HISTORIE KLINKENDE NAMEN BIJZONDERE INSTRUMENTEN INTERVIEWS VIOOLBOUW

Transcriptie

1 NMF JUBILEUMMAGAZINE 25 jaar J U B I L E U M M A G A Z I N E inclusief het complete Jubileum programma HISTORIE KLINKENDE NAMEN BIJZONDERE INSTRUMENTEN INTERVIEWS VIOOLBOUW 1

2 7 Resultaten uit het verleden bieden geen garanties voor de toekomst FOTO FELIX BROEDE 9 klinkende namen 25 jaar NMF 25 NMF-musici 19 tot en met 21 april 2013 Weekend van het NMF 61 FOTO DIRK RIETVELD 15 de keuze van de NMF-medewerkers Bijzondere instrumenten uit de collectie van het NMF 90

3 25 jaar bijzondere NMF-musici Het Brackman Trio 25 Carla Leurs 40 Gwyneth Wentink 54 Ingrid van Dingstee 59 Quintijn van Heek 62 Jeanita Vriens en Geneviève Verhage 66 Svenja Staats 71 Inhoud 25 jaar welluidenheid 5 Resultaten uit het verleden bieden geen garanties voor de toekomst 7 25 jaar NMF - 25 jaar NMF-musici 9 Bestaansrecht en uitgangspunt 10 Bijzondere instrumenten jaar NMF in vogelvlucht Hollandse instrumenten 28 Over geld, musici en donateurs 47 De organisatie Belangrijke rol 68 Nieuwe NMF-CD 82 Het oudste stenen huis van Amsterdam de instrumentencollectie Hollandse instrumenten JUBILEUMAGENDA Lezingencyclus Weekend van het NMF Huisconcertserie Jubileumconcert Muziekdiner Luisterconcours Bijzondere donateurs aan het woord De schenker van een Vuillaume-cello 49 Het testament van nicht Mies 58 Ellie Kruitbosch 64 Digna Schade van Westrum 70 Maria Kuster 74 Annemieke en Adalbert Heuwekemeijer 82 Marijke en Ronald Dijkstra 85 Klinkende namen Johannes Leertouwer 13 Jaap ter Linden 16 Janine Jansen 19 Christianne Stotijn 21 Isabelle van Keulen 26 Viola de Hoog 27 Liza Ferschtman 31 Simone Lamsma 34 Vesko Eschkenazy 36 Lavinia Meijer 37 Sonja van Beek 41 Quirine Viersen 42 Daniel Rowland 45 Lisanne Soeterbroek 52 Hannes Minnaar 55 Pieter Wispelwey 60 Antoinette Lohmann 67 Cecilia Bernardini 68 Tjeerd Top 69 Frederieke Saeijs 72 Ernst Reijseger 73 David Kweksilber 78 Rick Stotijn 81 Rosanne Philippens 86 Dana Zemtsov

4 Stichting Nationaal Muziekinstrumenten Fonds Postbus GX Amsterdam Sint Annenstraat HE Amsterdam t f e info@muziekinstrumentenfonds.nl i De Stichting is statutair gevestigd te Amsterdam Inschrijving Kamer van Koophandel en Fabrieken te Amsterdam nr BTW nummer NL B.01 bankrelatie ABN-AMRO Bank fotografie NMF / tenzij anders vermeld grafisch ontwerp & productie Alle musici die zijn afgedrukt in dit jubileummagazine hebben of hadden tot voor kort een instrument of strijkstok van het NMF in bruikleen, tenzij anders vermeld. foto omslag St. Annenstraat 12 in Amsterdam, het kantoor van het NMF. Comité van Aanbeveling dr. J.E. Andriessen oud-voorzitter Nationaal Muziekinstrumenten Fonds, oud-minister van Economische Zaken jhr. drs. P.A.C. Beelaerts van Blokland oud-commissaris van de Koningin in de Provincie Utrecht Anner Bijlsma cellist mr. M.J. Cohen oud-burgemeester Amsterdam mr. J.H.M. Deiters oud-directeur Concertgebouw N.V. Hans Heg muziekjournalist Philippe Herreweghe dirigent Janine Jansen violiste mr. P.J. Kalff oud-voorzitter Raad van Bestuur ABN AMRO Bank N.V. prof. dr. Ton Koopman dirigent Herman Krebbers violist mr. C.J.A. van Lede oud-voorzitter Raad van Bestuur Akzo-Nobel N.V. prof. drs. R. de Leeuw oud-algemeen directeur Rijksmuseum Cornélie Möller Max Möller & Zoon drs. George Möller oud-voorzitter Raad van Bestuur Robeco Groep N.V. dr. H.O.C.R. Ruding oud-minister van Financiën prof. Frans de Ruiter voorzitter CvB Koninklijk Conservatorium Den Haag dr. M. Sanders oud-directeur Concertgebouw N.V. W.E. Scherpenhuijsen Rom oud-voorzitter Bestuur van het Koninklijk Concertgebouworkest drs. Mischa Spel muziekredacteur NRC Handelsblad Het Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF) is een onafhankelijke stichting die al sinds 1925 toezicht houdt op het inzamelen van geld voor goede doelen. De taak van het CBF is het bevorderen van een verantwoorde fondsenwerving en besteding door middel van het beoordelen van de fondsenwervende organisaties en het verstrekken van informatie en advies aan overheidsinstanties en publiek. Wanneer u het CBF-keur ziet afgebeeld, kunt u er als gever vanuit gaan dat er verantwoord met uw gift wordt omgegaan. Het NMF is door de Belastingdienst aangewezen als een ANBI, een Algemeen Nut Beogende Instelling. Het NMF hoeft daarom geen erfbelasting of schenkingsrecht te betalen. Donateurs van het NMF kunnen hun giften aftrekken van de inkomsten- of vennootschapsbelasting (uiteraard binnen de geldende regels). Beschermheer Z.K.H. Prins Constantijn Alle rechten voorbehouden. Een ieder die meent rechten te kunnen ontlenen aan deze uitgave, wordt vriendelijk verzocht contact met 4 ons op te nemen. FOTO RVD

5 25 jaar welluidendheid De verleiding om bij een voorwoord voor een jubileummagazine alle wapenfeiten te noemen, is groot. Die feiten vindt u echter verderop in deze publicatie. Ik laat het daarom bij een paar. Zoals zo vele instituties kwam ook ons Nationaal Muziekinstrumenten Fonds voort uit een goed, liefdadig idee van een bevlogen mens: Pieter Moerenhout. Hij werd snel bijgestaan door violist Theo Olof, die gedurende tien jaar onze eerste voorzitter was. Helaas moesten wij in oktober 2012 afscheid van hem nemen. Het Koninklijk Huis heeft het NMF altijd een warm hart toegedragen, getuige onder andere het Beschermheerschap van Z.K.H. Prins Claus vanaf 1992, in 2004 opgevolgd door zijn zoon Z.K.H. Prins Constantijn. Hun interesse stimuleert zowel de medewerkers van het bureau als zij die op NMF-instrumenten spelen. Door de jaren heen zagen ruim musici (van coryfeeën als Emmy Verheij en Janine Jansen tot het jongste lid van Coosje Wijzenbeek s Fancy Fiddlers) hun vaardigheden door NMFinstrumenten en NMF-strijkstokken groeien. Hoe brachten we het zo ver? Daarvoor hoef je eigenlijk alleen maar eens een presentatieconcert bij te wonen, dat het NMF voor zijn donateurs organiseert. De toewijding, het enthousiasme, de vreugde die een kind uitstraalt dat zich op een écht mooie viool mag uitleven. Een musicus die zich met uitstekend materiaal kan vereenzelvigen met de creativiteit van de componist. Dát ontroert de luisteraar, de donateur, ons allen! Gelukkig maar, want zonder sponsors, donateurs, de vele steunpilaren van ons NMF kunnen we niet veel. U jubileert mee! En er liggen nog altijd violen op zolders.. Het NMF wil nog jaren vooruit. Elk jaar staan nieuwe gegadigden te trappelen! Er liggen nog vele welluidende jaren voor ons. Verandert er dan niets? Jawel, crisis of geen crisis, de wachtlijst in het voordeliger segment is korter geworden door de groei van de NMF-collectie. Daardoor kan het NMF zich ook meer richten op musici die al verder in hun carrière zijn en een nog beter (en dus kostbaarder) instrument nodig hebben. Dus, aanschaf van minder instrumenten, maar hogere kosten. Daarnaast wil het NMF meer gaan doen aan de presentatie bij een optreden. Een verzorgd uiterlijk, een leuk, goed bedacht verklarend praatje. Een pracht instrument verdient immers een stijlvol optreden. Kortom, hoera, hoera, we zijn jarig, en hoe! We leven bewust, stijlvol en welluidend verder, met u allen! Prof. ir. W. Dik voorzitter 5

6 Theo Olof Theo Olof verzorgde jarenlang een masterclass voor het NMF. Hier is hij met Cecilia Bernardini in Cristofori, Amsterdam 2001 FOTO NMF Op 9 oktober 2012 is Theo Olof, eerste voorzitter en bijna een kwart eeuw lang voorvechter van het NMF, op 88-jarige leeftijd overleden. Theo was niet alleen een uiterst beminnelijk mens en een fantastische violist, hij was ook een onvermoeibare ambassadeur van het NMF. Hij is door zijn inzet en persoonlijkheid van onschatbare waarde voor het NMF geweest. Nadat Pieter Moerenhout bijna een kwart eeuw geleden het NMF had opgericht, kwam Theo al snel in beeld. Door zijn kwaliteiten als mens en musicus was Theo ook toen al een bekende Nederlander. Hij voelde zich erg aangesproken door de doelstelling van het NMF en aarzelde niet om zich met hart en ziel voor de toen nog nieuwe stichting in te zetten. Theo werd de eerste voorzitter van het NMF. Nadat hij in 1997 deze functie had neergelegd bleef hij als voorzitter van het Comité van Aanbeveling een onvermoeibare voorvechter voor de Stichting. Als hij de kans kreeg, brak hij in elk televisie- of radio-optreden dat hij had een lans voor het Muziekinstrumenten Fonds. Theo bleef tot aan zijn dood betrokken bij het NMF. Hij kwam met zijn lieve vrouw Noor naar het jaarlijkse Presentatieconcert tot het echt niet meer ging, hij belde met enige regelmaat naar kantoor en een enkele maal aten we in Arti een broodje om even bij te praten: over het NMF, maar ook over het leven. Met het overlijden van Theo verdwijnt een unieke persoonlijkheid bij het NMF. Een persoonlijkheid die zeer gemist zal worden. Theo leeft voort in de harten van velen die bij het NMF betrokken waren en zijn. En door zijn viool die zich in de collectie van het NMF bevindt (een François Louis Pique, Parijs 1797) zal er bij ons ook altijd een tastbaar monument van Theo overblijven. Marcel Schopman 6

7 Resultaten uit het verleden bieden geen garanties voor de toekomst door Marcel Schopman directeur NMF Gaat het goed met het NMF? krijg ik vaak als vraag. In een tijd waarin het voortbestaan van vele culturele instellingen onder grote druk staat, is dat geen merkwaardige vraag. Culturele instellingen zien zich gedwongen om veel meer dan voorheen een beroep te doen op fans en vrienden, op particuliere donateurs dus, om overeind te kunnen blijven. Immers, de eigen vaste inkomsten zijn vaak bij lange na niet genoeg om te kunnen blijven functioneren. Dat is bij het NMF niet anders. Tegelijkertijd is de opmerking dat resultaten uit het verleden geen garantie bieden voor de toekomst een waarheid als een koe. Want ondanks de gulle steun van veel donateurs en de goede resultaten van de afgelopen jaren, begint het NMF elk jaar financieel gezien weer bij nul. Garanties dat we in het nieuwe jaar weer geld binnen krijgen, hebben we niet. Elk jaar moeten er weer mensen gevonden en overtuigd worden om hun steun aan jonge musici te geven. De bescheiden overheidssubsidie aan het NMF van nog geen is met ingang van 2012 komen te vervallen. Dat betekent dat de enige vaste inkomsten van het NMF de bruikleeninkomsten van musici zijn. Deze inkomsten maken tegenwoordig ruim 10% van de totale inkomsten van het NMF uit. Het overgrote deel komt dus van de gulle gevers van het NMF. Van hen dus, die muzikaal talent een warm hart toedragen. Het NMF is in tegenstelling tot veel culturele clubs - al lang gewend om steun te vragen aan particulieren en met succes! Want de groep donateurs van het NMF groeit nog steeds. Al die steun heeft na een kwart eeuw geresulteerd in één van de grootste instrumentenfondsen ter wereld. Het NMF is, kortom, heel dankbaar voor alle donateurs die ons de afgelopen jaren gesteund hebben. Maar we hebben uw steun de komende jaren ook nodig, niet alleen om de collectie te kunnen beheren en musici te begeleiden in hun ontwikkeling, maar ook om de collectie uit te breiden. Nog steeds ja, want er staan nog musici op de wachtlijst. Ja, het gaat goed met het NMF. Ongeveer 400 musici spelen op een instrument van ons. We willen zo mogelijk nóg meer mensen aan een beter instrument helpen. Helpt u mee? 7

8 Van alle 22 winnaars van de Nederlandse Muziekprijs hebben maar liefst 10 winnaars voor kortere of langere tijd een instrument van het NMF in bruikleen gekregen. Janine Jansen, die als klein meisje ooit een NMF-instrument bespeelde, won deze prijs in FOTO KASSKARA

9 25 jaar 25 jaar NMF 25 NMF-musici NMF-musici uitgelicht 1988 Johannes Leertouwer 1989 Jaap ter Linden 1990 Janine Jansen 1991 Christianne Stotijn 1992 Isabelle van Keulen 1993 Viola de Hoog 1994 Liza Ferschtman 1995 Simone Lamsma 1996 Vesko Eschkenazy 1997 Lavinia Meijer 1998 Sonja van Beek 1999 Quirine Viersen 2000 Daniel Rowland 2001 Lisanne Soeterbroek 2002 Hannes Minnaar 2003 Pieter Wispelwey 2004 Antoinette Lohmann 2005 Cecilia Bernardini 2006 Tjeerd Top 2007 Frederieke Saeijs 2008 Ernst Reijseger 2009 David Kweksilber 2010 Rick Stotijn 2011 Rosanne Philippens 2012 Dana Zemtsov In de 25 jaar dat het NMF bestaat heeft de stichting al ruim musici voor kortere of langere tijd aan een instrument geholpen. Veel violisten en cellisten, maar ook pianisten, harpisten en blazers. Uit elk van de 25 NMF-jaren presenteren we u één aansprekende naam. Sommigen van hen speelden slechts een paar maanden op een instrument van het NMF, anderen deden dat vele jaren. Dat heeft veelal te maken met de leeftijd waarop de musicus bij het NMF aanklopt. Voor jonge mensen, die zich nog sterk ontwikkelen, is een instrument vaak een tijdelijk iets, een hulpstuk dat hen verder brengt bij hun doel. Eenmaal volwassen en gerijpt blijft het instrument vaak veel langer bij de bespeler. Alle musici uit onderstaand overzicht kregen van het NMF de kans zich verder te ontwikkelen. Als zij een instrument inleverden, deden ze dat allen op vrijwillige basis. De belangrijke rol van het NMF in het Nederlandse muziekleven is ook duidelijk uit het volgende. De Nederlandse Muziekprijs is de hoogste onderscheiding die door het Ministerie van OCW aan een musicus, werkzaam in de klassieke muziek in Nederland, kan worden uitgereikt. Van de 22 winnaars van deze hoogste onderscheiding (exclusief vocalisten) die er sinds de oprichting in 1981 geweest zijn, hebben maar liefst 10 winnaars voor kortere of langere tijd een instrument van het NMF in bruikleen gekregen. Het Nationaal Vioolconcours Oskar Back is voor toptalent: violisten van 17 t/m 26 jaar die op het hoogste niveau willen uitvoeren. Van de twaalf keer dat het Concours sinds de oprichting van het NMF gehouden is, was de winnaar negen keer bruiklener van het NMF. In dit magazine vindt u een aantal van de bijzondere musici die een instrument van het NMF in bruikleen hadden: één musicus uit elk jaar dat het NMF bestond. Alle musici die op dit moment een instrument van het NMF bespelen vindt u op de website. 9

10 Bestaan uitgangs Nicolas van Poucke, Ella van Poucke en Gerard Spronk Presentatieconcert 2007 FOTO JANNEMIEKE OOSTRA - het bieden van educatie. Het NMF begeleidt muziekstudenten bij het maken van de juiste keuze van een instrument en/of stok. Het NMF heeft ondervonden dat er aan dit aspect in de traditionele muziekopleidingen te weinig aandacht wordt besteed, terwijl dit juist van wezenlijk belang is. Daarnaast biedt het NMF de NMF-musici ondermeer de mogelijkheid podiumervaring op te doen, mee te doen aan CD/DVD-opnames en te participeren in klanktesten. Muziekinstrumenten kosten geld: veel geld. Vaak zoveel dat musici en muziekstudenten zich de aanschaf ervan niet kunnen veroorloven. En dat terwijl een goed instrument geen luxe is, maar een absolute noodzaak voor iemand wiens vak het is te musiceren. Dat betekent dat veel musici hulp nodig hebben. Het NMF is destijds opgericht om dat probleem op te lossen. En vandaag de dag geldt die oorspronkelijke doelstelling nog onverkort: het NMF geeft jaarlijks ongeveer 400 kwalitatief hoogstaande muziekinstrumenten en 350 strijkstokken in bruikleen aan professionele musici en aan hen die dat willen worden. Doelstellingen Het NMF is een organisatie die in grote lijnen drie specifieke doelen heeft; - het uitlenen van instrumenten aan musici. De nadruk ligt hierbij op het helpen van jong talent, conservatoriumstudenten en beroepsmusici. Maar ook topsolisten die dure instrumenten nodig hebben, krijgen hulp van het NMF. Zo wordt het hoogstaande Nederlandse muziekleven structureel gesteund. - het behouden en ontwikkelen van cultureel erfgoed. Het NMF rekent het tot zijn taak de instrumenten uit de historisch belangrijke Nederlandse vioolbouwschool te behouden voor het nageslacht en deze ook bespeelbaar te laten zijn. Zo wordt de hoogstaande collectie Nederlandse instrumenten geconserveerd, uitgebreid en beluisterbaar gemaakt en gehouden. De doelgroep: beroepsmusici en zij die dat willen worden. Het NMF wil beroepsmusici en hen die dat willen worden helpen. Zij kunnen een beroep doen op het NMF om een instrument in bruikleen te krijgen. Dit geldt voor zowel klassieke als niet-klassieke musici. Bovendien kan men voor bijna elk instrument een aanvraag indienen, zodat met recht kan worden gezegd dat het NMF het gehele Nederlandse muziekleven steunt. De aanvraag Een musicus die een aanvraag wil doen moet voldoende kwaliteit hebben om beroepsmusicus te zijn of dat te worden. Hij komt in aanmerking voor een instrument dat past bij zijn artistieke niveau en hij mag niet zelf in staat 10

11 srecht punt& zijn een dergelijk instrument aan te schaffen. Het NMF vindt het belangrijk dat alle muziekinstrumenten van het fonds door het publiek gehoord kunnen worden. Dat betekent dat NMF-musici een actieve rol in het Nederlandse muziekleven moeten vervullen. Buitenlanders die met voldoende regelmaat op de Nederlandse podia optreden, kunnen een aanvraag bij het NMF indienen als zij aan de overige eerder genoemde criteria voor bruikleen voldoen. De procedure Een instrument dient schriftelijk aangevraagd te worden. Na ontvangst van de aanvraag vindt er een intakegesprek plaats. Het NMF probeert dan enerzijds een beeld te krijgen van motivatie, capaciteiten en verlangens van de potentiële NMF-musicus, terwijl anderzijds de do s en don ts van het NMF uitvoerig worden uitgelegd. Na deze voorselectie bespreekt de Commissie Aanvragen en Instrumenten de aanvraag. Deze commissie bestaat uit een achttal deskundigen en brengt een niet-bindend advies uit aan het bestuur dat uiteindelijk beslist over de aanvraag. Cultureel Erfgoed Het NMF heeft in zijn 25-jarig bestaan een belangrijke collectie Nederlandse instrumenten samengesteld, die een museale waarde heeft. Het NMF bezit instrumenten uit het tijdperk van de eerste belangrijke Nederlandse bouwperiode tot aan nu, een periode van ruim 300 jaar. Hoewel het Haags Gemeentemuseum (middels de collectie verzameld door de bankier Daniël Scheurleer) een nog veel grotere verzameling bezit, heeft de collectie van het NMF het voordeel dat deze (in tegenstelling tot die in Den Haag) zichtbaar is en bespeeld wordt: indachtig het oorspronkelijke doel van een muziekinstrument. Een muziekinstrument is immers een gebruiksvoorwerp. Jarenlang is het belang van de Hollandse school en de instrumenten die zij maakte onderschat. Pas nadat met name buitenlandse beleggers hun oog lieten vallen op deze instrumenten en violen in grote aantallen naar het buitenland verdwenen en (dus) in prijs stegen, kwam de aandacht voor deze ten onrechte vergeten groep weer op. Het NMF speelt bij de hernieuwde aandacht voor eigen erfgoed een leidende rol. De prijs/kwaliteitverhouding van deze instrumenten is nog steeds aantrekkelijk en mede daarom heeft het NMF een grote belangstelling voor Hollandse instrumenten. Cindy Albracht 11

12 Het NMF bezit ondermeer instrumenten van belangrijke instrumentenbouwers als Pieter Rombouts, Hendrik Jacobs, Johannes Cuypers, Max Möller, Eberhard Uebel, Jaap Bolink, Serge Stam, Daniel Royé en vele anderen. Ook als cultureel erfgoed beschouwt het NMF de verzameling instrumenten die afkomstig is of bespeeld is geweest door belangrijke Nederlandse musici. Zo bezit het NMF de Pique viool van Theo Olof, de Carlo Bergonzi viool die Herman Krebbers tientallen jaren heeft bespeeld, twee violen (een Jaap Bolink en een Federico Goldnagl) uit de collectie van Isabelle van Keulen en een aantal andere instrumenten met een bijzondere afkomst. Op de uitgebreide website van het NMF kunt u een overzicht raadplegen van alle instrumenten die de collectie omvat, onder het kopje Collectie. FOTO NIC LIMPE Het NJO speelt ieder jaar op strijkstokken van het NMF Het NMF bezit de Pique viool van Theo Olof, de Carlo Bergonzi viool die Herman Krebbers tientallen jaren heeft bespeeld, twee violen (een Jaap Bolink en een Federico Goldnagl) uit de collectie van Isabelle van Keulen, de vleugels van dirigent Anton Kersjes en pianist George van Renesse en een aantal andere instrumenten met een bijzondere afkomst Catharina Ungvari

13 Educatie Het oorspronkelijke doel van het NMF was uitsluitend het in bruikleen geven van muziekinstrumenten aan talentvolle musici, met als oogmerk om hun carrière een krachtige impuls te geven. Later werd additionele hulp geboden door het organiseren van masterclasses, CD-opnames en het geven van concerten. Hierdoor werd de NMF-musici extra leermomenten geboden om verder te komen in hun vak. Het is duidelijk dat de aandacht die het NMF in het aankoopbeleid wil geven aan musici die al verder zijn in hun carrière, gepaard moet gaan met een verdergaande begeleiding van deze musici op andere gebieden. Te denken valt aan podiumpresentatie, ondersteuning bij het zoeken naar management, ondersteuning bij marketing, CD-contracten, promotionele zaken en dergelijke. Het NMF onderzoekt momenteel op welke wijze deze steun het beste verleend kan gaan worden. Door het sterk gestegen aantal NMF-concerten in de afgelopen jaren geeft het NMF aan steeds meer musici de kans om podiumervaring op te doen. Speciaal van belang is ook de mogelijkheid die het NMF biedt om authentieke en bijzondere instrumenten te bespelen. Het NMF leent op projectbasis klassieke- en barokstrijkstokken uit: dit geeft de musicus een unieke kans vertrouwd te raken met een andere, historiserende manier van spelen. FOTO MARCO BORGGREVE 1988 Johannes Leertouwer Johannes kreeg in 1988 een viool van Cornelis Kleynman, gebouwd in Amsterdam rond 1683, uit de collectie van het NMF. Hij was daarmee één van de allereerste bruikleners van het NMF, waarvan ook zijn NMF-registratienummer 0009 getuigt. Johannes Leertouwer was naast solist later ook concertmeester bij Anima Eterna van Jos van Immerseel en bij het orkest van de Nederlandse Bachvereniging. Hij is hoofdvakdocent viool aan het Conservatorium van Amsterdam en sinds 2009 is hij ook chef-dirigent en artistiek leider van Nederlands nieuwste symfonieorkest, de Nieuwe Philharmonie Utrecht. 13

14 Jiri Taihuttu studeert flamencogitaar bij Eric Vaarzon Morel aan het Conservatorium van Amsterdam. Daarnaast speelt hij in de populaire band The Wild Things, waarmee hij in De Wereld Draait Door verscheen. 14

15 de keuze van de NMF-medewerkers Bijzondere instrumenten uit de collectie Een pakketje per post M ANON V EENEND AAL Aan veel van die instrumenten kleeft een bijzonder verhaal. Alle NMF-medewerkers stellen u één bijzonder instrument voor. Een flamenco gitaar, gebouwd door Gerundino Fernandez, Almeria Achterblad en ribben van Spaanse cypres, voorblad van Europees vurenhout. Rozet heeft een patroon dat goed herkenbaar is van deze bouwer. Origineel gesigneerd en gedateerd label. Gestempeld aan de binnenkant achterblad en halsklos. NMF-nummer Het is bijna zes jaar geleden dat er met de post een bijzonder pakketje werd bezorgd op de Sint Annenstraat. Of liever gezegd, een heel groot pakket, ter grote van een computer. Of FOTO NMF een groot uitgevallen werkkalender. We pakten het uit en er bleek een gitaar in te zitten. Een octaafgitaar, bestemd voor het NMF. Deze gitaar kocht het NMF destijds speciaal voor Het Gitaarorkest Nederland. Kort geleden deed zich eenzelfde situatie voor. Ik deed de deur open, en er verscheen weer een groot postpakket met in vetgedrukte letters fragile erop. Kennelijk is het in de gitaarbranche heel normaal om instrumenten met de post te versturen, want er zat wéér een gitaar in! Deze keer betrof het de gitaar speciaal voor het jonge talentje Jiri Taihuttu. Deze bescheiden tiener uit het zuiden des lands had een jaar daarvoor de show gestolen op onze presentatieconcerten. Samen met zijn enthousiaste docent Eric Vaarzon Morel (een flamencogitarist van naam), trad hij vier avonden achter elkaar op voor onze begunstigers en andere relaties. Iedereen was laaiend. Er was alleen één maar. Het instrument waarop hij speelde, was duidelijk toe aan vervanging. Het stak lelijk af tegen het prachtige instrument dat zijn leraar Eric bespeelde: een exemplaar dat nog van Paco Peña was geweest. Eric brak een lans voor Jiri en liet het publiek op subtiele wijze weten dat Jiri 15

16 eigenlijk toe was aan een andere, betere flamencogitaar: eentje die paste bij zijn ontwikkeling van dat moment. Kennelijk pikte het publiek het op, want er was een genereuze schenker (het Douglas Kane Fonds) te midden van alle gasten, die zich opwierp om het NMF een genereuze gift te doen, waarmee het NMF een gitaar voor Jiri zou kunnen aankopen. En zo geschiedde. Jiri mocht kiezen tussen een gitaar uit 1969 en één uit Een lastige keuze, want beide waren erg mooi, maar uiteindelijk koos Jiri voor de gitaar die slechts 14 jaar jonger is dan hijzelf. Om de schenker te bedanken, gaf hij samen met zijn leraar een concert. Een concert dat zoveel mooier was dan het jaar daarvoor! Het is fantastisch om te merken dat je met een goed instrument het verschil kunt maken Jaap ter Linden 16 In 1989, dus een jaar na de oprichting van het NMF, kon een bijzondere cello van Giovanni Grancino (Milaan, 1703) door het Fonds worden aangekocht. Jaap ter Linden zou deze cello bijna 21 jaar bespelen. Daarna kocht Jaap een eigen instrument en ging de Grancino over in handen van Joris van den Berg, winnaar van het celloconcours van de eerste Cellobiënnale in Amsterdam in Jaap ter Linden behoort tot de pioniers van de Europese barokmuziekpraktijk. Hij stond aan de wieg van verschillende barokensembles, was medeoprichter van het ensemble Musica da Camera en eerste cellist van achtereenvolgens Musica Antiqua Köln, The English Concert en Ton Koopmans Amsterdam Baroque Orchestra. Jaap ter Linden is vooral solist en uitvoerder van kamermuziek, maar geniet sinds enkele jaren tevens bekendheid als dirigent.

17 de keuze van de NMF-medewerkers Een Weens juweel met Oosterse belletjes L ENNART VAN D ER SMAN Een fortepiano, gebouwd door Michael Rosenberger in Wenen, ca. 1820, NMF-nummer De kast gefineerd in notenhout, klavieromvang 6 octaven, FF-f4, 6 pedalen In de Leeuwenbergh te Utrecht, begin oktober 2012, presenteerde een pianiste van internationaal niveau, Shuann Chai, de in het voorjaar door het NMF aangekochte fortepiano. Je moet een beetje geluk hebben, want in bijna tweehonderd jaar geboortejaar omstreeks 1820 heeft deze Rosenberger er flink van langs gekregen. Een expert, Edwin Beunk, heeft het instrument prachtig gerestaureerd en weer in optimale staat gebracht. Dat lokt natuurlijk ook andere kopers. Met wat mazzel en hulp van particulieren en fondsen is het gelukt dit unieke instrument aan te kopen. Want een dergelijk juweel hoort vanzelfsprekend in de collectie van het Nationaal Muziekinstrumenten Fonds thuis! De klank van deze fortepiano is prachtig, dat benadrukten ook Bart van Oort, Paolo Giacometti en Kristian Bezuidenhout. Wat betreft het exterieur keek ik vol verbazing naar de stokoude witte toetsen, de fraaie houtstructuur, de gouden versieringen en... die zes blinkende pedalen. Shuann Chai wist er wel raad mee. In Utrecht speelde ze ongelooflijk mooi drie beroemde pianosonates van Ludwig van Beethoven: de Pathétique, de Mondschein en de Appassionata. Toen ze het publiek vertelde over de uniciteit van het instrument, presenteerde ze ook één voor één de pedalen die het instrument rijk is. De zesde pedaal was haar favoriet, zei ze lacherig, want hiermee openbaart zich misschien wel de guitigheid van Michael Rosenberger. Vlug kroop ze achter het instrument en demonstreerde ze de bijzondere pedaal met de Rondo alla Turca van Mozart. In de maat klonk er een luide trom met Oosterse belletjes; een geweldig effect! FOTO ROBERT BENSCHOP Over het leven van de pianobouwer Michael Rosenberger is weinig bekend, maar ik kan me zo voorstellen dat men veel bewondering voor hem had, daar in Wenen. Of misschien vonden ze hem ook wel een rare snuiter. Hij scheen namelijk verschillende typen instrumenten te hebben uitgevonden, zoals de Polyharmonikon. En hij scheidde van zijn vrouw, hetgeen natuurlijk ongehoord was. Maar bovenal is deze fortepiano een gevalletje apart. Een grote aanwinst dus, deze fortepiano. En met Shuann Chai hebben wij een fantastische pianiste gevonden die het instrument met veel enthousiasme bespeelt. Overigens is zij het met ons eens dat de Rosenberger periodiek toegankelijk moet zijn voor studenten en andere professionele pianisten. Kristian Bezuidenhout heeft al aangegeven interesse te hebben in een project met dit instrument. Ik geef hem groot gelijk, die zesde pedaal met Turks kabaal is wel erg verleidelijk... FOTO ROBERT BENSCHOP 17

18 de keuze van de NMF-medewerkers Balancerend op één vinger Een 5-snarige cello, gebouwd door en gesigneerd: Jaap Bolink en Annelies Steinhauer fecit in Lijstervreugde Hilversum Bolstein, NMF-nummer G EERTJE VAN D ER L IND EN Asko Schönberg Maya Beiser Amsterdam Sinfonietta Anner Bijlsma Andreas Brantelid B Rock Baroque Orchestra Gent Colin Carr Cello8ctet Amsterdam Conservatoriumorkest Amsterdam CvAPercussion Vincent Courtois Valter Dešpalj Roel Dieltiens Tan Dun Martin Fondse Sol Gabetta David Geringas Larissa Groeneveld Natalia Gutman Doris Hochscheid Xenia Jankovic Annsi Karttunen Jakob Koranyi LeineRoebana Floris Mijnders Johannes Moser Dai Myiata Truls Mørk Nederlands Jeugd Strijkorkest Nederlands Philharmonisch Orkest Nederlands Symfonie Orkest Nieuw Ensemble Kevin Olusola Jérôme Pernoo Ella van Poucke Ragazze Kwartet Ernst Reijseger Residentie Orkest Gabriel Schwabe Hidemi Suzuki Tsuyoshi Tsutsumi Quirine Viersen Raphael Wallfisch Jian Wang Paul Watkins Sietse-Jan Weijenberg Joann Whang Hans Woudenberg Kaori Yamagami Chu Yi-Bing 26 oktober t/m 3 november 2012 concerten, masterclasses, concours Muziekgebouw aan t IJ Bimhuis amsterdamsecellobiennale.nl Sinds de laatste editie van de Amsterdamse Cello Biënnale kennen alle cellisten in Nederland en wijde omgeving de cello La Baleine, balancerend op één vinger op de poster van dit succesvolle cellofestival. Wat niet iedereen weet is dat die vinger één van de vingers is van cellist Ernst Reijseger en dat die cello een bijzonder instrument is uit de collectie van het Nationaal Muziekinstrumenten Fonds. In 2009 klopte Ernst Reijseger aan bij het NMF omdat hij droomde van een cello met een extra lage bassnaar. Ernst speelde toen al jaren op een cello die Jaap Bolink voor hem bouwde in 1984, een instrument dat hem al 27 jaar trouwe diensten had bewezen en dat hij niet kwijt wilde. Bij de regelmatige bezoeken aan Jaap Bolink en zijn vrouw Annelies Steinhauer had Ernst al vaker zitten filosoferen over de mogelijkheden van een cello met een lage F-snaar. En omdat hij ook zeer gecharmeerd is van de instrumenten van Annelies Steinhaeur, werd het zijn wens om een cello met een lage 5e snaar te bespelen, gebouwd door Jaap én Annelies, die op dat moment al 40 jaar hun leven én atelier samen delen. La Baleine is het eerste instrument dat zij samen bouwden en voor zover bekend ook de eerste akoestische cello met een lage F-snaar. Johann Sebastian Bach schreef muziek voor een kleiner model 5-snarige cello waarbij het instrument werd verrijkt met een hoge e snaar. La Baleine is geen klein model, het is een fors instrument, vooral in de breedte. De cello kreeg de naam La Baleine, de walvis, vanwege zijn geluid. Het NMF besloot tot de opdracht van de bouw van deze cello door Jaap Bolink en Annelies 18

19 Steinhauer om zo een waardevol instrument aan de collectie te kunnen toevoegen. Ernst Reijseger heeft in de jaren dat hij de vijf-snaar nu bespeelt al zoveel musici, cellisten en niet-cellisten met dit instrument weten te inspireren dat wij hem zeer dankbaar zijn voor dit idee. Wie weet welke cellisten dit instrument nog zullen bespelen! De cello was net op tijd af, eind 2009, voor de opnames van de filmmuziek die Ernst Reijseger schreef voor de film Cave of Forgotten Dreams van Werner Herzog. Een film die internationaal lovende recensies en nominaties ontving. U hoort in deze muziek Harmen Fraanje op piano en kerkorgel, Sean Bergin, het Nederlands Kamerkoor en Ernst Reijseger op de 5-snaar. Daarna volgde een jaar van vele prijzen. Prijzen die Ernst ontving voor werk met zijn trouwe 4-snarige Bolink, maar vierde met La Baleine: een Edison Hedendaags Klassiek voor zijn 2e solo album Tell Me Everything (Winter & Winter), een Gouden Kalf voor zijn muziek bij de film van Martijn Maria Smits C est déjà l Été, én de Franse prijs Le Trophée des Arts Afro Caribéen voor het beste album dat hij maakte samen met Groove Lélé Janine Jansen Op jonge leeftijd werd Janine Jansen al als een enorm viooltalent gezien. Want tijdens haar 12e jaar werd haar tijdens een benefietconcert voor het NMF in Concertzaal de Doelen in Rotterdam door niemand minder dan Prins Claus uit de collectie van het NMF een viool in bruikleen aangeboden. Het ging om een instrument vervaardigd door de beroemde vioolbouwer Max Moller I (Amsterdam, 1928). Janine bleef enige jaren op dit instrument spelen. Haar reputatie als talent heeft zij natuurlijk volledig waargemaakt. Wat er daarna met haar gebeurde, weet bijna elke Nederlander wel na te vertellen.. 19

20 de keuze van de NMF-medewerkers Na 320 jaar weer heelhuids thuis FRITS S CHUTTE Een cello, gebouwd door Hendrick Jacobs, waarin mede herkenbaar de hand van Pieter Rombouts, Amsterdam ca NMF-nummer Mijn eerste ontmoeting met deze cello staat me nog vers in het geheugen. Ik herinner me de elegante bouw, de hoge welvingen en de mooie staat waarin hij verkeerde. Het besef dat hij 320 jaar eerder op een steenworp afstand van ons kantoor was gebouwd en nu via vele omzwervingen weer thuis was gekomen, gaf me een ander gevoel dan ik gewend was bij oude Franse of Italiaanse instrumenten. Ik nam de unieke cello mee om hem door experts te laten beoordelen en liep daarbij al vrij snel tegen interessante meningsverschillen aan. De ene expert was er grondig van overtuigd dat de cello grotendeels door de oude Hendrick Jacobs zelf was gebouwd, terwijl de ander weer sterk kon verdedigen waarom Jacobs leerling Pieter Rombouts er het meeste werk aan moest hebben gedaan. Deze leerzame discussie bracht me uiteindelijk in de catacomben van het Gemeentemuseum in Den Haag, waar we uitsluitsel hoopten te krijgen. Als kinderen in een snoepwinkel kon ik samen met een expert urenlang door de laden en kasten gaan waarin het museum de prachtige collectie strijkinstrumenten conserveert. Parallel aan dit enerverende onderzoek liep de beoordeling van de klankkwaliteiten. Ik kwam daarvoor onder andere bij Pieter Wispelwey thuis. Het was heel mooi om van zo dichtbij te kunnen zien en horen hoe Pieter steeds meer werd betoverd door de mogelijkheden van de cello. Hij raakte verzeild in de dynamiek en kleuren die de Jacobs in zijn mars bleek te hebben en leek niet meer op te kunnen houden 20 FOTO NMF Frits Schutte toont de Jacobs-cello aan het publiek tijdens een Presentatieconcert in Haarlem met spelen. Toen we uiteindelijk onze kandidate Harriet Krijgh bij het traject betrokken, wisten we dus al dat we te maken hadden met een juweel van een instrument. Samen met haar onderwierpen we de Jacobs aan een zware vergelijking in een grote concertzaal met ondermeer de onbetaalbare cello van een topcellist. De Jacobs bleek ook die proef perfect te doorstaan. Begin 2011 werd de aankoop een feit. Harriet, die in Wenen studeert, bracht de Jacobs afgelopen november weer even terug naar zijn geboorteplaats toen ze aan het concours van de Cellobiënnale in Amsterdam deelnam. En ja, samen met Hendrick won ze de eerste prijs! FOTO STEPHAN VANFLETEREN

21 de keuze van de NMF-medewerkers Blazer tussen de strijkers M ARIE-THÉRÈS E K UIJKH OVEN Een contrabasklarinet van het merk Leblanc gebouwd in 2003, NMF-nummer 737. De basklarinet is gebouwd en aangekocht in 2003 en is van het merk Buffet Crampon (model BC ). NMF-nummer 728. David Kweksilber leent regelmatig de contrabasklarinet. De collectie van het NMF bestaat uit strijkinstrumenten en strijkstokken. Ook beschikt het NMF over vleugels en een aantal harpen. Veel mensen vragen zich af waarom het NMF geen blaasinstrumenten in zijn collectie heeft. Dit heeft, naast het feit dat veel blazers graag over een eigen, vaak nieuw, instrument beschikken, twee redenen. Allereerst blijkt dat wanneer blaasinstrumenten worden vergeleken met strijkinstrumenten de meeste strijkinstrumenten al honderden jaren min of meer hetzelfde worden gebouwd. Terwijl blaasinstrumenten, met name die met kleppen, in de loop der jaren technisch verbeterd worden. Blaasinstrumenten worden na verloop van tijd dan ook niet méér waard, meestal dalen zij zelfs in waarde. De tweede reden is dat veel blaasinstrumenten gewoonweg minder duur zijn om aan te schaffen. Musici kunnen zich, eventueel met een lening, al snel een eigen blaasinstrument veroorloven Christianne Stotijn Heden ten dage is er geen Nederlandse zangeres die internationaal zoveel furore maakt als Christianne Stotijn: zij zingt over de hele wereld met de groten der aarde, zoals Bernard Haitink en Claudio Abbado. Veel minder bekend is dat Christianne ook viool heeft gestudeerd. In 1991 klopte zij bij het NMF aan en kreeg zij een viool, gebouwd door Giuseppe Fiorini (Zürich, 1930) in bruikleen. Maar de liefde voor de stem won het van de liefde voor de viool en de viool kwam weer terug naar het Fonds. In de jaren erna werd het instrument bespeeld door leden van het Van Dingstee Kwartet, het Dudok Kwartet en het EnAccord Strijkkwartet. Toch worden we regelmatig gebeld voor de bruikleen van twee specifieke blaasinstrumenten. Er wordt dan gevraagd naar de basklarinet of de contrabasklarinet. Een basklarinet is een lage (bas) variant van de klarinet. Een moderne basklarinet heeft een groter bereik dan een klarinet: in de laagte is de lage C de laagste toon. De contrabasklarinet gaat zelfs nog lager en is in tegenstelling tot andere klarinetsoorten van metaal in plaats van hout. Diverse ensembles doen met regelmaat een beroep om het NMF om voor een bepaald project de basklarinet of de contrabasklarinet te kunnen lenen. Nu het NMF het mogelijk maakt om voor een korte periode de basklarinet en de contrabasklarinet uit te lenen, zijn ensembles (zoals bijvoorbeeld het Nationaal Jeugd Orkest) niet beperkt tot stukken waar geen (contra)basklarinetpartij in voorkomt. 21

22 de keuze van de NMF-medewerkers De viool van tante Beppie M ARC EL SCHO P MAN Een viool, gebouwd door Joseph & Antonio Gagliano, Napels ca.1780, NMF-nummer 806 De viool die de broers Joseph en Antonio Gagliano rond 1780 samen bouwden werd in 1937 door de violist Piet Heuwekemeijer gekocht bij Max Möller I in Amsterdam voor gulden. Piet was toen lid van het Concertgebouworkest dat in die tijd onder leiding stond van Willem Mengelberg. Veel later zou Piet directeur van datzelfde orkest worden. Twintig jaar later adviseerde Eduard van Beinum, de opvolger van Mengelberg, Piet om een grotere viool te kopen. Zo geschiedde. In de tussentijd was Piet overigens al eens met fiets en al bovenop de viool gevallen, die weliswaar in een kist zat, maar niet in een heel stevige. Met als resultaat een aantal scheuren in de lengterichting van het bovenblad bij de E-snaar, die door vioolbouwer Möller uiterst vakkundig gerepareerd werden. Ondanks dit ongeval en de waardevermindering die dat tot gevolg had, kon Piet de viool aan zijn nicht, Beppie van Driel-Loyer, verkopen voor gulden. Zij was toen eerste violiste in het Radio Filharmonisch Orkest. Beppie zou de viool tot enkele weken voor haar dood, begin 2004 blijven bespelen. Het was haar wens dat de viool terecht zou komen in de collectie van het Muziekinstrumenten Fonds. Mevrouw Van Driel-Loyer had weliswaar haar wens tot schenking aan haar familie kenbaar gemaakt, maar dat niet officieel laten vastleggen. De consequentie daarvan was dat alle erfgenamen zich alsnog akkoord moesten verklaren met de schenking van deze kostbare viool. Dat bleek geen probleem te zijn. Tante Beppie vond dat de viool naar het Fonds moest, dus daar gaan we voor zorgen, zo verklaarde één van de erfgenamen. Hij bleek gelijk te hebben. Op een zonnige zondagmiddag eind 2004 verzamelden zich enige tientallen familieleden van Beppie en Piet in een zaaltje in Hilversum om de overdracht van de viool feestelijk te bekrachtigen. De oud-directeur van het Concertgebouworkest sprak en Tjeerd Top, toen net aangenomen als plaatsvervangend concertmeester van datzelfde orkest, speelde enige stukken op het instrument. Het portret van Beppie stond tijdens de hele ceremonie op het podium. Toen de laatste noot weerklonken had, stond het publiek als één man op om te klappen. Voor Tjeerd natuurlijk, maar vooral voor Beppie, om haar te bedanken voor de bijzondere schenking van de bijzondere viool. Inmiddels is de viool getaxeerd op Een eerste violiste uit het Radio Filharmonisch Orkest, het oude orkest van Beppie dus, speelt al een aantal jaren op het instrument. De cirkel is rond, met dank aan Beppie van Driel Loyer. 22

23 In vogelvlucht 25 jaar NMF 1986 Welke belangrijke zaken zijn er allemaal gepasseerd in de eerste 25 jaar van het bestaan van het NMF? Welke mensen speelden hierbij een rol? - de oprichtingsakte van het Nationaal Strijkinstrumenten Fonds wordt getekend - Pieter Moerenhout is de initiatiefnemer van het Fonds - Theo Olof wordt de eerste voorzitter De belangrijkste feiten van een kwart eeuw NMF in vogelvlucht. FOTO ALLAN WARREN Yehudi Menuhin wordt tot erevoorzitter van de stichting benoemd er wordt besloten om niet alleen strijkinstrumenten te gaan verzamelen: op 25 april wordt daarom het Nationaal Muziekinstrumenten Fonds opgericht - in oktober van dat jaar komt het eerste instrument in de collectie: het is een viool met etiket Julius Cesare Gigli (Rome, 1750) - een maand later wordt de eerste vleugel in de collectie opgenomen: een gloednieuwe Yamaha vleugel (Japan, 1987) - de eerste nieuwbouwviool, gebouwd door Willem Bouman (Den Haag, 1988), wordt eigendom van het NMF 23 FOTO CATHY LEVESQUE

24 de eerste restauraties van muziekinstrumenten worden uitgevoerd: het gaat om een alt van Gagliano en een cello van Cuypers - op 25 mei vindt een benefietconcert in de Doelen in Rotterdam plaats: Z.K.H. Prins Claus overhandigt bij die gelegenheid een viool aan de dan 12-jarige Janine Jansen de componist Kees Olthuis schrijft het zogenaamde Willem Russell Strijkkwartet in opdracht van het NMF FOTO CATHY LEVESQUE - op 13 januari vindt het introductieconcert van het NMF plaats, in de Schönbergzaal in Den Haag - het NMF krijgt een 3/4 viool van Isabelle van Keulen, waarop zij als kind studeerde, in bruikleen Z.K.H. Prins Claus aanvaardt het beschermheerschap van het NMF - Christian Timm wordt de eerste collectiebeheerder van het NMF - een deel van de collectie instrumenten van de violist Max Rodriguez wordt aangekocht: het betekent een enorme kwaliteitsimpuls voor de collectie van het NMF FOTO RVD FOTO UMG 24

25 was er eerst en onmiddellijk daarna de muzikale. Toen zusje Anne vervolgens aanschoof en hetzelfde met Jonathan beleefde, was al snel het pianotrio geboren: het Brackman Trio. In een tijd waarin het ene na het andere jonge strijkkwartet furore maakt, is het opmerkelijk te constateren dat het aantal pianotrio s daar ver bij achterblijft. Maar deze drie jonge veelbelovende musici maken wat dat betreft veel goed. Want zij gooien zich met kwaliteit, hartstocht en overtuiging op hun muziek. BIJZONDERE NMF-MUSICI Het Brackman Trio FOTO HANS-EVERT BRACKMAN Deze jonge musici willen zich nadrukkelijk als trio profileren en niet als solist. Al samenspelend voelden ze al snel dat ze ditzelfde doel hadden. Want als orkestmusicus voel je je maar een klein onderdeel van een groot geheel en kun je niet doen wat je echt wilt, zo vinden ze. Maar als solist daarentegen ben je eigenlijk teveel alleen en juist als kamermusicus is er die balans waar ze zich zo goed bij voelen. Of, zoals ze het zelf omschrijven, in het spelen in een trio kun je elkaar heel erg uitdagen, terwijl je elkaar ook heel erg kunt vertrouwen. Zo halen ze het beste uit zichzelf en elkaar. Ongetwijfeld heeft dat ook te maken met hun heel goede persoonlijke relatie. Kamermuziek is het mooiste dat er is, dat staat voor hen als een paal boven water. Als ik geen muziek kan maken word ik ongelukkig Interview met twee leden van het Brackman Trio (Tim Brackman en Jonathan van IJzerlooij), vrijdag 26 oktober 2012 door Marcel Schopman Negentien, achttien en zestien jaar zijn ze en gedrieën vormen ze al bijna vier jaar het Brackman Trio. Zo jong en toch al twee CD s opgenomen. Dat duidt op een enorme wilskracht en doorzettingsvermogen en belooft wat voor de toekomst! Tim en Jonathan ontmoetten elkaar voor het eerst bij de Academie voor Muzikaal Talent van Erika Waardenburg: en vanaf het allereerste moment was daar de klik. Jonathan: Het was bijna alsof je jezelf tegenkomt, maar dan aanvullend. De persoonlijke, menselijke klik Zoals de meeste professionele musici zijn de leden van het Brackman Trio ook vroeg begonnen met het spelen van muziek. Tim wilde eigenlijk al met vioolspel beginnen op zijn 3e jaar, maar omdat hij het eng vond om op les te gaan werd dat twee jaar later. Anne, zijn jongere zusje, begon wel al op haar 3e aan fluitles (behalve pianiste is zij ook fluitiste). Jonathan begon op zijn 7e jaar met cello, maar was eerder al begonnen op de piano, de blokfluit en op de lier. 25

26 Tim en Jonathan zijn al weer enige tijd bruikleners van het NMF en zijn beiden ook toe aan hun tweede NMF-instrument. Tim speelt op een viool van Claude Augustin Miremont (Parijs, 1881), Jonathan heeft van het fonds een cello gebouwd door Daniël Royé (Amsterdam, 2004) in bruikleen. Volgens Jonathan is het feit dat je bij het NMF als het ware kan meegroeien met je ontwikkeling supergoed. Want op het moment dat je voelt dat je klankideaal niet meer gerealiseerd kan worden, bestaat er de mogelijkheid je instrument in te wisselen voor een ander, dat beter bij je past. Het juiste instrument speelt natuurlijk een hele essentiële rol, niet alleen om bijvoorbeeld de warmte en helderheid te vinden die bij je passen, maar ook of beide strijkinstrumenten goed bij elkaar passen. Een ensemble stelt nu eenmaal andere eisen aan het instrument dan wanneer je alleen speelt, want het mengen van de klanken is uiterst belangrijk. Dat Anne bij concerten altijd genoegen moet nemen met een andere piano is daarbij helaas een gegeven. Als je beide heren hoort praten, valt hun enorme gedrevenheid op. Ondanks de moeilijke tijd voor de kunstsector is er bij hen geen twijfel. Muziek is hun uitgangspunt, muziek is hun Het Brackman Trio bestaat uit Tim (Amsterdam, viool) en Anne (Amsterdam, piano) Brackman en Jonathan van IJzerlooij (Zeist, cello). Beide strijkers spelen op instrumenten van het NMF. einddoel en kamermuziek is de manier om dat te verwezenlijken. Natuurlijk gaan sommige dingen nu nog makkelijk: ze zijn jong en aanstormende talenten en nog op zoek naar hoe zich verder gaan ontwikkelen. Dat ze als trio gecoacht worden door Liza Ferschtman vinden ze geweldig. Dat ze zichzelf niet hoeven te verkopen, maar gevraagd worden om op 1992 te treden maakt het leven makkelijker. Maar ze zijn zich ervan bewust dat dat niet altijd zo zal blijven. Er is altijd weer een volgende stap, zegt Tim je bent altijd op zoek, je bent nooit klaar. Maar dat vinden ze ook goed en ze hebben ook alles over voor hun vak. Want, zo zegt Jonathan: Als ik geen muziek kan maken word ik ongelukkig. Dat geldt niet alleen Isabelle van Keulen FOTO MARCO BORGGREVE Isabelle van Keulen won in 1984 de hoofdprijs in het concours Young Musician of the Year in Genève. Dat was het begin van een internationale carrière. Van het NMF kreeg zij in 1992 een viool, gebouwd door Giuseppe Guarneri del Gesù (Cremona, 1736) in bruikleen. Deze viool is en was zonder twijfel het topstuk uit de collectie van het NMF. Hij is afkomstig uit de beroemde collectie Max Rodriguez, bestaande uit een viertal Italiaanse meesterinstrumenten en zestien waardevolle strijkstokken. In 1992 was de Rodriguez-collectie aan het NMF in bruikleen gegeven en Isabelle werd de eerste bespeelster. In 1997 besloot de eigenaar om vrijwel alle instrumenten uit de collectie Rodriguez aan onze stichting te schenken. Het is nog steeds de grootste schenking die ooit aan onze stichting is gedaan. 26

27 voor hem, maar voor alle drie de leden van het Brackman Trio. Het lijkt erop dat deze muzikale gelijkgestemde zielen hun passie nog lang gaan uitleven! 25 jaar FOTO MARTEN ROOT 1993 Viola de Hoog Viola de Hoog speelde vanaf 1993 tot 2002 op een cello van het NMF, gebouwd rond 1690 door Pieter Rombouts in Amsterdam. Deze cello was door een particulier geschonken aan het NMF en Viola werd de eerste NMF-bespeelster. Jarenlang speelde zij daarna op andere instrumenten tot zij recentelijk, in 2011, voor een tweede maal bruikleenster van het NMF werd. Ditmaal van een cello die bijna een eeuw jonger was dan de vorige. Ze bespeelt nu een Italiaanse cello van Giovanni Battista Guadagnini, mogelijk gebouwd in Milaan, omstreeks Ook deze cello is, net als de viool die door Isabelle van Keulen bespeeld werd, afkomstig uit de collectie Max Rodriguez. Viola is nu vooral bezig met het spelen van kamermuziek, maar treedt ook op met Nederlandse en buitenlandse orkesten. Zij doceert barokcello en kamermuziek aan de conservatoria van Amsterdam en Utrecht en de Hochschule für Künste in Bremen. 27

28 De instrumentencollectie Hollandse instrum FOTO FLORIS E. BOSCH C H RIS TIAN T IMM De collectie van het NMF omvat eind 2012 ruim meer dan 400 instrumenten. Het goedkoopste instrument heeft een waarde van 8.000, het duurste is 3,1 miljoen waard. Een overzicht van alle NMF-instrumenten en strijkstokken vindt u op onze website onder het kopje Collectie. Christian Timm was collectiebeheerder bij het NMF van Daarna werd hij lid van de Instrumentencommissie. Als geen ander kent hij de collectie van het NMF. Op verzoek van het NMF heeft hij de collectie en de geschiedenis van het NMF ter gelegenheid van het Jubileum uitgebreid beschreven. Deze publicatie zal gedurende 2013 in delen op de website van het NMF gepubliceerd worden. Bijgaand alvast een voorproefje. Onze Gouden Eeuw bracht niet alleen beroemde schilders voort, maar tevens vooraanstaande vioolbouwers. Hoewel er ook gebouwd werd in steden als Haarlem, Leiden, Den Haag, Dordrecht en Utrecht concentreerde de bloeiperiode zich van 1650 tot 1728 in Amsterdam. Door de blokkade van de Vlaamse zeehavens tijdens de tachtigjarige oorlog verplaatste de economische bedrijvigheid zich meer en meer naar Amsterdam. Door immigratie vanuit verschillende Europese landen vond er een grote culturele opleving plaats. Op schilderijen uit het begin van de zeventiende eeuw zien we gedetailleerde afbeeldingen van muziekinstrumenten als citers, gamba s en violen in vele archaïsche vormen. De viool stond toen nog niet in groot aanzien, het was het instrument van speellieden in kroegen en op straat. Als gevolg van de toenemende welvaart ging de gegoede burgerij zich echter steeds meer interesseren voor de viool en het vioolspel, een Europese trend. Er ontstond grote vraag naar goed gebouwde strijkinstrumenten en naar gedrukte bladmuziek waardoor muziekuitgeverijen in Amsterdam en Haarlem werden opgericht. Ook de beroemde Italiaanse violist en componist Pietro Antonio Locatelli ( ) vestigde zich als uitgever in Amsterdam. Door de handelsbetrekkingen met Venetië en Noord-Italië kwam de Amsterdamse vioolbouw onder Italiaanse invloed, met name van de scholen in Brèscia (Rogeri) en Cremona (Amati). Omstreeks 1650 was in Amsterdam de omschakeling naar de moderne Italiaanse viool een feit. Het is daarbij opvallend dat niet in eerste instantie de in de Duitstalige landen gangbare Tiroolse vioolbouw van Jacob Stainer ( ) werd gevolgd. Ook in de afbeeldingen op schilderijen werd deze ontwikkeling op de voet gevolgd, het archaïsche viooltype verdween letterlijk uit beeld om plaats te maken voor instrumenten naar Italiaanse standaard. De instrumenten uit de Amsterdamse School zijn nog steeds beroemd om hun warme klank en hun prachtige goudbruin getinte lakken. Kennis omtrent verven, lakken en vernis hebben de vioolbouwers ongetwijfeld opgedaan bij de kunstschilders uit die dagen. 28