Volledig inzetten op preventie bespaart 70% op zorgkosten!

Transcriptie

1 6

2 Oudkerk maakt de balans op Volledig inzetten op preventie bespaart 70% op zorgkosten! Tekst: Martijn Plantinga Beeld: Ivar Pell De afgelopen jaren prijkten diverse prominenten, waaronder vooral (ex) politici op de cover van MoveMens. Vanuit verschillende functies en invalshoeken keken zij naar de staat van de gezondheidszorg. Dat er echt ingegrepen moet worden in de explosief stijgende zorgkosten, daar was iedereen het wel over eens. Hoe dat precies moet gebeuren en wat er in het algemeen beter zou kunnen in de gezondheidszorg, daar verschilden de meningen nog wel eens over. Moeten we inzetten op preventie, zoals oud-minister Klink opperde? Moeten we veel meer sturen op de uitkomst van zorg, wat Roger van Boxtel bepleitte? Of is het vooral het bewustzijn van de mensen zelf, waarover Wouter Bos sprak? Rob Oudkerk, zelf huisarts, ex-politicus en vaste columnist van MoveMens, reageert normaal gesproken op de achtergrond via zijn column, maar vragen we in deze uitgave op de voorgrond te treden. Wat overigens opvalt is dat alle genoemde ex politici, en ook bijvoorbeeld André Rouvoet, na hun politieke carrière voor een goedbetaalde baan in de zorg kozen. Oudkerk noemt het op zijn minst opvallend dat veel oud-politici na hun politieke carrière kiezen voor bestuurlijke banen in de zorg: Rouvoet, van Boxtel, Klink, Bos... Zolang het de begeestering is die ze drijft is dat meer dan prima, het zijn stuk voor stuk goeie mensen. Maar ik heb het gevoel dat ook financiële motieven een rol spelen bij sommigen. In het algemeen vind ik dat voor dergelijke functies veel te veel wordt betaald. 7

3 Preventie Oud-minister Ab Klink, hoogleraar gezondheidszorg aan de VU en consultant bij Booz & Company treedt per 1 januari toe tot de Raad van Bestuur bij zorgverzekeraar VGZ. Klink is van mening dat we de zorgkosten kunnen drukken en de arbeidsproductiviteit hoog kunnen houden, de lading, maar laten we het toch een verspillingsrapport noemen. Het geeft heel helder weer waar er verspild wordt en hoe we daarop kunnen bezuinigen. Wat preventie betreft, ook daar heeft hij groot gelijk in. In veel andere landen wordt veel meer gedaan aan preventie. Al heb je hierbij wel te maken met de paradox: Het rapport van Klink waarmee we 4 tot 8 miljard kunnen besparen op de zorgkosten? Direct uitvoeren! door veel meer te investeren in preventie. hoe meer preventie, des te langer mensen Dit is een taak van de overheid, maar ook leven, des te hoger weer de zorgkosten van het bedrijfsleven. Klinkt noemt hierbij Hart en vaatziekten, diabetes, kanker en onder andere de bewegingsprogramma s longaandoeningen zijn de vier belangrijkste doodsoorzaken en de grootste kos- waarover u ook in deze MoveMens kunt lezen. Oudkerk is het met hem eens: tenmakers. Als je daarbij bedenkt dat de Geen speld tussen te krijgen. Het is oorzaken aantoonbaar komen van teveel dezelfde Klink die niet zo lang geleden en ongezond eten, te weinig beweging, een zorgplan heeft geschreven waarmee roken en alcohol, lijkt de oplossing me we 4 tot 8 miljard euro kunnen besparen. niet zo moeilijk. We kunnen de curatieve Meteen uitvoeren dat plan! Vooral door zorgkosten uiteindelijk tot 70% verlagen de eenvoud ervan. De term dekt niet echt als we hier vol op inzetten! Met Klink s uitspraak dat mensen niet voor elk wissewasje naar de huisarts moeten gaan is (voormalig praktiserend huisarts) Oudkerk het niet eens. De huisarts moet 0-drempelig blijven. Iedere vraag aan de huisarts is een terechte vraag. Het is zo dat 94% van de cliënten weer naar huis gaat zonder dat er kosten worden gemaakt. Laat de huisarts vooral de poortwachter blijven. Eenzelfde rol voor de huisarts ziet overigens ook Eerste Kamerlid voor de VVD, Heleen Dupuis. Zij heeft net als Oudkerk veel vertrouwen in de huisartsen en noemt hen in een eerder interview met MoveMens de spil in de gezondheidszorg. Een gezondheidsklacht is vaak een onderdeel van een breder scala aan problemen. En wie kent een patiënt beter dan de huisarts? Natuurlijk maken huisartsen ook kosten, vervolgt Oudkerk, maar dat is een schijntje op het grote totaal. De huisarts mag uiteraard wél opvoeden: De volgende keer dat u 38,5 graden koorts heeft, moet u eerst maar een dagje in bed blijven liggen 8

4 Monopolie zorgverzekeraars Oudkerk kan zich deels vinden in de visie van Roger van Boxtel, voorzitter van de Raad van Bestuur bij zorgverzekeraar Menzis. Deze gaf in zijn interview met MoveMens aan dat het vooral noodzakelijk is om te sturen op de uitkomst van zorg. Oudkerk vindt dit een logische visie, maar plaatst hier direct enkele kanttekeningen bij. Is dat wel een taak van de zorgverzekeraars? Wat doen zij eigenlijk? De overheid moet sturen, zorgaanbieders zijn onmisbaar, maar de zorgverzekeraars? Ik vertel tijdens presentaties wel eens dat zij de enigen zijn die we best kunnen missen in zorgland. We zouden ons ook kunnen verzekeren via bijvoorbeeld patiëntenorganisaties. Ik vind dat de verzekeraars teveel een monopoliepositie hebben. Je kunt wel zeggen dat er keuze is en dat je makkelijk kunt overstappen, maar zie jij de verschillen? Ik zie liever kleinschalige zorgverzekeraars. De grote jongens moeten eerst maar eens waarmaken dat ze écht de belangen van de patiënten dienen. Eerst zien, dan geloven. Dit jaar nog kwam André Rouvoet, voorzitter van Zorgverzekeraars Nederland aan het woord. Hij vindt dat de zorgverzekeraars het zo slecht nog niet doen. De marktwerking in de zorg werkt wel degelijk, zo betoogde hij. Oudkerk noemt Rouvoet één van de beste Kamerleden ooit, maar is minder gecharmeerd van zijn huidige functie. Ik vind hem nu voorzitter van een machteloze koepel. Wat heeft Zorgverzekeraars Nederland nu in te brengen bij de grote zorgverzekeraars? Er is in mijn ogen nauwelijks verschil en zeker geen echte concurrentie. Dat ze vorig jaar winst hebben gemaakt door beter in te kopen en op kwaliteit te sturen, prima, daar heb ik waardering voor, maar laat dat direct zien in een evenredige substantiële premieverlaging! Meer winst is een lagere premie, zo simpel moet het zijn. Ze mogen het zelfs nog investeren in bijvoorbeeld nóg betere inkopers of efficiëntere ICTsystemen. Maar ze moeten hier volledig open in zijn. Als Rouvoet zegt dat van elke euro winst 95 cent direct terugvloeit in de zorg moeten we exact weten waar dat geld blijft. Niet iets vaags vertellen als we hebben extra plekken gerealiseerd, maar wáár is dat gebeurd, hoe is dat gebeurd, wat kostte dat precies? Het gaat niet om de getallen, maar om de data erachter. Hier moet veel meer openheid in komen. Salarisplafond In de vorige uitgave had ABN AMRO topman Zalm een duidelijke mening over winst maken in de zorg. Hij zei letterlijk: Wat mij betreft mogen zorgverzekeraars en zorgaanbieders ongelimiteerd winst maken. Oudkerk reageert: Als je echt rijk wilt worden moet je niet in de zorg gaan werken. Al blijft het in mijn ogen raar dat een psychiater een ton kan verdienen terwijl een radioloog het vierdubbele krijgt. De verschillen zijn te groot. Ik ben zeker niet vies van geld verdienen, maar moet het zo buitensporig? Anderhalve ton is toch voor iedereen een mooi salaris? Ik ben voorstander van een salarisplafond, dat zou bijvoorbeeld best de Balkenendenorm kunnen zijn. Ik geloof ook niet dat specialisten de kantjes eraf gaan lopen als ze maar anderhalve ton verdienen. Als je het werk leuk vindt of het is je roeping, doe je het graag. Telkens een procentje eraf bij bijvoorbeeld de huisartsen zet geen zoden aan de dijk en we moeten kwaliteit ook zeker belonen, maar ongelimiteerd winst maken gaat me te ver. Zeker voor de zorgverzekeraars. 9

5 In hetzelfde gesprek vertelde Zalm dat hij zich niet zo n zorgen maakt over de dreigende arbeidstekorten in de zorg. Ondanks de vergrijzing. De markt van vraag en aanbod zou vanzelf zijn werk doen. Oudkerk: Zalm is natuurlijk een rasoptimist. Dat is mooi want dat zie ik liever dan pessimisme. We zullen echter altijd mensen nodig hebben in de zorg. Het blijft tenslotte mensenwerk. Er kan best bezuinigd worden. Als je nu ziet dat mensen van de thuiszorg om tien uur, drie uur en acht uur een pilletje komen brengen dan denk ik: Dat kan echt niet meer. Daar moet je eigen verantwoordelijkheid nemen en bijvoorbeeld iets regelen met je familie. Allemaal je ouders of schoonouders in huis nemen (of tienduizenden euro s betalen voor een verzorgingstehuis zoals de Duitse situatie waarover trendwatcher Adjiedj Bakas in MoveMens vertelde) gaat mij ook wat ver. Maar ik heb vroeger wel eens serieus overwogen om mijn moeder naast mij of in de buurt te laten wonen. Tel maar eens uit hoeveel we daarmee aan zorgkosten zouden kunnen besparen. Zelfbewustzijn Eigen verantwoordelijkheid, de term komt regelmatig terug in dit gesprek, maar viel ook al in het interview dat we eind 2011 hadden met Wouter Bos. De sectorleider Healthcare en verantwoordelijke voor adviespraktijk voor de Publieke Sector bij KPMG zei hierover: Het bewustzijn van mensen moet veranderen. Laat de mensen zelf aangeven hoeveel van de salarisgroei besteed mag worden aan zorg. Oudkerk beaamt dit. Dat gebeurt nu natuurlijk al. Mensen kunnen sparen voor zorg, met name voor de dure zorg in de laatste levensjaren. Dat kan bijvoorbeeld via je pensioen of via je eigen huis. Je blijft echter onderscheid houden tussen cliënten en patiënten. Cliënten zijn zorgconsumenten die dit prima zelf kunnen regelen. Maar patiënten die bijvoorbeeld een genetische ernstige ziekte hebben? Die hebben vaak niet zoveel te kiezen. Het bewustzijn van mensen kan je sturen. Zeker met geld. Leef je gezond? Dan krijg je 30% premiekorting. Belonen en leuk maken werkt Veel scholen hebben kantines waar de vetlucht je al tegemoet komt. Dan moet je niet zeggen: Zo, vanaf nu gaan alle snacks eruit en maken we een kantine met alleen gezond voedsel. Laat die kinderen zelf hun kantine regelen. Vraag aan de scholieren wat zij een gezonde kantine vinden en laat ze deze zelf inrichten. Als kinderen op de basisschool basketbal écht niet leuk vinden, dan vraag je toch welke sporten ze wél leuk vinden? Het hoeft allemaal niet zo moeilijk te zijn. Meer winst voor de zorgverzekeraars betekent direct een lagere premie, zo simpel moet het zijn. 10 Zorgpremie levensstijlafhankelijk in plaats van inkomensafhankelijk Eerder in het gesprek hadden we het al over de directe relatie tussen ongezond leven en ernstige ziekten waarmee torenhoge zorgkosten gemoeid zijn. Trendwatcher Adjiedj Bakas pleitte begin dit jaar in MoveMens voor levensstijlafhankelijke zorgpremies in plaats van inkomensafhankelijke. Ook eerder genoemd parlementslid Heleen Dupuis uitte de stelling dat als je veel gebruik maakt van zorg, je dan ook meer moet Laat de huisarts vooral de poortwachter blijven! betalen. Op het moment dat bijvoorbeeld rokers meer zorg afnemen moeten ze daarvoor ook iedere keer betalen. Vooral in het plan van Bakas kan Oudkerk zich prima vinden: We kunnen de kosten uiteindelijk met 70% terugdringen! Niet roken, gezond bewegen, gezond eten en voorzichtig met alcohol. Doe je dat niet, dan betaal je daar een prijs voor. Ik was laatst in Amerika, waar je 1000 dollar boete moet betalen als je rotzooi op straat gooit. Reken maar dat het werkt. We moeten in Nederland minder bang zijn om mensen aan te pakken. Werk maar met een puntensysteem. Je moet alleen niet straffen, maar belonen. Dat werkt het beste. Rook je niet, eet je gezond en beweeg je voldoende? Dan betaal je minder premie. Blijkt dat je de boel belazert? Dan ga je het dubbele betalen. We moeten echt gezonder gaan leven anders is de gezondheidszorg binnen een paar jaar onbetaalbaar. Daarin hoeven we ook geen onderscheid te maken in arm of rijk. In mijn praktijk waar veel mensen kwamen met lagere inkomens, hoorde ik wel eens: En nu pakken ze mijn sigaretje ook nog af. Onzin! Iedereen kan stoppen met roken, iedereen kan op zijn eten en drinken letten. Je mag heus af

6 en toe nog een sigaartje of een biertje, maar zoals het nu gaat kan gewoon niet meer. Een hele goede minister Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Edith Schippers, luidde kort geleden de noodklok over de alsmaar stijgende zorgkosten. Om dit tegen te gaan vindt ze onder andere dat de huisartsen (nog) belangrijker moeten worden. Mensen gaan te veel naar het ziekenhuis, terwijl ze de zorg ook bij de huisarts kunnen krijgen. Oudkerk: Schippers is echt een heel goede minister en het is volkomen waar. Als mensen in het ziekenhuis komen voor iets wat niet nodig is? Wegsturen! Niet voor niets zie je nu huisartsenposten bij de ziekenhuizen. Ook hier hebben ze de rol als poortwachter. Een huisarts met goede ondersteuning van bijvoorbeeld praktijk- en wijkverpleegkundige kan zoveel kosten reduceren. Verreweg de meeste klachten kunnen al in de praktijk verholpen worden. We moeten eenvoudigweg onderscheid maken tussen zorg die écht nodig is, dat mag wat mij betreft onbegrensd zijn, en onnodige zorg, daar moeten we dan ook geen geld meer aan uitgeven. Een tweede opmerking van de minister betrof de belangrijkste oorzaak van de stijgende zorgkosten: niet de vergrijzing, maar het feit dat de mogelijkheden in de zorg zo enorm zijn toegenomen. Oudkerk vindt dit een moeilijke discussie: Op zich heeft ze daar gelijk in, maar ik denk dat je dan moeilijke afwegingen moet gaan maken. Stel dat er wonderpillen worden uitgevonden ter preventie van diabetes. Deze kosten alleen miljarden. Doen we dat dan? We moeten altijd blijven innoveren, maar het wordt ook steeds duurder allemaal. Als we een bejaarde van 85 twee nieuwe kunstheupen geven, kan hij of zij hier de marathon mee lopen. Maar willen we dat? Hier moet in ieder geval duidelijkheid over bestaan. Als we dat echt willen, moet de zorgpremie omhoog. Wat is leuk en wat is noodzakelijk? Vroeger had je geen echo als je zwanger was. Nu maken we op grote schaal pretecho s. Prima, zolang we het maar zelf betalen. Alles gaat om het collectief. Wat willen we met zijn allen en wat zijn we bereid daarvoor te betalen? Dat de stijgende zorgkosten een groot probleem zijn, moge duidelijk zijn. Maar er valt wel degelijk veel winst te halen volgens Oudkerk. Als we nou eens beginnen met het plan van Klink, waarmee relatief eenvoudig 4 tot 8 miljard valt te besparen. Vervolgens gaan we aan de slag met onze gezondheid. Zelfbewustzijn! Dan zijn we al een heel eind in de goede richting. Verder blijft kwaliteit van zorg natuurlijk altijd een speerpunt. Wat dat betreft kunnen we de private gezondheidszorg als voorbeeld nemen. Die lopen echt soms lichtjaren voor op de publieke gezondheidszorg. De kwaliteit die zij leveren moet de norm zijn. Ondernemen in de zorg is een must om deze noodzakelijke kwaliteitsnorm te halen. Een mooie afsluiting van Rob Oudkerk, waar de lezers van MoveMens zich zeker in zullen vinden j Reageren? Rob Oudkerk (1955) is huisarts, publicist en politiek commentator. Momenteel is Oudkerk als lector verbonden aan de Haagse Hogeschool en is hij directeur van de Jeugdfabriek. Hij was lid van de Tweede Kamer ( ) en wethouder in de gemeente Amsterdam ( ) namens de Partij van de Arbeid. Oudkerk schreef de afgelopen twee jaar in iedere uitgave van MoveMens een column waarin hij verschillende issues in de zorg, en vooral zijn visie hierop, aan de kaak stelde. 11