P Afgiftekantoor 3620 Lanaken. Infokrantje Verschijnt 4 x per jaar v.u. Alfons Kelchtermans, Sloorstraat Genk Jaargang 3 nr 3

Transcriptie

1 P Afgiftekantoor 3620 Lanaken Infokrantje Verschijnt 4 x per jaar v.u. Alfons Kelchtermans, Sloorstraat Genk Jaargang 3 nr 3 Editie juni voor de maanden juli, augustus, september 2018

2 Goede vrienden, Vol verwachting kijken we uit naar 'die mooie zomer'. Laat ons hopen dat ie komt, zodat we weer volop kunnen genieten van het buiten zijn in de natuur, wandelingen maken, op een terrasje zittten en wat naar de andere mensen kijken: meer moet dat niet zijn. Of als de kinderen en kleinkinderen langs komen: samen een ijsje eten of wat frisjes drinken. We hebben niet veel nodig om gelukkig te zijn. Als de zon dan toch even verdwijnt of een donkere wolk binnen sluipt, dan kan je naar dit boekje grijpen. We vervolgen onze reeks over "Insuline" en gaan wat dieper in op de productie en verspreiding. Niet dat dat belangrijk nieuws is, maar toch fijn om weten, niet? Verder stellen we ons programma van de volgende maanden voor. Wel, het is zomer en vakantietijd, dus wij leggen ook even de riem er af. In juli en augustus zijn er geen aktiviteiten. Maar in september is er de klassieke wandeling, gevolgd door onze enorme BBQ in Opglabbeek. Zorg dat je er bij bent en breng wat familie en vrienden mee!! Hoe meer zielen des te meer vreugde. Verder vinden jullie nog enkele sfeerbeelden van vorige bijeenkomsten. Voor wie een computer of tablet heeft vindt al dat beeldmateriaal ook op onze website Geniet van het leven en van mekaar. Alfons Kelchtermans Uw voorzitter 2

3 Insuline: een beetje geschiedenis en wetenschap (deel 2) Vóór de ontdekking van de insuline was de diagnose "DIABETES" vernietigend: voor de jonge type 1 patiënten was er totaal geen mogelijkheid om het leven te verlengen. Voor de type 2 diabeten was het een langzaam aftakelingsproces naar het einde. Zoals de ontdekking van de Peniciline indertijd een omwenteling was in de behandeling van infectieziekten, zo betekende de ontdekking van insuline een nieuwe levenskans voor de diabeten. Zoals we in ons vorige nummer reeds beschreven werd de echte ontdekking toegeschreven aan Banting en Best: hun namen worden meestal in een adem uitgesproken als we het hebben over insuline. Ze werkten beide aan de universiteit van Toronto (Canada) vanaf Banting begon daar als academicus nadat hij zwaargewond was terug gekomen van het front aan de Somme in Frankrijk. Voor hij aan zijn experimenten begon was uit vroegere proeven al gebleken dat bij honden, na verwijdering van de alvleesklier (of pancreas), suikerziekte ontstond en dat toediening van alvleesklierpreperaten soms een verlaging van de bloedsuikerwaarden opleverde, maar ook tegelijkertijd veel ongewenste nevenverschijnselen. Het lukte niet om de veronderstelde bloedsuikerverlagende stof die in de alvleesklier zat te isoleren. Uit het voorstudiewerk van Banting kwam een artikel naar voor over een experiment waarbij de afvoergang van de pancreas van een proefdier afgebonden werd. Dat deed bij hem het idee rijpen hoe hij de bloedsuikerverlagende stof uit de alvleesklier zou kunnen halen. De alvleesklier scheidt eiwit-afbrekende enzymen af, die door de afvoergang de darm bereiken en daar voor de voedselvertering noodzakelijk zijn. In de alvleesklier zijn ook groepjes cellen, de eilandjes van Langerhans, waarvan men al voor Banting wist dat deze de bloedsuikerverlagende stof zouden vormen en afscheiden naar het bloed. Het experiment waarover Banting las, toonde aan dat de cellen van de alvleesklier die de eiwit-afbrekende enzymen maken, afsterven na afbinding van de afvoergang, terwijl de eilandjes van Langerhans intact blijven. Banting bedacht dat de enzymen in de eerder gemaakte alvleesklierpreparaten de bloedsuikerverlagende stof, die zelf ook een eiwit zou kunnen zijn, zouden kunnen afbreken. Zijn idee was om bij levende honden de alvleesklier af te binden en als deze dan geen eiwit-afbrekende enzymen zou produceren, deze te verwijderen en te gebruiken als basis voor een preparaat. Omdat de bloedsuikerverlagende stof naar het bloed werd afgescheiden, zou deze - na afbinden van de verbinding naar de darm - nog gewoon geproduceerd worden. Op suggestie van Frederick Miller besprak Banting het idee met John Macleod, hoofd van het laboratorium aan de Universiteit van Toronto. Deze was in eerste instantie niet overtuigd van Bantings idee omdat eerder al zo veel andere onderzoekers gefaald hadden in het maken van een werkzaam, bloedsuikerverlagend alvleesklierpreparaat. Pas na maanden 3

4 van overreding kreeg hij van Macleod de beschikking over diens laboratorium, tien honden en een assistent de 22-jarige Charles Best. Banting en Best bonden van enkele honden de afvoergang van de alvleesklier af, zodat de cellen in de alvleesklier die de eiwitsplitsende enzymen produceerden afstierven en alleen de eilandjes van Langerhans overbleven. Vanuit deze alvleesklieren met alleen eilandjes isoleerden ze vervolgens de stof insuline. Na toediening aan honden, waarvan de alvleesklier was verwijderd, bleek dat bij deze honden de bloedsuiker daalde. Niet overtuigd van de resultaten werd op aandringen van Macleod het onderzoek nogmaals uitgevoerd. Voor een verdere zuivering van insuline werd biochemicus James Collip toegevoegd aan het onderzoeksteam. Ook deze keer werkte de methode. Later slaagde de groep er ook in de werkzame stof uit de alvleesklieren van kalverren te bereiden, zonder eerst bij de levende dieren de afvoergang te hoeven afbinden. Overtuigd van hun resultaat besloot Banting in januari 1922 de eerste patiënt, de veertienjarige Leonard Thompson, te behandelen. Zijn bloedsuikerspiegel daalde na de insuline-injecties, maar de behandeling werd gestopt toen hij last kreeg van een allergische reactie als gevolg van onzuiverheden in de geëxtraheerde insuline. Twaalf dagen later had Collip de zuivering verbeterd en werd de behandeling opnieuw begonnen, ditmaal zonder bijwerkingen. Het resultaat van hun onderzoek werd gepubliceerd in Journal of the Canadian Medical Association. Foto's van 2 patiëntjes voor en na behandeling 4

5 Insuline productie Voordat insuline met behulp van E. coli geproduceerd werd, werd het gewonnen uit de pancreas van geslachte varkens en koeien. Hiertoe wordt direct na het slachten de pancreas verwijderd en ingevroren. In gespecialiseerde bedrijven wordt vervolgens de insuline gewonnen door extractie. Na zuivering kan op deze manier 100 gram insuline gewonnen worden uit een ton pancreas. Een nadeel van het dierlijke insuline is, dat het niet exact gelijk is aan het menselijk insuline. Menselijk insuline kan wel gesynthetiseerd worden uit het dierlijke insuline. Het eindproduct bevat echter altijd nog microverontreinigingen die tot afweerreacties kunnen leiden in het menselijk lichaam. Een alternatief proces is de productie van menselijk insuline met een genetisch gemodificeerd micro-organisme, bijv. E. coli. 5

6 Wat is dat voor iets, die E.coli? Escherichia coli is een staafvormige bacterie en is een van de meest voorkomende facultatief anaerobe bacteriën in de dikke darmen van zoogdieren en is nodig voor het verteren van voedsel. Het is een darmbacterie die vaak gebruikt wordt als model voor bacteriën in het algemeen. De bacterie is genoemd naar de Duitse microbioloog Theodor Escherich. Gemiddeld komen zo'n tien miljard van deze bacteriën per dag via de ontlasting van de mens naar buiten. Als E. coli (de gebruikelijke afkorting) in water wordt aangetroffen is dat vaak een indicatie dat het water met uitwerpselen vervuild is. E. coli wordt al heel lang gebruikt voor allerlei onderzoek (de variant die tegenwoordig het meest in laboratoriumonderzoek wordt gebruikt, werd al in 1927 geïsoleerd). Daar zijn verschillende redenen voor: * de bacterie heeft een relatief klein en eenvoudig genoom, dat inmiddels volledig in kaart gebracht is; * E. coli is over het algemeen niet gevaarlijk; * er zijn veel technieken ontwikkeld om DNA in een E. coli -cel te krijgen; * de bacterie kan snel gekweekt worden, aangezien deling onder goede omstandigheden ongeveer iedere 20 minuten optreedt(vanuit een enkele bacterie zijn er dus ongeveer 70 miljard binnen een halve dag te maken ). 6

7 E.coli is een zeer veelzijdig organisme en is een goede gastheer voor productie van verschillende proteïnen. Onderzoekers kunnen genen van andere microorganismen binnenin de bacterie brengen met behulp van plasmides, om zo massale hoeveelheden proteïnen te genereren in fermentatieprocessen. Een van de eerste bruikbare toepassingen van de recombinant DNA technologie was het manipuleren van E.coli om het menselijke insulinehormoon te produceren. Tegenwoordig wordt dierlijke insuline vrijwel niet meer gebruikt. In 1982 bracht Eli Lilly de eerste synthetische humane insuline op de markt (Humulin, ontwikkeld door Genentech). Synthetische humane insuline wordt geproduceerd met behulp van Recombinant DNA technologie. Hierbij wordt menselijk DNA ingebracht in een E coli gastcel. Wanneer deze gastcellen zich vervolgens voortplanten en groeien, produceren ze een synthetische versie van menselijke insuline. Deze synthetische insuline is echter niet exact gelijk aan natuurlijke menselijke insuline. In de jaren negentig ontwikkelt men insulineanaloga. Deze zijn gebaseerd op (synthetische) humane insuline, maar zijn zodanig aangepast dat ze een kortere en snellere werking of juist een langere werking hebben. Eli Lilly brengt in 1996 met insuline lispro (merknaam Humalog) het eerste insulineanalogon op de markt. Naast Lilly, dat als eerste insuline op de markt bracht, zijn er andere belangrijke producenten zoals Novo Nordisk en Sanofi In ons volgende nummer komen we uitgebreid terug op dit onderwerp en wat dat betekent voor ons op de huidige dag. N.B. Veel van deze teksten zijn te danken aan het werk van WIKIPEDIA op internet. Ook dank aan de fa. Lilly voor het ter beschikking stellen van fotomateriaal. 7

8 Diabetes en sport CC-Oosterzonne in Zutendaal 17 februari 2018 Sprekers: Herbert Gregoor en Dr. Kenneth Verboven 8

9 "Ik en de anderen" As 31 maart 2018 door Geert Voordeckers 9

10 Zondag 2 september 2018 Wandeling en BBQ voor leden, vrienden en kennissen Manège Derby - Teewisstraat 3660 Opglabbeek Programma 15.00u Verwelkoming door de voorzitter 15.15u start van de wandeling (+- 4km) voor vrijwilligers 16.30u BBQ tot alles op is De niet-wandelaars verwachten we tegen 16u. Ze kunnen zich bij hun aankomst onmiddellijk aanmelden bij de penningmeester voor ontvangst van hun deelnemingsbonnetjes De Bar gaat open om 15u Deelnameprijs per persoon 17 (niet-leden 19 ) voor 4 stukken lekker vlees, uitgebreide saladebar en brood Prijs voor kinderen onder 8 jaar 6 Drankbonnen zijn apart te verkrijgen aan de kassa Gelieve te betalen op rekening BE van Diabetes Liga Maaskant/Oost-Limburg Met mededeling van het aantal volwassenen en/of kinderen Uiterste datum van inschrijving 31 augustus

11 Kalkoen met hartige appelcompote Ingrediënten: 4 pers 1 kalkoenborst 600 gr, 3 ajuinen, 2 appels, 1 wortel, 1/4 glas witte wijn, water, 1,5 eetlepel olijfolie, zout + andere kruiden naar eigen smaak. Moeilijkheidgraad * Tijd: 1u + 30 min Prijs: Snijdt de wortel in schijfjes - hetzelfde voor de ajuinen- warm in een kasserol de olie op en laat de wortel even garen - voeg dan de ajuinen en de witte wijn toe - als het goed uitgekookt is, voeg dan de geschilde en in stukken gesneden appels toe en laat gaar stoven met zout naar believe - leg nu de kalkoenborst in deze kasserol en voeg wat water bij - laat een uurtje pruttelen op een zacht vuur- neem het vlees en snijdt het in schijfjes - pureer de groenten - dien op met wat rijst. 11

12 Onze verkooppunten Mevr. Jeannine Schurgers Molenweg 12, 3650 Dilsen-Stokkem Tel.: 089/ Mr. Jean Delhougne Wiekstraat 163, 3600 Genk GSM: 0497/ Voor al onze leden: wekelijkse turnles voor diabeten op dinsdag van 19 tot 20u Zaal De Blookberg Blookbergstraat 7, 3690 Zutendaal Bezoek ook onze website 12