Determinanten van loopbaanpatronen

Transcriptie

1 Leen Hey/en en Dimitri Morte/mans- Loopbaanpatronen komen niet random voor. maar kunnen geli~kt worden aan verschillende fadoren. Vertrekkend van een typologie van loopbaanpatronen voor de pef/ode 1992:2000, gebaseerd op data van de Panelstudie van Belgische Huishoudens, kijkt dit artikel naar de determmanten ~/e de d,versl.te/~ ~an loopbaanpatronen kunnen verklaren. De focus van de analyse ligt op de kenmerken eigen aan het individu en zijn levensloop. Aan de hand van een mullinomiaje logistische regressie wordt nagegaan welke persoonsgebonden alsook levensloopkenmerken samenhangen met welk. type!oopbaanpatroon. Hierbij wordt de groep van tewerkgestelden die regelmatig van statuut en/ of regime WIsselen, vergeleken met de groep met een vast. voltijds loopbaanpatroon. Eenzelfde analyse wordt gemaakt voor de werkonderbrekers (door onbetaalde adiviteit werkloosheid en ziekte/invaliditeit). De resultaten tonen de rt.erke gendergerelateerdheid van loopbaantypen maar geven ook inzichten in effecten van de tevensloop. Kinderen in combinatie met de partnerstatus bepalen in sterke mate het loopbaanpatroon. De levensloop en het loop baanpatroon blijken onlosmakelijk verbonden. Trefwoorden : loopbaanpatroon, determinanten, levensloop, gen der Inleiding en probleemstelling sferen anderzijds meer en meer vervagen. Men zou meer transities maken tussen verschillende levenssferen lopleiding, huishou De ontwikkeling van arbeidsloopbanen is continu in beweging. Zo is de vaste, levensden, werkloosheid, pensioen en tewerkstel lange loopbaan waarin de man centraal stond ling) alsook binnen tewerkstelling. De kem als kostwiiuler, vandaag de dag aan erosie van de transitionele arbeidsmarkt ligt in het onderhevig. De traditionele loopbaan zou tot openstellen van de grenzen tussen tewerkstel de geschiedenis behoren lester, Muffels, &. ling en andere levenssferen. Vanuit normatief Schippers, 2001) en nieuwe loopbaantypen standpunt omschrijft Schmid de transitionele duiken in de literatuur op: de 'ongebonden' arbeidsmarkt als het geheel van maatregelen loopbanen of 'boundaryless careers' IArthur &. die het mogelijk maken te kiezen voor transi Rousseau, 2(01), de 'protean careers' IHall, tionele tewerkstelling ISchmid, 1998). Deze 1996) of de 'post-corporate careers' (peiperl &. maatregelen ondersteunen zowel flexibiliteit Baruch, 1997). Om de veranderingen op de als zekerheid I'flexicuriry') ISchmid &. arbeidsmarkt theoretisch te integreren, intro Schömann, 2004). Vanuit analytisch standduceerde de Duitse arbeidssocioloog Schmid punt kan de transitionele arbeidsmarkttheode term Itransitionele arbeidsmarkt'. Centraal rie als kader beschouwd worden om de toene in dit concept staat de idee van arbeidsmarktmende vervaging van de grenzen tussen mobiliteit waarbij de nadruk heel sterk ligt op arbeid enerzijds en andere levensdomeinen de dynamische component van de arbeidsmarkt. Schmid 12004) wijst erop dat de gten 2004). anderzijds te vatten ISchmid &. Schömann, zen tussen arbeid enerzijds en andere levens In vorige bijdragen IKuppens &. Mortelmans, Leen Heylen en Dimitri Mortelmans zijn verbonden aan de Universitei~ Antwerp.en. Correspondentieadres: Centrum voor Longitudinaal en Levenslooponderzoek CELLO, faculteit PSW, Sint Jacobstraat Antwerpen. leen.heylen@ua.ac.be. 2004; Soens et al., 2005) werd Schmids theorie de nadruk op tewerkstelling: transities van en als vertrekb.sis gebruikt om de loopbaanpa naar tewerkstelling staan centraal, alsook tronen van Belgen te typologiseren. Dit arti transities binnen tewerkstelling ISchmid, kel vertrekt van de daar opgebouwde typolo 1998). De constructie van de typologie gie en gaat na wat de determinanten zijn van gebeurde aan de hand van de Panel Studie van de verschillende loopbaantypen. Het doel van Belgische Huishoudens (PSBHI. Elf jaar lang dit artikel is te begrijpen wie in welke laap werd een representatieve steekproef van baantypen terechtkomt, want loopbanen kun Belgische huishoudens bevraagd. Verschillen nen worden gelinkt aan bepaalde kenmerken de aspecten uit hun leven kwamen aan bod: (Theeuwes, 2001). Tegenover de klassieke wonen, opleiding. waarden, gezondheid, fami levenslange loopbaan van de mannelijke kost lierelaties, materieel en geestelijk welzijn, als winner werden immers verschillende Ioop ook arbeid IMortelmans, Casman &. Doutrele baantrajecten gevormd vanuit een toegeno pont, 2004). De gegevens rond arbeid bieden de men variatie binnen de beroepsbevolking. De mogelijkheid de loopbaan van de responden intrede van vrouwen op de arbeidsmarkt ten te reconstrueren. Bij de aanvang van het zorgde voor een feminisering van de arbeids onderzoek waren enkel de negen eerste golven markt. Tweeverdieners en anderbalfverdie ) beschikbaar_ Deze dienden als ners zijn opgekomen en dominant geworden basis voor een longitudinaal databestand dat op de arbeidsmarkt IVan Hoof &. Van der de loopbaan schetst van alle respondenten Lippe, 2003). De etnische diversiteit steeg en gedurende die negen jaar aan de hand van zes de vergrijzing van de arbeidsmarkt zette in statuten, namelijk opleiding, onbetaalde acti ITheeuwes, Ook niet onbelangrijk is viteit, werkloosheid, tewerkstelling, pensioen het toegenomen opleidingsniveau (Van Hoof en inactiviteit als gevolg van ziektefhandicap. &. Van Ruysseveldt, 1998). Kortom, de diver Dit onderscheid in statuten is gebaseerd op siteit op de arbeidsmarkt nam toe. Een grotere Schmids model. In een volgende stap werd een diversiteit brengt nieuwe eisen en verwach loopbaantypologie opgesteld op basis van dit tingen rond arbeid met zich mee. De balans bestand gebruikmakend van de Optimal tussen werk en privé komt meer onder de aan Matching Technologie Ivoor meer details, zie dacht IVan Hoof, 2002). Al deze tendensen Kuppens &. Mortelmans, 2004). De typologie impliceren een differentiatie in loopbaanpa onderscheidt vier grote groepen: studenten en tronen. Die diversiteit in loopbaantrajecten intreders 115,8%), tewerkgestelden 136,3%1, op de Belgische arbeidsmarkt is als het ware werkonderbrekers 116,3%) en gepensioneer gesedimenteerd in de loopbaantypologie. Het den en uittreders 131,6%), die elk opgedeeld is een longitudinale terugblik op het arbeids worden in een aantal specifiekere loopbaanty markttraject van Belgen in de jaren negentig. pen Ivoor een uitgebreide bespreking van de De centrale onderzoeksvraag van dit artikel typologie, zie Buyens et al., 2006). betreft de selectiviteit van deze typologie. Anders gezegd: hoe kunnen persoonlijke en Een eerste groep zijn de studenten en intre levensloopkenmerken een verklaring bieden ders. Zij studeerden nog tijdens de be voor het gevolgde loopbaanparcours? schouwde onderzoeksperiode (7,0%) of maak ten tijdens die periode hun intrede op de ar Voor we deze vraag uitgebreid onder de loep beidsmarkt. De vlotte intreders 13,0%) maaknemen, wordt enige uitleg verschaft bij de ten de rechtstreekse overstap van opleiding constructie van de loopbaantypologie. Deze naar arbeid. Bij de moeizame intreders 11,5%) vormt immers de basis voor de verdere analy verliep dit minder makkelijk. Bij de hoppende ses in dit artikel. intreders (2,8 %) werd de intrede gevolgd door een periode van jobhoppen Iherhaaldelijk veranderen van arbeidssituatie). De terugkerende Een typplogie van loopbaanpatronen student hervatte na een korte periode van tewerkstelling zijn studies (l,s%). Zoals gezegd vormt het theoretische kader van Schrnid de basis voor de constructie van de Een tweede gtoep zijn de tewerkgestelden. loopbaantypologie. Binnen Schrnids model ligt Een eerste grote subgroep wordt gevormd door 8 Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken , nr. 1 TIjdschrift voor Arbeidsvraagstukken , nr. 1 9

2 diegenen met een vaste, voltijdse job 118,3%1 overstap naar pensionering minder vanzelf Deze groep werkte gedurende de periode sprekend: gedurende enkele jaren werden ver voltijds en dit in dezeijde job. scheidene statuten afgewisseld. Deze groep Naast de vaste, voltijdse tewerkstelling bevat bevat nogal wat huisvrouwen die in navolging de groep van tewerkgestelden de hoppers die van hun partner het statuut pensioen vermelgedurende de onderzoeksperiode regelmatig den tijdens het jaar van pensionering van die van statuut wisselden. De jobhopper 18,3%1 partner en enkele jaren later opnieuw onbewordt getypeerd door een of meer transi ties taalde arbeid opgeven. Een laatste subgroep naar een nieuwe voltijdse baan. Hierbij dient zijn de werkhervattende uittreders: deze opgemerkt te worden dat jobhoppen niet per groep keert na het pensioen terug naar de se altijd een persoonlijke keuze is, maar ook arbeidsmarkt ISoens et al., 2005). een noodzaak kan zijn. Bij regimehoppers 15,8%1 wordt vol- en deeltijdwerk afgewisseld. Dit regimehoppen komt hoofdzakelijk binnen Theorie en hypothesen dezelfde job voor. Het kortetermijnkarakter van deeltijds werken is hierbij opvallend: de De clusteranalyse classificeerde de loopbaan voltijdse baan wordt afgewisseld met een trajecten van een representatieve steekproef beperkt aantal jaren deeltijds werken. Combi van de Belgische populatie in verschillende natiehoppen 13,4%) ten slotte combineert typen die de diversiteit in loopbaanpatronen beide voorgaande hoppers: jobhoppen en regi op de Belgische arbeidsmarkt weergeven voor mehoppen. Er wordt tegelijkertijd ol achter de periode Deze typen hangen, eenvolgens van job ol regime gewisseld. Bij de logischerwijs, samen met de levensfase hypertransitionele actieven (0,5%) is geen waarin men zich bevindt. Enerzijds heb je de duidelijk patroon terug te vinden; deze kun studenten en intreders die op jonge leeftijd nen opgevat worden als een restcategorie. aan de start van hun loopbaan staan. Anderzijds heb je de oudere groep van gepensioneer De werkonderbrekers vormen vervolgens een den en uittreders die hun loopbaan reeds achderde groep. Deze bevat respondenten van wie ter zich hebben. De middengroep, op actieve het werk om een of andere reden onderbroken leeftijd, wordt gevormd door de tewerkgestelwerd. Hierbij worden drie groepen onder den en werkondt:rbrekers. De loopbaan typoscheiden: de onbetaalde werkonderbreker logie toont aan dat deze groep geen eenvormig 18, I%), de werkloze werkonderbreker 15,8%) loopbaanpatroon kent, maar gekenmerkt en de inactieve gehandicapte werkonderbre wordt door een diversiteit in loopbaanpatroker 12,4%). Bij de onbetaalde werkonderbreker neo. Hoewel de vaste, voltijdse loopbaan een was sprake van korte dan wel lange periodes dominante plaats inneemt, is bij een aanzienvan onbetaalde activiteit tijdens de onder lijk deel van de beroepsbevolking sprake van zoeksperiode. Binnen de groep van werkloze een ander loopbaanpatroon. Deze diversiteit werkonderbrekers kan een onderscheid ge in loopbaanpatronen wordt verwacht samen maakt worden [lissen de langdurig werklozen te hangen met verschillende factoren. enerzijds en de kleine groep van tijdelijke werklozen anderzijds. De inactieve gehandi In onze analyse willen we nagaan welke kencapte werkonderbreker kende een labiel loop merken eigen aan het individu of diens baanpatroon waarin periodes van inactiviteit levensloop het verloop van de loopbaan beïnals gevolg van ziekte/handicap domineren. vloeden. Enerzijds ligt de locus op persoonskenmerken zoals geslacht, leeftijd en oplei Een laatste groep heeft betrekking op de dingsniveau. Anderzijds worden ook kenmergepensioneerden (15,1%) en uittreders. Bij de ken eigen aan de levensloop in beschouwing uittreders wordt een onderscheid gemaakt genomen. Verschillende levensgebeurtenistussen de one-step uittreders 18, 1%), de multi sen, zoals het krijgen van kinderen, kunnen step uittreders 17,3%) en de werkhervattende immers een sterke impact hebben op het uittreders 11,1 %J. De eersten maakten de loopbaanverloop IVan Aerschot, 2004). overstap van tewerkstelling naar pensioen in Een eerste persoonsgebonden kenmerk is het één stap. Bij de tweede subgroep verliep de geslacht van de respondent. In de afgelopen decennia steeg de arbeidsmarktparticipatie van vrouwen in alle westerse landen IFitzenberger, Schnabel &. Wunderlich, De vervrouwelijking van de Belgische arbeidsmarkt kwam pas goed in versnelling in de jaren zeventig, later dan in de meeste andere westerse landen ISteunpunt WAV, 2003b). Het klassieke mannelijke kostwinnermodel verloor sindsdien terrein, terwijl de feminisering van de arbeidsmarkt verder doorzette. Corijn 12004) wijst op een aanzienlijke ommekeer in het maatschappelijke discours over de plaats van arbeid in het leven van de man. In 1991 wilde nog 95 procent van de mannen in de leeftijdscategorie 20 tot 39 jaar voltijds werken. Dit daalde tot 75 procent in De loopbaan van vrouwen verschilt echter nog steeds sterk van die van mannen. Vrouwen zouden, meer dan mannen, deeltijds werken, werkloos zijn, hun loopbaan onderbreken en breuken kennen in hun loopbaan IGlorieux, 1995; Van der Lippe &. Van Dijk, Deeltijdarbeid wordt als een belangrijke stimulans beschouwd voor de grotere arbeidsdeelname van vrouwen. Zo steeg de vrouwelijke arbeidsparticipatiegraad in Vlaanderen van 48 procent in 1994 tot 55 procent in 2002, terwijl het aandeel deeltijds werkende vrouwen in diezelfde tijdsspanne toenam van 29 tot 40 procent ISteunpunt WAV, 2004). Gezinsvorming zou hierin een bepalende factor zijn. Waar in het traditionele arbeidsmodel de vrouw thuisbleef om voor de kinderen te zorgen en het huishouden te handhaven, leidt de geboorte van een kind bij de meerderheid van de vrouwen niet jmeerj tot een volledige uittrede uit de arbeidsmarkt. Men zou veeleer een petiode van gedeeltelijke of tijdelijke arbeidsvermindering iniassen IJacobs et al., 1997; Van Doome Huiskes, 2001; Vlas blom &. Schippers, 2005). De eerste hypothese die we vooropstellen is dan ook dat vrouwen, vaker dan mannen, regime- en combinatiehoppen IHla) en ook meer een loopbaanpatroon van tijdelijke werkondcrbreking IHlb) vertonen. Immers, vrouwen zouden hun loopbaan vaker, geheel ol gedeeltelijk, onderbreken in het kader van het gezin. Ook de!eeftiid kan een sterk bepalende factor van het loopbaanpatroon zijn. Verwacht wordt dat het snel en regelmatig wisselen van statuut frequenter wordt teruggevonden bij de jongere leeftijdsgroepen op de arbeidsmarkt ISchippers et al., 2001). Jongeren hebben een grotere kans op werkloosheid IHla). Ze moeten immers de overstap maken van opleiding naar tewerkstelling en hebben vaak enige tijd nodig om een job te vinden Ivan Hooi &. Van Ruysseveldt, 1998; Herremans, Jongeren zouden meer zoekend zijn naar de meest gepaste job en daarom een hogere arbeidsmobiliteit Iwisselen van banen) vertonen ITheeuwes, 200 I). Om die reden stellen we in hypothese 2b dat jongeren een meer transitioneel loopbaanverloop kennen dan ouderen, wat zich uit in een grotere kans op jobhoppen. Daarnaast is ook een onderscheid naar geslacht hier op zijn plaats. Voor vrouwen uit de oudere leeftijdscategorieën was het kostwinnertnodel dominant tijdens hun levensloop. We kunnen voor deze groepen dan ook een veeleer traditioneel loopbaan type verwachten, namelijk een loopbaanproliel gedomineerd door onbetaalde activiteit IHlcl. Loopbanen gekenmerkt door flexibele arbeidsvormen, zoals deeltijdwerk, worden dan weer meer verwacht bij jongere vrouwelijke leeftijdsgroepen IHld). Een volgende persoonsgebonden determinerende lactor is het opleidingsniveau. Lager opgeleiden, zowel mannen als vrouwen, nemen een precaire positie in op de arbeidsmarkt ISteunpunt WAV, 2003a). In Vlaanderen ligt de werkzaamheidsgraad van hoogopgeleiden 185,1 %1 anno 2003 aanzieniijk hoger dan die van laagopgeleiden 152,0%). De middengroep behaalt een participatiegraad van 76,2% ISteunpunt WAV, Voor laaggeschoolden blijft een structureel werkloosheidsprobleem bestaan IVanderweyden, Verwacht wordt dan ook dat hoger opgeleiden een meer stabiel loopbaan verloop kennen waarin in mindere mate periodes van werkloosheid of inactiviteit voorkomen. In de meer onzekere loopbaanpatronen Ide drie typen werkonderbrekers) worden veeleer lager opgeleiden verwacht IH31. Een tweede groep determinerende factoren heeft betrekking op de levensloop. De loopbaan van individuen kan immers verwacht worden samen te lopen met bepaalde levensgebeurtenissen IVan Aerschot, 2004). Een belangrijke levensloopfactor die de carri- 10 TIjdschrift voor Arbeidsvraagstukken nr. 1 Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken , nr. 1 11

3 ère mee bepaalt is de partnerrelatie. Deze fac neemt niet weg dat ook voor deze groep de tor hangt sterk samen met de al dan niet aan parmeitelatie een belangrijke invloed kan wezigheid van kinderen. hebben op het loopbaanpatroon. Recent onder Bij aanwezigheid van kinderen in het huis zoek toont hier een sterk gendereffect. Waar houden kan een partner een belangrijke alleenstaande mannen Izonder kinderen) een invloed uitoefenen op het loopbaanpatroon. minder gunstige positie op de arbeidsmarkt Immers, wanneer iemand op een partner kan zouden kennen dan gehuwden/samenwonen terugvallen, worden de mogelijkheden om den, is dit bij vrouwen net omgekeerd (Geurts, conflicten tussen arbeid en zorg uit de weg te 2002). We verwachten dan ook meer alleengaan ruimer IVan Aerschot, 2004). Hier speelt staande mannen in de meer precaire loopbaaneen sterk gendereffect mee. Vrouwen onder pauonen IH4f) en net minder alleenstaande breken omwille van gezinsvorming vaker (tij vrouwen (zonder kinderen) binnen deze onze delijk) geheel of gedeeltelijk hun loopbaan kere loopbaan typen IH4g). IVlasblom &. Schippers, 2005)_ Wanneer vrouwen dan financieel kunnen steunen op een partner, wegen de baten van werken boven Methodologie dien vaak niet op tegen de kosten Ibijvoor beeld kinderopvang) en zullen vrouwen snel De focus in de analyse ligt op de beroepsac ler geneigd zijn hun loopbaan al dan niet tijde tieve fase. Immers, we willen nagaan welke lijk geheel of gedeeltelijk te onderbreken effecten bovenstaande kenmerken hebben op IGhysels, 2004). Om die reden verwachten we de beroepsloopbaan. De intrede en uittrede dat vrouwen die met een partner samenleven zijn op dit punt dan ook minder relevant en longeacht de burgerlijke staat van deze relatie) komen niet aan bod. De hoppers en de werken inwonende kinderen hebben, vaker regi onderbrekers worden uitgebreid onder de loep mehoppen of combinatiehoppen IH4a) alsook genomen. Deze loopbaantypen worden telvaker hun loopbaan volledig onderbreken kens vergeleken met de vaste, voltijdse loop IH4b). Alleenstaande ouders van hun kant baan met als doel de determinanten die de hebben geen keuze om een verdeling tussen verschillen tussen de diverse typen bepalen, arbeid en gezin uit te werken en zijn per defi bloot te leggen. De vaste, voltijdse loopbaan nitie verantwoordejijk voor het inkomen en doet telkens dienst als referentiecategorie. voor het uitwerken voor een regeling voor de Historisch geldt dit type immers als domiopvang van kinderen. We verwachten dan ook nant loopbaan type_ De analyse gaat bijgevolg minder regime- en combinatiehoppers bij na welke groepen in de samenleving in welk alleenstaande ouders IH4c). Deze hypothesen loopbaan type terechtkomen. hebben in hoofdzaak betrekking op de vrouwelijke beroepsbevolking_ De combinatie Ter informatie wordt de verdeling van de verarbeid-zorg wordt in veel mindere mate ver schillende variabelen binnen het type vaste, wacht bij mannen te spelen IH4d). voltijdse loopbaan meegegeven Izie tabel I). Deze verdeling geldt immers als vergelij Daarnaast vormen alleenstaande ouders een kingspunt in de analyse. erg kwetsbare groep op de arbeidsmarkt. De gemiddelde werkzaamheidsgraad van alleen De analyses worden uitgevoerd met behulp staande ouders is laag; de werkloosheidsgraad van multinomiale logistische regressie. Deze is hoog. Vooral alleenstaande moeders zouden methode lijkt sterk op logistische regressie, een zwakke positie bekleden op de arbeids met dit verschil dat de afhankelijke, categorimarkt IGeurts, 2006)_ De hypothese is dan sche variabele meer dan twee categorieën ook dat alleenstaande ouders (en vooral moe heeft. Concreet wordt het effect van de perders) vaker een onzekere loopbaan kennen soons- en levensloopvariabelen op het loop IH4e). baantype nagegaan: welke kenmerken bepa len in welk loopbaan type je terechtkomt? Voor personen zonder kinderen in het huishouden wordt een minder uitgesproken effect De eerste negen golven van de Panel Studie van de partnerstatus verwacht. Echter, dit van Belgische Huishoudens IPSBH) fungeer Tabel1 vast voltijds/oopbaanpatroon naar opleidingsniveau, leeftijd, relatiepatroon en aanwezigheid kinderen in huishouden volgens geslacht (percentages) Opleidingsniveau leeftijdsgroep Relatiepatroon Aanwezigheid kinderen in huishouden geen/lager onderwijs lager secundair hoger secundair hoger onderwijs korte type hoger onderwijs lange type universitair onderwijs jaar jaar 50+ gevarieerd alleenstaand gehuwd/samenwonend geen kinderen in huishouden kinderen in huishouden Man Vrouw (n =563) (n =216) 12,8 26,9 29,2 15,0 6,1 10,0 29,4 41,1 29,5 12,7 5,2 82,1 18,3 81,7 7,4 12,1 34, ,4 8,8 29,6 46,3 24,1 15,7 17,6 66,7 27,3 72,7 den als basis voor de analyse. In het dstabe wijs, lager secundair diploma, hoger secundair stand werden enkel die respondenten opgeno diploma, hoger onderwijs korte type, hoger men die sinds 1992 elke golf een vragenlijst onderwijs lange type en universitair onder invulden en ouder zijn dan zestien jaar. Voor wijs. De oorspronkelijke opleidingsvariabelen deze groep zijn voor elk jaar gegevens in ver in de PSBH-dataset bevatten meer antwoord band met hun loopbaan aanwezig. De respon mogelijkheden Ier wordt nog een onderscheid denten die ouder zijn dan zestien jaar en elk gemaakt naar studierichting), maar zijn min jaar meewerkten, worden opgenomen in het der goed hanteerbaar in de analyse. databestand. Zij gelden als de basisobservaties Izie ook Kuppens & Mortelmans, 2004). Wat de levensloopvariabelen betreft, wordt in de operationalisering getracht de dynamiek De steekproef uit golf 1 geldt als een represen van de levensloop te vatten. Voor de variabele tatieve steekproef. Door uitval en aangroei relatiepatroon wordt hiertoe de partnerstatus van de respondenten komt deze representati over de negen golven heen bekeken. Binnen de viteit in het gedrang. Om die reden worden de PSBH-data is enkel informatie beschikbaar analyses gewogen. Dit corrigeert enigszins de over de aanwezigheid van de partner in het vertekeningen die tijdens negen jaar in het huishouden en niet over het al dan niet hebpanel slopen_ ben van een relatie. Aangezien onze interesse vooral uitgaat naar de impact van de aanwezig. De persoonsgebonden determinanten van de heid van een partner en diens eventuele manloopbaan worden in de regel betrokken uit de eiele input in het huishouden, betekent dit negende golf van PSBH. Vermits de loopbaan echter geen lacune voor de analyse. Er werd typologie opgesteld werd op basis van infor een onderscheid gemaakt naar drie catego matie in negen golven, is het opnemen van de rieën: persoonsgebonden kenmerken op het einde 1 de groep die tijdens de hele onderzoekspevan deze periode, wanneer iemand in een riade gehuwd was dan wel samenwoonde; bepaald type loopbaan terechtkomt, geoor 2 diegenen die de hele onderzoeksperiode loofd. alleen woonden! de alleenstaanden, gescheidenen of verweduwden leen verdere Als indicator van opleidingsniveau wordt het opsplitsing naar alleenstaand, gescheiden hoogst béhaalde diploma in 2000 opgenomen. of verweduwd resulteert in een te klein Op basis van de beschikbare PSBH-data wordt aantal observaties per categorie voor de een nieuwe variabele opleidingsniveau aange analyse); maakt met zes categorieën: geenflager onder~ 3 diegenen die tijdens de periode Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken , nr. 1 Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken , nr. 1 13

4 len naargelang de aanwezigheid van kinderen determinerende factor is van de loopbaan. De De regimehoppers wisselen voltijds en deel verschillende partnerstatussen kenden in het huishouden, worden beide variabelen als significantie van het model is hoog {p < O,OlJ, tijds werk regelmatig af (vaak binnen dezelfde Iverder omschreven als 'gevarieerd'j. een interactie-effect in het model opgenomen. net als de verklarende waarde (Nagel kerke baanj. Het is een overwegend vrouwelijke car De toevoeging van deze categorie maakt R2_ 0,24). Dit bevestigt dat de loopbaan van rièrepiste Izie hierboven). het mogelijk om de impact van gezinsvervrouwen in belangrijke mate verschilt van die anderingen tijdens de periode te Resultaten van mannen, althans voor de hoppers. Zo De kleine groep mannen die regimehoppen is modelleren. wordt regimehoppen en combinatiehoppen in iets lager opgeleid dan hun collega's met een Determinanten van actieve loopbaanpatronen vergelijking met de vaste, voltijdse loopbaan vaste, voltijdse loopbaan. Ook zijn ze Om de impact van kinderen op het loopbaanin aanzienlijk grotere mate gedomineerd door gemiddeld ouder. Beide effecten zijn echter De hoppende loopbaantypen worden allerverloop voor de periode te kaderen, eerst onder de loep genomen. Elke type hopwordt eveneens getracht de dynamiek van vrouwen IHlaJ. Vrouwen hebben twaalf keer beperkt. Naar leeftijdsgroep bestaat er bij per wordt in het model vergeleken met de meer kans om een loopbaan te hebben die vrouwen, onder controle van de overige varia deze levensloopvariabele te vatten. Voor elke respondent wordt voor elke gou nagegaan of vaste, voltijdse loopbaan. Voor alle mogelijke gedomineerd wordt door wisselingen van belen, geen significant verschil tussen de regier een kind of kinderen aanwezig zijn in het determinanten van het loopbaan verloop regime en veertien keer meer kans om in het mehoppers en de groep met een vaste vol wordt nagegaan of ze op significante wijze het combinatiehoppende type terecht te komen. tijdse baan. Dit is in tegenspraak met hypohuishouden. Die respondenten waar tijdens verschil met de vaste, voltijdse loopbaan be Tussen jobhoppers en de voltijds werkenden these 2d die stelde dat meer flexibele werkde onderzoeksperiode geen kinderen aanwebestaat er naar geslacht geen verschil. Omdat vormen als regimehoppen net meer zouden zig waren in het huishouden vallen binnen de palen. de overige variabelen verwacht worden op voorkomen onder de jongere vrouwelijke leefcategorie 'geen kinderen'. In een eerste analyse wordt enkel het geslacht verschillende wijze de individuele carrière te tijdsgroepen. Echter, onder controle van de in het model opgenomen. Uit dit model blijkt beinvloeden voor mannen dan wel vrouwen gezinssituatie, heeft leeftijd geen significante Omdat het eifect van partnerrelatie op het {zie hypothesen!, is het relevant om de verloopbaanpatroon verwacht wordt te verschildere analyses op te splitsen naar geslacht. Zie dat geslacht, zoals verwacht, een bijzonder impact. tabel 2. Opvallend is het contrast in effecten van de Tabel 2 Odds-ratio's van het effed van opleidingsniveau, leeftijdsgroep, relatiepatroon in samenhang met aan levensloopvariabelen tussen mannen en vrouwezigheid kind(eren) in huishouden op het type hopper volgens geslacht (n = 1.458) Wanneer een onderscheid gemaakt wordt tus wen. Waar regimehoppen bij mannen vaker sen mannen en vrouwen, oefenen leeftijds voorkomt bij alleenstaande mannen zonder Type hopper (ref. vaste, voltijdse job) groep, opleidingsniveau en relatiepatroon in kinderen en mannen met een gevarieerd rela interactie met de aanwezigheid van kinderen tiepatroon eveneens zonder kinderen lh3cj, Jobhopper Regimehopper Combmatiehopper in het huishouden een significante impact uit geldt bij vrouwen het tegenovergestelde. Man Vrouw Man Vrouw Man Vrouw op het type loopbaan waartoe men behoort en Vrouwen zonder kinderen hebben opvallend (model 1, (model 2, (model 1, (modei2, (model 1, (model 2, n=30) n=114) dit zowel bij mannen en vrouwen. minder kans om te regimehoppen dan n = 242) n = 215) n = 39) n =109) gehuwde/samenwonende vrouwen met inwo Persoonsgebonden variabelen Tot de iobhoppers behoren diegenen die in de nende kinderen. Dit bevestigt hypothese 4a: Opleidingsniveau (ref. universitair onderwijs) periode regelmatig van job veran deeltijdwerk is voor vrouwen een tijdelijke Geen/lager onderwijs,84,75 2,61,SO ,12 derden. Wanneer deze groep vergeleken wordt strategie wat de combinatie arbeid en zorg Lager secundair,78 1,03,S3 1,90,49 2,OS met diegenen met een vaste, voltijdse loop betreft. Dit wordt ook wel als de terugrrek Hoger secundair,76,70 1,S7,93,30 1,49 baan, zien we dat ze qua opleidingsgraaà wei strategie bestempeld. Men poogt moeder 5,2?" 1,52,51 1,02 Hoger ondelwijs korte type.58,36+,76,60 nig of niet verschillen. Naar leeftijd valt het schap en werk te combineren door voorrang te Hoger ondelwijs lange type,66,38,79,43 daarnaast op dat deze groep opvallend jonger geven aan de moederrol. Men kiest er bewust Leeftijdsgroep (ref. 50+) is, en dit zowel bij de vrouwen als de mannen. voor zich niet helemaal terug te trekken uit jaar 5,35" 11,35",29' 1,46 6,55' 6,45" Dit ondersteunt in eerste instantie hypothese de arbeidsmarkt, maar houdt een voet tussen,94 5,16 1, jaar 2,51" 3,61',76 2b dat de meer transitionele loopbanen en het de deur {Van Doome-Huiskes, 200IJ. jobhoppen in het bijzonder, eigen zijn aan de Leve nsloopvariabelen jongere leeftijdsgroepen. Mogelijk speelt het Ook blijkt uit de analyse dat alleenstaande Relatiepatroon + Aanwezigheid kinderen in huishouden in periode (ref. gehuwd/samenwonend en kinderen) feit dat deze leeftijdsgroepen nog aan het begin moeders minder vaak voltijds werken met Gevarieerd en geen kinderen 1,63 2,48' 4 S5",1S" 4,4S ',47 van hun loopbaan zijn hier een belangrijke rol. deeltijds werken afwisselen. Dit is in lijn met Gevarieerd en kinderen ,00 1:73,51 12,11" 1,OS hypothese 4c: voor alleenstaande moeders is 1,37 4,10" OS" 2,39' 008,73 Alleenstaand en geen kinderen 2,14 De levensloopvariabelen verklaren slechts in er weinig keuze tussen arbeid en gezin. Ze 1,12 2,79 :2?" 33,1",6S Alleenstaand en kinderen 1,23 beperkte mate het verschil met de vaste vol kunnen in financieel opzicht niet steunen op,42,22,35" 4,70',32' Gehuwd/samenwonend en 1.30 tijdse loopbaan. Bij mannen blijkt jobh~ppen een partner, waardoor afwisselen tussen volgeen kinderen veeleer eigen aan alleenstaande mannen zon tijds en deeltijds werk een minder haalbare, p < 0,05 der kinderen; voor vrouwen is het de groep optie is.,. P < 0,01 zonder kinderen en een gevarieerd relatiepamodel 1: sig. 0,000, Nagelkerke Rl =-0,21. model 2: sig. 0,000, Nagelkerke R2 =0,25. troon die vaker jobhoppen. 14 Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken , nr. 1 Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken , nr. 1 15

5 De combinatieboppers maakten naast de afwisseling tussen voltijds en deeltijds werk ook de stap van de ene job naar de andere tijdens de periode Deze groep kende een sterk afwisselend arbeidspatroon. Ook hier zijn het overwegend vrouwen. Voor de beperkte groep van mannen die deel uitmaken van dit loopbaantype geldt dat ze gemiddeld jonger zijn dan de mannelijke respondenten met een vast, voltijds loopbaanpatroon )H2b en H2d), Combinatiehoppen blijkt tevens geen carrièrepiste voor gehuwde/ samenwonende mannen met inwonende kinderen )H4d), De vrouwelijke combinatiehoppers behoren vaker tot de leeftijdsgroep jonger dan dertig Tabel 3 Odds-ratio 's van opleidingsniveau, leeftiidsgroep, relatiepatioon in samenhang met aanwezigheid kind(eren) in huishouden op type werkonderbreker (n = 1.459) Onbetaalde Werkloze werkonderbreker werkonderbreker Man Vrouw Man Vrouw (model', (model 2, (model', (model 2, n = 7) n = 334) n = 705) n = 142) Persoonsgebonden vartabelen Opleidingsniveau (ref. universitair onderwijs) Geen/lager onderwijs 12,48" 40,60' 15,77" Lager secundair 8,85" 22,68' 18,86" Hoger secundair 3,10' 19,05' 5,30' Hoger onderwijs korte type 1,46 10,79 1,20 Hoger onderwijs lange type,66 5,14E.oo7 1,14 Leeftijdsgroep (ref. 50+) jaar,51',66 2,15' jaar,30",66,43' levensloopvariabelen Relatiepatroon.. Aanwezigheid kinderen in huishouden in periode (ref. gehuwd/samenwonend en kinderen) Gevarieerd en geen kinderen Gevarieerd en kinderen Alleenstaand en geen kinderen Alleenstaand en kinderen Gehuwd/samenwonend en geen kinderen p < 0,05 P < 0,01 Model 1: sig, 0,000, Nagelkerke R' =0,20, Model 2: sig, 0,000, Nagelkerke R' = 0,41, jaar )H2b en H2d): de meer transitionele en flexibelere arbeidspatronen zijn eigen aan de jongere leeftijdagroepen, Gehuwde en samenwonende vrouwen zonder kinderen kenden minder vaak dit type loopbaanpatroon )H4a), Dit geldt weliswaar niet voor de overige vrouwen binnen dit loopbaanpatroon. Werkonderbreking: gender- en opleidingsgebonden In de typologie werden verschillende patronen van werkonderbreking onderscheiden, De loopbaan wordt respectievelijk onderbroken door onbetaalde arbeid, werkloosheid of een invaliditeitsstatuut. Ook in deze modellen doet de vaste, voltijdse baan dienst als referentiecategorie. Geslacht is ook hier een sterk Type werkonderbreker (ref. vaste, volti;dse ;ob) 6,49E " 1,35,71 2'24' 3,30",04" 5'17"" 1,18,15"" 3:11 2,61',36" 1,69,21' Inactieve t.g. v. ziekte/handicap Man Vrouw (model ', (model 2, n =54) n = 48) 10,33 32'.009 9,57 4: 1E ,62 8,9E+OO8-3,92 3,9E ,94 2.1E+OO8.,13",26",42",30",68 1,11 1,40 1,32 1,79 2,54 3,66 2,00 1,23,91 determinerende factor van het loopbaanverloop, Het model met enkel geslacht is opnieuw significant lp < 0,01) en sterk verklarend INagelkerke R = 0,36), Ook hier is het bijgevolg relevant om de analyses op te splitsen voor mannen en vrouwen. Op die manier kan de impact van de andere factoren die mogelijk verschillend spelen voor mannen dan wel vrouwen blootgelegd worden, Uit deze eerste analyse blijkt dat werkonderbreking door inactiviteit als gevolg van ziekte en handicap, werkloosheid en onbetaalde activiteit een vrouwelijke aangelegenheid is vergeleken met de vaste, voltijdse baan IHlb), Dit geldt heel specifiek voor de onbetaalde werkonderbrekers. Tot deze groep behoren maar zeven mannen, wat resulteert in een zeer hoge oddsratio (vrouwen hebben 111 keer meer kans om in dit type terecht te komen, vergeleken met mannen), Vanwege het geringe aantal mannen wordt de groep van onbetaalde werkonderbrekers voor mannen niet geschat. Zie tabel 3, Wanneer de modellen nader bekeken worden, valt het op dat de werkonderbrekers in het algemeen significant lager opgeleid zijn dan de groep met een vaste, voltijdse loopbaan. Opleidingsniveau bepaalt in sterke mate het loopbaanverloop: lager opgeleiden kennen een meer precaire arbeidspositie ongeacht leeftijd, kinderen en partnerrelatie en dit zowel bij mannen als vrouwen )H3). De onbetaalde weckonderbrekers, een loopbaantype gedomineerd door vrouwen, zijn daarnaast opvallend ouder dan de groep vrouwen met een vaste voltijdse baan. Ze behoren opvallend vaker tot de vijftigplussers, De hypothese )H2c) dat dit traditionele loopbaanverloop veeleer eigen is aan de oudere leeftijdsgroepen op de arbeidsmarkt wordt ondersteund. Tevens zijn ze vaker gehuwd/samenwonend. Alleenstaanden met of zonder inwonende kinderen alsook gehuwden/samenwonenden zonder kinderen maken significant minder vaak deel uit van di t type werkonderbrekers 'dan gehuwde/samenwonende moeders, ongeacht leeftijd )H4b). Wat de werkloze werkonderbrekers betreft, bestaat er naar leeftijd geen verschil bij de mannen, Bij de vrouwelijke werkloze werkonderbrekers is dit wel het geval. Waar werkloosheid minder frequent voorkomt bij de 31 tot SO-jarigen in vergelijking met de oudste leeftijdsgroep, is dit wel het geval bij de jongste leeftijdsgroep. Deze kende net vaker perio. des van werkloosheid in de tijdsspanne , De start van de loopbaan wordt voor vrouwen vaker gekenmerkt door werkonzekerheid in lijn met hypothese 2a, Deze gaat weliswaar enkel op voor vrouwen. Wat de levensloopvariabelen beerefr, kennen alleenstaande mannen zonder kinderen vaker periodes van werkloosheid. Dit bevestigt de hypothese dat alleenstaande mannen )zonder kinderen) een kwetsbare groep vormen op de arbeidsmarkt )H4f). Hetzelfde geldt voor mannen met een gevarieerd relatiepatroon (zowel met als zonder inwonende kinderen), Alleenstaande vrouwen )zonder kinderen) maken niet meer (maar ook niet minder) kans op werkloosheid dan gehuwde/samenwonende moeders. Dit bevestigt het genderverschil qua loopbaanpatroon van respectievelijk alleen staande mannen en vrouwen zonder kinderen, maar het is niet zo dat alleenstaande vrouwen zonder kinderen minder kans maken op werkloosheid dan gehuwde/samenwonende vrouwen (onder controle van opleidingsniveau en leeftijd) )H4g), Alleenstaande moeders of moeders met een labiel relatiepatroon, tot slot, vormen een erg kwetsbare groep op de arbeidsmarkt )H4e), Ze maken een aanzienlijk grotere kans op werkloosheid. De werkonderbrekers als gevolg van ziekte/ invaliditeit ten slotte zijn gemiddeld ouder dan de groep met een vaste, voltijdse baan. Naar kinderen en relatiepatroon verschillen ze weinig van de voltijds werkenden, De oddratids van opleidingsniveau zijn asymptotisch hoog vanwege een onevenwicht tussen de categorieën. Het weglaten van deze categorie, zoals gebeurde met de onbetaalde werkonderbrekers, had hier eveneens een optie kunnen zijn. 1b Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken , nr. 1 Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken , nr. 1 17

6 Conclusie kinderen in het huishouden in combinatie met al dan niet gehuwd/samenwonend zijn Centraal in dit artikel stond de vraag welke voor vrouwen een impact heeft op het loopkenmerken het loopbaanpatroon bepalen. De baanpatroon. Vrouwen met partner en kindefocus lag hierbij op de persoonsgebonden ken ren zijn veel sneller geneigd voltijds en deelmerken maar ook op de impact van de levens tijds werk af te wisselen. Wanneer moeders er loop op de loopbaan. Hiertoe werd de loop alleen voor staan echter} weerspiegelt dit zich baantypologie die het Belgische loopbaanver eveneens zeer sterk in het loopbaanpatroon: loop voor de periode belicht, als ze kennen vaker periodes van werkloosheid afhankelijke variabele in een multivariate en zullen minder vaak voltijds en deeltijds analyse opgenomen. Diverse hypothesen met werk IkunnenI afwisselen. Alleenstaande betrekking tot de actieve loopbaan werden moeders vormen dan ook een erg kwetsbare getoetst. De verschillende loopbaantypen groep op de arbeidsmarkt. Voor mannen werden vergeleken met de vaste} voltijdse car speelt de aanwezigheid van kinderen een veel rière naar deze verschillende potentiële deter geringere, andere, rol in het gevolgde loopminanten. baanpatroon. Wel is het zo dat gehuwde/ samenwonende mannen een stabieler loop ~ Vanuit analytisch oogpunt toonde de transitio baanpatroon doorlopen en minder vaak perio~ neie arbeidsmarkttheorie zich een relevant des van werkloosheid kennen. analyse kader. Schmids transitionele arbeidsmarkttheorie fungeerde als basis om een typo Daarnaast kennen lager opgeleiden een meer logie van loopbanen voor de periode precaire arbeidsmarkrpositie dan hoger opge~ 2000 te construeren. Op die manier konden de leiden. De resultaten tonen tevens aan dat de verschillende loopbaantrajecten geclassifi loopbaantypen, gebaseerd op het loopbaanverceerd worden in typen. Deze typen blijken dui loop tijdens de periode , sterk corredelijk de diversiteit in loopbaantrajecten op de leren met de levensfase waarin men zich Belgische arbeidsmarkt te omsluiten. De bevindt. De leeftijd bepaalt in sterke mate het resultaten tonen aan dat deze diversiteit loopbaanpatroon los van het opleidingsnisamenloopt met enerzijds de toenemende veau, relatiepatroon en de aanwezigheid van diversiteit aan actoren op de arbeidsmarkt en kinderen in het huishouden. De data laten anderzijds de levensfase waarin men zich weliswaar niet toe te toetsen of we hier op een bevindt. In deze zin werd de loopbaantypolo leef tijd- dan wel cohorteffect stoten. gie} als classificatie van loopbaanpatronen op de arbeidsmarkt} gevalideerd. Algemeen bevestigt deze analyse de noodzaak om in het bestuderen van loopbanen ook de De analyse nam niet louter een momentop levensloop in beschouwing te nemen. Daarname van de loopbaan als afhankelijke, maar door kon nagegaan worden in welke mate de bekeek een langere tijdsspanne. Hierdoor kon gezinscontext een invloed heeft op de carrigetoetst worden welke kenmerken samen ère, hoe de levensloop en de levensfase en hangen met welke loopbaanpatronen len niet -positie waarin men zich bevindt, samen louter loopbaanstatuutl welke persoonlijke hangt met het loopbaanpatroon. De levenskenmerken maar ook levenslooppatronen loop en de loopbaan zijn onlosmakelijk met correleren met welk type loopbaanpatroon. elkaar verbonden en kunnen niet los van elkaar bestudeerd worden. Inhoudelijk bevestigt de analyse het belang van geslacht als determinerende factor van het loopbaanverloop. Het loopbaanverloop Literatuur van vrouwen verschilt sterk van dat van man nen. Voltijds en deeltijds werken afwisselen Aerschot, M, van (2004). De combinatie van is} zoals verwacht} veeleer een vrouwelijke levenssferen doorheen de levensloop. Antwer aangelegenheid. Wanneer dan ook het levenspen: Steunpunt Gelijkekansenbeleid. looppatroon in beschouwing werd genomen, werd duidelijk hoe sterk de aanwezigheid van less career: a new employment principle for a ling van arbeid in de Vlaamse huishoudens. Arthur, M., &. D. Rousseau The boundary Brussel; Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Ku~pens, A. &. D. Mortelmans Longitudinale loopbaananalyse met sequentieanalyse. In new organizational era. New York: Oxford Uni D. Mortelmans, M.-T. Casman &. R. Doutreleversity Press. pont (red.j. Elf jaar uit het leven in België Ipp. Buyens, 0., A. de Vos}L. Hey len, D. Mortclrnans & Gent: Academia Press. N. Soens (2006). Vast} voltijds en levenslang. Het tippe, T. van der &. L. van Dijk 12002/. Comparative onwrikbare eenbaanskarakter van de loopbaan. 'research on women's employment. Annual TiJdschrift voor HRM, 2: Review of Sociology, 28: l. Corijn} M. (2004). Werk en gezin: hoe willen Monelmans, 0., M.-T. Casman &. R. Doutrdepont Vlamingen dit combineren en hoe kan de over Ired 1 [ Elf iaar wt het leven in België. SOCIOheid hen hierbij helpen~ Over Werk. Tijdschrift economische analyses op het GezZnsdemo van bet steunpunt WAV} 4: grafisch Panel PSBH. Gem: Academia Press. Doorne Huiskes, A. van (200 L). Veranderende Peiperl, M. &. Y. Baruch (L997). Back to square zero: arbeidspatronen: naar een balans tussen werk en the post-corporate career. Organizalional privé? In P. Ester, R. Muffels &. J. Schippers (red.). Dynamics, 8: Flexibilisering, organisatie en employability Ipp. Schippers, j., C. Remery &. j.p. Vosse Tien 75-94). Bussum: Coutinho. jaar flexibilisering in Nederland: tussen onder Ester, P., R. Muffels &. j. Schippers Ired zoek en beleid_ In P. Ester, R. Muffels &. j. Flexibilisering. organisatie en employability. Schippers {red.i. Flexibilisering. organisatie en Bussum: Coutinho. employability Ipp Bussum: Coutinho. Fitzenberger, B., R. Schnabel &. G. WunrlerHch Schmid, G. (1998). Transitionallabour markers: a (2004). Tbe geoder gap in labor marker participa new European employmem strategy. Discussion tion and employment: A cohort analysis for West Paper FS I Berlin: Wissenschaftszentrum Germany. lownal of Population Economics, 17: Berlin für SoziaUorschung (gedownload van h ttp:ffskylla. wz-berlin.defpdffi998/i pdfl Gemts, K. (1002). Minder gezin. meer arbeidt De Schmid, G. &. K. Schömann Managing soarbeidsdeelname van de bevolking naar gezins cial risks through rransicional labour markers. positie. Een situering van Vlaanderen in Europa. TLM.NET Working Papers No Amster De arbeidsmarkt in Vlaanderen. Leuven: Steun dam: SISWO/Insdtute for the Social Sciences puntwav. Soens, N., A. de Vos, D. Buyens, L. Heylen, A. Kup Geurts, K. (2006). De arbeidsmarktpositie van pens, I. Van Puyvelde & D. Mortelmans (200S). alleenstaande ouders. Nieuwe bevindingen uit Belgische loopbanen in kaart: traditioneel of bet Datawarehouse Arbeidsmarkt en Sociale transitioneelt Gent: Academia Press. Bescherming. Leuven: Steunpunt WAV. Steunpunt WAV 12003al. De arbeidsmarkt in Ghysels, j Work. family and childcare. All Vlaanderen: iaarreeks. Leuven: Steunpunt WAV empirical analysis of EuropeaD Housebolds. Steunpunt WAV 1200Jbl. Genderzakboekie editie Cheltenham: Edward Elgar ESF-agentschap, adminisuatie Werkgele. Glorieux, I ). Arbeid als zingever: een onder genheid in samenwerking met Steunpunt WAY. zoek naar de betekenis van arbeid in het leven Leuven: Steunpunt WAV van mannen en vrouwen. Brussel: VUBPress. Steunpunt WAV 12004). Groepsfoto met dame: wer Hall, 0.( 1996). Procean careers of the 21st century. kende Vlamingen tien jaar geleden en vandaag. Academy of Management Review, 10 (4/: Steunpunt WSE AIbeidsmarktflirs, 2/12/2004 Herremans, w. (2005). Iedereen gelijk voor werk [gedownload van loosheid! faarboek 2005 Ipp Leuven: viewfnlf Steunpunt WAV. Theeuwes, j Toekomst van de arbeids Hoof, J. van (2002). Veranderingen in de plaats van markt. 's-gravenhage: Elsevier. arbeid en de toekomst van het arbeidsbestel. Vanderweyden, K. (2002). Is er leven zonder werk! Over Werk. Tijdschrift van her steunpunt WAV, Over minder werken en sociale integratie op de 4: drempel van de eenentwintigste eeuw. Leuven: Hoof, J. van & T. van der Lippe (2003). Combineren Acco. en balanceren: arbeid} zorg en tijd in een verande Vlasblom, j.d. &. j. Schippers Motherhood rende samenleving. Ti;dschrift voor arbeids and labour market particîpation; generational vraagstukken, 19111: dynamics. Paper prepared for rhe TLM confe Hoof, j. van &. j. van Ruysseveldt Arbeid in rence in Budapest. Mar 2005 [gedownload van het Moderne Arbeidsbestel. In J. van Hoof &. J. h ttp:ffwww.siswo.uva.nlftlmfconlbudafpapersfp van Ruysseveldt Ired.J. Arbeid in Verandering apers_lilesfwp6 % 20Vlasblom %20Schippers % 2 Ipp. 7-36). Deventer; Kluwer. O-%20Motherhood%20and%20Iabour%20mar Jacabs, T., A. Duysters &. R. Vanherck 11997/. ket%2oparticipation.pdfl Emancipatie en arbeid: in de schaduw van het koslwinnersgezint Een onderzoek naar de verde 18 Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken , nr. 1 njdschrift voor Arbeidsvraagstukken , nr. 1 19