CONSULTEREN OVER ONTWERP-REGELGEVING: ALIBI VOOR VRIJBLIJVENDHEID OF PRIKKEL TOT ACTIE? SAMENVATTING
|
|
- Katrien Bos
- 5 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 CONSULTEREN OVER ONTWERP-REGELGEVING: ALIBI VOOR VRIJBLIJVENDHEID OF PRIKKEL TOT ACTIE? EEN INVENTARISATIE VAN DE CONSULTATIEPRAKTIJK IN NEDERLAND SAMENVATTING Prof dr. Patricia Popelier (Universiteit Antwerpen), Prof. dr. Rob van Gestel (Universiteit van Tilburg), dr. Koen Van Aeken (Universiteit van Tilburg), Victoria Verlinden (Universiteit Antwerpen), Peter Van Humbeeck (Universiteit Antwerpen) WODC2007 Onderzoeksvraag Hoe ziet de huidige praktijk van de consultatie van ontwerpregelgeving er in kwantitatieve en in kwalitatieve zin uit?. Dat is de centrale onderzoekvraag die werd gesteld door het Ministerie van Justitie (WODC) in het kader van het programma Bruikbare Rechtsorde. De bedoeling van het voorliggende onderzoek is meer specifiek om in het kader van het wetgevingsbeleid gesystematiseerde informatie te verzamelen over de omvang en inhoud van de huidige praktijk van de (formele en informele) consultatie van ontwerpwetgeving, ontwerp algemene maatregelen van bestuur en ministeriële regelingen, in de fase voorafgaand aan de behandeling in de ministerraad. Aanpak Het onderzoek start met een bespreking van de literatuur omtrent consultatie van beleid en wetgeving. Vooraleer empirisch onderzoek kan worden uitgevoerd, moet immers worden afgebakend wat consultatie precies inhoudt en aan welke kwaliteitskenmerken een goed consultatieproces beantwoordt. Concreet wordt op basis van een internationale literatuurstudie en de Canadese, Ierse, Vlaamse en EU-consultatiehandleidingen een lijst van best practices opgesteld. Vervolgens omvat het onderzoek een empirisch deel. Er wordt gerapporteerd over de resultaten van de mini-enquête bij alle overheidsdepartementen in Nederland (met uitzondering van de Nederlandse Antillen), en over de uitkomsten van de daarop volgende diepte-interviews in zes geselecteerde departementen. In deze enquête kan naar representativiteit gestreefd worden. De rijksbrede enquête levert een verkennend beeld op, dat een oriëntatie biedt voor de diepte-interviews. Diepte-interviews zijn dan weer minder representatief, maar graven dieper in de maatschappelijke realiteit waardoor zij kritisch
2 potentieel verlenen aan het onderzoek. Een voorbehoud vloeit voort uit deze aanpak. Enkel consultatieambtenaren werden ondervraagd over de praktijk van het consulteren en de impact daarvan op de uiteindelijke beslissingen. Dat resulteert in een beperkt beeld, aangezien bijvoorbeeld de geconsulteerden zelf niet zijn gehoord omtrent wat er met hun inbreng is gedaan. Een laatste deel bevat de conclusies en aanbevelingen. Daarin wordt het beeld van de huidige consultatiepraktijk in de Nederlandse departementen getoetst aan de best practices uit het theoretische deel. Deel I. Theoretisch luik In dit deel worden het begrip consultaties, het belang van goede consultaties en het verloop van de consultatieprocedure verhelderd. Wat is consultatie? Consultaties zijn procedures waarbij het bestuur belanghebbenden en deskundigen, die extern zijn aan het besluitvormende orgaan, om input vraagt voor de verdere ontwikkeling van het beleid of de voorgestelde regelgeving, door middel van een raadpleging of een adviesaanvraag. Waarom consulteren? Consultaties vormen een belangrijk onderdeel van een wetgevingsbeleid, gericht op het waarborgen van de kwaliteit van wetgeving. Daarbij zijn vijf verschillende functies te onderscheiden, te weten: 1. verbetering van de informatievoorziening aan de wetgever over bedoelde en onbedoelde effecten van voorgenomen regelgeving (empirische functie). 2. controleren van de deugdelijkheid van de ambtelijke voorbereiding van beleid en regelgeving (controlerende functie). 3. in beeld brengen van potentiële alternatieven voor en in wetgeving (beleidsanalytische functie). 4. in kaart brengen van verschillende belangen en het identificeren van draagvlak met het oog op verinnerlijking van normen en beïnvloeding van nalevinggedrag (democratische functie). 5. voorlichting aan uitvoeringsorganisaties en publiek (notificerende functie)
3 Voorwaarden voor goede consultatieprocedures Uit het onderzoek blijkt dat consultatieprocedures een aantal voorwaarden moeten realiseren om hun meerwaarde in het wetgevingsproces te kunnen waar maken: 1. Zorg voor een open, evenwichtige maar afgebakende consultatie, waarin alle stakeholders of belanghebbende partijen worden geïdentificeerd en betrokken. 2. Richt consultatie in tijdens het gehele besluitvormingproces. Vang de consultatie aan in een vroege fase van het besluitvormingproces en vul nadien aan met meer gerichte consultaties. 3. Kies een consultatietechniek die aangepast is aan de doelstelling en het voorwerp van consultatie en aan de omvang en aard van de geconsulteerde personen. 4. Voorzie in een redelijke termijn voor de consultatieronde, waarbij rekening wordt gehouden met de tijd die representatieve organisaties nodig hebben om hun achterban te raadplegen. 5. Zorg voor een lage drempel voor deelname aan consultaties. 6. Wees informatief, duidelijk en beknopt over de doelstelling van de consultatie, de probleemstelling, de vragen, de voorgestelde maatregelen, de procedure en het tijdschema. 7. Wees transparant wat betreft de geconsulteerde personen, de consultatiemethode, de gestelde vragen en de resultaten, onder meer door middel van publiek toegankelijke internetpublicaties. 8. Geef feedback aan de respondenten over de impact van hun inbreng op de besluitvorming. 9. Kader consultaties in een consultatiebeleid, met inbegrip van de opmaak van een consultatieplan, monitoring, opleidingen, handleidingen of consultatiecodes, jaarverslagen en evaluaties. 10. Kader consultaties en het consultatiebeleid in een meer omvattend wetgeving- en evaluatiebeleid. Deel II. Empirisch luik Uit het empirisch onderzoek blijkt dat consultaties vaak voorkomen, met een duidelijke voorkeur voor informele consultaties met een vaste praktijk en ongeacht het type van regelgeving. De departementen zijn ook overtuigd van het nut van consultaties en zien weinig negatieve externaliteiten (onbedoelde effecten). Er is dus zeker sprake van een consultatiecultuur, maar niet van een consultatiebeleid. Gespecialiseerde handleidingen voor consultatie ontbreken. De consultaties verlopen gewoonlijk in dezelfde vorm en bij dezelfde
4 groep van respondenten. Opvallend is dat in Nederland nog geen systematisch consultatiebeleid bestaat. Elk departement volgt min of meer zijn eigen weg. Het gevaar daarvan is dat consultaties leiden tot onnodige formalisering, verlenging van de beleidsketen en vertragingen in het wetgevingsproces, verkeerde verwachtingen bij betrokkenen. Ook kan er een verstoring van het primaat van de politiek optreden doordat consultaties een eenzijdig beeld van de werkelijkheid schetsen. Om dit zoveel mogelijk te voorkomen, dienen consultaties aan een aantal voorwaarden te voldoen en dient men de beslissing om te consulteren evenals de gehanteerde techniek en de keuze van respondenten zorgvuldig af te wegen. Deel III. Conclusies en aandachtspunten Conclusies Uit het empirische onderzoek worden vijf hoofdconclusies getrokken. 1. De departementen zijn zelf tamelijk tevreden over het verloop van hun consultaties en vinden die zinvol. Het gevaar dreigt echter dat die tevredenheid tot berusting leidt. De vraag rijst of de standaardpraktijk, waartoe de consultaties zich in de praktijk vaak beperken, volstaan om het volle potentieel uit consultaties te halen. Ondanks kritische geluiden over uitvoerbaarheid van wetgeving en gebrek aan transparantie over het consultatieproces, die weerklonken in eerder uitgebrachte rapporten, hebben consultaties bijvoorbeeld nog niet geleid tot een consequente aandacht voor de uitvoerbaarheid en handhaafbaarheid van wetgeving en een versterking van het lerend vermogen van de wetgever. De indruk bestaat dat consultaties door de departementen onvoldoende worden benut voor het organiseren van kritiek of reflectie op hun beleid. 2. Consultaties vermijden vandaag niet altijd een regulatory capture door goed georganiseerde belangengroepen, die dank zij hun bevoorrechte toegang tot het regelgevingproces eenzijdig wegen op de inhoud van regelgeving. Consultaties kunnen een grotere democratische meerwaarde bieden, wanneer ze een stem geven aan ondervertegenwoordigde en kwetsbare groepen. In de praktijk wordt echter vaak hetzelfde, selecte clubje van respondenten geconsulteerd. Consequentie is dat consultaties niet altijd een representatieve afspiegeling bieden van de meningen en belangen in het veld. 3. Departementen lijken niet altijd bereid om zich te laten verrassen door de werkelijkheid. Consultaties blijken vaak het product te zijn van een standaardpraktijk. Het risico daarvan is dat (onbewust) teveel naar bevestiging wordt gezocht bij groepen waarvan het standpunt toch
5 al bekend is. Dat kan wellicht deels ook verklaren waarom ook uit het huidige onderzoek blijkt dat consultaties doorgaans niet leiden tot de keuze voor alternatieven voor of in wetgeving of het schrappen van een voorgenomen regeling. 4. De wet heeft consultatieverplichtingen afgeschaft, maar de praktijk zorgt zelf voor ritualisering. De operatie eind jaren 1990 die heeft geleid tot een vereenvoudiging van het landschap van adviesorganen en de afschaffing van adviesverplichtingen, wordt door de departementen positief beoordeeld. De operatie heeft niet tot een vermindering van het aantal consultaties geleid. Integendeel, men kan spreken over een heuse consultatiecultuur. Niettemin klinkt vanuit de departementen een waarschuwing voor verdere formalisering. Deze formalisering is nochtans vooral een zaak van de departementen zelf. Deze benutten soms niet voldoende de beleidsruimte die het nieuwe wettelijke kader biedt. Ministeriële beslissingen, vaste afspraken, protocollen en praktijken zorgen voor een nieuwe ritualisering. In de praktijk wordt haast automatisch besloten om consultaties te houden, zonder voldoende oog te hebben voor de meerwaarde ervan in een gegeven geval. 5. Over de consultatietechniek wordt weinig nagedacht. In overheersende mate is er sprake van een vaste praktijk. Departementen breken zich niet het hoofd over de vraag of een consultatie gewenst is en maken blijkbaar weinig gebruik van een evenredigheidstoets. Wanneer tot consultatie wordt overgegaan, blijven departementen vaak bij dezelfde instrumenten, omdat men die nu eenmaal kent. Er is meer behoefte aan diverse technieken bij departementen die minder goed georganiseerde burgers als normadressaten hebben. Om aan te zetten tot een meer doordachte consultatie van deskundigen en belanghebbenden lijkt een beleid nodig waarin consultatiecodes, opleidingen en monitoring een plaats krijgen. De kern van dat beleid zou echter niet tot een vlucht in de procedures moeten leiden. De hoofdzaak is dat consultaties erop gericht horen te zijn om juist kritiek te organiseren om het voorwerp van consultatie (de regeling) uiteindelijk sterker te maken. Dat vergt eerst en vooral een open houding ten opzichte van de uitkomsten van het consultatieproces. Aandachtspunten In het licht van de doelstellingen van de consultatiepraktijk en van de voorgaande conclusies kan de consultatiepraktijk worden getoetst aan de lijst van best practices. Afwijkingen van deze criteria hebben vaak te maken met een cultuur van informal pragmatism. Aan de hand van de best practices in de literatuur en de consultatiehandleidingen uit verschillende landen kunnen concrete aandachtspunten worden opgesteld die ook bruikbaar zijn voor de Nederlandse praktijk. Deze luiden als volgt:
6 Aandachtspunt 1 Maak consultaties meer open, door ze ook te richten tot kleinere en minder goed georganiseerde belanghebbenden en waar nodig tot brede lagen van de bevolking. Ga vooraf na of de organen die men wil consulteren, het veld voldoende afdekken. Wees transparant over de keuze van belanghebbenden of deskundigen die zijn geconsulteerd, zodat men nog input kan krijgen van betrokkenen die eventueel over het hoofd werden gezien. Aandachtspunt 2 Laat gerichte consultaties over een concrete tekst voortbouwen op voorafgaande consultaties over de te regelen problematiek, die opties en alternatieven open laten. Aandachtspunt 3. Zorg voor een op schrift gesteld consultatiebeleid dat houvast biedt t.a.v. strategische keuzes omtrent de te raadplegen personen of instanties en de methoden die daarbij worden gehanteerd, rekening houdend met specifieke eigenschappen van de te raadplegen doelgroep en het beleidsterrein. Aandachtspunt 4. Zorg voor een meer expliciete inbedding van de consultatieprocedure in het wetgevingsproces, zodat kan worden voorzien in langere consultatietermijnen bij consultaties van organisaties met een grote achterban of bij raadpleging van brede bevolkingslagen. Aandachtspunt 5. Zorg voor een lage drempel voor deelname aan consultaties van kleinere, minder goed georganiseerde belanghebbenden en van individuele burgers bij publieksconsultaties. Aandachtspunt 6. Wees, zeker ten aanzien van respondenten die minder vertrouwd zijn met consultatieprocedures, informatief, duidelijk en beknopt over de doelstelling van de consultatie, de probleemstelling, de vragen, de voorgestelde maatregelen, de procedure en het tijdschema. Aandachtspunt 7. Wees steeds transparant over de resultaten van de consultatieronde. Zorg ervoor dat parlement en geraadpleegde (uitvoerings)organisaties een waarheidsgetrouw verslag krijgen van de uitkomsten van de consultatieronde. Zorg ervoor dat in de toelichting bij regelgeving
7 duidelijk wordt wie is geraadpleegd en welke kritische opmerkingen zijn gemaakt omtrent te verwachten knelpunten in de praktijk. Aandachtspunt 8. Zorg waar mogelijk voor persoonlijke en tijdige feedback aan de respondenten over de impact van hun inbreng op de besluitvorming. Aandachtspunt 9. Ontwikkel een consultatiebeleid, gericht op een voortdurende kritische belichting van de eigen consultatiepraktijk en de gehanteerde methoden. Hiervan maken opleidingen en evaluatie van concrete consultaties deel uit. Zorg dat consultatiemethoden en technieken een vast onderdeel wordt in de opleiding van wetgevingsjuristen. Aandachtspunt 10. Besteed meer aandacht aan andere vormen van ex ante wetsevaluatie, ter aanvulling van consultaties of om de kwaliteit ervan te versterken. Koppel een systeem van monitoring van concrete consultaties aan een systeem van wetsevaluaties. Op die manier kan met behulp van ex post evaluatie worden gecontroleerd wat de voorspellende waarde is van consultatierapporten. Maak deze evaluaties openbaar, zodat ze aan externe kritiek kunnen worden onderworpen.
De discrepantie tussen woonwetgeving en de werking ervan
De discrepantie tussen woonwetgeving en de werking ervan Bernard Hubeau & Diederik Vermeir Universiteit Antwerpen 1. Onderzoek private en sociale huur 2. Kwaliteitsvolle regelgeving 3. Wetsevaluerend onderzoek
Consulteren over ontwerp-regelgeving: alibi voor vrijblijvendheid of prikkel tot actie?
Consulteren over ontwerp-regelgeving: alibi voor vrijblijvendheid of prikkel tot actie? Een inventarisatie van de Nederlandse consultatiepraktijk Auteurs: - Prof. Dr. Patricia Popelier (Universiteit Antwerpen)
Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/37797 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Kreveld, Netty Margriet Amelien van Title: Consultatie bij fiscale wetgeving Issue
VUISTREGELS VOOR EEN KWALITEITSVOLLE EXPLAIN
VUISTREGELS VOOR EEN KWALITEITSVOLLE EXPLAIN Motivering bij het uitwerken van de vuistregels Door het K.B. van 6 juni 2010 is de Belgische Corporate Governance Code 2009 dè referentiecode geworden voor
Driedaagse Leergang. Kennisintensieve beleidsontwikkeling
Driedaagse Leergang Kennisintensieve beleidsontwikkeling 6, 13 en 20 juni 2014 Den Haag Doelstellingen en doelgroep De doelgroep bestaat uit beleidsmedewerkers/stafmedewerkers bij beleidsinstanties (nationaal,
Rapport 833 Derriks, M., & Kat, E. de. (2020). Jeugdmonitor Zeeland Amsterdam: Kohnstamm Instituut.
Samenvatting Rapport 833 Derriks, M., & Kat, E. de. (2020). Jeugdmonitor Zeeland Amsterdam: Kohnstamm Instituut. De Jeugdmonitor Zeeland De Jeugdmonitor Zeeland is een plek waar allerlei informatie bij
Tweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2009 2010 29 279 Rechtsstaat en Rechtsorde Nr. 114 BRIEF VAN DE MINISTER VAN JUSTITIE Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag,
Speech Francine Giskes, collegelid Algemene Rekenkamer
Speech Francine Giskes, collegelid Algemene Rekenkamer Inmiddels zit ik een half jaar bij de Algemene Rekenkamer. Ik ben dus relatief nieuw, en als je ergens nieuw bent, merk je af en toe een soort verwondering
Brussel, 14 mei 2003 (16.05) SECRETARIAAT. het secretariaat de Conventie De rol van de nationale parlementen in de ontwerp-grondwet
EUROPESE CONVENTIE Brussel, 14 mei 2003 (16.05) SECRETARIAAT CONV 738/03 NOTA van: aan: Betreft: het secretariaat de Conventie De rol van de nationale parlementen in de ontwerp-grondwet Het secretariaat
Evaluatie National Contact Point-werking van het Vlaams Contactpunt Kaderprogramma
Evaluatie National Contact Point-werking van het Vlaams Contactpunt Kaderprogramma Departement Economie, Wetenschap en Innovatie Afdeling Strategie en Coördinatie Koning Albert II-laan 35 bus 10 1030 Brussel
BELEIDSEFFECTMETING - HANDLEIDING VOOR STATENCOMMISSIES
BELEIDSEFFECTMETING - HANDLEIDING VOOR STATENCOMMISSIES 26 APRIL 2006 CONTEXT EN AANLEIDING Sinds maart 2003 is de Wet dualisering provinciebestuur van kracht. Mede in dit kader heeft het Presidium van
MEDEDELING AAN DE VLAAMSE REGERING
De minister president van de Vlaamse Regering Vlaams minister van Buitenlands Beleid en Onroerend Erfgoed en Vlaams minister van Binnenlands Bestuur, Inburgering, Wonen, Gelijke Kansen en armoedebestrijding
Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/37797 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Kreveld, Netty Margriet Amelien van Title: Consultatie bij fiscale wetgeving Issue
Rekenkamercommissie Wijdemeren
Rekenkamercommissie Wijdemeren Protocol voor het uitvoeren van onderzoek 1. Opstellen onderzoeksopdracht De in het werkprogramma beschreven onderzoeksonderwerpen worden verder uitgewerkt in de vorm van
De Vlaamse strategische adviesraden: Organisatie, werking en resultaten
Studiedag Steunpunt Bestuurlijke Organisatie Slagkrachtige overheid 20 juni 2014 Naar een performante beleidsadvisering bij de Vlaamse overheid: Vraag en aanbod van beleidsadvies doorgelicht De Vlaamse
Portefeuillehouder: M.A.P. Michels Behandelend ambtenaar J. van der Meer, 0595 447719 gemeente@winsum.nl (t.a.v. J. van der Meer)
Vergadering: 11 december 2012 Agendanummer: 12 Status: Besluitvormend Portefeuillehouder: M.A.P. Michels Behandelend ambtenaar J. van der Meer, 0595 447719 E mail: gemeente@winsum.nl (t.a.v. J. van der
Legis. samenwerken aan betere wetgeving
Legis samenwerken aan betere 2 Legis: samen werken aan betere Sinds de vastlegging van het sproces in de Grondwet van 1848 is dit proces vrijwel gelijk gebleven. De manier waarop regels in de samenleving
Initiatiefvoorstel klankbordgroepen
Initiatiefvoorstel klankbordgroepen Inleiding In Langedijk lopen momenteel een aantal grote, ingrijpende projecten. Hierbij wordt gebruik gemaakt van door de gemeente ingestelde klankbordgroepen. Daarnaast
Prof. Eddy Wymeersch Seminarie CBFA-BVPI 18 november 2010
Prof. Eddy Wymeersch Seminarie CBFA-BVPI De wettelijke regeling W. 27 oktober 2006 Bestuursorgaan, minstens 2 personen in college, doch in de regel meer Betrokken bestuurders en onafhankelijken meerderheid
Introductie Methoden Bevindingen
2 Introductie De introductie van e-health in de gezondheidszorg neemt een vlucht, maar de baten worden onvoldoende benut. In de politieke en maatschappelijke discussie over de houdbaarheid van de gezondheidszorg
K a n s e n. voor particulier natuurbeheer i n B r a b a n t. Onderzoeksrapport. Mei 2007
K a n s e n voor particulier natuurbeheer i n B r a b a n t Onderzoeksrapport Mei 2007 Opdrachtgever: Uitvoerenden: In samenwerking met: Provincie Noord-Brabant Brabants Landschap Brabants Particulier
Zelfevaluatie op te stellen door Innovatiecentra en. dit in het kader van de eindevaluatie van de Innovatiecentra
1. Inleiding Zelfevaluatie op te stellen door Innovatiecentra en dit in het kader van de eindevaluatie van de Innovatiecentra 07.04.2014 De evaluatiepraktijk die het departement EWI hanteert, voorziet
Theoretische toetsing maatregelen tegen alcohol gerelateerd uitgaansgeweld. Marga van Aalst Bram van Dijk, Lotte Loef SAMENVATTING
Theoretische toetsing maatregelen tegen alcohol gerelateerd uitgaansgeweld Marga van Aalst Bram van Dijk, Lotte Loef SAMENVATTING Theoretische toetsing maatregelen tegen alcohol gerelateerd uitgaansgeweld
Experimentwetgeving en regelluwe zones. Peter Van Humbeeck 10 november 2016
Experimentwetgeving en regelluwe zones Peter Van Humbeeck 10 november 2016 Inhoud 2 SERV-advies en rapport (www.serv.be) Op basis van Inventaris literatuur over experimentwetgeving en regelluwe zones Voorbeelden
ONDERZOEK GEBIEDSGERICHT WERKEN
ONDERZOEK GEBIEDSGERICHT WERKEN Gemeente Oss November 2017 www.ioresearch.nl ONDERZOEKSVRAGEN 1. Hoe is het beleid rondom gebiedsgericht werken vormgegeven? 2. Wat zijn de ervaringen van de intern en extern
Vormen van milieueffectrapportage in Vlaanderen
Vormen van milieueffectrapportage in Vlaanderen Pascal Van Ghelue Geograaf - Diensthoofd Dienst Begeleiding Gebiedsgerichte Planprocessen Inhoud 1. Doel milieueffectrapportage 2. Regelgeving 3. Rapportagevormen
Beginselen voor de openbare dienst
Europese Ombudsman Beginselen voor de openbare dienst voor EU-ambtenaren 2012 NL Inleiding De vijf Beginselen voor de openbare dienst 1. Toewijding aan de Europese Unie en haar burgers 2. Integriteit 3.
Praktijkonderzoek als effectieve innovatiestrategie. Anje Ros Lector leren en innoveren, Fontys HKE
Praktijkonderzoek als effectieve innovatiestrategie Anje Ros Lector leren en innoveren, Fontys HKE Anje en praktijkonderzoek Lector Fontys Leren & Innoveren AOS Onderzoekscommissie Onderzoek: kennisbenutting
HR: Uitvoerende afdeling of strategische partner?
Inhoud Inleiding In hoeverre zijn bedrijven volgroeid op het gebied van het organiseren van personeel(sgegevens)? In hoeverre is de organisatie volgroeid op het gebied van HR? In hoeverre is de organisatie
HOGE RAAD VOOR DE ZELFSTANDIGEN EN DE KMO
HOGE RAAD VOOR DE ZELFSTANDIGEN EN DE KMO N Duurzame overheidsopdrachten A05 Brussel, 16 december 2008 MH/MG/LC A D V I E S over HET VOORONTWERP TOT FEDERAAL ACTIEPLAN DUURZAME OVERHEIDSOPDRACHTEN VOOR
Participatie in Enschede 23 maart 2017
Participatie in Enschede 23 maart 2017 Wat heeft de rekenkamer onderzocht? Participatie is een breed begrip en kent verschillende betekenissen. In dit rapport hanteren we het begrip in de betekenis van
1 Voortgang onafhankelijke commissie Chroom-6
ONAFHANKELIJKE COMMISSIE CHROOM-6 VOORTGANGSVERSLAG 1 1 Voortgang onafhankelijke commissie Chroom-6 Voorliggend document betreft het verslag over de werkzaamheden van de onafhankelijke commissie Chroom-6
Ex ante evaluatie van beleid en regelgeving: focus op impact assessments VEP studiedag 30 april 2010
Ex ante evaluatie van beleid en regelgeving: focus op impact assessments VEP studiedag 30 april 2010 «Ik wil mensen in armoede een transparant model aanreiken waarmee zij kunnen toetsen of een beleidsmaatregel
GEDELEGEERDE VERORDENING (EU) /... VAN DE COMMISSIE. van
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 4.3.2019 C(2019) 1616 final GEDELEGEERDE VERORDENING (EU) /... VAN DE COMMISSIE van 4.3.2019 tot wijziging van de bijlagen VIII en IX bij Richtlijn 2012/27/EU wat betreft de
Vormen van milieueffectrapportage in Vlaanderen. Pascal Van Ghelue Geograaf Dienst Begeleiding Gebiedsgerichte Planprocessen
Vormen van milieueffectrapportage in Vlaanderen Pascal Van Ghelue Geograaf Dienst Begeleiding Gebiedsgerichte Planprocessen Inhoud 1. Doel milieueffectrapportage 2. Regelgeving 3. Rapportagevormen (4)
RKC Opsterland. Onderzoeksplan Integratie Statushouders in de gemeente Opsterland
RKC Opsterland Onderzoeksplan Integratie Statushouders in de gemeente Opsterland Beetsterzwaag, 12 oktober 2016 2 Inhoudsopgave Inleiding 3 Motivatie onderzoek 3 Doelstelling 4 Vraagstelling 4 Normenkader
Advies. Actieplan droogte en overstromingen. Brussel, 18 februari 2019
Advies Brussel, 18 februari 2019 SERV_20190218_actieplan_droogte_overstromingen_ADV.docx Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen Wetstraat 34-36, 1040 Brussel T +32 2 209 01 11 info@serv.be www.serv.be
ADVIES. 24 april 2019
ADVIES Voorontwerp van ordonnantie betreffende de invoering van een impactanalyse van het gewestelijke beleid op kleine, middelgrote en micro-ondernemingen («KMO-test») 24 april 2019 Economische en Sociale
AOS docentonderzoek. Rapporteren en presenteren
Het forum AOS docentonderzoek Rapporteren en presenteren Wanneer is je onderzoek geslaagd? Evalueren en beoordelen Oefening 4 (pagina 316 of 321) Rapporteren en presenteren Verspreiding van resultaten
2. Visie; waar gaan we voor, wat willen we bereiken en langs welke weg?
Missie, visie en strategie Straat Consulaat Den Haag anno 2019 Wij zijn ervan overtuigd dat mensen gelijkwaardig zijn en dat alle mensen recht hebben op waardigheid, wonen, voeding, kleding, goede zorg
Adaptief beheer van everzwijnen. 11/05/2012 Jim Casaer & Thomas Scheppers
Adaptief beheer van everzwijnen 11/05/2012 Jim Casaer & Thomas Scheppers Adaptief beheer?? Maatwerk Onzekerheden Participatief overleg ~ belanghebbenden Monitoring Doelstellingen, indicatoren Leren door
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Faculteit Educatie Instituut voor Leraar en School
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Faculteit Educatie Instituut voor Leraar en School Beoordeling Afstudeeronderzoek eindfase 2014-2015 VT-DT ONDERZOEKSVERSLAG 1 Bijlage 5c Beoordelingsformulier onderzoeksverslag
Interventielogica, monitoring en evaluatie VRN in PDPO III Datum: 10/11/2015. VRN: Ariane Van den Steen, Alexander Spriet, Julie Mariën
Titel: Interventielogica, monitoring en evaluatie VRN in PDPO III Datum: 10/11/2015 Auteur: Entiteit: Afdeling: E-mail: Telefoon: Aan: Linn Dumez Departement LV VRN: Ariane Van den Steen, Alexander Spriet,
Artikel I. Wij Beatrix, bij de gratie Gods, Koningin der Nederlanden, Prinses van Oranje-Nassau, enz, enz, enz.
Besluit van 2008 tot wijziging van het Instellingsbesluit Adviescollege toetsing administratieve lasten 2006 in verband met de verlenging van de instellingsduur, de uitbreiding van de bezetting en de uitbreiding
Workshop Stakeholderparticipatie Hoe betrekken van verschillende doelgroepen bij het ontwikkelen van (beleids)plannen? 15/09/2015. CIVINET, Antwerpen
Workshop Stakeholderparticipatie Hoe betrekken van verschillende doelgroepen bij het ontwikkelen van (beleids)plannen? 15/09/2015 CIVINET, Antwerpen Welkom! Programma van de workshop Theoretische achtergrond
INHOUD VII. Intersentia
INHOUD De gespannen verhouding tussen artikel 1134 BW en de sociaalrechtelijke finaliteit inleidende beschouwingen Marc Rigaux gewoon hoogleraar, Onderzoeksgroep Sociaal Recht, Universiteit Antwerpen,
Voorstel voor een VERORDENING VAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 1.8.2018 COM(2018) 567 final 2018/0298 (COD) Voorstel voor een VERORDENING VAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD tot wijziging van Verordening (EG) nr. 391/2009 wat betreft
Fiche 2: Aanpassing verordening statuut en financiering Europese politieke partijen
Fiche 2: Aanpassing verordening statuut en financiering Europese politieke partijen 1. Algemene gegevens a) Titel voorstel Voorstel voor een Verordening van het Europees Parlement en de Raad tot wijziging
Aan de staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat Mevrouw drs. S. van Veldhoven Postbus EK DEN HAAG. Geachte mevrouw Van Veldhoven,
Retouradres: Postbus 16228 2500 BE Den Haag Aan de staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat Mevrouw drs. S. van Veldhoven Postbus 20901 2500 EK DEN HAAG Datum 12 november 2018 Onderwerp Lagere
Het hoe en waarom van Personeelsgesprekken
Het hoe en waarom van Personeelsgesprekken Personeelsgesprekken Het personeelsgesprek (ook wel functioneringsgesprek) is een belangrijk instrument dat ingezet kan worden voor een heldere arbeidsverhouding
DE HOEDERS VAN DE WET
DE HOEDERS VAN DE WET DE ROL VAN INSTELLINGEN IN HET WETGEVINGSPROCES VICTORIA VERLINDEN Onderzoeksmanager UA 2010 rw die Keure INHOUDSTAFEL Woord vooraf Inhoudstafel Inleidend deel. Afbakening, opzet
Onderzoeksprotocol Rekenkamer West-Brabant
Onderzoeksprotocol Rekenkamer West-Brabant Vastgesteld door de Rekenkamer West-Brabant in haar vergadering van 25 oktober 2010. Dit onderzoeksprotocol vloeit voort uit het Reglement van Orde, vastgesteld
W 1 L L E MÂL E X A N D E R, BIJ DE GRATIE GODS, KONING DER NEDERLANDEN, PRINS VAN ORANJE-NASSAU, ENZ. ENZ. ENZ.
ENZ. ENZ. ENZ. PRINS VAN ORANJE-NASSAU, KONING DER NEDERLANDEN, artikel 2, kan het adviescollege tevens: Op de voordracht van Onze Minister van Economische Zaken van 12 mei 2017, nr. WJZ / 17067729, gedaan
Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/37797 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Kreveld, Netty Margriet Amelien van Title: Consultatie bij fiscale wetgeving Issue
Inhoud Inhoud 5 Voorwoord 13 Introductie van het onderzoek 15 I. Inleiding 15 II. Participatie als juridisch begrip 16 III. Aanleiding tot het onderzo
Inhoud Inhoud 5 Voorwoord 13 Introductie van het onderzoek 15 I. Inleiding 15 II. Participatie als juridisch begrip 16 III. Aanleiding tot het onderzoek 18 IV. Probleemanalyse 19 V. Doel van het onderzoek
NL In verscheidenheid verenigd NL A8-0411/1. Amendement. Peter Jahr namens de PPE-Fractie
5.12.2018 A8-0411/1 1 Overweging K K. overwegende dat de EU nog steeds kampt met de grootste economische, sociale en politieke crisis sinds haar oprichting; overwegende dat de door de EU instellingen gevolgde
Beoordelingsmodel scriptie De beoordelaars gaan niet over tot een eindbeoordeling indien een van de categorieën een onvoldoende is.
Beoordelingsmodel scriptie De beoordelaars gaan niet over tot een eindbeoordeling indien een van de categorieën een is. Plan van aanpak 1.aanleiding (10 punten) Er is geen duidelijk omschreven aanleiding
Werkveld Datum Instemming/Advies GMR Vastgesteld R v T
Werkveld Datum Instemming/Advies GMR Vastgesteld R v T Organisatie Januari 2012 nvt 18 Januari 2012 Zelfevaluatie Raad van Toezicht Organisatie/Zelfevaluatie Inhoudsopgave 1. PROCEDURE ZELFEVALUATIE RAAD
Mechelen PrOS-project
www.besafe.be Mechelen PrOS-project Mechelen PrOS-project FOD Binnenlandse Zaken Algemene Directie Veiligheid en Preventie Directie Lokale Integrale Veiligheid 2014 Mechelen PrOS-project I. Projectbeschrijving
Handleiding 360 feedback. Informatie voor de gebruiker van het 360 feedback instrument bij de Avans gesprekkencyclus
Informatie voor de gebruiker van het 360 feedback instrument bij de Avans gesprekkencyclus pagina 2 van 6 Colofon pagina 3 van 6 datum 2-10-2012 auteurs Linda Lemmens status Definitief (geactualiseerd
Onderzoek burgerinitiatief. Tevredenheid van indieners
Onderzoek burgerinitiatief Tevredenheid van indieners In opdracht van: De Raadsgriffier Uitgevoerd door: Team Beleidsonderzoek en Informatiemanagement Gemeente Purmerend Denise Floris Bert Mentink April
Zelfevaluatie Raad van Toezicht RvT
werkveld datum Instemming/advies GMR Vaststelling RvT Vastgesteld CvB Organisatie 28-11-2012 n.v.t. 28-11-2012 n.v.t. Zelfevaluatie Raad van Toezicht RvT Inhoudsopgave 1. Procedure zelfevaluatie Raad van
Marktconsultatie. Verkenning en aanbevelingen
Marktconsultatie Verkenning en aanbevelingen Inhoud 1. Inleiding en vraagstelling... 3 2. Doel en verwachting van uitgevoerde marktconsultaties... 5 3. Het nut van marktconsultaties... 7 4. Het wanneer
JoKER. VEP studiedag 30 april 2010
JoKER VEP studiedag 30 april 2010 JoKER Historiek 1997-2009 Vlaams jeugd- en kinderrechtenbeleid Basisinstrumenten volgens het decreet De kind- en jongere-effectrapportage (JoKER) - Wat? - Waarom? - Waarvoor?
AFKONDIGINGSBLAD VAN SINT MAARTEN
AFKONDIGINGSBLAD VAN SINT MAARTEN Jaargang 2013 No. 24 Ministeriële regeling van de 5 de juni 2013, nr.851, tot instelling van een Interdepartementaal wetgevingsoverleg (Instellingsregeling Interdepartementaal
Samenvatting. Inleiding
Samenvatting Inleiding Bij de invoering van de Wet herziening GVO is door de Minister de toezegging aan de Tweede Kamer gedaan deze wet in twee fasen te laten evalueren. De eerste evaluatie dateert van
Op weg naar een bestuursmodel met een ledenraad. Rabobank Ridderkerk Midden-IJsselmonde. Een bank die anders is. Gezocht: leden met een mening
Rabobank Ridderkerk Midden-IJsselmonde Een bank die anders is Gezocht: leden met een mening Op weg naar een bestuursmodel met een ledenraad Rabobank. Een bank met ideeën. Een bank die anders is Rabobank
Studenten en leerkrachten leren praktijkgericht onderzoek doen. Anje Ros, Lector Leren & Innoveren Anja van Wanrooij, Basisschool Het Mozaïek
Studenten en leerkrachten leren praktijkgericht onderzoek doen Anje Ros, Lector Leren & Innoveren Anja van Wanrooij, Basisschool Het Mozaïek Tijdschema Inleiding Anje (15 minuten) Praktijk casus Anja (10
Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/37797 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Kreveld, Netty Margriet Amelien van Title: Consultatie bij fiscale wetgeving Issue
Externe Veiligheidsvisie
Externe Veiligheidsvisie 1 december 2008 Presentatie Peter in t Veld, Beleidsmedewerker milieu Gemeente Spijkenisse Dinsdag 2 december 2008 2 Waarom deze presentatie? Meerdere gemeenten aan de slag met
Stichting Ster van de Elf Steden Juli 2015
Stichting Ster van de Elf Steden Juli 201 Samenvatting (context) Sinds medio 2011 dragen ondernemers in de binnenstad van Franeker via de reclamebelasting verplicht bij aan activiteiten, evenementen, faciliteiten
Resultaten verantwoordingsonderzoek De Koning (I) Rapport bij het jaarverslag
Resultaten verantwoordingsonderzoek 2015 De Koning (I) Rapport bij het jaarverslag 2016 Resultaten verantwoordingsonderzoek 2015 De Koning (I) Rapport bij het jaarverslag Inhoud 1 Conclusies 2 Feiten &
Maatschappelijke participatie en zorg
initiatiefvoorstel datum vergadering 9 november 2015 agendapunt 12 volgnummer 15-166 onderwerp De gemeenteraad op zoek naar het verhaal achter de cijfers van Wmo en Jeugdhulp behandelen in raadscommissie
Inhoud. woord vooraf 11 inleiding 13 Hoofdstuk 1 Personeelsevaluatiesysteem in het Vlaamse onderwijs 17. Hoofdstuk 2 Theoretisch kader 33
woord vooraf 11 inleiding 13 Hoofdstuk 1 Personeelsevaluatiesysteem in het Vlaamse onderwijs 17 1. Omschrijving en begrippenkader 19 1.1 Statuut en rechtspositie van het onderwijspersoneel 19 1.2 Functiebeschrijvingen
NBA handreiking xxxx. Opdrachten uitgevoerd ter ondersteuning van een standpunt bij (potentiële) geschillen 7 oktober 2013
NBA handreiking xxxx een standpunt bij (potentiële) geschillen 7 oktober 2013 Consultatieperiode loopt tot 15 november 2013 NBA-handreiking xxxx NBA-handreiking nr. Van toepassing op: Onderwerp een standpunt
L 120/20 Publicatieblad van de Europese Unie 7.5.2008 AANBEVELINGEN COMMISSIE
L 120/20 Publicatieblad van de Europese Unie 7.5.2008 AANBEVELINGEN COMMISSIE AANBEVELING VAN DE COMMISSIE van 6 mei 2008 inzake de externe kwaliteitsborging voor wettelijke auditors en auditkantoren die
22112 Nieuwe Commissievoorstellen en initiatieven van de lidstaten van de Europese Unie. Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal
22112 Nieuwe Commissievoorstellen en initiatieven van de lidstaten van de Europese Unie Nr. 2809 Brief van de minister van Buitenlandse Zaken Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den
Nederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 207 208 Deel I Het wordt steeds belangrijker gevonden om kinderen een stem te geven. Hierdoor kunnen kinderen beter begrepen worden en kan hun ontwikkeling worden geoptimaliseerd.
Notitie functioneringsgesprekken
Notitie functioneringsgesprekken In de handreiking voor functioneringsgesprekken met burgemeesters, enkele jaren terug opgesteld door het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, wordt
Onderzoeksplan 2017 REKENKAMERCOMMISSIE ALKMAAR
REKENKAMERCOMMISSIE ALKMAAR Inhoud 1. Inleiding...2 2. Evaluatie naar de besluitvorming en uitvoering van de jeugdhulp...2 3. Overige onderzoeken in 2017...5 4. Begroting 2017...5 1 1. Inleiding Met ingang
Interdepartementale Commissie Europees Recht (ICER)
Bijlage 1 Interdepartementale Commissie Europees Recht (ICER) Aan: Alle Ministers Datum: Doorkiesnummer: 070-370 6093 Onderwerp: Checklist Regelgeving en EG-mededingingsrecht 1. Aanleiding Door de Universiteit
INHOUDSOPGAVE 7 1 INLEIDING EN VRAAGSTELLING 13
Inhoudsopgave 7 1 INLEIDING EN VRAAGSTELLING 13 1.1. Inleiding 13 1.1.1 De Vreedzame School 13 1.1.2 De pedagogische opdracht van de school 15 1.1.3 Burgerschapsvorming in het onderwijs 16 1.1.4 Wat vermag
bewegelijke tegenkracht Visie op toezicht Raad van Toezicht WZC Humanitas november 2018
bewegelijke tegenkracht Visie op toezicht Raad van Toezicht WZC Humanitas november 2018 Pagina 1 van 6 Inhoudsopgave 1. Visie op toezicht... 3 1.1 Inleiding... 3 1.2 Visie op toezichthouden... 3 1.3 Doel
Marleen van de Westelaken Vincent Peters Informatie over Participatieve Methoden
HANDOUT SCENARIO-ONTWIKKELING Marleen van de Westelaken Vincent Peters Informatie over Participatieve Methoden SCENARIO-ONTWIKKELING I n h o u d Scenario-ontwikkeling 1 1 Wat zijn scenario s? 1 2 Waarom
Samenvatting (Summary in Dutch)
163 Samenvatting (Summary in Dutch) Er zijn slechts beperkte financiële middelen beschikbaar voor publieke voorzieningen en publiek gefinancierde diensten. Als gevolg daarvan zijn deze voorzieningen en
Zicht op doorwerking
Rekenkamercommissie Zicht op doorwerking Onderzoek naar de doorwerking van de aanbevelingen uit zes onderzoeken van de rekenkamercommissie Hoogeveen Deel 1: Conclusies en aanbevelingen Januari 2015 1 Rekenkamercommissie
Effecten en impact EIFprogramma. Vlaams luik. PATCHWORK Europees Integratiefonds Vrijdag 6 februari 2015 Steven Knotter & Dafne Reymen
Effecten en impact EIFprogramma 2007-2013 Vlaams luik PATCHWORK Europees Integratiefonds Vrijdag 6 februari 2015 Steven Knotter & Dafne Reymen Onderwerpen EIF in Vlaanderen wat is dat? Kader en aanpak
IAK. Het Integraal Afwegingskader voor beleid en regelgeving. 3 fasen. in kaart en kleur
IAK 3 fasen Het Integraal Afwegingskader voor beleid en regelgeving in kaart en kleur wat is het IAK? Het Integraal Afwegingskader voor beleid en regelgeving (IAK) is zowel een werkwijze als een bron van
Commissie voor de toegang tot en het hergebruik van bestuursdocumenten
Commissie voor de toegang tot en het hergebruik van bestuursdocumenten Afdeling openbaarheid van bestuur 7 mei 2018 ADVIES 2018-41 met betrekking tot de toegang tot informatie die in een databank aanwezig
FS150422.7A. A: Beschrijving van de voorgestelde werkwijze B: Toelichting op het MSP en identificatie proces
FS150422.7A FORUM STANDAARDISATIE 22 april 2015 Agendapunt: 7. Internationaal Stuk 7A. Notitie omgang met standaarden van het Europese Multistakeholder Platform on ICT Standardisation Bijlage A: Beschrijving
Actualiteiten Omgevingswet. Lidia Palm Wilco de Vos
Actualiteiten Omgevingswet Lidia Palm Wilco de Vos Inhoud presentatie Hoofdlijnen wetsvoorstel TK-behandeling Interactief wetgevingsproces Vervolg stelselherziening Praktische tips en ervaringen Kenmerken
Beleidsdoorlichting artikel 1, onderdeel 1: Bestuurlijke en financiële verhouding
> Retouradres Postbus 20011 2500 EA Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten- Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag Directoraat-Generaal Turfmarkt 147 Den Haag Postbus 20011 2500 EA
Informatievoorziening en omgaan met stakeholders. maart 2013 regiobijeenkomst NVTK
Informatievoorziening en omgaan met stakeholders maart 2013 regiobijeenkomst NVTK Programma Kennismaking- specifieke vragen Informatievoorziening en omgaan met stakeholders Lichte maaltijd Risicofactoren
VRAGENBOOM INTERACTIEF WERKEN [IBO-protocol]
VRAGENBOOM INTERACTIEF WERKEN [IBO-protocol] Inleiding De vragenboom is een hulpmiddel om weloverwogen te bepalen of en in welke vorm interactief wordt gewerkt. Bij het aanbieden van de ingevulde vragenboom
Samenvatting Het draait om het kind
Samenvatting Het draait om het kind Visie op monitoring in de opvoedingsvariant van pleegzorg Inleiding Aangezien de pleegzorg een onvoldoende geobjectiveerd overzicht heeft van hoe het met de jeugdige
Eerste effectmeting van de training ouderverstoting voor professionals in opdracht van De FamilieAcademie
Eerste effectmeting van de training ouderverstoting voor professionals in opdracht van De FamilieAcademie 1 Samenvatting In opdracht van de FamilieAcademie is een eerste effectmeting gedaan naar de training
Tweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2012 2013 22 112 Nieuwe Commissievoorstellen en initiatieven van de lidstaten van de Europese Unie Nr. 1674 BRIEF VAN DE MINISTER VAN BUITENLANDSE ZAKEN
Woord vooraf 13. Dankwoord 17. Algemene inleiding 19. 1. Inleiding 23 1.1. Probleemdefinitie 23 1.2. VUB-context 23. 2. Literatuurstudie 26
Inhoudsopgave Woord vooraf 13 Dankwoord 17 Algemene inleiding 19 HOOFDSTUK 1: PERSONEELSONTWIKKELING EN ORGANISATIECULTUUR 23 Yanna Van Wesemael! Machteld De Metsenaere (VUB) 1. Inleiding 23 1.1. Probleemdefinitie
Standpunt van de Orde van Vlaamse Balies betreffende het deskundigenonderzoek
Standpunt van de Orde van Vlaamse Balies betreffende het deskundigenonderzoek Het deskundigenonderzoek neemt in de burgerlijke procedure een belangrijke plaats in. Hoewel de rechters niet verplicht zijn
Nederlandse samenvatting (Summary in Dutch) Het managen van weerstand van consumenten tegen innovaties
Nederlandse samenvatting (Summary in Dutch) Het managen van weerstand van consumenten tegen innovaties De afgelopen decennia zijn er veel nieuwe technologische producten en diensten geïntroduceerd op de