassen. Op de vraag of ze meer baas zijn over hun emoties zijn de reacties: "Ik ben er nog niet maar het gaat wel beter, ik ben nog steeds aan het leren, ik ben op de goede weg". Wat gebeurt er na de training? Saskia zegt: 'Een aantal deelnemers stromen van de ERT door naar de Basis VERS. We merken dat ze deze cursus moeilijk vinden, maar door de mondelinge uitleg en onderdelen vanuit de ERT erbij te pakken zijn ze in staat deze cursus te volgen en af te ronden. We zouden in de toekomst de meerwaarde van de ERT voorafgaand aan de Basis VERS voor de LVB groep willen onderzoeken met een controle groep die de ERT niet heeft gevolgd. Anderen stoppen met de behandeling omdat ze verder kunnen en geen hulpvraag meer hebben. Een aantal deelnemers krijgen een individuele vervolgbehandeling of systemische behandeling als er nog een hulpvraag is.' Hoe is het met Jopie afgelopen? Het gaat goed met Jopie. Jopie heeft extra ondersteuning gekregen om ervoor te zorgen dat hij de cursus heeft kunnen halen. Hij heeft geen agressieve incidenten meer gehad op zijn werk. Hierdoor heeft hij zijn werk mogen behouden. Op het werk zijn ze erg tevreden over hoe hij contact heeft met zijn collega's. Met twee deelnemers van de ERT groep heeft hij nog contact waardoor zijn netwerk is uitgebreid. Hij denkt positiever over zichzelf en voelt zich gelukkiger. Hij heeft op dit moment een relatie. 'Dit is geweldig', zegt Saskia, 'want tijdens de training had hij stellig gezegd nooit meer aan een relatie te beginnen omdat hij hier negatieve ervaringen mee heeft gehad'. Sociale Psychiatrie Juli
6 Literatuur / Bronnen AFPN. (2016). Forensische zorgprogramma agressie. Emotie Regulatie Training. Emmen, Drenthe, Nederland. Beer, Y. d. (2016). Opgeroepen op maart 14, 2017 Dimence. (2017). Opgeroepen op maart 14, 2017, van Dimence, Lentis. (2009). Opgeroepen op maart 14, 2017 MEE Utrecht. (2014, Februari). Opgeroepen op maart 14, 2017 Trimbos. (2017). Opgeroepen op maart 14, 2017, van Sociale Psychiatrie Juli
Mijn kind heeft een LVB
Mijn kind heeft een LVB Wat betekent een licht verstandelijke beperking nu precies? Informatie voor ouders van kinderen en jongeren met een licht verstandelijke beperking in de leeftijd van 6 tot 23 jaar
Nadere informatieVERS-I. Vaardigheidstraining Emotie Regulatie Stoornis. Deel I
VERS-I Vaardigheidstraining Emotie Regulatie Stoornis Deel I Informatiefolder voor cliënten, behandelaren, familieleden en overige betrokkenen van mensen met emotie regulatie problemen. 2009 Lentis en
Nadere informatieWaarom komt hij onze afspraken nooit na? Snapt ze nu wat ik zeg? Ik weet niet meer hoe ik dit anders kan aanpakken?
Herkennen van LVB Waarom komt hij onze afspraken nooit na? Snapt ze nu wat ik zeg? Ik weet niet meer hoe ik dit anders kan aanpakken? Definitie LVB het intellectueel functioneren ligt duidelijk onder het
Nadere informatieWeet wat je kan Samenvatting op kaarten
Samenvatting op kaarten 16 kaarten met samenvattingen van de inhoud van de module, psychoeducatie over een Lichte verstandelijke Beperking (LVB) voor cliënten en hun naasten. De kaarten 1 14 volgen de
Nadere informatieHerkennen van en omgaan met mensen met een lichte verstandelijke beperking
Herkennen van en omgaan met mensen met een lichte verstandelijke beperking Doelgroep s Heeren Loo, Almere: Alle leeftijden: kinderen, jongeren & volwassenen (0 100 jaar) Alle niveaus van verstandelijke
Nadere informatieMEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking. Voor verwijzers
MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking Voor verwijzers Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking Veel mensen met een licht
Nadere informatieMEE Utrecht, Gooi & Vecht. Ondersteuning bij leven met een beperking. Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking.
MEE Utrecht, Gooi & Vecht Ondersteuning bij leven met een beperking Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking Voor verwijzers Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking Veel
Nadere informatiePresentatie voor 3 e jaarcongres Behandeling van patiënten met een laag IQ in de GGZ
Presentatie voor 3 e jaarcongres Behandeling van patiënten met een laag IQ in de GGZ 16 mei 2019, Nieuwegein Dr. Jannelien Wieland Goedemorgen. Ik ben ontzettend blij en trots dat ik vanochtend iets mag
Nadere informatieKliniek Ouder & Kind
Kliniek Ouder & Kind Voor wie? Heb je last van heftige emoties zoals verdriet, somberheid, wanhoop, angst, boosheid of een wisseling van heftige emoties (dan weer blij, dan weer boos, dan weer verdrietig)
Nadere informatieOndersteuning bij leven met een beperking
Ondersteuning bij leven met een beperking Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking MEE Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking Raad en daad als het om mensen met een verstandelijke
Nadere informatieAANPASSEN IN DENKEN EN DOEN!
AANPASSEN IN DENKEN EN DOEN! Zorgverlening aan mensen met licht verstandelijke beperkingen SPV Studiemiddag 16 mei 2019 1 Agenda 1. Licht verstandelijke beperkingen en groei 2. Tweesystemen model 3. Beperkt
Nadere informatieHandvatten Interventie GEZAMENLIJK HUISBEZOEK bij complexe palliatieve thuiszorg
INHOUDSOPGAVE 1. Het initiatief tot een gezamenlijk huisbezoek: wie en wanneer? Pagina 1 2. Voorbereiding van het gezamenlijk huisbezoek Pagina 1 3. Uitvoering van het gezamenlijk huisbezoek / het gesprek
Nadere informatie2.4 Als begrijpen extra aandacht vraagt 10
7 2 Contact Samenvatting In contact met patiënten uit specifieke doelgroepen moet de assistent zich realiseren dat hun groepskenmerken maar een deel van hun persoon zijn. Ook een open houding en interesse
Nadere informatieVroegdetectie ADHD en Autisme : Levensloop poli voor ouders en (hun)kinderen
Vroegdetectie ADHD en Autisme : Levensloop poli voor ouders en (hun)kinderen Workshop Opvoeden met ADHD en ASS: Jeannette van der Poel, Verpleegkundig Specialist GGZ, PsyQ Anja van Rijswijk, Pedagoog/Onderwijskundige
Nadere informatieHand out Voorkomen en oplossen van pesten bij kinderen met autisme
Hand out Voorkomen en oplossen van pesten bij kinderen met autisme In deze hand-out vindt u een korte samenvatting terug van de deelonderwerpen die Helen Wildeboer, trainer van de Stichting Omgaan met
Nadere informatieLicht verstandelijk beperking? Hoe herken je mensen met een licht verstandelijke beperking. Hoe kom je samen verder?
Licht verstandelijk Hoe herken je mensen met een licht verstandelijke beperking. Hoe kom je samen verder? Wat gaan we doen: Signalen van een licht verstandelijke beperking Wat is een licht verstandelijke
Nadere informatieCursus Omgaan met klachten
Cursus Omgaan met klachten Aanleg beplantingen en grasvelden AOC Oost Almelo C. ter Steege Doel van deze les Je leert in deze cursus over: - Klachten - Klachten ontvangen - Valkuilen - Emoties opvangen
Nadere informatieWeet wat je kan. Je laten horen
Weet wat je kan Je laten horen Jij bent er ook nog Hoofdstuk 7 gaat over vertellen wat je moeilijk vindt. Onderwerpen in dit hoofdstuk: Stripje: Jij bent er ook nog. blz 2 Je laten horen. blz 3 Moeite
Nadere informatieVERS-cursus Vaardigheidstraining Emotie Regulatie Stoornis
Patiënteninformatie VERS-cursus Vaardigheidstraining Emotie Regulatie Stoornis rkz.nl Inleiding De VERS-cursus is een vaardigheidstraining, bedoeld voor mensen met borderline-problematiek. Mensen met borderline
Nadere informatieVerbindingsactietraining
Verbindingsactietraining Vaardigheden Open vragen stellen Luisteren Samenvatten Doorvragen Herformuleren Lichaamstaal laten zien Afkoelen Stappen Werkafspraken Vertellen Voelen Willen Samen Oplossen Afspraken
Nadere informatieKort lontje. > Agressie. hersenz special. > agressie
hersenz special Kort lontje > Agressie > oorzaken > gevolgen van een kort lontje > het korte lontje VAN marcel > Ingeborg harberts, behandelaar bij Hersenz > tips: stop denken doen / bedenk alternatieven
Nadere informatievaardigheden - 21st century skills
vaardigheden - 21st century skills 21st century skills waarom? De Hoeksteen bereidt leerlingen voor op betekenisvolle deelname aan de wereld van vandaag en de toekomst. Deze wereld vraagt kinderen met
Nadere informatieCliënttevredenheidsonderzoek
RAPPORTAGE Cliënttevredenheidsonderzoek voor JIJ CENTRAAL Linda Wolthuizen Peta Twijnstra februari 2017 1 INHOUDSOPGAVE 1 Inleiding... 3 2 Betrokken partijen... 4 Buro Vertrouwenspersonen... 4 JIJ Centraal...
Nadere informatieHOE STIMULEREN WIJ DE SOCIAAL- EMOTIONELE ONTWIKKELING?
HOE STIMULEREN WIJ DE SOCIAAL- EMOTIONELE ONTWIKKELING? Siméa congres, 6 april 2017 Lizet Ketelaar & Sigrid Kok 1 VANDAAG Deel 1: Theoretische introductie Onderzoeksuitkomsten Deel 2: Behandelervaringen
Nadere informatieSchrijf hier een korte introductie van jezelf. Schrijf bijvoorbeeld op hoe je leven er nu uitziet op het
Mijn leven Mijn leven op dit moment Schrijf hier een korte introductie van jezelf. Schrijf bijvoorbeeld op hoe je leven er nu uitziet op het gebied van werk, vrije tijd, opleiding, gezin, familie, relaties
Nadere informatieLeefstijltraining PLUS. LEDD 27 november Tonko Hoffman, Psycholoog Petra Pols, GGZ Verpleegkundig Specialist i.o. Forensisch FACT-LVB Palier
Leefstijltraining PLUS LEDD 27 november 2014 Tonko Hoffman, Psycholoog Petra Pols, GGZ Verpleegkundig Specialist i.o. Forensisch FACT-LVB Palier Agenda Voorstellen Achtergrond team F-FACT-LVB Achtergrond
Nadere informatieTips bij het in gesprek gaan met een burger met een licht verstandelijke beperking
Tips bij het in gesprek gaan met een burger met een licht verstandelijke beperking S.N. Kuik (2014, ongepubliceerd) Inleiding Het in Gesprek gaan met iemand met een LVB vergt nogal wat van Gespreksvoerders.
Nadere informatieReader Gespreksvoering
Reader Gespreksvoering Achtergrondinformatie Soorten vragen Actief Luisteren Slecht nieuws Gesprek Fasen in het gesprek Soorten Vragen In een gesprek kun je verschillende soorten vragen stellen. Al je
Nadere informatieGrip op agressief en lastig gedrag
Grip op agressief en lastig gedrag AgressieWerk.nl Brochure Agressietraining voor de Zorg Omgaan met lastig en agressief gedrag AgressieWerk.nl 06-42170546 info@agressiewerk.nl Brochure Agressietraining
Nadere informatieKennis en aanpak van ouders met een verstandelijke en/of psychiatrische beperking. Esther Glas & Sandra Segers 10 November 2016
Kennis en aanpak van ouders met een verstandelijke en/of psychiatrische beperking Esther Glas & Sandra Segers 10 November 2016 Esther Glas Sandra Segers OUDERSCHAP Stelling 1 Mensen met een verstandelijke
Nadere informatieVaktherapie en groepstrainingen bij De Hoenderloo Groep
Vaktherapie en groepstrainingen bij De Hoenderloo Groep Therapie en training, iets voor jou? Als je bij De Hoenderloo Groep komt wonen, heb je vaak al veel meegemaakt in je leven. Het valt niet altijd
Nadere informatieIn tien weken vaardig in Verbindende Communicatie Hoe? Zo!
In tien weken vaardig in Verbindende Communicatie Hoe? Zo! Geef tien weken bijzondere aandacht aan Verbindende Communicatie met behulp van onderstaande oefeningen. Bespreek je ervaringen in een buddygroepje.
Nadere informatieTrainershandleiding. Grip op Agressie - Module 3. Herkennen van Gedachten
Trainershandleiding Grip op Agressie - Module 3 Herkennen van Gedachten Colofon 2018 Trajectum. Grip op Agressie, een integraal behandelprogramma voor mensen met een lichte verstandelijke beperking (LVB)
Nadere informatieOverschatting en overvraging van patiënten in de psychiatrie. Maartje Brink Verpleegkundige in opleiding tot specialist GGZ Parnassia Groep
Overschatting en overvraging van patiënten in de psychiatrie Maartje Brink Verpleegkundige in opleiding tot specialist GGZ Parnassia Groep Inhoud Casusbeschrijving Disharmonisch intelligentieprofiel Emotionele
Nadere informatieRespectvol in gesprek over gewicht en leefstijl
Introductie Respectvol in gesprek over gewicht en leefstijl 08/03/2018 SANNE NIEMER Onderzoeker kinderen en obesitas VU-projectleider LEFF 2 Waarom lastig om te bespreken? Vrees voor negatieve reacties
Nadere informatieMijn leven op dit moment
Mijn leven op dit moment Naam: Leeftijd: Woonplaats: Mijn hobby s: Mijn familie: Mijn vrienden: Mijn school: Mijn werk: Mijn kwaliteiten en interesses Vul onderstaande zinnen aan. Ik ben goed in: Ik hou
Nadere informatieModule Veilig Verder. Een psycho-educatieve module over risicotaxatie voor patiënten in een forensische setting
Module Veilig Verder Een psycho-educatieve module over risicotaxatie voor patiënten in een forensische setting Waar komt de training vandaan? Waar komt de training vandaan? De oorspronkelijke module is
Nadere informatiePsychomotorische Therapie
Expertisecentrum Psychomotorische Therapie 2 Psychomotorische Therapie (PMT) Voor wie Psychomotorische Therapie (PMT) is een behandelvorm voor mensen met psychische klachten of psychosociale problemen.
Nadere informatieHET VERHAAL CENTRAAL. Lectoraat t Zorg voor Mensen met een Verstandelijke Beperking. Petri Embregts en Lex Hendriks
HET VERHAAL CENTRAAL Kennismarkt 2011 Lectoraat t Zorg voor Mensen met een Verstandelijke Beperking Kim van den Bogaard & Ellen Roeleveld Petri Embregts en Lex Hendriks Programma Uitleg Lectoraat Zorg
Nadere informatieTACTIEKEN BIJ DE STRIJDGEEST
TACTIEKEN BIJ DE STRIJDGEEST Het werkmateriaal is een onderdeel van de website Krachtenspel.nl. Werkmateriaal Sociaal Emotionele Educatie (SEE) Alle informatie is te vinden op de website Jan Ausum en Mieke
Nadere informatieWie doet wat hij deed, krijgt wat hij kreeg
Wie doet wat hij deed, krijgt wat hij kreeg Voor wie? Waarom? Wat? Hoe? Voor Omdat leiding Ervaringsgerichte Door middel van leidinggevenden, geven, adviseren en coaching en werkvormen waarbij het adviseurs
Nadere informatieHerkennen van signalen op de werkvloer... Wat kun je ermee?
Herkennen van signalen op de werkvloer... Wat kun je ermee? Wie zijn wij? Samantha van Engeland & Marianne Stevens Even voorstellen... Maar dan net even anders... Knelpunten voor mensen met een licht verstandelijke
Nadere informatieFeedback ontvangen. Feedback ontvangen is moeilijk. Hoe gaan we om met feedback?
2 7 Feedback ontvangen Feedback kun je zien als een cadeau. Je kunt het aannemen, uitpakken en er je voordeel mee doen. Of je neemt het cadeau aan, bedankt de gever en legt het vervolgens in een kast om
Nadere informatieCOVA 2. Naam: Sanne Terpstra. Studentennummer: Klas: 2B2. Lerares: L. te Hennepe
COVA 2 Naam: Sanne Terpstra Studentennummer: 500646500 Klas: 2B2 Lerares: L. te Hennepe Inhoudsopgave Inleiding 2 Casus 3 Leerdoelen 3 Sterkte zwakte analyse 4 Gespreksanalyse 6 Reflectie 9 Bijlagen 12
Nadere informatieHoe herken je ze en hoe ga je er mee om?
Hoe herken je ze en hoe ga je er mee om? Tips voor omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking Tel. 088-00 75 000 www.meewering.nl Waarom dit boekje? Iedere professional, die met cliënten,
Nadere informatieEvaluatie Weerbaarheidtraining voor volwassenen Koekkoek & Co
Evaluatie Weerbaarheidtraining voor volwassenen Koekkoek & Co 76 respondenten Cijfer algehele training 7 8 9 10 De deelnemers hadden beschikking over lesbrieven, hierin stond informatie over de bijeenkomsten
Nadere informatieKlanttevredenheidsonderzoek. Ouders
Klanttevredenheidsonderzoek Ouders - 2017 Vraag 1: Wat voor cijfer zou u Columbus willen geven? Ons gemiddelde is een 8,3! Het onderzoek is 51 keer verstuurd en maar liefs 39 keer Ingevuld retour gekomen,
Nadere informatiePsychische stoornissen en zwakbegaafdheid of een lichte verstandelijke beperking
Psychische stoornissen en zwakbegaafdheid of een lichte verstandelijke beperking Jannelien Wieland Psychiater Leider expertisecentrum LVB+ 1 Psychische problemen en psychische stoornissen komen heel veel
Nadere informatieNASCHOLINGSCENTRUM MAATSCHAPPELIJK WERK TEAMNASCHOLING. OUTREACHEND WERKEN en BEMOEIZORG
TEAMNASCHOLING OUTREACHEND WERKEN en BEMOEIZORG OUTREACHEND WERKEN en BEMOEIZORG Outreachend werken is zo oud als het maatschappelijk werk. Steeds meer instellingen voor maatschappelijk werk proberen dit
Nadere informatieTrainershandleiding. Grip op Agressie - Module 7. Terugvalpreventie
Trainershandleiding Grip op Agressie - Module 7 Terugvalpreventie Colofon 2018 Trajectum. Grip op Agressie, een integraal behandelprogramma voor mensen met een lichte verstandelijke beperking (LVB) en
Nadere informatieThema. Kernelementen. Emoties Puber- en kinderemotie Eenduidige communicatie
Thema Kernelementen Emoties Puber- en kinderemotie Eenduidige communicatie Tips voor de trainer: Werken met mensen is werken met emotie. Leer emoties als signaal te herkennen, maar niet als leidraad te
Nadere informatieLaaggeletterdheid in de zorg. José Keetelaar, projectleider laaggeletterdheid & gezondheidsvaardigheden
Laaggeletterdheid in de zorg José Keetelaar, projectleider laaggeletterdheid & gezondheidsvaardigheden Programma Feiten en cijfers Taalambassadeur aan het woord Herkennen laaggeletterdheid Eenvoudig communiceren
Nadere informatieWat betekent autisme voor een persoon met een verstandelijke beperking?
Wat betekent autisme voor een persoon met een verstandelijke beperking? (Héle korte introductie) Gerlie Willemsen, orthopedagoog-generalist Gerianne Smeets, psycholoog Eva Braune, coördinerend begeleider
Nadere informatieMinder Drank of Drugs. Module voor cliënten met een lichte verstandelijke beperking
Minder Drank of Drugs Module voor cliënten met een lichte verstandelijke beperking Voorstellen Willy Ron Marion Agenda Uitleg over Minder Drank of Drugs Willy en Ron spelen een sessie na Uitleg over de
Nadere informatieTraining Stressmanagement
Training Stressmanagement Training Stressmanagement, veerkrachtig omgaan met werkdruk Een burn-out en overspannenheid zijn aandoeningen die grotendeels worden veroorzaakt door grote mate van stress op
Nadere informatieZorgpad Autisme Spectrum Stoornissen
Zorgpad Autisme Spectrum Stoornissen Wanneer u autisme heeft, ondervindt u problemen in het contact met anderen. Het kan zijn dat u geen contact maakt of juist veel aandacht vraagt. U kunt zich moeilijk
Nadere informatieGesprekstips: Open vragen
U wilt in gesprek met uw medewerker over een onderwerp dat (onder meer) gaat over de financiële situatie van uw medewerker. Maar hoe pak je dat aan? Als u uw medewerker goed kent, dan vindt u doorgaans
Nadere informatieVeens trainingen. opkomen voor jezelf. samen leren. meer zelfvertrouwen. lotgenoten ontmoeten. durven vragen. een groter netwerk
Veens trainingen opkomen voor jezelf een groter netwerk samen leren lotgenoten ontmoeten 1 meer zelfvertrouwen durven vragen Wil je jezelf ontwikkelen? Omdat je meer uit jezelf wilt halen? Of omdat je
Nadere informatieCliëntondersteuner (naam, organisatie):
Naam: Geboortedatum: Cliëntondersteuner (naam, organisatie): Datum gesprek: DOMEIN Thema s voor gesprek met cliënt. Ondersteuningsvraag van cliënt bij dit thema. A. Familie en vrienden. Huiselijke relaties
Nadere informatieOPEN INSCHRIJVING UTRECHT
OPEN INSCHRIJVING UTRECHT KORTE OPLOSSINGSGERICHTE THERAPIE (OPLOSSINGSGERICHT WERKEN) 1 KORTE OPLOSSINGSGERICHTE THERAPIE WAT IS DE KORTE OPLOSSINGSGERICHTE THERAPIE? De Solution-Focussed Therapy is ontwikkeld
Nadere informatieOverzicht Groepsaanbod. Mindfulness Chronische pijn Instapgroep Kerngroep SOVA Weerbaarheid Angst en depressie
Overzicht Groepsaanbod Mindfulness Chronische pijn Instapgroep Kerngroep SOVA Weerbaarheid Angst en depressie Waarom een groep of cursus? Waarom in een groep? Het kan zijn dat je het zelf prettiger vindt
Nadere informatieWat gaan we doen in deze twee bijeenkomsten? Omgaan met burgers met psychische of verstandelijke beperking
Omgaan met burgers met psychische of verstandelijke beperking Cursus vanuit de Wmo werkplaats lectoraat Rehabilitatie dr. Arne van den Bos en drs. Siemen van der Meulen Wat gaan we doen in deze twee bijeenkomsten?
Nadere informatieLuisteren is geen trucje
Luisteren is geen trucje Luisteren is geen vaardigheid, al wordt er wel vaak zo over gesproken. Luisteren is veel meer een kwestie van houding, zelfs van zijn. Dat klinkt je wellicht zweverig in de oren,
Nadere informatieDe Methodiek Coachende Gespreksvoering (Mag ik je geen advies geven?) Huub Buijssen
De Methodiek Coachende Gespreksvoering (Mag ik je geen advies geven?) Huub Buijssen INTRO Introductie van mij en u Nut van het thema Tijd Reageren? Oogmerk Doel presentatie Kennis maken met de MCG Programma
Nadere informatieDEEL 1. WERKBOEK 4 Eigenwaarde Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou!
DEEL 1 1 WERKBOEK 4 Eigenwaarde Inhoud 2 1. Hoe zit het met je gevoel van eigenwaarde? 3 2. Welke talenten van jezelf ken je al? 4 3. Verborgen talenten & bewondering 6 4. Verborgen talenten & feedback
Nadere informatieworkshop? 2. In welke situatie(s) voel je je wel eens onveilig in je werk? 3. Wat heb je nodig om je veilig te voelen
1. Om welke reden(en) volg je deze workshop? 2. In welke situatie(s) voel je je wel eens onveilig in je werk? 3. Wat heb je nodig om je veilig te voelen in je werk? 4. Waarin blink jij jjmet betrekking
Nadere informatieSignaalkaart Werkgeluk
Naam: Datum: Herman Westerhof 16 februari 2013 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 2. Herman Westerhof... 3. Toelichting op de uitslag... 4. Tot slot... 3 5 6 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Op 16 februari 2013 heb
Nadere informatieVragenlijstresultaat
17/04/2017 18:24 Organisatiemanagement Huisvesting en voorzieningen Kinderen vinden hun lokaal gezellig. Kinderen vinden dat de school er gezellig uit ziet. Kinderen vinden dat de gangen en de wc s netjes
Nadere informatieINFORMATIE VOOR DE TABAKOLOOG BEGELEIDER VAN DE STAGE TABAKOLOGIE
INFORMATIE VOOR DE TABAKOLOOG BEGELEIDER VAN DE STAGE TABAKOLOGIE Prof. S. Schol,VRGT, 2012 1. INLEIDING Na 10 jaren cursus tabakologie en evenveel evaluaties van cursisten was vooral de vraag naar meer
Nadere informatieDit werkblad kun je gebruiken om aantekeningen te maken tijdens de presentatie en om na afloop te reflecteren en te oefenen met wat je gehoord hebt.
Dat je een voorkeur hebt voor het een, wil natuurlijk niet zeggen dat je het ander niet kunt of kunt leren! Iedereen kan zich bekwamen in een bepaalde vaardigheid. Als je maar gemotiveerd bent en vertrouwen
Nadere informatieNieuwsbrief Gerdien Jansen Kindcoaching. Jaargang 2: Nieuwsbrief 3 (oktober 2013) Hallo allemaal,
Nieuwsbrief Gerdien Jansen Kindcoaching Jaargang 2: Nieuwsbrief 3 (oktober 2013) Hallo allemaal, Veel te laat krijgen jullie deze nieuwsbrief. Ik had hem al veel eerder willen maken/versturen, maar ik
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornissen Kortdurend Behandelaanbod
Persoonlijkheidsstoornissen Kortdurend Behandelaanbod U bent niet de enige Een op de tien Nederlanders heeft te maken met een persoonlijkheidsstoornis of heeft trekken hiervan. De Riagg Maastricht is gespecialiseerd
Nadere informatieGeestig Omgaan met (ongewenst) gedrag van kinderen in groep
Geestig 2017 Omgaan met (ongewenst) gedrag van kinderen in groep basisprincipes van het scheppen van een positief klimaat, het bieden van structuur en herstelgericht reageren op ongewenst gedrag YES I
Nadere informatieWorkshop Evenwicht, je leven in Balans Werkboek bijeenkomst 1
Workshop Evenwicht, je leven in Balans Werkboek bijeenkomst 1 Evenwicht 2004 Dit product is met toestemming overgenomen en is ontwikkeld binnen het Europese project Evenwicht, werk en privé in balans dat
Nadere informatieHet probleem is dat pesten soms wordt afgedaan als plagerij of als een onschuldig spelletje.
1-1. HET PROBLEEM Pesten en plagen worden vaak door elkaar gehaald! Het probleem is dat pesten soms wordt afgedaan als plagerij of als een onschuldig spelletje. Als je gepest bent, heb je ervaren dat pesten
Nadere informatietraining van basis naar brug
training van basis naar brug een extra steuntje in de rug voor kinderen met autisme bij de overstap van de basisschool naar de brugklas een aanbod van de Polikliniek in Doorwerth informatie voor cliënten,
Nadere informatieGrip op agressief en lastig gedrag
Grip op agressief en lastig gedrag AgressieWerk.nl Brochure Agressietraining voor Ambtenaren en Lokale Overheid Omgaan met lastig en agressief gedrag AgressieWerk.nl 06-42170546 info@agressiewerk.nl Brochure
Nadere informatieVragenlijst: Omgaan met agressie en geweld in het werk
Vragenlijst: mgaan met agressie en geweld in het werk Als. willen wij graag meer inzicht krijgen in de mate waarin onze medewerkers met agressie en geweld in aanraking komen en de manier waarop hiermee
Nadere informatieSamenvatting De problematiek van gedetineerden met een lichte verstandelijke beperking in het gevangeniswezen
Samenvatting De problematiek van gedetineerden met een lichte verstandelijke beperking in het gevangeniswezen Dr. H.L. Kaal Drs. A.M. Negenman E. Roeleveld Prof. dr. P.J.C.M. Embregts Achtergrond onderzoek
Nadere informatieOnline Titel Competentie Groepsfase Lesdoel Kwink van de Week
onderbouw Les 1 Online Dit ben ik! Besef van jezelf Forming Ik kan mezelf voorstellen aan een ander. Ken je iemand nog niet? Vertel hoe je heet. Les 2 Online Hoe spreken we dit af? Keuzes maken Norming
Nadere informatieMANIEREN OM MET OUDERPARTICIPATIE OM TE GAAN
Blijf kalm; Verzeker je ervan dat je de juiste persoon aan de lijn hebt; Zeg duidelijk wie je bent en wat je functie is; Leg uit waarom je belt; Geef duidelijke en nauwkeurige informatie en vertel hoe
Nadere informatieTraining & themabijeenkomsten 2017
Training & themabijeenkomsten 2017 voor mantelzorgers en vrijwilligers Inhoudsopgave 3 4 7 10 11 Trainingen en themabijeenkomsten voor uw ontwikkeling Trainingen voor mantelzorgers Trainingen voor vrijwilligers
Nadere informatieZelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen?
Zelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen? Familie of naaste zijn van iemand die zichzelf beschadigt kan erg moeilijk zijn. Iemand van wie je houdt doet zichzelf pijn en het lijkt alsof je niks kunt
Nadere informatieDialectische Gedrags Therapie Bij volwassenen met een lichte verstandelijke beperkingen
Dialectische Gedrags Therapie Bij volwassenen met een lichte verstandelijke beperkingen Dialectische Gedrags Therapie 2 1. Voor wie? Deze brochure geeft informatie over Dialectische Gedragstherapie (DGT).
Nadere informatieWat is niet aangeboren hersenletsel?
Wat is niet aangeboren hersenletsel? Als hersenen beschadigd raken op latere leeftijd spreken we van (NAH) Niet aangeboren hersenletsel Niet-aangeboren hersenletsel is blijvende schade aan de hersenen
Nadere informatieInzet maatschappelijk werk voor tinnitusbegeleiding
Inzet maatschappelijk werk voor tinnitusbegeleiding Marieke Rutgers Maatschappelijk werker Dag der Akoepedie 24 april 2014 Inhoud van presentatie Tinnitusspreekuur Kerntaak maatschappelijk werk Model somato-psychische
Nadere informatiemensen met een Licht Verstandelijke Beperking
Herkennen van mensen met een Licht Verstandelijke Beperking 23 juni 2015 GGD jeugdartsen Limburg Marijke van Duijnhoven en Hanneke van Gaal I have no actual or potential conflict of interest in relation
Nadere informatieTrainingen die je in beweging brengen!
Trainingen die je in beweging brengen! Een training bij Caro van Roon brengt je in beweging. Dat levert je inzichten, ervaringen en kennis op over jezelf en de ander. Je leert vanuit je eigen persoonlijkheid
Nadere informatieM. Helleman Rn MScN T. van Achterberg Rn PhD P.J.J. Goossens Rn PhD APRN A. Kaasenbrood, MD, PhD
De interventie Bed op Recept voor patiënten met een borderline persoonlijkheidsstoornis laat patiënten groeien in autonomie, zelfmanagement en vaardigheden M. Helleman Rn MScN T. van Achterberg Rn PhD
Nadere informatieLVB en Verslaving. Samenwerken, het kan! Lisette Bloemendaal Erna Mensen 5 februari 2013
Samenwerken, het kan! Lisette Bloemendaal Erna Mensen 5 februari 2013 Binnenplein Casus Methodieken 2 Binnenplein Onderdeel van Aveleijn (VG) Gericht op verstandelijke beperking en verslaving Ambulant
Nadere informatie2 Training of therapie/hulpverlening?
Bewustwording wordt de sleutel voor veranderen Peter is een zeer opvallende leerling die voortdurend conflicten heeft met medeleerlingen en de schoolleiding. Bij een leerlingbespreking wordt opgemerkt
Nadere informatieInhoud. Voorwoord 11. Deel 1 Basisbegrippen 19
Inhoud Voorwoord 11 Inleiding 13 1 Waar dit boek over gaat 13 2 Waar dit boek niet over gaat 14 3 Doelgroep 15 4 Opzet van het boek 15 Noten 16 Literatuur 17 Deel 1 Basisbegrippen 19 Hoofdstuk 1 Patiëntgericht
Nadere informatieTips voor medewerkers met ASS. (Autisme Spectrum Stoornis)
Tips voor medewerkers met ASS (Autisme Spectrum Stoornis) Wat is ASS? ASS staat voor een Autisme Spectrum Stoornis. ASS is van bij de geboorte aanwezig en beïnvloedt alle levensdomeinen. Iemand met ASS
Nadere informatieHet kan! Cognitieve gedragstherapie bij mensen met een verstandelijke beperking
Het kan! Cognitieve gedragstherapie bij mensen met een verstandelijke beperking VGCT najaarscongres, november 2015 Sonja Schaffner & Endang Siebert-Rizzi Vraag1: Wanneer spreek je van een verstandelijke
Nadere informatieleerlingbrochure nld Door: Jolanthe Jansen
leerlingbrochure nld Door: Jolanthe Jansen Dit is een brochure, gemaakt voor leerlingen met NLD. Naast deze brochure is er ook: - een brochure met informatie voor ouders van kinderen met NLD en - een brochure
Nadere informatieDiensten- en begeleidingscentrum Openluchtopvoeding vzw OLO
Diensten- en begeleidingscentrum Openluchtopvoeding vzw Rechtstreeks Toegankelijke Hulpverlening Onthaal, pedagogisch adviseren en outreach Doelgroep: Algemene opvoedingsondersteuning (Opvoedingswinkel)
Nadere informatie7 TIPS. Om meer rust en ontspanning te ervaren voor en na een werkdag
7 TIPS Om meer rust en ontspanning te ervaren voor en na een werkdag Dit ebook is voor jou als hardwerkende jongvolwassenen met autisme spectrum stoornis of als je jezelf herken in de kenmerken van ASS.
Nadere informatieSlachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg
Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Informatie voor cliënten Cliënten en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel hebben vaak nare dingen meegemaakt. Ze zijn geschokt
Nadere informatieTraining Omgaan met Agressie en Geweld
Training Omgaan met Agressie en Geweld 2011 Inleiding In veel beroepen worden werknemers geconfronteerd met grensoverschrijdend gedrag, waaronder agressie. Agressie wordt door medewerkers over het algemeen
Nadere informatieVisie (Pedagogisch werkplan)
Visie (Pedagogisch werkplan) Gastouderopvang De Krummeltjes stelt zich tot doel om een omgeving te bieden waarin kinderen kunnen opgroeien tot zelfstandige en evenwichtige mensen met respect voor anderen
Nadere informatie