Fertiliteitspreservatie

Transcriptie

1 Fertiliteitspreservatie mogelijkheden en beperkingen M. Goddijn November 2010

2 Introductie Fertiliteitspreservatie Wat is fertiliteitspreservatie: Alle medische interventies die de kans op toekomstige in- of subfertiliteit verlagen Doel: Kans op toekomstig eigen nageslacht verhogen

3 Introductie Chemotherapie en Radiotherapie kunnen onvruchtbaarheid veroorzaken Een op de 250 vrouwen is overlevende van kanker Lange termijn overleving van jong (volwassen) kankerpatiënten is toegenomen

4 Introductie Risico op permanente amenorroe na oncologische behandeling hoog (>80%) stamceltransplantatie 6 cycli CMF/CEF/CAF, leeftijd > 40 jr externe radiotherapie direct op de ovaria gemiddeld 6 cycli CMF/CEF/CAF, leeftijd jr 4 cycli AC, leeftijd >40 jaar laag (< 20%) ABVD 6 cycli CMF/CEF/CAF, leeftijd < 30 Jenninga 2008

5 Introductie Menken et al, Science, 1986

6 Introductie De Bruin and Te Velde, Preservation of Fertility, 2004

7 Indicaties Fertiliteitspreservatie Dreigend ovariëel falen (IOF) Gonadotoxische behandeling (CT, RT) Veroudering ovarium Mozaïek Turner syndroom, familiaire POF Normale ovariële veroudering Gemiddelde leeftijd vrouw 1 e kind in NL 29 jr Gemiddelde leeftijd IVF patienten AMC 36 jr IVF: onverwacht geen bruikbare zaadcellen op de dag van eicelpunctie

8 Wat kunnen we invriezen? Zaadcellen 1 e zwangerschap 1953 Embryos 1 e zwangerschap 1983 Oocyten 1 e zwangerschap 1986 Testis weefsel (volwassen mannen, spermatozoa) 1 e zwangerschap 1993 Ovariumweefsel (cortex) 1 e zwangerschap 2004 Testis weefsel (prepuberaal, spermatogoniale stam cellen) Nog geen zwangerschappen

9 Overzicht mogelijkheden CVV Invriezen zaadcellen routine zorg sinds 1981 embryo s routine zorg sinds 1989 eicellen sinds 2006 ovariumweefsel 2011

10 Andere methoden fertiliteitspreservatie GnRH analogen (ttv chemotherapie) Suspensie ovaria (voorafgaande bekkenbestraling)

11 Vandaag Semen Ovariumweefsel (cortex) Embryo s Oocyten

12 Cryopreservatie Semen Routine zorg sinds 1981 Mogelijk vanaf puberteit Semen monster (1-3 keer) Opslag: 196 ºC (stikstof) Na cryopreservatie ART (IUI/IVF/ICSI) veelvuldig noodzakelijk

13 Cryopreservatie ovarium Enkelzijdige laparoscopische ovariëctomie Bevriezen van plakjes corticaal weefsel Mogelijk in AZM, Radboud, LUMC, Groningen Contra-geïndiceerd als er een groot risico op transmissie kankercellen bestaat (leukemie/neuroblastoom/burkitt lymphoom) CBO RL cryopreservatie ovariumweefsel 2007

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24 Vitrificatie Procedure

25

26

27

28

29 Cryopreservatie ovarium Terugplaatsen na ontdooien van ovariële corticale strips en fragmenten Meirow 2005

30 Geboortes na transplantatie ovarium auteur ziekte techniek ART uitkomst Donnez, Lancet 2004 M Hodgkin st IV 25 jaar (MOPP/ABV) Autotransplantatie Ovarium en Peritoneum (nabij ovarium) - Gezond meisje Meirow, NEJM 2005 Non-Hodgkin s disease 28 jaar (BEAM) Autotransplantatie (strips/ injecties) ovarium dmv laparotomie IVF Gezond meisje Demeestere, Oncologist 2007 M Hodgkin st IV 31 jaar (ABVD/BMT) Autotransplantatie (2x) Ovarium en peritoneum - Gezond meisje Andersen, HR 2008 M Hodgkin st IIB,26 jaar (ABVD/MIME/RT/DHAP/BMT) Ewing sarcoma, 27 jaar (VIDE/VAI) Autotransplantatie Ovarium Dmv minilaparotomie IVF/ICSI IVF/ICSI Gezonde jongen Gezond meisje gepubliceerd totaal Silber 2009 Smitz HRU x gonadotoxisch 10 x MZ tweeling (1 x POF) 29 x cryopreservatie 8 x vers weefsel 39 transplantaties; 15 gezonde kinderen

31 Invriezen embryo s / oocyten Oncologische behandeling gaat vóór fertiliteitspreservatie Hormoonstimulatie/ uitrijping eicellen nodig voor invriezen embryo s / oocyten Duur (spoed) IVF: 3 weken Invriezen van embryo s in geval van een mannelijke partner Invriezen van oocyten geen mannelijke partner nieuwe laboratoriummethode (vitrificatie) nog experimenteel/ follow-up noodzakelijk

32 IVF benodigd

33 IVF schematisch

34 Invriezen embryo s

35 Invriezen oocyten cryotop vitrificatie van oocyten ultra hoge snelheid bevriezing (> C/min) hoge concentraties van cryoprotectant voorkomen van ontstaan van ijskristallen

36 Hoe vriezen we eicellen in? High concentrations cryoprotectants ultra-fast freezing, > C/min Osmotic stress Toxic stress No chilling injury No mechanical stress Vitrificatie methode de Melker NTvG 2010

37 Resultaten invriezen oocyten Wereldwijd 900 baby s geboren (helft vitrificatie methode) Eerste resultaten: géén ongewenste obstetrische en perinatale uitkomsten AMC: 2 gezonde baby s Kuwayama 2008, Chan 2008, Noyes 2009

38 Invriezen eicellen CVV AMC ontdooicycli en zwangerschappen Ontdooicycli 10 eicellen ontdooid 66 eicellen gevonden 65 eicellen overleefd 44 eicellen bevrucht 33 embryo s teruggeplaatst 20 embryo s geïmplanteerd 3 embryo s ingevroren 0 Cycli met ET 10 Zwanger 3 Doorgaand zwanger 2 levend geborenen 2 Eenlingen 2 Meerlingen 0 25 eicellen nodig voor 1 levendgeborene

39 Weinig tijd voor gonadotoxische behandeling In meeste gevallen tijd noodzakelijk voor: -multidisciplinaire discussies -patiënten begeleiden en tijd voor maken van afwegingen Versus weinig tijd ter beschikking

40 Kankerbehandeling/ cryopreservatie Oncologische behandeling gaat vóór cryopreservatie Hormoonstimulatie/ IVF punctie nodig om rijpe eicellen te oogsten (3-5 wkn) Cave hormoon sensitieve tumoren (mammacarcinoom) Levensverwachting Invriezen van embryo s in geval van een mannelijke partner Invriezen van eicellen indien geen mannelijke partner Invriezen eicellen: follow-up kinderen noodzakelijk (NVOG / KLEM standpunt addendum 2010)

41 Bediscussieer cases vóór begin behandeling kanker Vrouw t/m 42 jaar, nog géén compleet gezin en kankerbehandeling: bel met CVV Supervisor CVV (gynaecoloog): *58171 Supervisor Fertiliteitslab (embryoloog): *

42 Wilsbeschikking Hierbij geeft geboren zijn partner, geboren. toestemming om na zijn overlijden gebruik te maken van zijn ingevroren sperma opgeslagen onder code. De partner is er van op de hoogte dat de spermabank een jaarlijkse vergoeding in rekening zal brengen. Indien er twee achtereenvolgende jaren niet wordt gereageerd op de nota zal het sperma worden vernietigd. De partner is er van op de hoogte dat er geen garantie gegeven kan worden dat met het ingevroren sperma een zwangerschap tot stand gebracht kan worden. Plaats Plaats. Datum Datum Handtekening Handtekening partner

43 Nederlands Netwerk Fertiliteitspreservatie Landelijk Netwerk Stimuleert zorg en onderzoek naar behoud voortplanting indien deze bedreigd wordt door medisch noodzakelijke behandeling Embryologen/ gynaecologen Taakgroepen/ waar nodig iom oncologen/kinderartsen/chirurgen/radiotherapeuten Kwaliteit Communicatie/ website Wetenschappelijk onderzoek => CCMO aanvraag invriezen eicellen Opzetten decision-aid website Trainen nurse practitioners Pat info op website Vruchtbaarheid en kanker Vruchtbaarheid en borstkanker Invriezen van eierstokweefsel Invriezen van embryo s

44 Leeftijd vrouw

45 Invriezen eicellen sociale indicatie NRC mei 2009 VN juli 2009 Kamer botst over invriezen eicellen AMC wil eicellen invriezen NOS/NOVA juli 2009

46 Veel aandacht invriezen eicellen

47 Aging and IVF Lintsen, et al., Hum.Rep 2008

48 Conclusies Semen cryopreservatie Cryopreservatie ovarium acute IVF - bevriezen van embryo s - vitrificatie van oocyten effectiviteit bewezen Experimenteel, nog weinig ervaring met transplantatie Effectiviteit bewezen, tijd en Experimenteel, 3 weken tijd nodig partner benodigd