NMF MAGAZINE 2015 MET 3 DUBBELINTERVIEWS OVER DE VRAAG. Is er toekomst voor klassieke muziek? INCLUSIEF JAARVERSLAG

Transcriptie

1 MET 3 DUBBELINTERVIEWS OVER DE VRAAG Is er toekomst voor klassieke muziek? 2015 M A G A Z I N E INCLUSIEF JAARVERSLAG

2 10 BIJ HET AFSCHEID VAN WIM DIK Dat managen zit tóch in m n bloed 24 4 Zoekt u maar een andere tandarts Digitale toekomstmuziek 14 2 Het grootste fonds ter wereld? Wat ben je groot geworden!

3 Een adellijke cello 16 Vakmanschap is meesterschap 28 Weekend van het NMF Een reizend circus: Presentatieconcerten Eigenwijs? Steun het NMF 38

4 Marwil Straat & Dominic Seldis Manon Veenendaal & Geertje van der Linden 4 DUBBELINTERVIEWS Adriana Esmeijer & Jurjen Hempel Pieter de Koe & Kees Vlaardingerbroek 2 Klein maar fijn 52 64

5 2014 JAARVERSLAG Bevlogen supporter VOORWOORD EN NU WEER AAN HET WERK 1 INLEIDING WISSELING VAN DE WACHT Rembrandt meets Mozart 2014 IN EEN NOTENDOP 8 WAAROM HET NMF BESTAAT 9 FEITEN BRUIKLEEN MUZIEKINSTRUMENT 19 CULTUREEL ERFGOED 20 Temperatuurverschillen op het podium 73 3 musici achter hun instrument 26 EDUCATIE 20 INKOMSTENBRONNEN 21 COMMUNICATIE 30 DE ORGANISATIE DE MENSEN OP DE ST. ANNENSTRAAT 40 BESTUUR EN COMMISSIES 54 DE TOEKOMST 69 BESTUURSVERSLAG 70 V

6 Stichting Nationaal Muziekinstrumenten Fonds Postbus GX Amsterdam Sint Annenstraat HE Amsterdam t e info@muziekinstrumentenfonds.nl i muziekinstrumentenfonds De Stichting is statutair gevestigd te Amsterdam Inschrijving Kamer van Koophandel en Fabrieken te Amsterdam nr BTW nummer NL B.01 bankrelatie NL58ABNA grafisch ontwerp & productie Alle musici die zijn afgebeeld in dit jubileummagazine hebben of hadden tot voor kort een instrument of strijkstok van het NMF in bruikleen, tenzij anders vermeld. foto omslag Nino Gvetadze Sarah Wijzenbeek Alle rechten voorbehouden. Een ieder die meent rechten te kunnen ontlenen aan deze uitgave, wordt vriendelijk verzocht contact met het NMF op te nemen. Comité van Aanbeveling dr. J.E. Andriessen oud-voorzitter Nationaal Muziekinstrumenten Fonds, oud-minister van Economische Zaken jhr. drs. P.A.C. Beelaerts van Blokland oud-commissaris van de Koningin in de Provincie Utrecht Anner Bijlsma cellist mr. M.J. Cohen oud-burgemeester Amsterdam mr. J.H.M. Deiters oud-directeur Concertgebouw N.V. Hans Heg muziekjournalist Philippe Herreweghe dirigent Janine Jansen violiste mr. P.J. Kalff oud-voorzitter Raad van Bestuur ABN AMRO Bank N.V. prof. dr. Ton Koopman dirigent Herman Krebbers violist mr. C.J.A. van Lede oud-voorzitter Raad van Bestuur Akzo-Nobel N.V. prof. drs. R. de Leeuw oud-algemeen directeur Rijksmuseum Cornélie Möller Max Möller & Zoon drs. George Möller oud-voorzitter Raad van Bestuur Robeco Groep N.V. dr. H.O.C.R. Ruding oud-minister van Financiën prof. Frans de Ruiter voorzitter CvB Koninklijk Conservatorium Den Haag dr. M. Sanders oud-directeur Concertgebouw N.V. W.E. Scherpenhuijsen Rom oud-voorzitter Bestuur van het Koninklijk Concertgebouworkest drs. Mischa Spel muziekredacteur NRC Handelsblad Het Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF) is een onafhankelijke stichting die al sinds 1925 toezicht houdt op het inzamelen van geld voor goede doelen. De taak van het CBF is het bevorderen van een verantwoorde fondsenwerving en besteding door middel van het beoordelen van de fondsenwervende organisaties en het verstrekken van informatie en advies aan overheidsinstanties en publiek. Wanneer u het CBF-keur ziet afgebeeld, kunt u er als gever vanuit gaan dat er verantwoord met uw gift wordt omgegaan. Het NMF is door de Belastingdienst aangewezen als een Culturele ANBI, een Algemeen Nut Beogende Instelling. Het NMF hoeft daarom geen erfbelasting of schenkingsrecht te betalen. Donateurs van het NMF kunnen hun giften aftrekken van de inkomsten- of vennootschapsbelasting (uiteraard binnen de geldende regels). Beschermheer Z.K.H. Prins Constantijn VI FOTO RVD

7 JAARVERSLAG 2014 FOTO SJAAK RAMAKERS EN NU WEER AAN HET WERK! Wat nu voor u ligt is eigenlijk het eerste normale jaarverslag nieuwe stijl. Vorig jaar hadden we ook al wel een jaarverslag en een fraai informatiemagazine gecombineerd, maar dat stond nog bol van het feestgedruis van ons 25-jarig jubileum. Muziek, muziek, muziek, in de Ridderzaal en bij wel 100 concerten in oude fraaie panden verspreid over Nederland. Ik schreef vorig jaar niet voor niets aan het eind van mijn voorwoord en nu weer aan het werk! Nou, dat hebben ze gedaan, Marcel Schopman en zijn mannen en vrouwen. Nieuwe donateurs geworven, instrumenten in bruikleen gegeven, restauraties uit laten voeren, aangeboden instrumenten van particulieren getest en met vreugde in de collectie opgenomen, huisconcerten verzorgd en vijf geweldige, druk bezochte presentatieconcerten georganiseerd. Concerten met een heel origineel en bijzonder programma! Dit alles had weer een positief effect op de naamsbekendheid van het NMF en dát leidt weer tot meer aanvragen voor bruikleen, maar gelukkig ook tot een hoger bedrag aan donaties. Kortom, het NMF bloeit en de sfeer bij onze bruikleners en (dus) in onze centrale is goed. Jawel, bruikleners zijn net mensen en er vliegt er wel eens een uit de bocht in houding of zorg voor zijn of haar instrument, maar alles wordt altijd in der minne geschikt. Een prachtig werk, het Nationaal Muziekinstrumenten Fonds. Zou je je hele leven wel willen doen. Maar vanuit het oogpunt van goed bestuur is dat geen goed idee en dus heb ik aangekondigd dat ik er na 14 jaar voorzitterschap een punt achter ga zetten, zij het met een beklemd gevoel. In juni 2015 zal mijn opvolgster de voorzittershamer overnemen en het NMF een verse injectie krijgen. Maar dat zult u allemaal nog merken. Ik dank u voor wat u mij aan steun en plezier gaf. Wij blijven elkaar ongetwijfeld ontmoeten bij de concerten van het NMF. Prof. ir. W. Dik voorzitter 1

8 Digitale toekomstmuziek EEN NIEUWE WEBSITE VOOR HET NMF 2 In een tijd waar digitale veranderingen soms nauwelijks zijn bij te houden, is het van groot belang dat ook het NMF mee verandert. Websites verouderen razendsnel op het gebied van techniek, ontwerp, maar ook inhoudelijk. Websites worden steeds geavanceerder met steeds meer functionaliteiten. De bezoeker van de website verwacht een goed functionerende website, waar hij in een paar klikken is waar hij wil zijn. Om optimale service aan onze musici, donateurs en andere begunstigers te kunnen blijven bieden, heeft het NMF besloten om haar inmiddels vijf jaar oude website te vernieuwen. In 2015 zullen we u verrassen met een nieuwe website, die qua ontwerp een totaal ander karakter zal krijgen. Echter, gelukkig kan het huidige technische gedeelte van de website (denk bijvoorbeeld aan de agenda, de nieuwsitems en profielpagina s) voor bijna 100% blijven zoals het is, en het zal wat dat betreft dan ook geen wereld van verschil worden. Wel breiden we enkele functionaliteiten uit, zoals onze webshop voor het bestellen van kaarten en cd s, de zoekfilter in de collectie muziekinstrumenten en het doneren via de website. Tot slot willen we de bezoeker van de website natuurlijk onze verhalen vertellen en muziek kunnen bieden. Ook op dat gebied zullen we optimaal inzetten op een prachtig werkende website die ons uiteindelijke doel dient: zoveel mogelijk mensen bekend maken met het Nationaal Muziekinstrumenten Fonds, hen optimaal kunnen bedienen en hen langdurig verbinden aan de musici en het werk van het NMF.

9 JAARVERSLAG 2014 Marcel Schopman directeur NMF WISSELING VAN DE WACHT Als ik deze inleiding voor ons nieuwe NMF magazine schrijf, is het 21 december de kortste dag van het jaar en een paar dagen voordat de deadline voor het aanleveren van materiaal voor dit magazine verstrijkt. Opschieten dus, want zoveel tijd is er niet meer om naast dit voorwoord alle verhalen en verslagen van het afgelopen jaar in te leveren: en om tegelijk de plannen en voornemens voor het nieuwe jaar te formuleren. Enfin, de gebruikelijke najaarsdrukte dus. Het nieuwe jaar brengt het NMF een nieuwe voorzitter. Prof. ir. Wim Dik treedt in 2015 na 14 jaar af en wordt opgevolgd door Mr. Els Swaab. Het is moeilijk om in een paar woorden te beschrijven wat Wim betekent heeft voor het NMF. Elders in dit blad is meer ruimte om recht te doen aan Wims kwaliteiten en inzet. Laat ik hier volstaan met het simpelweg constateren dat het NMF zich de afgelopen periode geen betere voorzitter heeft kunnen wensen. Punt. Iedereen bij het NMF is zeer dankbaar voor Wims werk voor het NMF. Dat we Wim ontzettend zullen missen staat buiten kijf. Maar tegelijkertijd weten we heel goed dat het NMF diep in zijn hart zal blijven zitten en dat we elkaar in het geheel niet uit het oog zullen verliezen. Op 3 juni 2015 vindt de troonswisseling plaats en zullen we nog uitgebreid afscheid van Wim nemen. Let u op onze website voor meer informatie daarover. Naast het afscheid nemen van Wim Dik, heten we tegelijkertijd Els Swaab van harte welkom in haar nieuwe functie van voorzitter van het NMF. Zij heeft een indrukwekkend trio van voorgangers. In de beginperiode was Theo Olof voorzitter, daarna oud-minister Koos Andriessen en ten slotte oud-staatssecretaris en oud-kpn topman Wim Dik. Els Swaab is in de kunstwereld vooral bekend als oud-voorzitter van de Raad van Cultuur zij legde die functie in 2011 als protest tegen het beleid van toenmalig staatssecretaris Halbe Zijlstra neer. Maar daarnaast was en is zij betrokken bij vele andere (kunst)instellingen. Wij zijn heel blij met haar bereidheid de voorzittershamer van Wim over te nemen, verwelkomen haar van harte en zien uit naar een inspirerende nieuwe periode met haar. Het voorjaar 2015 brengt ook een nieuwe website. In deze tijden van snelle verandering bleek de huidige website technisch niet meer te voldoen aan steeds groeiende eisen van de organisatie. Behalve de inhoud, bleek ook de vormgeving aan verandering toe. Op het moment dat u dit leest, moet de nieuwe site al bijna in de lucht zijn en kunt u ook aan de vormgeving van dit magazine merken dat de tijden veranderd zijn. Hopelijk vindt u deze verandering ook een verbetering! Uw commentaar, zowel positief als negatief, vernemen we graag van u. Ik wijs u ten slotte op de nieuwe editie van het Weekend van het NMF. Na het succes van de eerste editie, organiseren we dit jaar een tweede editie, dit keer met als partner de Erfgoedvereniging Bond Heemschut. Hopelijk zien we u en vele anderen begin juni bij één of meer van de concerten in dit weekend in een van de vele prachtige panden die ons land rijk is. En het allerbelangrijkste bewaar ik tot het allerlaatste: ontzettend veel dank voor al uw steun die u aan het NMF gegeven hebt - of dat nu is in aandacht, tijd, geld of instrumenten. Zonder uw steun zou het NMF niet kunnen bestaan, zonder het NMF zouden musici in Nederland het een stuk moeilijker hebben. Dank u wel! 3

10 Als u niet van klassiek houdt, 40 jaar lang werkte Tiddo Folmer als tandarts en verwende zijn klanten met klassieke muziek, in de wachtkamer en tijdens de behandeling. Zijn afscheid vierde hij met een NMF-concert in de Duif in Amsterdam. Je gaat met pensioen. Je bent medicus en hebt gedurende veertig jaar honderden patiënten gehad. Sommigen van die patiënten ken je dus al heel lang. Die wil je dus niet zomaar verlaten. Wat doe je dan? Tiddo Folmer is zo n man die met die vraag geconfronteerd werd. Tiddo was tandarts / paradontoloog / implantoloog in Amsterdam en besloot in 2014 met welverdiend pensioen te gaan. Eén van zijn grote liefdes is de muziek niet zo verwonderlijk daarom dat het idee al snel bij hem opkwam om muzikaal afscheid te nemen van zijn patiënten. Abonnement De liefde voor de muziek was al vroeg aanwezig bij Tiddo. Zijn ouders kregen vijf kinderen, allen zoons. Papa en mama hadden een concertabonnement in het oude gebouw van Kunsten en Wetenschappen in Den Haag. Maar papa kon vaak niet mee naar de concerten, met als gevolg dat één van de kinderen mee mocht. Om de kaarten werd gevochten, want alle vijf de jongens hadden een grote liefde voor muziek. En zo kwam het dat de jonge Tiddo al vroeg in zijn leven, gekleed in korte broek, de concertzaal betrad. Waar hij vervolgens eind INTERVIEW Tiddo en Thera Folmer-Von Oven MARCEL SCHOPMAN 4 FOTO HELEN KLINKHAMER

11 zoekt u maar een andere tandarts vijftiger jaren bijvoorbeeld de grote Eduard van Beinum kon zien en beluisteren. Na afloop ging hij die beroemde man dan enigszins beschroomd om een handtekening vragen. Symfonieën van Mahler en Bruckner hoorde hij al rond zijn tiende levensjaar live! Zelf maakte Tiddo trouwens ook al vroeg muziek. Hij ging naar de muziekschool en speelde blokfluit, altblokfluit en vervolgens cello. Zijn broers speelden onder meer hobo en viool. Zoals dat wel vaker ging in die tijd kregen alle kinderen de kans om een muziekinstrument te leren bespelen. En de jongens hongerden naar nieuwe, dat wil zeggen voor hen onbekende muziek. Platen waren wat dat betreft heel erg belangrijk, want zo leerden ze nieuwe werken kennen. Tiddo herinnert zich nog dat één van zijn broers het Concert voor Orkest van Béla Bartók op plaat had bemachtigd. Ademloos werd er geluisterd. Helaas had geen van de kinderen Folmer het talent om professioneel in de muziek bezig te zijn. Tiddo werd dus ook geen musicus, maar tandarts. Uurtje eerder Maar ook als tandarts kwam hij muzikaal aan zijn trekken. Aanvankelijk werd er altijd muziek gedraaid tijdens de behandeling. Tiddo kon niet zonder en de meeste patiënten wilden niets liever. Sommigen vonden de muziek een dermate added benefit dat ze een uurtje eerder naar de praktijk kwamen om te luisteren. Overigens niet alleen daarom: Thera, Tiddo s vrouw, is kunsthistorica, gespecialiseerd in 16e- en 17e-eeuwse kunst. Zij zorgde voor een rijke collectie kunstboeken en tijdschriften in de wachtkamer, die ook gretig aftrek vonden. Pas later toen de praktijk zich uitbreidde en er meer stoelen en dus ook meer patiënten kwamen, werd het te druk om nog langer muziek te draaien. Overigens: de patiënten mochten zelf kiezen welke muziek ze wilden horen. Maar alleen klassiek. Voor andere muziek moesten ze maar een andere tandarts zoeken. Ook buiten de tandartspraktijk was er muziek, uiteraard. Tiddo s belangstelling ging eerst uit naar het grote symfonische repertoire. Daarna ontdekte hij strijkkwartetten en andere kamermuziek. Toen kwam de barok in zijn leven: hij stortte zich op de opera s van Händel, Ariodante voorop. Afscheidsconcert Voor zijn afscheidsconcert had Tiddo een duidelijke voorkeur: hij wilde graag het pianotrio Dumky van Dvo`ŕák horen. Dit Trio vindt hij veelzijdig en afwisselend, er valt veel aan te beleven. Alle emoties zitten er volgens hem in. Daarnaast wilde hij met het concert graag geld ophalen voor het NMF, omdat hij de doelstelling van het NMF een warm hart toedraagt. Tiddo hoorde van het NMF via het zogenaamde Weekend van het NMF in 2013 en hij werd direct begunstiger van het fonds. Hij vindt het ongelofelijk positief dat een stichting zoiets doet. Hij en zijn vrouw wilden graag iets voor anderen doen en daarom vroegen zij als afscheidscadeau van de patiënten een gift voor het NMF. Manon Veenendaal ging op zoek naar goede musici en regelde niemand minder dan het Amsterdam Ensemble, met onder meer topvioliste Rosanne Philippens. Zij heeft de beschikking over de Bergonzi-viool van het NMF, waar Herman Krebbers bijna vijftig jaar op speelde. Ongeveer 150 vrienden en oud-patiënten kwamen samen in De Duif in Amsterdam. Tezamen brachten ze het ongelofelijke bedrag van bijna op voor het NMF. 5

12 A ADINDA MEERTINS 1987 CONTRABASSISTE AIDAN MIKDAD 2001 PIANIST AKOS KERTESZ 1973 CELLIST ALBA ENCINAS 1989 VIOLISTE ALEKSANDRA RYBAK 1984 CELLISTE ALEXANDER BUSKERMOLEN 1985 PIANIST ALEXANDER DROZDOV 1979 PIANIST ALEXANDER WARENBERG 1998 CELLIST AMARINS WIERDSMA 1991 VIOLISTE AMITAI KAMP 2003 VIOLIST AMKE TE WIES 1994 CELLISTE AMSTERDAM SINFONIETTA CONTRABAS ANA ESTER GRÁCIO DOS SANTOS 1995 HARPISTE ANASTASIA KOZLOVA 1979 VIOLISTE ANASTASIJA ZVIRBULE 1983 VIOLISTE ANDRII CHUGAI 1989 VIOLIST ÁNGELA MOYA DOMINGUEZ 1986 VIOLISTE ANNA BADALIAN 1984 VIOLISTE ANNA MAGDALENA DEN HERDER 1988 ALTVIOLISTE ANNA MEENDERINK 1996 ALTVIOLISTE ANNA SCHWEIZER 1981 CELLISTE ANNA SOPHIE TORN 1988 VIOLISTE ANNA STEENHUIS 1989 VIOLISTE ANNABETH SHIRLEY 1989 CELLISTE ANNE BAKKER 1989 VIOLISTE ANNE ROOS HOIJTINK 1998 VIOLISTE ANNE-LINDE VISSER 1992 CELLISTE ANNEFLOOR PLANTINGA 1997 VIOLISTE ANNEKE VAN HAAFTEN 1972 VIOLISTE ANNEMARIE VAN PROOIJEN 1983 VIOLISTE ANNEMIEKE HULS 1983 ALTVIOLISTE ANNEMIJN DEN HERDER 1975 ALTVIOLISTE ANNERIEKE NENTJES 1983 VIOLISTE ANNERIEN STUKER 1987 VIOLISTE ANNIE TÅNGBERG 1972 CELLISTE ANSFRIED PLAT 1969 CELLIST ANTON SPRONK 1994 CELLIST ARJUN GANGULY 1997 CELLIST ARMEN NAZARIAN 1984 ALTVIOLIST ARNO VAN DER VUURST 1978 CELLIST ARTHUR RUSANOVSKY 1993 VIOLIST

13 B BABETTE VAN DEN BERG 1983 VIOLISTE BARBARA BEKHOF 1991 ALTVIOLISTE BÁRBARA VARASSI PEGA 1977 PIANISTE BAS BARTELS 1990 ALTVIOLIST BAS JONGEN 1992 CELLIST BAS TREUB 1987 VIOLIST BEATRIJS PRONK 1990 CELLISTE BEGONIA CHAN 1997 CELLISTE BEN WEISHAUPT 1996 PIANIST BENJAMIN DE BOER 1995 CONTRABASSIST BENTE VERHEUL 1995 CELLISTE BERDIEN VRIJLAND 1973 ALTVIOLISTE BERNADETTE WIJNHAMER 1995 VIOLISTE BI-NAN WANG 1994 VIOLISTE BIRTHE BLOM 1982 VIOLISTE BOB HEUVELMANS 1987 HARPIST BRENDA BROUNS 1991 VIOLISTE C BRIT ISSA RIJNEN 1999 VIOLISTE CAITLIN ENSOR 1990 VIOLISTE CARLA DE KLEUVER-LEURS 1978 VIOLISTE CARLES PUIG RUSCALLEDA 1981 VIOLIST CARLO NABBE 1963 VIOLIST CARLOS LEAL CARDÍN 1989 CELLIST CARLOS NICOLÁS 1990 CELLIST CAROLIEN HULSHOF 1981 VIOLISTE CAROLINE KANG 1980 CELLISTE CASSANDRA LUCKHARDT 1969 CELLISTE CATARINA TÁVORA 1989 CELLISTE CATHERINE BAHN 1975 CONTRABASSISTE CÉCILE GOUDER DE BEAUREGARD 1985 VIOLISTE CECILIA BERNARDINI 1984 VIOLISTE CHARLOTTE GULIKERS 1995 CELLISTE CHRISTIAAN LASCAE 1980 VIOLIST CLAUDINE CARMEN ROMA 1975 PIANISTE D CLEMENS VAN DER FEEN 1980 CONTRABASSIST CODARTS ROTTERDAM VLEUGEL CORALINE GROEN 1996 VIOLISTE CORINNE STAAL 1964 PIANISTE CYNTHIA KLOSTERMANN 1992 ALTVIOLISTE

14 2014 IN EEN NOTENDOP Dit magazine verschijnt in maart 2015, twee maanden eerder dan in de voorgaande jaren. Dat doen we om u zo snel mogelijk verslag te kunnen doen van het afgelopen jaar en - nog belangrijker - om u zo spoedig mogelijk te kunnen informeren over de nieuwe ontwikkelingen in Maar dit tijdstip van verschijnen heeft als consequentie dat de definitieve jaarcijfers over 2014, op het moment dat dit magazine gedrukt wordt, nog niet bekend zijn. Voor zover er daarom cijfers en bedragen over 2014 vermeld staan in dit magazine, betreft het voorlopige cijfers. Eventuele verschillen tussen de hier gepresenteerde voorlopige cijfers en de definitieve cijfers in de jaarrekening (die in mei 2015 verschijnt), zullen naar verwachting minimaal zijn. U kunt de jaarrekening 2015 vanaf 1 juni 2015 downloaden via onze website of een gedrukt exemplaar bij ons aanvragen. Staat van baten en lasten (x e 1.000) Baten eigen fondsenwerving Overige baten Besteed aan doelstelling Besteed aan werving baten Besteed aan beheer en administratie Resultaat

15 JAARVERSLAG 2014 WAAROM HET NMF BESTAAT Muziekinstrumenten kosten geld: veel geld. Vaak zoveel dat musici en muziekstudenten zich de aanschaf ervan niet kunnen veroorloven. En dat terwijl een goed instrument geen luxe is, maar een absolute noodzaak voor iemand wiens vak het is te musiceren. Dat betekent voor velen een probleem. Het NMF is destijds opgericht om dat probleem op te lossen. En vandaag de dag geldt die oorspronkelijke doelstelling nog onverkort: het NMF geeft jaarlijks ruim 450 kwalitatief hoogstaande muziekinstrumenten en 350 strijkstokken in bruikleen aan professionele musici en aan hen die dat willen worden. Doelstellingen Het NMF is een organisatie die in grote lijnen drie specifieke doelen heeft; - het uitlenen van instrumenten aan musici. De nadruk ligt hierbij op het helpen van jong talent, conservatoriumstudenten en beroeps musici. Maar ook top solisten die dure instrumenten nodig hebben krijgen hulp van het NMF. Zo wordt het hoogstaande Nederlandse muziekleven structureel gesteund. - het behouden en ontwikkelen van cultureel erfgoed. Het NMF rekent het tot zijn taak de instrumenten uit de historisch belangrijke Nederlandse vioolbouwschool te behouden voor het nageslacht en deze ook bespeelbaar te laten zijn. Zo wordt de hoogstaande collectie Nederlandse instrumenten geconserveerd, uitgebreid en beluisterbaar gemaakt en gehouden. - het geven van educatie. Het NMF begeleidt muziekstudenten bij het maken van de juiste keuze van een instrument en/of stok. Het NMF heeft ondervonden dat er aan dit aspect in de traditionele muziekopleidingen te weinig aandacht wordt besteed, terwijl dit juist van wezenlijk belang is. Daarnaast biedt het NMF de NMF-musici onder meer de mogelijkheid podiumervaring op te doen, mee te doen aan CD/DVD-opnames en te participeren in klanktesten. De doelgroep Musici en zij die dat willen worden. Het NMF wil beroepsmusici en muziekstudenten helpen. Dit geldt voor zowel klassieke als niet-klassieke musici. Zij kunnen een beroep doen op het NMF om een instrument in bruikleen te krijgen. Bovendien kan men voor elk instrument een aanvraag indienen, zodat met recht kan worden gezegd dat het NMF het gehele Nederlandse muziekleven steunt. De aanvraag Een musicus die een aanvraag wil doen moet voldoende kwaliteit hebben om beroepsmusicus te zijn of dat te worden. Hij komt in aanmerking voor een instrument dat past bij zijn artistieke niveau als hij niet zelf in staat is een dergelijk instrument aan te schaffen. Het NMF vindt het belangrijk dat alle muziekinstrumenten van het fonds door het publiek gehoord kunnen worden. Dat betekent dat NMFmusici een actieve rol in het Nederlandse muziekleven moeten vervullen. Buitenlanders die met voldoende regelmaat op de Nederlandse podia optreden kunnen een aanvraag bij het NMF indienen als zij aan de overige eerder genoemde criteria voor bruikleen voldoen. De procedure Een instrument dient schriftelijk aangevraagd te worden. Na ontvangst van de aanvraag vindt er een intakegesprek plaats. Het NMF probeert dan enerzijds een beeld te krijgen van motivatie, capaciteiten en verlangens van de potentiële NMF-musicus, terwijl anderzijds de do s en don ts van het NMF uitvoerig worden uitgelegd. Na deze voorselectie bespreekt de Commissie Aanvragen en Instrumenten de aanvraag. Deze commissie bestond in 2014 uit een achttal deskundigen en brengt een niet-bindend advies uit aan het bestuur dat uiteindelijk beslist over de aanvraag. 9

16 Dat managen zit FOTO SJAAK RAMAKERS tóch in m n bloed Catharina Ungvari

17 Voorzitter Unilever Nederland, voorzitter Raad van Bestuur KPN, staatssecretaris van Economische Zaken, hoogleraar aan de Technische Universiteit Delft; Wim Dik denkt groot. Maar zijn mooiste functie vond hij misschien wel bestuursvoorzitter van het Nationaal Muziekinstrumenten Fonds. Na veertien jaar geeft hij het stokje door. FREDERIKE BERNTSEN De statuten bepalen dat Wim Dik als vijfenzeventigplusser niet opnieuw gekozen mag worden tot voorzitter, maar als het aan het NMF lag, zouden ze samen nog een tijdje doorwerken. Directeur Marcel Schopman steekt zijn lof niet onder stoelen of banken en noemt Dik van onschatbare waarde voor het NMF. Iemand die zich oprecht met hart en ziel heeft ingezet voor de organisatie. Schopman: Onze samenwerking heb ik altijd hogelijk gewaardeerd. Wim heeft ontzettend veel bestuurswerk gedaan in zijn leven, maar het NMF ligt hem zeer na aan het hart. Zonder die statuten hadden wij het een voorrecht gevonden nog veel langer met hem te werken. Zo, dat staat. 76 jaar is Wim Dik nu, maar hij ziet er niet uit als iemand die met pensioen is. Zou het dan toch zo zijn dat muziek je jong houdt? Dik: Muziek zorgt in ieder geval voor het grootste plezier. Ik ben gek op muziek, ik kan niet zonder. Wekelijks speel ik slagwerk in een jazzband we treden eens per maand op. Kijk, ik ben geen topdrummer, ben pas begonnen op m n achttiende. Er zal nooit iemand zeggen bij een optreden van ons: we moeten wat dichter bij het podium gaan staan, want er zit nu een drummer, zoiets heb je nog nooit gehoord. Maar het is ook niet zo dat er gezegd wordt: wie haalt die houthakker even van de bühne? Ik behoor tot de goede middenmoot, geloof ik. Oud-minister Koos Andriessen trad na vier jaar af als voorzitter van het NMF en gooide een balletje op bij Dik, die meteen toehapte. De details kwamen later wel, want iets in de muziek, dolgraag. Ook kende Dik de allereerste voorzitter, vóór Andriessen: violist Theo Olof. Gelukkig heb ik Theo mee mogen maken. Van hem heb ik geleerd hoe je met musici omgaat, en ik vertelde hem hoe je zakelijk kunt zijn. Wat die man voor het NMF overhad, is niet in woorden te vatten. Dat heb ik goed in mijn oren geknoopt en ik heb echt geprobeerd om in zijn geest de missie van het NMF uit te dragen. Het NMF draagt passie voor muziek uit en geeft talenten de mogelijkheid zich verder te ontwikkelen. Het is eenvoudig: als je eenmaal aan muziek begonnen bent, kom je er niet meer vanaf. Het NMF straalt uit hoe belangrijk muziek is. Mijn eigen muzikale passie is alleen maar gegroeid sinds ik met het NMF te maken heb. Mijn smaak is breed. Ook in een carnavalsoptocht trommelen totdat je erbij neervalt, is heerlijk! Dik, een geboren Rotterdammer, woont al vijftig jaar in Brabant en is een verwoed carnavalsvierder. Eenmaal baas, altijd baas: Dik was Prins Carnaval van Oss. In mijn cd-verzameling zit van alles, ook veel klassiek. Dat ik jazz oude stijl speel, past erbij. Alleen van opera hou ik niet, opera vind ik een ramp, gek hè? Zingen niet, dat is wat anders. Ik zit in de adviesraad van het Internationaal Vocalisten Concours Den Bosch, en zingen vind ik prachtig. Nee, maar die opera: toen mijn broer en ik vroeger in de teil voor de kachel ons wekelijks bad kregen, stond het radioprogramma Opera en 11

18 NMF MAGAZINE NMF MAGAZINE belcanto aan. Elke zondag van vijf tot zes. Mijn ouders zongen uit volle borst mee, wij luisterden, tot vervelens toe... Ik denk dat daar het operaprobleempje is ontstaan. Mijn hartstocht ligt bij het orgel, daar ben ik gek op. De klank van het orgel is ongelofelijk. Helemaal als je muziek hoort van een componist die het instrument vanbinnen en vanbuiten kende, zoals Händel of Bach; die jongens wisten wat je met een orgel kon doen en vooral ook wat je er niet mee moest doen. Bij orgelmuziek kan ik echt wegdromen. Tijdens zijn NMF-jaren maakte Dik twee grote jubilea mee, het 20-jarige in het Concertgebouw in Amsterdam en het 25-jarige in de Ridderzaal in Den Haag. Inderdaad, ik realiseer me nu dat ik iets meer dan de helft van het NMF-bestaan mee heb mogen maken. Wat een voorrecht. Als het even kan, ga ik naar de concerten die het NMF organiseert. Toen ik tien jaar voorzitter was, zat ik bij een van de optredens van onze musici en speelden ze speciaal voor mij een stuk, gevolgd door Lang zal hij leven. Ik was zeer geroerd. Zo betrokken mogen zijn bij zo n organisatie en al die prachtige muziek en dat talent, dat was een bijzonder moment. Wat trof u aan, toen u in 2001 aantrad? Voor mijn komst bemoeide het bestuur zich diepgaand met de organisatie, en toen dacht ik: waar is de directeur eigenlijk voor nodig? Ik heb met Marcel de afspraak gemaakt: jij runt de tent en je hoeft mij alleen maar op de hoogte te houden van wat er goed gaat en wat niet. En wanneer je denkt dat het nodig is, bel je me. Ik ga ervan uit dat als ik niks hoor, het goed gaat. Jij beslist of we linksom of rechtsom gaan. Bij twijfel, altijd bellen. Dat werkt perfect, in ieder geval tussen ons en met deze organisatie, die kerngezond is. En Marcel is de juiste persoon op de juiste plek. Hij is vrolijk, geestig, heeft een vlotte babbel en hij is to the point. Maar vergeet alsjeblieft niet op te schrijven hoeveel betrokkenheid er op het kantoor in Amsterdam heerst, onder alle medewerkers, niet alleen Marcel. Niets lijkt ze te veel, ook niet in hun vrije tijd. Inspringen waar nodig, en altijd met de grootst mogelijke inzet. Ik herken mezelf daarin: plezier in het werk. In die zin is er geen verschil tussen de kunstensector en de grootindustrie. Ik heb m n hele leven met plezier gewerkt. Keihard gewerkt ook, maar ik vond het altijd fijn. Ik zeg vaak tegen jonge mensen: zorg ervoor dat je fluitend naar je werk gaat, en weer fluitend naar huis, want thuis moet het ook leuk zijn. Als die balans klopt, zit je goed in je vel. Hier spreekt een geluksvogel? Zeker, en ik ben op zondag geboren, dat helpt. Maar ik kan het niet vaak genoeg zeggen. Bevalt je werk je niet? Doe er wat aan, spreek het uit, ga er weg, enzovoort. Het ligt natuurlijk meestal genuanceerder, maar dingen opkroppen en op hun beloop laten, is niets. Onder het voorzitterschap van Wim Dik zijn er een aantal belangrijke stappen gezet bij het NMF. Zo is de Bergonziviool van Herman Krebbers in 2005 aangekocht, en kwam er in 2008 een Petrus Guarnerius in de collectie, de duurste viool die het fonds ooit verwierf. In 2010 werd er een Stradivarius binnengehaald, de enige in de catalogus. Ook het winnen van de Transparantprijs, voor het beste jaarverslag van een goed doel in Nederland, gebeurde in het tijdperk-dik. Wist je dat Nederlandse vioolbouwers tot de besten ter wereld behoren? We hebben een boel instrumenten van eigen bodem in huis, echt iets om trots op te zijn. Men denkt vaak dat een goede viool driehonderd jaar oud is, uit Italië komt en de naam Stradivarius draagt. Maar een topinstrument kan ook in 1990 in Nederland gemaakt zijn. Heeft Dik zijn stempel gedrukt op de organisatie van het NMF? Nou, we hebben wel een aantal dingen aangepakt. De afgelopen jaren zijn we intensief bezig geweest met het werven van donateurs, die zijn heel belangrijk voor ons. Tien jaar geleden hadden we er zo n honderd, en nu iets van veertienhonderd als ik me niet vergis, geweldig. We leven van giften, legaten en sponsors, subsidie krijgen we niet meer. Het NMF moet het van naamsbekendheid hebben. Het publiek moet weten dat we bestaan en waarom we bestaan. We zijn altijd op zoek naar mensen die het belangrijk vinden dat een 12

19 instantie aanstormend talent wil helpen aan een instrument. Als er talent aanwezig is bij een kind, dan moet je daar iets mee doen. Als dat zich niet verder kan ontwikkelen, eeuwig zonde. We weten zeker dat als je een kind een instrument geeft dat hij zelf pas zou kunnen kopen op latere leeftijd en na vele triomfen op het podium, hij sowieso achterloopt, of misschien wel nooit dat podium haalt. Je zult er trouwens versteld van staan hoeveel mooie instrumenten er van zolders komen. Mensen die om wat voor reden dan ook opruiming houden, en dan blijkt er in de hoek nog de vioolkist van tante Annie te liggen. Ja, soms is het brandhout, maar het kan even zo goed om een prima instrument gaan. Dik en het NMF, dat zit wel snor, behalve dat de samenwerking nu tot een einde is gekomen. Ja, maar ik ben niet helemaal weg, hoor. Ik zou de presentatieconcerten niet graag willen missen. Mijn vrouw trouwens ook niet. Stel, Dik krijgt een tweede leven, wordt hij dan organist of misschien orkestmusicus, na zijn ervaring met strijkinstrumenten bij het NMF? Dan wordt het weer drummen. In een orkest spelen zou ik een tijdje leuk vinden, maar op een gegeven moment zou ik denken: laat ik maar een dirigentencursus gaan volgen, dan kan ik ervóór gaan staan. Dat managen zit tóch in m n bloed. Ik denk ook dat het NMF zakelijker is geworden, we zijn strakker in onze regels, ook naar de musici toe. We hebben de amateurstatus achter ons gelaten en zijn nu echt een volledig professionele organisatie. Dat moet ook als je voor bijna 30 miljoen aan instrumenten beheert en als je honderden bruikleners op hoog niveau wilt bedienen. Wim Dik en Herman Krebbers bij de overhandiging van de Bergonzi-viool 13

20 Wat ben je FOTO CATHY LEVESQUE 14 Agnes Nahuys te midden van Marcel Schopman en Wim Dik

21 NMF MAGAZINE 2015 groot geworden! Agnes Nahuys is donateur en vrijwilliger bij het NMF. In deze bijdrage vertelt ze over de bijzondere manier waarop ze met het NMF in contact kwam. Het is bijzonder te ervaren dat sommige dingen in je leven voorbestemd lijken te zijn. Brussel Tot twee jaar geleden had ik nauwelijks over het NMF gehoord (veel in het buitenland gewoond...) en daar stond het toen, midden op mijn pad. Ongeveer 6 jaar geleden hadden we het binnen ons gezin, toen wonende in Brussel, aan tafel over vriendschappen. Soms vallen ze uit de lucht en soms ook zijn ze in diezelfde lucht ineens weer opgelost. Ik vertelde over de zomervakanties van vroeger (eind 70-er jaren) in Hotel Belvédère in Noordwijk. Over de vriendschap die we daar hadden met de familie Schopman. Verstoppertje spelen in de duinen, ponyrijden, steltlopen, zwemmen en Monopolyen wanneer het regende. Vooral Marcel (een week ouder dan ik) was een dik maatje. Door narigheid in onze beide families, kwam er voor ons een abrupt einde aan deze meer dan heerlijke en zorgeloze vakanties. Sinds ons (ik meen) twaalfde levensjaar, was het contact volledig verloren. Direct werd er geroepen: Dan google je hem toch...! Een paar weken later was het zover: ik typte Marcel Schopman en... enter! Ik zag een vriendelijk gezicht met bril op mijn laptop verschijnen. Grappig, hij zou op z n vader kunnen lijken. Maar opmerkelijk was vooral zijn link met het NMF. U moet weten, dat ik tijdens mijn laatste jaren in Brussel betrokken was bij Music Fund. Een Belgische organisatie die ook muziekinstrumenten inzamelt, maar dan voor muziekscholen in conflictgebieden elders in de wereld. Ik had mijn bezige leven, een verhuizing in het verschiet en ons huis in Den Haag moest worden opgeknapt. Geen tijd voor andere zaken. Maar deze vondst op het internet zou ik niet vlug vergeten. Den Haag Toen ik ruim een jaar later weer terug was in Den Haag, werd ik uitgenodigd voor een kamermuziekconcert. We hoorden een vleugel, viool en zang. Heerlijk! Na afloop kwam ik in gesprek met de jonge violist Bas Treub. Ik vroeg hem hoe hij aan die schitterende viool kwam, want zoiets moois koop je niet om de hoek. Nee, hij leende van het NMF. Of ik daar niet eerder over gehoord had? Nou..., ik moest toch even nadenken, je bedoelt toch zeker niet het NMF van Marcel Schopman?! Jazeker wel, kent u hem? Nadat ik hem had verteld hoe de vork in de steel zat, zei hij direct dat ik vooral contact moest opnemen, gewoon mailen. Daar op kantoor bij het NMF zitten echt alleen maar aardige, toegankelijke mensen. Kunt u gerust doen. Dan zal ik de volgende keer zeggen dat ik Agnes Nahuys heb ontmoet... Vooral dat laatste was wel de stok achter de deur! Groot was de teleurstelling toen bleek dat ik volledig uit het geheugen van Marcel was gewist. Maar gelukkig weet hij goed zijn woorden te kiezen, ook in zijn s en ik was alleen maar blij weer contact te hebben met mijn vakantiemaatje van vroeger. De eerste keer dat we elkaar weer zagen was tijdens een zondagochtendconcert Jongste musici in het oudste huis in Amsterdam. Dat was even gek en ik had Marcel na veertig jaar zeker niet zomaar herkend. Wat is hij gegroeid! In diezelfde periode (toeval of niet) kreeg ik een uitnodiging van een neef en nicht van me. Zij wilden hun speciale verjaardagen en zoveel jaar huwelijk vieren. Ze boften, want ze hadden een concert van het NMF gewonnen. Het concert zou gegeven worden in de Grote Kerk in Dordrecht. Nooit eerder had ik hen over het NMF horen vertellen, hoe was het toch mogelijk. Ik heb me dikwijls voorgesteld hoe het geweest zou zijn wanneer Marcel en ik elkaar dáár weer voor het eerst waren tegengekomen. Gloria Gaynor Nee, ik ben blij dat het gegaan is zoals het is gegaan. Zelf bespeel ik geen instrument, maar zing ik in een kamerkoor. Ik zing net zo lief mee met Gloria Gaynor als met een mooie alt-aria uit de Messiah en geniet van ieder concert. Hier in Den Haag help ik met heel veel plezier dikwijls tijdens de concerten van de Residentie Bach Ensembles, maar het NMF mogen helpen geeft iets extra s. De weer opgebloeide vriendschap met Marcel, maar ook het telkens terugkerende familiereüniegevoel maken die samenwerking heel speciaal. 15

22 Een adellijke Regelmatig ontvangt het NMF instrumenten in bruikleen van particulieren. In 2014 konden we een heel bijzondere cello in onze collectie verwelkomen. FRITS SCHUTTE Marijke Verberne zit in mijn bureaustoel en kijkt voorovergebogen naar het beeldscherm van mijn computer. Terwijl ik koffie haal, googlet zij even naar een Amerikaanse componist waarvan ze vaak werken heeft gespeeld en wiens naam maar niet in haar op kan komen. Hij was ooit directeur van The Centre of Creative and Performing Arts, waar zij zelf ook enige tijd nauw bij betrokken was; het zit haar duidelijk dwars dat ze de naam niet kan vinden. Opgepoetst Marijke is bij ons op bezoek omdat ze heeft besloten haar Jean Baptiste Vuillaume-cello aan het NMF in bruikleen te geven. Nadat de cello door een vioolbouwer eerst uitgebreid is nagekeken, opgepoetst en voorzien van nieuwe snaren, is nu het moment aangekomen om de bruikleenovereenkomst door te nemen. Ook al vindt de formaliteit van het ondertekenen vandaag nog niet plaats, voelt het voor ons beiden als een belangrijk moment, een mijlpaal. Ze vertrouwt ons namelijk de cello toe die ze in 1976 aankocht van een Londense handelaar en waarmee ze sindsdien als professioneel celliste de wereld bereisde. Dit moment markeert dus ook het einde van een intensieve relatie van bijna 40 jaar! De cello straalt vakmanschap, schoonheid en noblesse uit. Het achterblad is voorzien van een opvallende decoratie, die het familiewapen blijkt te zijn van de Belgische adellijke familie Caraman de Chimay. Jean-Baptiste Vuillaume bouwde in 1865 een heel kwartet voor de familie, waaronder deze cello. Nu Marijke zich fysiek niet meer in staat voelt om nog regelmatig cello te spelen, is voor haar het moment aangekomen om via het NMF een jonge musicus de kans te bieden om zich op haar prachtige cello te kunnen ontplooien. Amerika Marijke Verberne studeerde af aan het Amsterdams conservatorium als leerlinge van Carel van Leeuwen Boomkamp. Van 1961 tot 1967 was ze lid van het Nederlands Kamerorkest. Ze volgde in die tijd nog lessen bij André Navarra. Daarna 16

23 cello HIERNAAST MARIJKE, ONGEVEER 11 JAAR, OP EEN 3/4 CELLO FOTO LINKER PAGINA MARIJKE ROND 1976 verliet ze Nederland om in Amerika een jaar bij János Starker te gaan studeren. Aansluitend was ze twee jaar verbonden aan de universiteit van Buffalo, New York, als lid van bovengenoemd Centre of Creative and Performing Arts (CCPA). Het CCPA bestond uit een klein ensemble van jonge componisten en instrumentalisten en diende als kweekvijver voor nieuwe muziek. De periode bij het CCPA was van grote betekenis voor Marijke Verberne. In 1970 kwam ze weer terug naar Nederland. Vanaf dat moment werkte ze veel als freelance cellist en vanaf 1975 als plaatsvervangend aanvoerder van het Noord- Hollands Filharmonisch orkest. Daarnaast trad ze regelmatig op met het Five Centuries Ensemble dat met een sopraan, countertenor, klavecimbel en cello een breed repertoire bracht. Wij waren onze tijd vooruit, zegt ze. Niet alleen vanwege de keuze voor een breed repertoire van oude muziek tot hedendaagse werken, (waaronder verschillende werken die voor ons gecomponeerd werden), maar ook omdat we de stap durfden te zetten naar improvisatie. Zo lieten we bijvoorbeeld een compositie van Monteverdi overgaan in een stuk van John Cage. Dat was toen nog nieuw, terwijl het nu heel normaal is om als ensemble verschillende muziekstijlen samen te laten smelten. Ze juicht deze actuele ontwikkeling toe. Ons gesprek is dynamisch en intuïtief, precies zoals ze zich altijd als celliste heeft willen profileren. Marijke Verberne komt op me over als een moderne celliste die zich in het huidige muzikale veld erg op haar plaats zou voelen. Dat haar cello nu in handen zal komen van een klassieke musicus van een jonge en moderne generatie, voelt goed. Morton Feldman! roept ze triomfantelijk, zo heette hij! HET WAPEN VAN CARAMAN DE CHIMAY OP EEN VIOOL 17

24 DE FEITEN OVER 2014 DOELSTELLING 1 Het in bruikleen geven van muziekinstrumenten De resultaten van een organisatie zijn op verschillende manieren te definiëren. Wat zijn de relevante resultaten voor een organisatie als het Nationaal Muziekinstrumenten Fonds? Voor een stichting, die als voornaamste doel heeft om musici te helpen, is het belangrijkste resultaat het aantal musici dat de stichting heeft kunnen helpen. In 2014 waren dat er 431. Wilt u hier meer over weten, kijk dan op pagina 19. DOELSTELLING 2 Cultureel Erfgoed Het NMF heeft als voornemen het behouden, conserveren, gebruiken en zelfs ontwikkelen van cultureel erfgoed. Het doet dat door een belangrijke collectie Nederlandse muziekinstrumenten op te bouwen. Enerzijds gaat het daarbij om oude instrumenten die men tracht te bewaren voor de Nederlandse samenleving, anderzijds gaat het om het ontwikkelen van nieuw Nederlands cultureel erfgoed door het geven van bouwopdrachten aan Nederlandse vioolbouwers. Wilt u meer weten over ons cultureel erfgoed, kijk dan op pagina 20. DOELSTELLING 3 Educatie Het wordt keer op keer duidelijk dat er bij jonge musici behoefte is aan begeleiding op hun weg naar volwassenheid. Talent en het geven van alleen een uitstekend instrument is niet genoeg om een carrière te laten slagen. Begeleiding bij podiumpresentatie, marketing, promotie en communicatie zijn eveneens essentiële onderdelen. Het NMF onderzoekt samen met andere partijen hoe dit het beste verwezenlijkt zou kunnen worden. Wilt u meer lezen over educatie, kijk dan op pagina De financiële situatie Het NMF haalde in 2014 ruim meer dan een miljoen Euro binnen. Wilt u meer weten over financiële zaken, kijk dan op pagina 21. Onze donateurs Het hebben van donateurs is onontbeerlijk voor het NMF, omdat het grootste deel van de inkomsten van het NMF van deze groep afkomstig is. Wilt u meer lezen over onze donateurs, kijk dan op pagina 21. Nieuwe instrumenten In 2014 werden 24 instrumenten en stokken aan de collectie van het NMF toegevoegd. Op twee na werden deze alle eigendom van het NMF. Deze instrumenten kwamen in de collectie door aankoop, schenking, legatering en door deze aan het NMF in bruikleen te geven. Wilt u weten welke instrumenten nieuw zijn in onze collectie, kijk dan op pagina 25. Bestuur, commissies en werkgroepen Naast de medewerkers van het bureau, die het meest zichtbaar zijn voor de buitenwereld, is er natuurlijk ook een aantal mensen die zich op een andere manier inzetten voor het NMF. Zo zijn er verschillende commissies die met het NMF verbonden zijn. Daarnaast zijn er natuurlijk het Bestuur, de Commissie Aanvragen en Instrumenten, de Raad van Advies en het Comité van Aanbeveling. Wilt u meer weten over de samenstelling van de diverse commissies, kijk dan op pagina 54. De NMF-bureaumedewerkers Zonder kantoor zou er geen NMF kunnen bestaan. In de Annenstraat in Amsterdam vindt u de medewerkers en vrijwilligers van het NMF. Wilt u meer weten over de NMF-medewerkers, kijk dan op pagina 41. Op pagina 14 en pagina 66 worden twee vrijwilligers in het zonnetje gezet. 18

25 BRUIKLEEN MUZIEK INSTRUMENT NMF MAGAZINE 2015 JAARVERSLAG 2014 Op 31 december 2014 waren er ruim 416 musici in Nederland die met een instrument van het NMF rondliepen. Hoewel rondliepen misschien niet altijd de juiste benaming is. Want ruim 30 van onze NMF-musici hebben thuis een vleugel van het NMF staan, waarop zij hun concertoptredens voorbereiden. Het NMF heeft immers niet alleen strijkinstrumenten in zijn collectie, maar ook vleugels, piano s, harpen en een klein aantal blaasinstrumenten. Weliswaar bezit het NMF een verzameling muziekinstrumenten van museale waarde (de gemiddelde waarde van een instrument uit de NMF-collectie bedraagt ongeveer ), de collectie is een levende collectie, dat wil zeggen zij wordt bespeeld en reist daarom voortdurend door Nederland en andere landen. Het NMF zou daarom met recht een mobiel museum genoemd kunnen worden. Maar het gaat bij het NMF niet in de eerste plaats om het samenstellen van een waardevolle collectie, het gaat het NMF er om dat musici geholpen worden door deze instrumenten ter beschikking te stellen aan hen. Het is daarom van het grootste belang dat het aanbod instrumenten aansluit op de vraag van musici. aantal NMF-musici op 31/12/ Het totaal aantal musici dat op enig moment gedurende 2014 een instrument van het NMF in bruikleen had, steeg ten opzichte van het voorgaande jaar van 419 naar 431. Het aantal nieuwe aanvragen van musici daalde iets ten opzichte van vorig jaar. In totaal waren er 68 aanvragers, in 2013 waren dat er 65. aantal aanvragen NMF

26 CULTUREEL ERFGOED EDU CATIE Het NMF heeft in zijn ruim 25-jarige bestaan een collectie Nederlandse instrumenten samengesteld, die een museale waarde heeft. Het NMF bezit instrumenten uit het tijdperk van de eerste belangrijke Nederlandse bouwperiode tot aan nu. Binnen deze periode van ruim 300 jaar is een belangrijke collectie opgebouwd. Hoewel het Haags Gemeentemuseum (middels de collectie verzameld door de bankier Daniël Scheurleer) een nog veel grotere verzameling bezit, heeft de collectie van het NMF het voordeel dat deze (in tegenstelling tot die in Den Haag) zichtbaar is en bespeeld wordt: indachtig het oorspronkelijke doel van een muziekinstrument. Een muziekinstrument is immers een gebruiksvoorwerp. Jarenlang is het belang van de Hollandse school en de instrumenten die zij maakte onderschat. Pas nadat met name buitenlandse beleggers hun oog lieten vallen op deze instrumenten en violen in grote aantallen naar het buitenland verdwenen en (dus) in prijs stegen, kwam de aandacht voor deze ten onrechte vergeten groep weer op. Het NMF speelt bij de hernieuwde aandacht voor eigen erfgoed een leidende rol. De prijs/kwaliteitverhouding van deze instrumenten is nog steeds aantrekkelijk en mede daarom heeft het NMF een grote belangstelling voor Hollandse instrumenten. Het NMF bezit onder meer instrumenten van belangrijke instrumentenbouwers als Pieter Rombouts, Hendrik Jacobs, Johannes Cuypers, Max Möller, Eberhard Uebel, Jaap Bolink, Otto en Serge Stam en Daniel Royé en vele anderen. Het NMF beschouwt de verzameling instrumenten die afkomstig is van, of bespeeld werd door belangrijke Nederlandse musici, ook als cultureel erfgoed. Zo bezit het NMF de Pique-viool van Theo Olof, de Carlo Bergonzi-viool die Herman Krebbers tientallen jaren heeft bespeeld, twee violen (een Jaap Bolink en een Federico Goldnagl) uit de collectie van Isabelle van Keulen, de Bechsteinvleugel van de dirigent Anton Kersjes, de Steinway-vleugel van George van Renesse en een aantal andere instrumenten met een bijzondere afkomst. Het oorspronkelijke doel van het NMF was uitsluitend het in bruikleen geven van muziekinstrumenten aan talentvolle musici, met als oogmerk om hun carrière een krachtige impuls te geven. Later werd additionele hulp geboden door het organiseren van masterclasses, CDopnames en het geven van concerten. Door deze zaken werd de NMF-musici extra leermomenten geboden om verder te komen in hun vak. Het is duidelijk dat de aandacht die het NMF in het aankoopbeleid wil geven aan musici die al verder zijn in hun carrière, gepaard moet gaan met een verdergaande begeleiding van deze musici op andere gebieden. Te denken valt aan podiumpresentatie, ondersteuning bij het zoeken naar management, ondersteuning bij marketing, CD-contracten, promotionele zaken en dergelijke. Het NMF is steeds bezig te onderzoeken op welke wijze steun het beste verleend kan worden. Een individuele benadering van de musicus is hierbij het uitgangspunt. Door het sterk gestegen aantal NMF-concerten in de afgelopen jaren geeft het NMF aan steeds meer musici de kans om podiumervaring op te doen. Speciaal van belang is ook de mogelijkheid die het NMF biedt om authentieke en bijzondere instrumenten te bespelen. Het NMF leent op projectbasis klassieke en barokstrijkstokken uit: dit geeft de musicus een unieke kans vertrouwd te raken met een andere, historiserende manier van spelen. 20

27 JAARVERSLAG 2014 INKOMSTEN BRONNEN De inkomsten van het NMF zijn naar hun aard altijd in hoge mate variabel. Slechts een zeer beperkt deel van de inkomsten van het NMF is min of meer vast te noemen. Nu de overheidssubsidie in 2012 is beëindigd, bestaan de vaste en vrij besteedbare inkomsten van het NMF nog uitsluitend uit de bruikleenvergoedingen die musici betalen voor het gebruik van hun instrument. Dit percentage schommelt de laatste jaren tussen de 10% en 20% van de totale inkomsten. De laatste jaren zien we een ontwikkeling waarbij meer particuliere- en familiestichtingen het NMF steunen. Die inkomsten zijn per gift meestal hoog en de procedures om steun te krijgen zijn ten opzichte van gewone fondsen vaak veel simpeler. Het grootste probleem bij dit soort fondsen is het vinden van deze stichtingen. Doorgaans opereren ze in de anonimiteit en zijn ze daardoor onzichtbaar. Zij vinden jou in plaats dat jij hen vindt. verdeling inkomsten 2014 Onze donateurs In 2014 daalde het aantal donateurs van het NMF voor het eerst in jaren, naar Dat is ongeveer gelijk aan het niveau dat in 2012 bereikt was, het jaar vóór ons jubileum. Het verlies aan donateurs werd uitsluitend veroorzaakt door een teruggang in het aantal eenmalige donateurs. De totale teruggang bedroeg bijna 13% Het aantal mensen dat een schenking per notariële akte af heeft gesloten steeg met 7% Stichtingen en fondsen Het NMF werd in 2014 door onder meer de volgende stichtingen en fondsen gesteund: Prins Bernhard Cultuurfonds Stichting Otten Philips Fonds Maarten Weldam Stichting Stichting Thurkowfonds Stichting Kateker Stichting Douglas Kane Fonds Stichting Labbarté-Hoedemaker Fonds Stichting Regina Fonds Stichting IBAFU De Ruusscher Stichting Stichting Dioraphte VLR Stichting Stichting Virtutis Opus Stichting Auxilium Stichting Eemland Stichting Mirador VLR Stichting Inner Wheel Club Haarlem Stichting Jan Wieling Fonds Marcel Reijnen voorzitter René Nieuwint penningmeester Stichting Johan Rasch Fonds Marcel Reijnen voorzitter René Nieuwint penningmeester musici 14% stichting/fonds 13% en een aantal stichtingen dat anoniem wenst te blijven. De inkomsten uit donaties van particulieren, bedragen doorgaans tussen de 65% en 75%. De inkomsten uit stichtingen en fondsen bedragen de laatste jaren tussen de 10% en 20% van de totale inkomsten. particulieren 73% 21

28 D DANA ZEMTSOV 1992 ALTVIOLISTE DANIËL ESSER 1949 CELLIST DANIEL LEENDERS 1998 VIOLIST DANIEL ROWLAND 1972 VIOLIST DANIËLLE DAOUKAYEVA 1992 VIOLISTE DAPHNE OLTHETEN 1989 VIOLISTE DAVID RABINOVICH 1959 VIOLIST DETMAR LEERTOUWER 1967 CELLIST E EILDERT DIAMANDA DRAMM 1991 VIOLISTE DIEDERIK SMULDERS 1997 CELLIST DIETHARD STRUELENS 1988 CELLIST DIONNE NIJSTEN 1988 CELLISTE DOMINIQUE CHABOT 1991 CONTRABASSISTE BEEFTINK 1974 PIANIST EKATERINA LEVENTAL 1977 HARPISTE ELINE HENSELS 1998 CELLISTE ELINE SNOEK 1971 ALTVIOLISTE ELISE BESEMER 1994 VIOLISTE ELISE TEN WESTENEND 1988 VIOLISTE ELISE VAN DER WEL 1992 VIOLISTE ELSKE KRIJNEN 1979 VIOLISTE EMILIANO ZENODOCCHIO 1985 FLUITIST EMMA BESSELAAR 1992 CELLISTE EMMA BREEDVELD 1974 VIOLISTE EMMA ROIJACKERS 1995 VIOLISTE EMMA VAN DER SCHALIE 1987 VIOLISTE EMMA WARMELINK 1997 CELLISTE EMMY STORMS 1988 VIOLISTE EPHREM CORTVRINT 1996 VIOLIST ERIC DE WIT 1980 CELLIST ERNŐ LASTLO OLAH 1948 VIOLIST ERNST REIJSEGER 1954 CELLIST ERWIN WIERINGA 1974 HOORNIST ESTELA BRICEÑO MEZQUITA 1984 ALTVIOLISTE ESTHER DE BRUIJN 1966 VIOLISTE ESTHER GARCIA CALVO 1988 CELLISTE ESTHER VAN DER EIJK 1971 ALTVIOLISTE EVA OTERO PICADO 1989 CELLISTE EVA SALADIN 1987 VIOLISTE EVA VAN HAAFTEN 1992 VIOLISTE

29 F FELICIA BAO 2003 VIOLISTE FELIX CORPORAAL 1995 VIOLIST FEMKE HEMPEL 1995 VIOLISTE FEMKE HUIZINGA 1983 VIOLISTE FIONA JANSEN 1985 VIOLISTE FLOOR LE COULTRE 1990 VIOLISTE FLORENT MOURIR 1989 PIANIST FLORIS FABER 1994 VIOLIST FRANCISO JAVIER LUPIÁÑEZ RUIZ 1980 VIOLIST FREDERIEKE SAEIJS 1979 VIOLISTE FREDERIK BOITS 1977 ALTVIOLIST G GEERTEN FELLER 1993 ALTVIOLIST GENEVIÈVE VERHAGE 1985 CELLISTE GERRIT VAN PUTTEN 1983 VIOLIST GIDEON DEN HERDER 1986 CELLIST GIOIA KUIPERS 1995 ALTVIOLISTE GIORGOS KOTSIOLIS 1979 CELLIST GIORGOS SAMOILIS 1986 VIOLIST GITAARORKEST NEDERLAND GITAREN GONÇALO SILVA 1985 CELLIST GUIDO MÜLLER 1968 VIOLIST GWYNETH WENTINK 1981 HARPISTE H HADEWYCH VAN GENT 1997 CELLISTE HAEJIN PARK 1996 VIOLISTE HANNAH FELTKAMP 1996 VIOLISTE HANNAH STRIJBOS 1989 ALTVIOLISTE HANNAH VISSER 1992 VIOLISTE HANS ROELOFSEN 1950 CONTRABASSIST HARALD AUSTBØ 1982 CELLIST HARMEN FRAANJE 1976 PIANIST HAWIJCH ELDERS 1998 VIOLISTE HEBE MENSINGA 1972 VIOLISTE HELEEN KNOOP 1982 VIOLISTE I HELENA DRUWÉ 1981 VIOLISTE HENK RUBINGH 1955 VIOLIST HESSEL MOESELAAR 1995 ALTVIOLIST HINSE MUTTER 1986 CONTRABASSIST HRAYR TER-SARGSYAN 1993 VIOLIST

30 AANWINSTEN 2014 muziekinstrumenten 24

31 NMF MAGAZINE 2015 Het grootste fonds ter wereld? Het grootste fonds In het totaal omvat de collectie van het NMF per 1 januari muziekinstrumenten en 346 stokken. Deze vertegenwoordigen per die datum een waarde van 28,1 miljoen euro. Het is daarmee zeker niet de grootste collectie muziekinstrumenten die in één fonds bij elkaar gebracht is. Fondsen die een educatief oogmerk hebben, zoals het Leerorkest in Nederland of het in de laatste jaren zeer bekend geworden El Sistema in Venezuela, hebben een veel groter aantal instrumenten in bezit. Maar het gaat hierbij om instrumenten die per stuk een relatief lage waarde hebben. Ook uitgedrukt in geld is het NMF echter niet het omvangrijkste fonds. Er bestaan fondsen zoals bijvoorbeeld the Nippon Music Foundation en het Noorse Dextra Musica die in de eerste plaats een beleggingsdoel hebben: deze hebben juist zeer waardevolle instrumenten in hun collectie, waardoor de totale waarde van de collectie veel groter is dan de waarde van de collectie van het NMF. Maar toch kun je zeggen dat het NMF het grootste fonds ter wereld is. Gemeten naar de doelstelling van het NMF, namelijk het helpen van professionele musici en hen die dat willen worden, is er geen groter fonds dan het NMF, dat momenteel ruim 400 musici permanent aan een (kostbaar) instrument helpt. Nieuw in de collectie Gedurende 2014 werd de collectie van het NMF opnieuw uitgebreid. Vijftien instrumenten en zeven strijkstokken kwamen nieuw in bezit van het fonds. Aankopen Van deze vijftien instrumenten werden er drie aangekocht: het ging hierbij om een Lyon & Healy harp voor Ana Ester Grácio dos Santos, een fortepiano voor Rembrandt Frerichs en een Italiaanse alt voor Dana Zemtsov. Een voorgenomen aanschaf van een bijzondere Weense bas ging uiteindelijk niet door, omdat de door het NMF aan de potentiële bruiklener gestelde voorwaarden uiteindelijk niet realiseerbaar bleken. Schenkingen Vier vleugels werden aan het NMF geschonken: een prachtige Steinway voor Kasper Schonewille, een Yamaha vleugel, een Pleyel en een Essex vleugel (waarvan het NMF het economisch eigendom kreeg). Een heel bijzondere schenking betrof een fortepiano uit einde 18e eeuw (zie pagina 28). Uit een schenking van twee fondsen (het Jan Wieling Fonds en het Johan Rasch Fonds) werden twee 18e-eeuwse violen (van Guillami en Klotz) en twee moderne alten (van Ronald de Jongh en Sverdlik) verkregen. Legaten Uit legaten verkreeg het NMF voorts een viool van Guust François, nu bespeeld door Lotti Peverelli en twee gamba s (respectievelijk van Uebel en van Prunier en Kraft), waarvan er één momenteel bespeeld wordt door Rosa van Walbeek. Bruikleen Naast bovengenoemde instrumenten en stokken, was er ook dit jaar sprake van een tweetal zeer kostbare instrumenten die door hun eigenaren aan het NMF in bruikleen werden gegeven. Het is altijd verheugend te constateren dat er particulieren zijn die (net als het NMF) ervan overtuigd zijn dat het beter is om instrumenten te laten bespelen door musici dan ze ongebruikt te laten verstoffen. En dat deze zich daarbij realiseren dat het NMF in dezen een betrouwbare en solide tussenpersoon is. Het ging dit jaar om een viool van Bernardus Calcanius (nu bespeeld door Isobel Warmelink) en een zeer bijzondere Vuillaume cello (uit 1865). Strijkstokken Naast deze instrumenten werd er nog een zevental strijkstokken aangekocht, geschonken en aan het NMF gelegateerd. Het NMF is bruikleengevers, schenkers en legatarissen zeer dankbaar voor hun steun aan het NMF. De totale waarde van de aan de collectie toegevoegde instrumenten bedroeg dit jaar bijna (waarvan bijna in eigendom van het NMF). 25

32 Weekend van het Waar cultureel erfgoed het beste klinkt In 2015 wordt opnieuw een Weekend van het NMF gehouden. Nu in samenwerking met de Erfgoedvereniging Heemschut, de grootste particuliere vereniging voor de bescherming van cultuurmonumenten. Twee goede doelen verbonden door muziek Ter gelegenheid van het 25-jarig jubileum van het Nationaal Muziekinstrumenten Fonds organiseerde het NMF in 2013 in samenwerking met Vereniging Hendrick de Keyser (HdK) de eerste succesvolle editie van het Weekend van het NMF. Deze concertmarathon behelste maar liefst 100 concerten in één weekend in 100 verschillende bijzondere historische panden van HdK, verspreid over heel Nederland. De kamermuziekconcerten werden verzorgd door honderden talentvol 26 BADPAVILJOEN DOMBURG

33 NMF 2015 le musici in Nederland, die instrumenten bespelen uit de collectie van het NMF. Nieuwe partner: Bond Heemschut De eerste editie van het Weekend van het NMF was een groot succes. Er kwamen lovende reacties uit het publiek, en de musici vonden het geweldig te musiceren op plekken waar je normaal gesproken niet zomaar een concert geeft. De media stortten zich vol overgave op dit bijzondere evenement. Grote artikelen in bijna alle landelijke kranten, 14 interviews in één week op Radio 1 en Radio 4, en meer dan 170 artikelen in regionale en lokale kranten beschreven het Weekend. Het zal u daarom niet verbazen dat het NMF dit originele evenement zal herhalen: van vrijdagavond 5 juni t/m zondagmiddag 7 juni 2015 vindt er opnieuw een Weekend van het NMF plaats, nu met Erfgoedvereniging Bond Heemschut als samenwerkende partner. Mozarttrio in een oud badhuis Ook nu zullen de kamermuziekconcerten in unieke panden plaatsvinden in heel Nederland. Voor de komende editie is Heemschut voor u bezig om de mooiste locaties te vinden. Wat dacht u van een Mozarttrio in een oud badhuis, of een celloduet in een van de mooiste kapelletjes van Nederland, of Klezmermuziek op een boerenhoeve? Bij het Weekend van het NMF kunt u alles verwachten. Eén ding hebben alle concerten gemeen: het zijn intieme kamermuziek concerten op bijzondere locaties waar meestal niet of nauwelijks concerten gegeven worden, en met muziek op hoog niveau. De meeste musici die spelen, hebben een muziekinstrument van het NMF in bruikleen. Zweetdruppeltjes Voor de musici zelf is het ook een bijzonder evenement. Normaal gesproken kom je niet in zo n prachtig gebouw als dit. Je fietst er wel eens langs en dan denk je: mooi pand, verder niets. Je verwacht niet dat je er ook een keer een concert mag geven. Het verzorgen van een concert op zo n locatie is dan extra bijzonder. De akoestiek is ook geweldig! Omdat het zulke kleine locaties zijn, kan het publiek gewoon met je muziek meelezen. De mensen kunnen zien wat je doet en ze horen alles! Ze zien de zweetdruppeltjes over je wangen lopen Dat maakt het allemaal heel bijzonder. Het geeft het concert een bijzondere lading. De historische locaties inspireren ons als musici ook. Het is wat anders om in een door TL-verlichte ruimte een Schumann sonate te spelen dan dat je dezelfde muziek brengt in een prachtige, sfeervolle ruimte, die een geschiedenis heeft. Dat laatste komt de muziek zeker ten goede! Concertmarathon Het hele weekend lang is er muziek op onderstaande concertmomenten. Ook is er gelegenheid om (een deel van) de panden te bezichtigen. Vrijdag 5 juni uur openingsconcert Museum Kranenburgh, Bergen (NH) Zaterdag 6 juni concerten om 11.00, & uur Zondag 7 juni concerten om uur Zondag 7 juni uur slotconcert Stadhuis Den Bosch Kaartverkoop vanaf 1 april De online kaartverkoop gaat van start op 1 april via de website HAVEZATHE VOORSTONDEN Hier kunt u zelf uw locatie met de beste muziek uitzoeken. Wees er snel bij, want het aantal kaarten is beperkt. Voor donateurs van het NMF en leden van Bond Heemschut geldt een kortingsregeling. Meer informatie hierover treft u vanaf 1 april op de website. 27

34 Vakmanschap is meesterschap Nog nooit vertoond: een medicus die een bijzondere fortepiano uit 1790 in bezit krijgt, deze als hobby restaureert en het instrument onder toezicht en in de werkplaats van een expert weer in topconditie terugbrengt. Dit bijzondere en unieke instrument schenkt hij nu aan het NMF. Wie met Jan Willem Steffelaar over zijn leven en hobby s spreekt, moet onherroepelijk vroeg of laat aan Vakmanschap is Meesterschap denken: de beroemde serie televisiecommercials uit de zeventiger en tachtiger jaren van de vorige eeuw, waarin bierbrouwer Grolsch ambachtslieden liet zien die op de tonen van een barokke melodie de meest prachtige dingen creëerden. De verbluffende staaltjes ambachtelijkheid in combinatie met de aansprekende muziek maakten jarenlang diepe indruk. Enter Jan Willem Steffelaar: want zijn leven staat grotendeels in het teken van ambachtelijkheid en het genieten van schoonheid. Opgegroeid in een omgeving van medici, nam de jonge Jan Willem zich voor om die weg nu juist niet in te slaan. Tevergeefs, zo bleek later, want uiteindelijk werd hij patholoog-anatoom. Maar er bleek nog een ander leven naast zijn medisch beroep te bestaan. In zijn schooljaren raakte hij geïnteresseerd in hout en houtbewerking. Van spaargeld kocht hij zijn eerste boormachine, later aangevuld met hulpstukken. Van het een kwam het ander en wie nu zijn huiskamer binnenloopt ziet onder meer een tafeltje met kersenhouten onderstuk van een boom die bij hem in de tuin had gestaan (door hem gemaakt), een antieke secretaire (door hem gerestaureerd), een spiegel met vergulde lijst (door hem gerestaureerd). Bijzondere houtsoorten hebben zijn liefde: esdoorn, iepen, buxus, eiken, mahonie of palissander: alle hebben hun eigen kleur, geur en toepassing. Muziek was al vroeg een ander belangrijk onderdeel van zijn leven. Al op jonge leeftijd wilde hij graag dwarsfluit spelen, maar moest eerst nog een jaar pianoles krijgen en daarna een jaar blokfluitles. Een dierbare oom hielp hem uit de brand: die gaf hem een echte zilveren fluit in bruikleen, die hij zelf van zijn grootvader had geërfd. Het ging hier om niets minder dan een Louis Lot (de Stradivari onder de fluitbouwers) uit 1869! Muziek en ambachtelijkheid waren dus al vroeg belangrijke ingrediënten in het leven van Jan Willem. En het kon niet lang duren voordat beide elkaar troffen. Dat moment kwam toen Jan Willem op bezoek bij een kennis een zelfgebouwd spinet zag staan. Dat wilde hij ook wel eens proberen. Na een bouwpakket van een driehoekig spinet werden tekeningen van een bentside spinet gekocht, wat een nieuwe uitdaging vormde. Een zelf ontworpen klavecimbel bouwen was de volgende stap. Toen hij, zonder enig verstand van piano s, in een piepkleine advertentie een Erardvleugel uit 1846 aangeboden zag, dus een instrument uit de periode van Chopin, kocht hij die. Dat bracht hem in contact met Edwin Beunk, de specialist op het gebied van restauraties van fortepiano s (d.w.z. rechtsnarige (i.t.t. kruissnarige) piano s zonder driehoekig gietijzeren frame). 28

35 GISELLA KLEIN Na zijn vraag of hij bij de restauratie van de Erard een week mocht meekijken, was het antwoord van Beunk: waarom doe je het hier zelf niet? Steffelaar kreeg toegang tot het atelier van de meester-restaurateur, die hem samen met zijn medewerkers gedurende twee dagen per week leerde slopen, afregelen van het mechaniek, besnaren, politoeren en wat niet meer. Een jaar verder was de Erard weer een prachtig instrument, om te horen en te zien... En toen... Beunk kwam in het bezit van een 5-octaafs fortepiano, gebouwd rond Een heel bijzonder instrument. Omdat hij de tijd niet had om er zelf iets mee te doen, bood hij het instrument aan Jan Willem aan. De geschiedenis herhaalde zich. Jan Willem viel als een blok voor het instrument en voor de mogelijkheid het zelf in de werkplaats van Edwin Beunk en met de steun en hulp van alle medewerkers daar te restaureren. Dat gebeurde in twee fasen: allereerst werd besloten het instrument zo veel mogelijk naar de oorspronkelijke aangetroffen staat te herstellen. Dit behelsde een nagenoeg volledige sloop, met name omdat gaandeweg bleek dat het instrument een vrij unieke constructie had: de zangbodem DE TWEE PASSIES VERENIGD: FOTOGRAFIE EN HOUT FOTO JAN WILLEM STEFFELAAR reikte namelijk tot direct onder het buitenfineer van de kast. Verder vertoonde het mechaniek een aantal bijzonderheden, die erop zouden kunnen duiden dat het instrument oorspronkelijk een tangentenvleugel is geweest. Elementen zoals de afwijkende houten kapsels (waarin de assen van de hamerstelen zijn bevestigd op de toetsen) en de ongewone kromming van de stemblokkam werden in eerste instantie onveranderd gelaten. Na een aantal jaren werd deze situatie toch niet bevredigend geacht en werd er besloten tot een tweede restauratieronde, waarbij de houten kapsels werden vervangen door bij de tijd passende messing kapsels, verplaatsing van de stemblokkam en een ander besnaringsschema. Ten slotte werd de speelaard verbeterd door de hamerstelen verder af te slanken en werd met de belering van de hamerkoppen door Edwin Beunk geëxperimenteerd totdat een bevredigende klank was verkregen. En zo komt het dat nu een schitterend instrument gereed is om in de collectie van het NMF opgenomen te worden. Jan Willem wenst overigens te benadrukken, dat het het vakmanschap van Edwin Beunk en diens medewerkers is, dat dit resultaat mogelijk heeft gemaakt. Jan Willem speelt zelf geen piano. Hij heeft er ook geen aanleg voor. Fluitspelen, fotograferen en tuinieren vragen al veel van zijn uren. En wie bijvoorbeeld kijkt naar het in eigen beheer uitgegeven fotoboekje Over leven, voorzien van schitterende natuurfoto s met bijbehorende teksten, begrijpt meteen dat vakmanschap is meesterschap op alle onderdelen van Jan Willem s leven slaat. Het NMF voelt zich bevoorrecht zo n meesterlijk instrument van hem in ontvangst te mogen nemen. 29

36 COMMUNICATIE Communicatie met belanghebbenden Als direct belanghebbenden bij het NMF kan men de volgende doelgroepen noemen: aanvragers, bruikleners (musici), bruikleengevers donateurs, sponsors, vrijwilligers, conservatoria, orkesten en ensembles, de overheid, instrumentenbouwers, andere goede doelen, de pers en het muziekpubliek. Het NMF probeert met al deze groepen op de voor hen meest geëigende manier te communiceren. Uiteraard is er ook een aantal communicatiemiddelen dat voor alle groepen beschikbaar is. Bij het NMF gaat het daarbij om het magazine, het jaarverslag en de jaarrekening, om de bulletins (zowel gedrukt als per mail) waarin verslag wordt gedaan van de activiteiten van het NMF en om de website van het NMF ( Aanvragers en bruikleners Het NMF is van mening dat de drempel voor bruikleners en aanvragers zo laag mogelijk moet zijn. Het NMF is een instantie die er juist voor hen is. Dat betekent dat contact wordt aangemoedigd zodat eventuele vragen of problemen in een vroeg stadium boven water komen. Alle medewerkers van het NMF zijn daarom zo veel mogelijk aanspreekbaar omgekeerd proberen de NMF medewerkers ook concerten en examens van de bruikleners te bezoeken. Kennis makingsgesprekken helpen het persoonlijke contact te verbeteren. Conservatoria, orkesten en ensembles Conservatoria, orkesten en ensembles profiteren direct en indirect van de betere instrumenten van hun leerlingen en leden. Met een aantal van deze instanties is in 2014 contact geweest. Donateurs Donateurs worden zoveel mogelijk op de hoogte gehouden van de activiteiten en ontwikkelingen van het NMF. Zij ontvangen naast het gewone bulletin een evenementenagenda en worden uitgenodigd voor het jaarlijkse presentatieconcert in het najaar. Bruikleengevers Diegenen die een instrument hebben geschonken aan het NMF of een belangrijke bijdrage voor een specifiek instrument hebben verschaft, worden geïnformeerd wie op hun instrument speelt. Zij kunnen desgewenst ook eventuele concerten bijwonen waar hun instrument te horen is. Instrumentenbouwers Met de instrumentenbouwers in Nederland is veelvuldig contact. Het gaat daarbij zowel om advies bij aankopen en schenkingen, als om taxaties en onderhoud. Daarnaast is het NMF ook een belangrijke klant voor sommigen uit deze vakgroep. Het NMF zal ook in de toekomst graag samenwerken met de vioolbouwers en andere vakgroepen in Nederland. Verschillende prominente instrumentenbouwers zijn lid van de Raad van Advies van het NMF. 30

37 JAARVERSLAG 2014 Goede doelen Hoewel er sprake kan zijn van conflicterende belangen, neemt het NMF toch het standpunt in dat ook samenwerking tussen goede doelen mogelijk moet zijn en zelfs wenselijk is. Er kan geleerd worden van de ervaring van anderen en vaak kan men iets voor elkaar betekenen. In dat verband is er de samenwerking te noemen tussen NMF en de Vereniging Hendrick de Keyser (in 2013) die zeer succesvol genoemd kan worden en tussen NMF en de Vereniging Heemschut (in 2015), in het kader van het Weekend van het NMF. Vrijwilligers Onder meer door de grote hoeveelheid evenementen en het beslag wat deze leggen op de tijd van de medewerkers van het NMF is het meer dan voorheen noodzakelijk om vrijwilligers in te zetten. In het verslagjaar gebeurde dat dan ook met grote regelmaat. Inmiddels is er een pool van ruim 60 vrijwilligers die ook voor andere activiteiten dan evenementen worden ingezet. Het NMF wil deze ontwikkeling zo mogelijk graag doortrekken en is alle betrokkenen zeer dankbaar voor hun tijd en inzet. Pers De pers werd in 2014 met regelmaat op de hoogte gehouden van de activiteiten van het NMF. Naast het voor iedereen beschikbare nieuwsbulletin werden specifiek voor deze groep een aantal persberichten uitgestuurd. Verder is er veelvuldig informeel contact tussen pers en medewerkers van het NMF. Soms levert dat opeens een echt nieuwsfeit op, zoals te zien is op pagina 81. Publiek Het muziekpubliek ten slotte wordt geïnformeerd over het NMF door de evenementen die het NMF organiseert. Daarnaast verplicht het NMF alle bruikleners bij concerten en CD-opnames en dergelijke altijd in hun biografie te vermelden dat zij op een instrument van het NMF spelen. 31

38 I IAN DE JONG 1987 VIOLIST IAN VAN DEN BERK 1982 VIOLIST IGOR RUHADZE 1969 VIOLIST ILKA VAN DER PLAS 1983 VIOLISTE ILONKA VAN DEN BERCKEN 1976 CELLISTE ILSE TE WIES 1989 CELLISTE INGRID VAN DINGSTEE 1975 VIOLISTE INTAN WERRY 1988 VIOLISTE IRENE ENZLIN 1993 CELLISTE IRENE KOK 1990 CELLISTE ISOBEL WARMELINK 1996 VIOLISTE J ITEKE WIJBENGA 1989 ALTVIOLISTE IVAN PENKOV 1989 PIANIST JACOB PLOOIJ 1973 VIOLIST JACOBUS DEN HERDER 1985 PIANIST JAN BASTIAAN NEVEN 1972 CELLIST JAN VAN DER PLAS 1997 CELLIST JANNEKE ZEGVELD 1977 VIOLISTE JEANINE VAN AMSTERDAM 1992 VIOLISTE JEANITA VRIENS 1983 VIOLISTE JENNIFER BLOM 1995 CONTRABASSISTE JIRI TAIHUTTU 1995 GITARIST JISKA TER BALS 1974 VIOLISTEF JOACHIM EIJLANDER 1975 CELLIST JOB TER HAAR 1964 CELLIST JOBINE SIEKMAN 1995 CELLISTE JOHAN CHRISTIAN VAN EGGELEN 1976 VIOLIST JOHAN OLOF 1981 VIOLIST JONATHAN VAN IJZERLOOIJ 1992 CELLIST JORINDE GERADTS 1977 VIOLISTE JORINDE VAN DEN THILLART 1988 VIOLISTE JORIS VAN DEN BERG 1986 CELLIST JOS JONKER 1992 VIOLISTE JOSHUA HERWIG 2000 CELLIST JOSJE TER HAAR 1961 VIOLISTE JOSTIJN LIGTVOET 1981 CELLIST JOZIEN JANSEN 1981 CELLISTE JUAN SALVADOR ZURUTUZA 1981 PIANIST JUDIT BERENDSCHOT 1983 CELLISTE JUDITH GROEN 1988 CELLISTE

39 JUDITH JAMIN 1956 CELLISTE JUDITH NOORDZIJ 1989 VIOLISTE JUDITH VAN DER KLIP 1985 VIOLISTE JUDITH WIJZENBEEK 1983 ALTVIOLISTE JULIA KLEINSMANN 1995 VIOLISTE JULIA PHILIPPENS 1984 VIOLISTE JULIA RUSANOVSKY 1987 VIOLISTE JULIETTE VAN KALMTHOUT 1986 VIOLISTE JULIJA HARTIG 1972 VIOLISTE JUNYA NOMURA 1994 CELLIST JURRIAN VAN DER ZANDEN 1984 CELLIST JURRIËTTE VAN DER HOEVEN 1985 VIOLISTE K JUSTUS BROEK 2000 VIOLIST JUSTYNA BRIEFJES 1978 VIOLISTE KAJA MAJOOR 1998 VIOLISTE KARLIEN BARTELS 1984 CELLISTE KASPER SCHONEWILLE 1992 PIANIST KATE HARRIS 1981 CELLISTE KEES KOELMANS 1958 VIOLIST KEIMPKE ZIGTERMAN 1986 CELLIST KETEVAN ROINISHVILI 1987 CELLISTE KIM DE BEER 1984 VIOLISTE KIM SPIERENBURG 1993 VIOLISTE KIRSTEN JENSON 1987 CELLISTE KOEN SPIJKER 1991 PIANIST KOEN STAPERT 1990 VIOLIST KONINKLIJK CONSERVATORIUM FORTEPIANO EN VLEUGEL KRISTIAN VAN PUTTEN 1998 VIOLIST KSENIA KOUZMENKO 1971 PIANISTE L LAURA LUNANSKY 1995 VIOLISTE LAURA OOMENS 1978 VIOLISTE LAURA SOETERS 1999 VIOLISTE LAURA VAN DER STOEP 1978 ALTVIOLISTE LAURENS KNOOP 1986 CONTRABASSIST LEN BIELARS 1988 CONTRABASSIST LENNART VAN DIJK 1986 CONTRABASSIST LEONIE BOT 1984 VIOLISTE LIDEWIJ FABER 1988 CELLISTE LIDY BLIJDORP 1986 CELLISTE LIESBETH BOSBOOM 1995 CELLISTE

40 FOTO MARIEKE WIJNTJES Marwil Straat is zendermanager van NPO Radio 4. Dominic Seldis voert de contrabassen aan van het Koninklijk Concertgebouworkest. Catharina Ungvari

41 De power van klassiek Marwil Straat is zendermanager van NPO Radio 4. Dominic Seldis voert de contrabassen aan van het Koninklijk Concertgebouworkest. De radiovrouw en de orkestman buigen zich over de vraag hoe je klassieke muziek presenteert aan een nieuw publiek. We hebben de opdracht klassieke muziek te verbinden met de levens van nu. GUIDO VAN OORSCHOT Toegegeven, poptaferelen zijn het niet. Maar dwaal met Dominic Seldis door het Mediapark in Hilversum en merk dat passanten hem net wat langer aankijken. Dat komt vermoedelijk niet doordat ze in de kwieke krullenbol de eerste contrabassist herkennen van het Koninklijk Concertgebouworkest. Het moet de spin-off zijn van zijn optredens in de tv-programma s Maestro (Avrotros) en Het Orkest van Nederland (RTL). Energiek stapt Seldis het kantoor binnen van Marwil Straat, de zendermanager van NPO Radio 4. Did you see that big picture on the RTL building?, vraagt Seldis. Daar hangt de bassist inderdaad, aan de gevel van de commerciëlen, naast medepresentator Martijn Krabbé. Marwil Straat glimlacht. Haar zul je niet horen klagen over Het Orkest van Nederland, een programma rond de audities voor een amateursymfonieorkest. In onze samenleving heeft klassieke muziek museumstatus, zegt ze. Het zit in een vitrinekast en dat schrikt veel potentieel publiek af. Hoe je die groep trekt, is ook voor Radio 4 de uitdaging. Over de toekomst van klassieke muziek wordt veel gesomberd. Het onderwijs zou tekort schieten, het maatschappelijk draagvlak krimpt, publiek vergrijst. Nog even, waarschuwen doemprofeten, en de wereld is doof voor Mozart en Mahler. Bollocks!, protesteert Dominic Seldis. Die onzin hoorde ik al toen ik op m n veertiende contrabas ging spelen. We zijn nu dertig jaar verder en ik treed op voor meer publiek dan ooit. Klassieke muziek is altijd iets geweest voor mensen van een zekere leeftijd. Want hoe gaat dat na je vijftigste: je kinderen vliegen uit, je bouwt je werk af, hebt wat geld te besteden en kijkt om je heen. Veel mensen vinden dan eindelijk de weg naar kunst, literatuur of muziek. Ouder publiek, wat is er mis mee? Marwil Straat herkent dat senioren zich meer openstellen voor klassieke muziek. Maar ze plaatst een kanttekening: Doordat jongeren er via muziekonderwijs niet meer automatisch meer mee in aanraking komen, dreigt wel een probleem. Het spreekt niet vanzelf dat de aandacht voor klassieke muziek op dezelfde voet doorgaat. De gemiddelde leeftijd van de Radio 4-luisteraar is 65. Jongere luisteraars, dat zijn voor ons de veertigers en vijftigers. Die proberen we veel meer bij de zender te betrekken. 35

42 Multimediale schwung Toen Straat in 2009 aantrad, trof ze Radio 4 aan als een kraan die s ochtends openging en s avonds dicht. Heel de dag klonk klassieke muziek, of werd erover gesproken. Maar dat is nog niet per se goede radio. Aan muziek moet je iets toevoegen en dat kan op allerlei manieren. Straat liet onderzoeken waarom mensen naar Radio 4 luisteren. Was het ter ontspanning, of wilden ze juist geactiveerd worden? Zochten ze inspiratie of troost? Het bleek dat in de loop van een dag de behoeften konden verschillen. Rond ontbijt, lunch, avondeten en de verkeersspits hebben luisteraars meer aandacht. Marwil Straat: Dan kun je dus meer informatie meegeven, bijvoorbeeld door ze bij te praten over het nieuws. Op andere momenten vindt men Radio 4 fijner als achtergrond, bijvoorbeeld tijdens het werk. Zo zijn we stukje voor stukje naar de zender gaan kijken. Passen de programma s, volgen we het ritme van de dag? In het ideale geval ontstaat er een flow, waarin je luisteraars van programma naar programma meeneemt. Radio 4 doet dat volgens mij uitstekend, zegt Dominic Seldis. Het is geen highbrowzender waar geen hond naar luistert. Ik heb zelf radio-ervaring en weet hoe lastig het is. Je kunt niet zomaar een uur volproppen met klassieke hits. Ook Seldis werkgever, het Koninklijk Concertgebouworkest, moet z n programmering doorlopend bijschaven. Als wereldmerk kan het tegen een stootje, maar vooruitlopen op nieuwe doelgroepen blijft het devies. Voor instappers, vertelt Seldis, is er de concertserie Essentials: groot repertoire met een aanstormende solist. Het ipad-magazine RCO Editions belicht klassieke-muziekverhalen met een multimediale twist. Wie houdt van dwarsverbanden, schuift aan bij minifestivals onder de titel AAA ( Actueel, Avontuurlijk, Aangrijpend ) en krijgt een Late Night Café toe. Dominic Seldis: Let s face it: wat wel of niet werkt, weet je niet vooraf. Maar je moet wel iets proberen. De muziekgeschiedenis bulkt van de mensen die initiatieven durfden te nemen, waarvan er misschien maar 1 op 100 succes had. Steeds gekker Sleutelend aan Radio 4 merkte Marwil Straat algauw dat niet iedere luisteraar zat te wachten op verandering. Sterker nog: ze kreeg snoeiharde kritiek. De popiejopies zouden Radio 4 hebben gekaapt. Hoe haalde ze het bijvoorbeeld in haar hoofd de eeuwige schoonheid van klassieke muziek in een ochtendprogramma te bezoedelen met nieuws. Over elke puntkomma kregen we honderden mails, zegt Straat. Dan merk je wat voor intiem medium radio is. Luisteraars hebben het gevoel dat een programma alleen voor hén wordt gemaakt, dat een presentator alleen tegen hén praat. Inmiddels is de storm gaan liggen en halen we de hoogste luistercijfers ooit. Schommelde het luistertijdaandeel vijftien jaar geleden rond 1.4, nu halen we 2.0. Dat wil zeggen dat van alle radioluisteraars twee procent afstemt op Radio 4. Keerzijde: het wordt moeilijker om radioluisteraars vast te houden. De hele omroep zal steeds meer zijn best moeten doen om het totale bereik op peil te houden, zegt Straat. Alles en iedereen vecht tegenwoordig om aandacht. Je moet steeds gekkere dingen verzinnen om mensen te laten zien wat je doet. Dominic Seldis: Internet heeft alles veranderd. Ik ben nu een boek aan het lezen van Richard Branson. Met zijn cd-label Virgin heeft hij een fortuin verdiend, maar gaandeweg zag hij de markt instorten. Niet vanwege de muziek, die bestaat nog altijd. Maar het economische model met geluidsdragers en winkels had z n tijd gehad. De ontwikkelingen gaan razendsnel. Flash bing bang bong Marwil Straat: De klassieke-muziekwereld kan volgens mij wel wat Bransonachtige types gebruiken. Mensen die niet bang zijn voor verandering, die denken in nieuwe mogelijkheden en vormen. Ik kom van buiten en vind het klassieke wereldje redelijk conservatief. Dominic Seldis: Zeker in de orkestsector gaan veranderingen helaas niet van flash bing bang bong. Neem André Rieu: toen die dertig jaar geleden begon, was hij ook niet meteen de best verkopende artiest. Hij heeft zijn vak met vallen en opstaan moeten leren. Tegenwoordig raakt hij wereldwijd miljoenen mensen in het hart. Met klassieke muziek, een ontzagwekkende prestatie! En voor je nu vraagt: moet het Concertgebouworkest die kant op? Nee natuurlijk, maar ik denk wel dat er meer variatie kan komen in de manier waarop klassieke muziek wordt gepresenteerd. Het hoeft niet steeds een orkest te zijn dat gaat zitten, braaf stemt en wacht tot een dirigent de bok beklimt. Marwil Straat: Ook wij zoeken naar een nieuwe context. Hoe oud muziek vaak ook is, we hebben de opdracht haar van deze tijd te maken, te verbinden met de levens van nu. Niet door de noten te verdunnen of te verkwanselen, maar om die noten heen is wel meer mogelijk. Elk najaar hebben we bijvoorbeeld de Hart & Ziel Lijst. We nodigen luisteraars uit ons te vertellen welke muziek hen raakt. Dan hoor je de aangrijpendste verhalen. Waar het in de kunst uiteindelijk om draait is beleving. Dominic Seldis: En daarom blijft de concertzaal onverslaanbaar. Die staat er namelijk niet voor niets. Volmaakte akoestiek, professioneel orkest, fantastische muziek. Ik vergelijk het weleens met bidden: dat kan in principe overal, maar nergens zo fijn als in een kerk. 36

43 De zin van het leven De radiovrouw en de orkestman knikken: via de gecombineerde slagkracht van concerten, radio en tv bereikt klassieke muziek misschien wel meer publiek dan ooit. Ik ben optimistisch, zegt Dominic Seldis, al besef ik best dat niet elk orkest het gemakkelijk heeft. Ik kan ervan meepraten, heb twaalf jaar gediend in een regionaal Brits orkest. Soms zaten er op het podium meer mensen dan in de zaal. Zakelijk gezien liggen er enorme kansen. Er is schreeuwend behoefte aan slimme mensen die weten hoe je klassieke muziek moet verkopen. Marwil Straat: Verder zou het fijn zijn als de klassieke experts zich eens wat meer zouden opstellen als ambassadeurs, in plaats van de hele tijd met hun armen beschermend om de muziek heen te gaan staan. Dominic Seldis: Ik zag laatst een documentaire over China. In een mum van tijd is dat land gegroeid van armoede naar welvaart. Kunst wordt er steeds belangrijker, concertzalen en operahuizen schieten als paddestoelen uit de grond. En weet je waarom?, zegt Marwil Straat. Mensen zullen altijd de behoefte blijven voelen de wereld om hen heen te begrijpen. Kunst en cultuur laten je nadenken over de zin van het leven. Daarom ben ik ook niet somber. Klassieke muziek heeft zo n power, die gaat overal doorheen. Marwil Straat 1962 Marwil Straat is zendermanager van NPO Radio 4, de publieke klassieke zender. Na haar studie politicologie/massacommunicatie begon ze haar mediacarrière bij de VPRO. Ze werkte als redacteur/ verslaggever voor verschillende radioen tv-programma s. Ze coördineerde het documentaireprogramma Holland Doc Radio en was directeur van het Wereld Audio Festival voor radiojournalisten. Als gastdocent werkt ze aan de Media Academie en de Christelijke Hogeschool Ede. Dominic Seldis 1971 Dominic Seldis studeerde contrabas aan de Royal Academy of Music in Londen en het Mozarteum in Salzburg. In 1998 werd hij eerste bassist van het BBC National Orchestra of Wales. Sinds 2008 woont hij in Amsterdam, waar hij de contrabassen aanvoert van het Koninklijk Concertgebouworkest. Daarnaast treedt hij op als kamermuziekspeler en solist. Als jurylid werkte hij mee aan het tv-programma Maestro. Samen met Martijn Krabbé presenteerde hij Het Orkest van Nederland. 37

44 Eigenwijs? Nederland kent maar liefst meer dan 250 goede doelen die het CBF-Keurmerk dragen. Behalve deze grote hoeveelheid goede doelen, verschillen de doelen stuk voor stuk van elkaar. Door deze verscheidenheid aan goede doelen kan het soms lastig zijn een keuze te maken. Waar wilt u uw geld aan besteden? Immers, ook al zou u nog zo graag alle goede doelen willen steunen, grote kans dat u toch een keuze moet maken. Wellicht kunnen wij u met onderstaande ideeën een beetje helpen in uw keuze. Bij ons gaat het niet alleen om het eenzijdig geven van geld: u krijgt er ook nog iets moois en onvergetelijks voor terug! Steun het NMF met uw eigen privé-concert Wilt u, net als de heer en mevrouw Folmer uit dit magazine, meehelpen het NMF te steunen op aparte wijze? U kunt, ter gelegenheid van uw verjaardag, jubileum of receptie in samenwerking met het NMF uw eigen privé-concert organiseren. Musici en programma kunt u in overleg met het NMF zelf samenstellen. De jarige of jubilaris krijgt een uniek concert, en in ruil daarvoor ontvangt het NMF van uw gasten donaties. Een mooie manier om het NMF op een bijzondere wijze te steunen! 38

45 Steun het NMF! Bezoek onze openbare concerten Naast de privé-concerten organiseert het NMF jaarlijks tientallen andere, openbare concerten. Dit doet het NMF om de musici een podium te bieden, maar uiteraard ook om het NMF te promoten en nieuwe donateurs warm te maken voor het NMF. Op deze manier kunt u luisteren naar de instrumenten en musici die u mede mogelijk heeft gemaakt! Wilt u een keer een NMF-evenement bezoeken? Het Weekend van het NMF (zie pagina 26) is een uitstekende gelegenheid om kennis te maken met de musici van het NMF, en dat op de meest prachtige historische locaties in het land. Maar vergeet ook de andere concerten niet. Drie à vier keer per jaar zijn wij te gast in het Muziekgebouw aan t IJ met de speciale lunchconcerten op de dinsdagmiddag (let op: per seizoen wordt dit de donderdagmiddag). Ook in het Concertgebouw krijgen onze musici de kans zich te presenteren tijdens de lunchconcerten. Maar het NMF is natuurlijk niet alleen zichtbaar en hoorbaar in Amsterdam en omstreken. We proberen zoveel mogelijk concerten te organiseren in de regio. Dat lukt ons aardig. Eén ding is zeker. Musici kunnen niet zonder publiek. Komt u dus naar een van onze NMF-concerten in het land. Kijkt u voor het actuele concertaanbod op Nodig het NMF uit bij uw Serviceorganisatie Steeds vaker weten leden van bepaalde serviceclubs het NMF te vinden en nodigen zij het NMF uit om de Stichting te presenteren. Vaak gebeurt dat in de vorm van een (klein) concert, al dan niet gecombineerd met een presentatie of lezing van het NMF door bijvoorbeeld de directeur, of door een van de andere medewerkers. Op aanvraag kunt u ook een duo-presentatie ontvangen. Het kost u qua pecunia niets, want het NMF doet niets liever dan zichzelf presenteren op andere dan de gebruikelijke podia, waar men een goed hart heeft voor goede doelen. Het enige wat het NMF dan ook graag terug ontvangt, is een vorm van publiciteit, zoals naamsvermelding, het uitdelen van een folder, het introduceren van de musici etc. U krijgt een leuke presentatie die geheel naar uw eigen wensen kan worden ingevuld met bijvoorbeeld informatie over de collectie, de financiën, de musici, of in het algemeen over het NMF. FOTO HELEN KLINKHAMER Heeft u interesse? Bel met Manon Veenendaal op of stuur een mail naar veenendaal@muziekinstrumentenfonds.nl 39

46 FOTO SJAAK RAMAKERS DE ORGANISATIE 40

47 DE MENSEN OP DE SINT ANNENSTRAAT Het bureau van het NMF werd gedurende het verslagjaar bemand door: drs. Marcel Schopman directie Frits Schutte collectiebeheer Als ik denk aan één woord om mijn baan bij het NMF te omschrijven, komt er eigenlijk onmiddellijk deze term naar boven: blijdschap. Dat klinkt op het eerste gehoor wellicht overdreven, maar het is echt waar. In zoveel aspecten van het werk bij het NMF speelt blijdschap een belangrijke rol. Het meest duidelijk is dat wel als een aanvraag voor een instrument van een musicus is goedgekeurd en hij of zij een instrument mag komen uitzoeken. Vaak verlaten de musici stralend ons kantoor met het nieuwe instrument stevig onder de arm geklemd. Blijdschap is er natuurlijk ook bij elk concert dat gegeven wordt waarbij prachtige muziek klinkt. Blijdschap is er als je merkt dat musici zich kunnen ontwikkelen, mede dankzij hun instrument. En blijdschap is er evenzeer als iemand ons wil steunen in ons werk en daarom zonder er ook maar iets voor terug te willen hebben geld, een instrument of tijd en energie aan het NMF schenkt! En zo kan ik nog wel een aantal voorbeelden van blijdschap noemen. Ik voel me zeer bevoorrecht en blij dat ik samen met mijn collega s en heel veel anderen een steentje mag bijdragen aan een mooiere wereld door het werk bij het NMF. Voor vragen aan Marcel, mail naar: schopman@muziekinstrumentenfonds.nl Op 28 juli 1999 speelde ik mijn laatste dubbelconcert van Bach als concertmeester van een Spaans kamerorkest. Daarmee zette ik definitief een punt achter mijn professionele carrière als violist. Twee weken later liep ik het kantoor van het NMF binnen als kersverse collectiebeheerder. Nu kijk ik terug op een tijd waarin het NMF een enorme ontwikkeling heeft doorgemaakt. Ik doel daarmee niet alleen op de professionalisering, die evident is, maar vooral ook op de beweging in de richting van de musici, de vakwereld en de betrokken begunstigers. Ik heb mijn eigen functie daardoor breder en dynamischer zien worden. Ik voel een grote betrokkenheid bij de musici die 41

48 drs. Geertje van der Linden collectiebeheer en evenementen drs. Manon Veenendaal marketing en fondsenwerving voor het eerst een aanvraag indienen, leef mee met degenen die op de wachtlijst staan en heb regelmatig contact met de musici die het geluk hebben om op één van onze instrumenten te mogen spelen. Het persoonlijke traject van aanvraag tot bruikleen vind ik dan ook het mooiste onderdeel van mijn werk. Aan de andere kant is er een sterke relatie opgebouwd met een selecte en waardevolle groep van Nederlandse en buitenlandse instrumentenbouwers en handelaren. De combinatie van professionaliteit, betrouwbaarheid en liefde voor het vak, vormt niet alleen de basis voor de prachtige aankopen die het NMF in de loop der jaren heeft kunnen doen, maar ook voor het delen van kennis met onze doelgroep, bijvoorbeeld in de vorm van interactieve lezingen. En dan is er natuurlijk nog het contact met de eigenaren of schenkers van instrumenten. Ik zou een boek kunnen schrijven over de bijzondere ontmoetingen met particulieren die een dierbaar instrument bij het NMF wilden onderbrengen. De enorme betrokkenheid van deze begunstigers en veel van onze donateurs, maakt dat ik er trots op ben om bij het NMF te werken. Voor vragen aan Frits, mail naar: Na twee studies aan het conservatorium en een afgeronde opleiding orthopedagogiek kwam ik toevallig, of ook weer niet, terecht bij het Nationaal Muziekinstrumenten Fonds. Daar ben ik inmiddels mede verantwoordelijk voor het collectiebeheer en voor de organisatie van de concerten. Zelf speel ik al heel lang op de cello van mijn grootmoeder en ik weet dus als geen ander hoe belangrijk het is om een mooi instrument te kunnen bespelen en het door te geven van generatie op generatie. Samen met mijn collega collectiebeheer hebben we een uitgebreid netwerk opgebouwd waardoor veel mooie instrumenten hun weg vinden naar het NMF. In de afgelopen 25 jaar is het NMF gegroeid tot een rijke bron voor en door musici, waar jonge musici aankloppen in hun zoektocht naar een passend instrument, en oudere musici na een lange carrière een nieuwe bestemming vinden voor het instrument waar ze zo veel op hebben meegemaakt. Met de concerten die ik bij het NMF organiseer bieden wij de musici een extra podium, waarop zij veel toehoorders enthousiast maken om het NMF te ondersteunen. Voor vragen aan Geertje, mail naar: Ruim tien jaar geleden solliciteerde ik bij Marcel, directeur van het toen nog kleinere NMF. Zelf kende ik het NMF al sinds mijn jeugd, toen ik vrij fanatiek cello speelde. Jaren later leek het mij fantastisch om voor zo n organisatie te mogen werken en musici te kunnen helpen in hun ontwikkeling. Mijn wens werd werkelijkheid in 2005, toen ik net een aantal jaren bij Amsterdam Sinfonietta had gewerkt. Nog steeds zet ik me dagelijks met veel plezier in om de musici van het NMF verder te helpen in hun carrière door het werven (en vooral behouden!) van particuliere donateurs en het organiseren van de privé-concerten. Ook doe ik de marketing, communicatie en publiciteit. Inmiddels is het NMF uitgegroeid tot een professionele organisatie met 7 vaste medewerkers. Een leuke, kleine club dus, maar met een grote maatschappelijke impact. Ik vind het bijzonder dat wij er in Nederland met zijn allen voor kunnen zorgen dat de musici hun werk op topniveau kunnen uitvoeren. Het leuke aan mijn werk vind ik het creatieve aspect, maar vooral ook het contact met alle begunstigers, musici en andere relaties. Mijn uitdaging voor het komende jaar is uiteraard te zorgen dat het aantal begunstigers wederom stijgt door originele evenementen te organiseren en creatieve marketing te voeren. 42

49 Ook wil ik het contact tussen beide doelgroepen (de begunstigers en de musici) intensiveren door middel van het vertellen van verhalen. Zodat onze begunstigers weten waaróm ze geven, en aan wie. Een mooi voorbeeld hiervan zijn de profielpagina s van al onze musici op de website. Voor vragen aan Manon, mail naar: veenendaal@muziekinstrumentenfonds.nl Lennart van der Sman BA junior producent en bureauassistent ing. Steven Heybroek financiën en database mr. Marie-Thérèse Kuijkhoven officemanagement en boekhouding Na bijna 15 jaar als kandidaat-notaris, notarieel jurist en stafmedewerker in het notariaat gewerkt te hebben, zocht ik medio 2010 een baan in de charitatieve sector. Lang hoefde ik niet te zoeken. Bij het NMF vond ik wat ik zocht. Een te gekke, afwisselende job, waarin ik samen met een gezellig en gedreven team veel kan betekenen voor talentvolle musici in Nederland. Na ruim vier jaar fiets ik nog steeds met veel plezier drie dagen per week naar het prachtige pandje aan de Sint Annenstraat. Eenmaal binnen houd ik mij bezig met het office management en de financiële administratie. Ook zorg ik voor de afhandelingen van erfenissen en legaten. Voor vragen aan Marie-Thérèse, mail naar: mtk@muziekinstrumentenfonds.nl In dubbel opzicht ben ik de jongste medewerker bij het NMF. Behalve dat mijn leeftijd aanzienlijk lager is dan het gemiddelde op kantoor, ben ik ook nog eens als laatste bij het NMF in dienst getreden. In 2011, tijdens mijn studie, klopte ik op de Amsterdamse Wallen aan bij het NMF voor een stage onder de vleugels van Manon Veenendaal. Tegenwoordig ben ik met het grootste plezier in deeltijd werkzaam bij het NMF: eerst als assistent promotie en fondsenwerving en sinds kort als junior producent. Ik studeerde in Amsterdam Slavische talen en culturen en Muziekwetenschap. Mijn masterstudie Kunstbeleid en -management in Utrecht is bijna voltooid. Daarnaast speel ik al jaren cello, iets wat binnen het NMF niet vreemd is. Vanwege mijn passie voor muziek en de interesse in de ontwikkeling van muzikaal talent, is het NMF de fijnste en best passende werkplek voor mij. Ontzettend leuk zijn ook de concerten en evenementen die het NMF organiseert. Hier komt alles samen: blije musici op topniveau, blije begunstigers, omlijst met prachtige muziek. Ik heb er zin in om dit jaar mooie evenementen te organiseren! Voor vragen aan Lennart, mail naar ls@muziekinstrumentenfonds.nl Twee dagen in de week ben ik op het kantoor van het NMF te vinden. Ik houd me bezig met het steeds verder ontwikkelen van ons zeer uitgebreide databasesysteem, waarin alles over onze instrumenten, musici, donateurs, concerten en financiën te vinden is. Inmiddels kunnen een deel van deze gegevens ook via het voor musici toegankelijke deel van onze website gemuteerd worden en omgekeerd kunnen de gegevens op de website, zoals de informatie over de musici en de instrumenten, vanuit ons systeem worden aangepast. Dit werk doe ik sinds Daarnaast heb ik sinds 2010 ook de eindverantwoordelijkheid voor de financiële administratie, iets dat ik ook geruime tijd doe voor een ander muzikale club, het Nederlands Kamerkoor. Het ontwikkelen van maatwerkdatabases doe ik tevens voor verschillende andere muzikale instellingen. Ik ben erg blij dat ik op deze manier een bijdrage aan het Nederlandse culturele leven kan en mag geven. Buiten het NMF ligt mijn hart bij zeilen en bergsporten. Voor vragen aan Steven, mail naar heybroek@muziekinstrumentenfonds.nl Niet iedereen bij het NMF werkt fulltime. In 2014 bedroeg het totaal aantal FTE bij het NMF 4,45. Ter vergelijking: in 2013 was dat 4,9 FTE, in ,78 FTE. 43

50 L LILIAN VAN DER HOEVEN 1984 CELLISTE LINDA DIAS PAULINO 1983 CONTRABASSISTE LISA EGGEN 1994 ALTVIOLISTE LISALOTTE GERARDS 1996 VIOLISTE LISELOT BLOMAARD 1997 ALTVIOLISTE LOES DOOREN 1990 VIOLISTE LOIS LOOS 1997 ALTVIOLISTE LONNEKE VAN STRAALEN 1985 VIOLISTE LOTTI PEVERELLI 1991 VIOLISTE LOUELLA ALATIIT 1979 VIOLISTE LUCIE LUNA HALLENGA 1999 VIOLISTE M LUÍS FABIANO RABELLO 1979 PIANIST LUNA VAN LEEUWEN 2003 VIOLISTE LYANNE VAN WESTEN 1994 VIOLISTE MANON VAN DE KEMPE 1996 VIOLISTE MARA OOSTERBAAN 1987 VIOLISTE MARA TIELES CUTIÉ 1986 ALTVIOLISTE MARCELA GIORDANO 1989 ALTVIOLISTE MARCUS VAN DEN MUNCKHOF 1988 CELLIST MARIA COLL TORRA 1995 CELLISTE MARIA-PAULA MAJOOR 1977 VIOLISTE MARIANA IZMAN 1979 PIANISTE MARIE DE THOUARS 1989 VIOLISTE MARIE-CLAIRE BOEL 1992 VIOLISTE MARIE-JOSÉ SCHRIJNER 1963 VIOLISTE MARIEKE BERENDSEN 1979 VIOLISTE MARIËLLE RIJKAART 1984 CELLISTE MARIJE PLOEMACHER 1982 VIOLISTE MARIJE TOENINK 1982 CELLISTE MARIJKE MULDER 1991 VIOLISTE MARIJN VAN PROOIJEN 1975 CONTRABASSIST MARIKA ACS 1987 VIOLISTE MARJOLEIN NIEUWENKAMP 1986 CELLISTE MARK MULDER 1984 ALTVIOLIST MARLENE HEMMER 1981 VIOLISTE MARTA LEMANSKA 1981 VIOLISTE MARTHE LASTHUIS 1990 VIOLISTE MARTIJN WILLERS 1979 PIANIST MASCHA VAN NIEUWKERK 1990 CELLISTE MASCHA VAN SLOTEN 1975 VIOLISTE

51 MATTHEA DE MUYNCK 1988 VIOLISTE MATTIAS SPEE 1997 PIANIST MAXIME GULIKERS 1994 VIOLIST MAYAH KADISH EUSEPI 1988 VIOLISTE MAYTE LEVENBACH 2001 VIOLISTE MAYU KONOE 1997 VIOLISTE MELANIE VAN OVERBEEKE 1982 ALTVIOLISTE MELISSA USSERY 1980 VIOLISTE MEREL VAN DER MEULEN 1997 VIOLISTE METTE SEIDEL 1981 CELLISTE MICHAËL MÜLLER 1961 CELLIST MICHAEL TWEED-KENT 1987 CELLIST MICHELLE CHOW 1992 PIANISTE MICHIEL WITTINK 1995 ALTVIOLIST MILOU DE ROOY 1990 HARPISTE MINTJE VAN LIER 1982 VIOLISTE MIREYA PEÑARROJA SEGOVIA 1985 CELLISTE MIRIAM VAN ESSEVELD 1994 VIOLISTE N MONIEK DE LEEUW 1986 VIOLISTE MONIQUE HEIDEMA 1966 CELLISTE MYRTHE HELDER 1983 VIOLISTE MYRTO MORAITOU 1987 VIOLISTE NAOMI BACH 1980 VIOLISTE NAOMI DE VRIES 1995 VIOLISTE NASIM DE HAAS-ALLAMEHZADEH 1980 VIOLISTE NELLY PAVLOVA 1972 PIANISTE NIENKE KOSTERS 1987 CONTRABASSISTE NINO GVETADZE 1981 PIANISTE NINO NATROSHVILI 1992 VIOLISTE O NOA EYL 1988 VIOLIST NOA WILDSCHUT 2001 VIOLISTE NOOR HENDRIKS 2001 VIOLISTE NORA VAN DER STELT 1989 VIOLISTE NORMAN JANSEN 1969 VIOLIST P PAMELA OLFJE VAN DER KLEIN 1994 VIOLISTE OLGA ALESHINSKI 1972 VIOLISTE OLIVIA SCHEEPERS 1989 VIOLISTE OTTO BAKKER 1987 CELLIST KUBIK 1970 VIOLISTE

52 Een reizend circus: Presentatieconcerten Het bekendste NMF-evenement is het zogenaamde Presentatieconcert. In de loop der jaren is er nogal wat aan veranderd. Van Amsterdam naar Haarlem Een vast onderdeel van het NMF programma zijn de jaarlijkse presentatieconcerten, die doorgaans in oktober of november gehouden worden. Presentatieconcerten, dat wil zeggen meerdere concerten achter elkaar, zijn er eigenlijk pas een paar jaar. Oorspronkelijk was er altijd maar één presentatieconcert, dat elk jaar in de kleine zaal van het Concertgebouw in Amsterdam werd georganiseerd. Dat gebouw kent als klassieke concertzaal eigenlijk zijn gelijke niet in Nederland, maar desalniettemin werd in 2007 toch besloten om het concert te verplaatsen naar de kleine zaal van de Philharmonie in Haarlem. De reden daarvoor was in de eerste plaats het feit dat behoorlijk wat donateurs er prijs op stelden om eens een concert buiten Amsterdam te bezoeken. Op de tweede plaats waren ook de kosten een overweging om het concert elders te houden. 46 FOTO DIRK RIETVELD Mattias Spee en Ben Weishaupt tijdens de presentatieconcerten 2014

53 2014 NMF MAGAZINE 2015 Van Haarlem naar verschillende steden in het land De kleine zaal in Haarlem was kort voor het eerste NMF presentatieconcert geheel gerenoveerd en bleek zowel het publiek als de musici uitstekend te bevallen. Maar in Haarlem ontstond een ander probleem. De naam en faam van het presentatieconcert breidde zich uit en na twee jaar kwamen er zoveel aanvragen voor kaarten, dat besloten werd om voor de grote zaal in Haarlem te kiezen. Na dat concert ging het roer opnieuw om. Meer dan 800 bezoekers in één zaal beviel namelijk toch wat minder: een kleinschaliger evenement leek beter te passen bij het NMF en de formule van deze concerten. Na dat jaar (voor het eerst in 2010) werden daarom meerdere concerten in verschillende steden achter elkaar gepland. Dat geschiedde niet alleen vanwege het voordeel dat kleinere zalen meer intimiteit boden, maar ook om bezoekers minder ver te laten reizen. En zo komt het dat de presentatieconcerten tegenwoordig een beetje op een reizend circus zijn gaan lijken, waarbij verschillende steden in Nederland worden aangedaan. In 2014 waren dat achtereenvolgens Zwolle, Den Bosch, Delft en Utrecht (waar zelfs vanwege de grote belangstelling twee concerten op één dag werden georganiseerd). Alle concerten waren uitverkocht, met uitzondering van Zwolle. Maar daar waren wel driemaal zoveel bezoekers als bij het eerste presentatieconcert dat we in Zwolle in 2012 organiseerden. In totaal bezoeken tegenwoordig rond de mensen onze presentatieconcerten! Van de avond naar de middag Een andere verandering bij deze presentatieconcerten is dat er sinds enige jaren ook een concert op een zondagmiddag georganiseerd wordt. Veel belangstellenden hebben aangegeven liever overdag dan in de avond een concert te bezoeken en het NMF speelt daar uiteraard graag op in. In 2014 werd er zelfs voor het eerst naast een middagconcert ook een ochtendconcert georganiseerd. Onder de vleugels van het NMF Elk jaar trachten we een thema te bedenken wat een goed beeld geeft van de activiteiten van het NMF en wat tegelijkertijd de bezoekers aanspreekt. Afgelopen jaar was dat Onder de vleugels van het NMF. Tijdens de vijf concerten speelden negen pianisten (plus begeleidende musici) die allen een vleugel van het NMF in bruikleen hebben. Onder die vleugels bevinden zich onder meer een Bechstein die ooit eigendom van de dirigent Anton Kersjes was, een Steinway die ooit eigendom was van de pianist en pedagoog George van Renesse, en een bijna gloednieuwe Fazioli, die men wel de Ferrari onder de vleugels noemt. Hoewel het NMF al vanaf haar prille ontstaan vleugels in de collectie heeft, blijkt bij veel mensen (ook bij donateurs van het eerste uur!) toch het beeld te leven dat het NMF alleen in strijkinstrumenten doet. Een hele verrassing om dan zo n uitgebreid aanbod van pianisten tijdens zo n concert voorbij te zien trekken. Overigens heeft het feit dat inmiddels vijf concerten in plaats van één concert georganiseerd wordt er toe geleid dat het niet meer mogelijk blijkt om elke avond hetzelfde programma te bieden. Wat overigens door diegenen die niet slechts één, maar meerdere concerten wensen bij te wonen (want die mensen zijn er!) eerder als een voordeel dan als een nadeel wordt gezien Enquête Dit jaar werd ook een enquête gehouden onder de bezoekers van de presentatieconcerten. Er werd onder meer gevraagd naar voorkeur voor plaats, tijdstip en dag van het concert. Ook werd onderzoek gedaan naar wat nu de belangrijkste redenen zijn om deze concerten te bezoeken en wat men de sterkere en minder sterke kanten van de concerten vond. Het ligt in ons voornemen binnenkort ook donateurs die niet naar deze concerten komen te vragen naar hun beweegredenen hiervoor. Met de uitslag van de enquête hopen we in 2015 nog meer mensen een bijzonder concert te kunnen aanbieden of misschien ook een beter concert! Presentatieconcerten 2015 Rond juni publiceren we informatie over de presentatieconcerten in het najaar van Nieuw is dat we dit najaar ook een KinderPresentatieconcert willen organiseren voor kinderen en/of kleinkinderen van onze begunstigers. Houdt u uw mail en onze website rond die tijd in de gaten als u kaarten wenst te bestellen! En als u er nog nooit geweest bent: het is de moeite waard om eens te komen luisteren en u onder te laten dompelen in het talent van vele musici van het NMF. Neemt u overigens gerust vrienden en familie mee die het NMF nog niet kennen. Wellicht raken zij net zo geïnteresseerd als u en zijn ook zij bereid de musici in Nederland te steunen door donateur van het NMF te worden. 47

54 Adriana Esmeijer dirigeert geldstromen, Jurjen Hempel dirigeert klanken. FOTO MARIEKE WIJNTJES Julius Röntgen is niet alleen NMF-supporter, maar ook supporter van Feyenoord! Catharina Ungvari

55 Sleutelen aan cultuur Adriana Esmeijer dirigeert geldstromen, Jurjen Hempel dirigeert klanken. De een pleit voor gratis muziekonderwijs, de ander merkt dat de particuliere geefbereidheid aan cultuur groeit. Allebei betreuren ze de negatieve toon van het kunstdebat in de afgelopen jaren. Toch heeft het wel degelijk geleid tot positieve gevolgen. GUIDO VAN OORSCHOT Wie bij het Prins Bernhard Cultuurfonds over de drempel stapt, ziet ze niet: de geldstromen die van hieruit vloeien naar de Nederlandse cultuur, natuur en wetenschap. Via de Amsterdamse Herengracht vinden ze bestemmingen als amateurkoren en kerkjes, concertseries en festivals, schooljeugd en jong talent. Van de ruim zesduizend aanvragen die het fonds jaarlijks bereiken, vertelt Adriana Esmeijer, krijgt meer dan de helft een positief antwoord. Ik prijs mezelf gelukkig dat ik hier directeur ben. Elk jaar verdelen we ruim dertig miljoen euro en dat geld komt allemaal van particulieren, bedrijven, stichtingen en loterijen. Op haar werkkamer schudt ze de hand van dirigent Jurjen Hempel. Hij begint aan zijn tweede seizoen als chef van het Joensuu City Orchestra in Midden- Finland. Daarnaast zwaait hij al jaren de baton over het JeugdOrkest Nederland. Hempel is enorm betrokken bij de jonge generatie. De onbevangenheid en de passie waarmee ze klassieke muziek spelen, geeft me energie. Een uur hebben ze om samen de toekomst van de klassieke muziek te bespreken. Somber zijn ze niet. In mijn positie zou dat een schande zijn, zegt Esmeijer, alleen al vanwege de mensen die een beroep op ons doen en geloven in de waarde van kunst. Doemdenken?, vraagt Jurjen Hempel. Daar heb ik geen last van. Tegen jongelui die het vak in willen, zeg ik ook altijd: als je denkt dat je het moet doen, dan moet je het doen. Je kunt beter spijt krijgen van iets wat je hebt gedaan, dan van iets wat je hebt nagelaten. Toegeven aan je passie is belangrijk in het leven. En als het echt niet lukt, school je je na je bachelor maar om. Esmeijer: Dat vind ik nou het mooie van getalenteerde jonge musici. Hun ambitie is groot, koste wat het kost willen ze hun talent verder ontwikkelen en delen met de wereld. Kans voor open doel Bij alle optimisme delen de directeur en de dirigent een zorg: het onderwijs. Muziekeducatie is jarenlang verwaarloosd, zegt Esmeijer. Wanneer leer je de liefde voor muziek? Naar mijn ervaring als je jong bent. Hempel: Mij frustreert vooral hoe moeilijk het voor kinderen is geworden om naar de muziekschool te gaan. Het is peperduur, en wat je ervoor terugkrijgt is minimaal. Dat ligt niet aan de docenten, die zijn nog net zo enthousiast als 25 jaar geleden. Helaas worden ze gedwongen zoveel mogelijk leerlingen 49

56 in een uur te proppen. Ik vind: muziekonderwijs tot elf jaar zou gratis moeten zijn. Als kinderen er op hun zesde, zevende mee beginnen, nemen ze klassieke muziek moeiteloos mee door de lastige jaren tussen twaalf en achttien. Aan initiatieven schort het niet. Koningin Máxima ontving in 2011 als verjaardagscadeau Kinderen Maken Muziek, een project dat basisscholieren in groepsverband een instrument leert bespelen. Het Leerorkest, begonnen in Amsterdam Zuidoost en nu landelijk uitgerold, laat kinderen snuffelen aan een orkestinstrument. Het Koninklijk Concertgebouw start binnenkort met Noten Op Je Bord, een doorgaande leerlijn voor het basisonderwijs die gebruik maakt van internet. Adriana Esmeijer: Het zijn prijzenswaardige initiatieven die ons fonds van harte ondersteunt. Helaas zijn het vaak adhocprojecten. Voor muziekeducatie zou het bijvoorbeeld wenselijk zijn als er een goed gedocumenteerde, verankerde methodiek komt. Nu moeten initiatiefnemers elke keer opnieuw het wiel uitvinden. Verder hebben we geconstateerd dat het educatieve aanbod zich vooral richt op havo en vwo. Zit je op het vmbo, dan heb je pech. Daarom gaan we gedurende een paar jaar samen met het Fonds Cultuurparticipatie enkele miljoenen besteden aan cultuureducatie voor vmbo ers. Met dat geld willen we culturele instellingen verleiden meer moeite te doen voor juist deze leerlingen. Jurjen Hempel ziet een kans voor open doel. Onderzoek toont aan dat kinderen die aan muziek doen minder problemen krijgen die de maatschappij op kosten jagen. Esmeijer: Gelukkig loopt ook minister Jet Bussemaker er warm voor. Ze maakt middelen vrij voor muziekeducatie, waarmee we misschien terug kunnen keren naar de basis van vroeger. Hempel: Geef kinderen de kans om muziek te maken en ze grijpen hem met beide handen. Afterparty toe Esmeijer en Hempel knikken: klassieke muziek heeft een imagoprobleem. Esmeijer denkt dat het deels schuilt in een dwingende concertetiquette. Die heb ik als kind leren kennen toen ik met mijn oma naar concerten mocht in de Rotterdamse Doelen. Ik vond het reuze indrukwekkend dat ik stil moest zijn. Tegelijkertijd begreep ik niet waarom. Ik moest toch gewoon aan mijn oma kunnen vragen: wat doet die meneer, wat is dat voor instrument? Veel jongeren voelen zich niet thuis bij een klassiek concert. Kennelijk bestaan er ongeschreven regels die jij niet snapt. Hempel: Tegelijkertijd komen veel bezwaren van mensen die nog nooit naar een concert zijn geweest. Alsof je alleen maar mag aanschuiven in je gestreken overhemd en zondagse pak. Ik vergelijk het weleens met mensen die afgeven op mijn woonplaats Almere: degene met de stelligste mening is er nog nooit geweest. Esmeijer: Toch denk ik dat je kunt sleutelen aan de manier waarop klassieke muziek wordt gepresenteerd. De serie Tracks van het Concertgebouw vind ik een goed voorbeeld. Een programma van een uur, eindigend met een borrel: zo speel je in op de behoefte van een jonge doelgroep. Hempel: Ik heb eens een lange avond hedendaagse muziek gedaan bij London Sinfonietta. Serieuze componisten als Ligeti en Nancarrow werden gecombineerd met elektronische muziek. Spannende visuals erbij, afterparty tot s nachts halfvier. Alle twaalf concerten waren uitverkocht. Geefbereidheid Ze kwamen in 2010 als donderslag bij heldere hemel: de bezuinigingsplannen op cultuur van het eerste kabinet-rutte. Op een begroting van 900 miljoen euro sneuvelde 200 miljoen. Staatssecretaris Halbe Zijlstra werd in de kunstwereld de gebeten hond. In een Mars der Beschaving werd hij geafficheerd als Halbe Zool. Het debat verliep in een nare sfeer, zegt Adriana Esmeijer. Politici hadden het vooral over excessen, over niet te begrijpen moderne kunst die zou worden gemaakt voor een elite in de grachtengordel. Ook Jurjen Hempel stoorde zich aan de toon. Natuurlijk mag je over kunst discussiëren, maar probeer dat op z n minst te doen vanuit de liefde die kunstenaars voelen voor hun vak. Nu kreeg de sector het gevoel dat er iemand aan z n kinderen kwam. Dan ga je er met gestrekt been in. Esmeijer: Volgens mij is het negatieve debat inmiddels verstomd, ik hoor het althans minder. Wel constateer ik dat de kunstsector er maar niet in slaagt te spreken met één stem, zoals het sportsector wel lukt via NOC*NSF. Ik vraag me trouwens af of het haalbaar is, want de kunsten kennen een enorme diversiteit. Het maakt groot verschil of je in de podiumkunsten werkt of in de letteren. Hempel: Bovendien hebben kunstenaars een ingebakken egoïsme. Iedereen vecht vooral voor zichzelf. Esmeijer: Toch heeft het debat wel degelijk geleid tot positieve gevolgen. Wij merken tenminste dat het moderne mecenaat sinds een paar jaar groeit. Steeds meer particulieren gaan cultuur beschouwen als een goed doel, als een nood die moet worden gelenigd. De geefbereidheid neemt vooral toe ten gunste van wetenschap en de podiumkunsten, en dan in het bijzonder jong muziektalent. Ons fonds heeft anderhalf miljoen euro aan beurzengeld beschikbaar voor alle mogelijke vervolgopleidingen. Daarmee zijn we een van de grootste beursverschaffers van Nederland. 50

57 Amateurs en vrijwilligers Tv-programma s als Korenslag en Het Orkest van Nederland tonen aan dat kunst onder actieve liefhebbers een groot draagvlak kent. Adriana Esmeijer: Nederland telt meer dan tienduizend koren en honderdduizenden koorzangers. Sommige zijn waanzinnig goed. Ik hoorde laatst het koor Cantatrix, je kunt je niet voorstellen dat het amateurs zijn. Hempel: Amateurs hebben vaak de grootste drive. Ik ken een paar fantastische symfonieorkesten. Daarin spelen mensen die in het dagelijkse leven een baan hebben, met de viool verdienen ze niets, maar toch willen ze op hoog niveau musiceren. Esmeijer: Wat in de discussie vaak wordt vergeten, is dat de cultuur draait op vrijwilligers. Als die zich terugtrekken, stort de hele sector in. Het zijn de mensen die koffie zetten, opruimen, schoonmaken, de techniek doen, in een bestuur zitten, de groene ruimte rondom een kerk onderhouden. We maken gelden vrij om vrijwilligers te scholen. Een overwogen marketingstrategie kan bijvoorbeeld leiden tot meer bezoekers bij een bijzonder project. Ook geven we bonnen uit waarmee ze deskundigheid kunnen inhuren. Denk aan een accountant van KPMG die de penningmeester van een koor helpt bij de boekhouding. Hempel: Cultuur is een levend organisme, je moet er dag in dag uit voor vechten, het vraagt energie en bevlogenheid. De problemen ontstaan als dat niet wordt herkend, of nog erger, érkend. Esmeijer: Ik heb enorm respect voor al die mensen die in de avonduren onze aanvraagformulieren invullen. Vaak hebben ze niet zelf het talent, maar nemen ze de moeite om het talent van een ander vooruit te helpen. Wie spreekt over cultuur, moet zich realiseren dat hij spreekt over half Nederland. Adriana Esmeijer 1966 Adriana Esmeijer studeerde journalistiek, taal- en literatuurwetenschappen. Ze promoveerde op een studie naar het populariseren van alfaonderzoek. Sinds 2001 is ze directeur-bestuurder van het Prins Bernhard Cultuurfonds. Het hoofdkantoor is gevestigd in Amsterdam; daarnaast kent het fonds twaalf provinciale afdelingen en een zusterorganisatie in het Caribisch gebied. Het fondsvermogen bedraagt circa 245 miljoen euro, het jaarbudget ongeveer 32 miljoen. Jurjen Hempel 1961 Jurjen Hempel studeerde orkestdirectie aan het Utrechts Conservatorium bij David Porcelijn en Kenneth Montgomery. Sinds 2000 is hij vaste dirigent van het JeugdOrkest Nederland. In januari 2013 werd hij aangesteld als chef-dirigent en artistiek directeur van het Joensuu City Orchestra in Finland. Hij maakte cdopnamen voor verschillende labels en adviseert de Commissie Aanvragen en Instrumenten van het Nationaal Muziekinstrumentenfonds. 51

58 Hoe klein soms juist Particuliere of familiestichtingen nemen steeds meer de plaats in van vermogensfondsen. Voor het NMF heeft deze ontwikkeling voornamelijk voordelen. Verandering De afgelopen jaren hebben zich nogal wat veranderingen in de fondsenwerving bij het NMF voorgedaan. De grootste verandering, die ook gold voor veel andere instellingen in de kunst en cultuursector, is wel algemeen bekend: onder het regime van staatssecretaris Halbe Zijlstra werd in 2012 de overheidssubsidie voor het NMF beëindigd. Dit had niets te maken met een inhoudelijke beoordeling van het NMF. Integendeel, in de laatste analyse van de Raad voor Cultuur werd het werk van het NMF nog volop geprezen. Maar naast het wegvallen van de overheidssubsidie heeft het NMF sindsdien ook op een ander, belangrijk inkomensonderdeel een flinke veer moeten laten: dat zijn de inkomsten uit vermogensfondsen en stichtingen. Er zijn daar twee redenen voor. In de eerste plaats is het vermogen van deze fondsen door de economische crisis vaak behoorlijk aangetast waardoor er minder geld beschikbaar is om instellingen zoals het NMF te ondersteunen. In de tweede plaats is door de ingrepen van de overheid het aantal instellingen dat een beroep doet op steun van vermogensfondsen explosief gegroeid. Dat resulteert op zijn beurt weer in een veel kleiner bedrag wat per aanvraag beschikbaar is als de aanvraag al wordt goedgekeurd. Compensatie Gelukkig zijn er twee andere inkomstenbronnen voor het NMF die compensatie bieden voor de teruggang. In de eerste plaats zijn dat de inkomsten uit particuliere donaties. Het aantal donateurs van het 52

59 NMF MAGAZINE 2015 heel fijn kan zijn over particuliere stichtingen en andere inkomstenbronnen NMF is de laatste jaren gestaag gegroeid en daarmee zijn ook de inkomsten uit particuliere donaties toegenomen. Alleen 2014 zag helaas een terugval in het aantal particuliere donateurs. De verklaring voor deze terugval in aantal ligt voor de hand. In de aanloop naar het jubileumjaar 2013 en in het jubileum jaar zelf bleek een relatief groot aantal mensen bereid een donatie te doen. Dit waren vooral eenmalige donateurs. Dat komt duidelijk naar voren uit de specificatie van het aantal donateurs per soort, waarbij blijkt dat alle soorten donateurs in 2014 stegen, met uitzondering van de categorie eenmalige donateurs. Overigens betekende deze teruggang in aantal donateurs geen teruggang in de totale hoogte van het binnengekomen bedrag aan donaties: want dat steeg in vergelijking tot Kortom, minder donateurs brachten toch meer geld op in Opvallende verschillen De andere belangrijke stijgende inkomstenbron wordt gevormd door de inkomsten uit particuliere stichtingen en fondsen, vaak familiestichtingen. Er zijn, behalve als het gaat om de oorsprong van het vermogen van deze stichtingen, nog een aantal andere opvallende verschillen tussen de particuliere stichtingen enerzijds en grote vermogensfondsen anderzijds. Enigszins gechargeerd kun je stellen dat de werkwijze geheel verschillend is. Waar je bij geïnstitutionaliseerde vermogensfondsen doorgaans te maken hebt met uitgebreide aanvraagprocedures, is er vaak bij particuliere fondsen sprake van een simpele procedure. Dat betekent meestal ook dat het tijdspad waarbinnen een aanvraag afgehandeld wordt, aanmerkelijk korter is. Hoewel de vermogensfondsen vaak in vergelijking tot de familiefondsen over een vele malen groter budget beschikken, zie je dat de uitkering van een familie- of particuliere stichting omgekeerd juist vaak veel groter is dan die van een vermogensfonds. Dit heeft deels te maken met de hierboven beschreven ontwikkeling van zeer veel aanvragen en een teruglopend budget bij de vermogensfondsen. Anderzijds zit de verklaring in het feit dat familiefondsen vaak zelf hun doel zoeken en procentueel een zeer hoog deel van hun vermogen aan één bepaald goed doel besteden, waarmee het daarmee dan ook vaak om grote bedragen gaat. Verschuiving Kort en goed vindt er dus een verschuiving van grote vermogensfondsen naar kleinere particuliere fondsen plaats, die voor het NMF snellere en vereenvoudigde aanvraagprocedures met zich meebrengt en meer inkomsten. Een verschuiving die alleen maar voordelen oplevert, zo lijkt het, ware het niet dat er aan deze kleinere fondsen één groot nadeel kleeft: ze zijn doorgaans onvindbaar. Deze familiefondsen staan niet in fondsenboeken of op internet, juist omdat ze niet overspoeld wensen te worden met aanvragen. In plaats van dat jij hen vindt, vinden zij jou. Dat betekent dat je veel publiciteit moet maken om je doel bekendheid te geven. En, zoals zo vaak geldt, voor het schenken van geld is vertrouwen nodig. Vertrouwen is een zaak van de lange termijn. Dat betekent dat het vaak jaren kan duren voordat een familiefonds toehapt en een budget toekent. Overigens, als dat vertrouwen er eenmaal is, is dat soms ook dermate groot dat er geen restricties opgelegd worden ten aanzien van de besteding van de toegekende gelden: iets wat bij vermogensfondsen, waarbij bijna 100% van alle toezeggingen geoormerkt zijn, eigenlijk nooit het geval is. Vertrouwen Het NMF heeft gelukkig in de laatste jaren het vertrouwen van een aantal particuliere en familiefondsen mogen krijgen. Zo worden substantiële inkomsten verkregen, waarbij het nu eens niet nodig is om tientallen of zelfs honderden nieuwe donateurs te werven. Eén van deze fondsen schonk in 2013 meer dan de helft van het benodigde aankoopbedrag voor de altviool van Dana Zemtsov. Een ander fonds schonk vele tienduizenden euro s voor de restauratie van een aantal vleugels uit de collectie van het NMF. En een derde fonds financierde onder meer de gehele aankoop van de gitaar waarop Jiri Taihuttu speelt. Het belang van deze fondsen voor het NMF mag dus immens worden genoemd en de opkomst van deze fondsen bij de fondsenwerving van het NMF komt op het juiste moment, nu inkomsten uit overheidssubsidie en grote vermogensfondsen weggevallen zijn of sterk zijn teruggelopen. Het is van het grootste belang dat het NMF blijft inzetten op vergroting van haar naamsbekendheid en daarmee op het aantrekken van inkomsten uit particuliere donaties en particuliere fondsen. 53

60 BESTUUR EN INSTRUMENTEN COMMISSIE Het bestuur Gedurende het grootste deel van het jaar 2014 bestond het bestuur van het NMF uit zes leden. In december werd mevrouw mr. Els Swaab benoemd tot zevende lid van het bestuur. Voor de samenstelling van het bestuur en overige informatie omtrent het bestuur wordt verwezen naar het bestuursverslag op pagina 70. De Commissie Aanvragen en Instrumenten De Commissie Aanvragen en Instrumenten (kortweg: de Instrumentencommissie) is het belangrijkste permanente adviesorgaan van het NMF en bestaat uit deskundigen uit de muziekwereld. De belangrijkste taken van deze commissie zijn enerzijds het beoordelen van de aanvragen, anderzijds het adviseren over het aankoopbeleid en dus over de samenstelling van de collectie instrumenten. Daarnaast fungeert de commissie als denktank voor het bestuur en bureau. In het afgelopen jaar besloot Pieter Moerenhout (oprichter van het NMF) in verband met zijn leeftijd niet langer meer de bijeenkomsten van de Instrumentencommissie bij te wonen. Wel blijft hij de commissie en de directie op afstand van advies dienen als lid van de Raad van Advies. Dirigent Jurjen Hempel trad in 2014 toe als nieuw lid van de Instrumentencommissie. Hij dirigeert al jaren toonaangevende orkesten in binnen- en buitenland (waaronder het Concertgebouworkest en het Rotterdams Philharmonisch Orkest) en maakte een lange reeks van CD-opnames. Jurjen Hempel Mijn naam is Jurjen Hempel en ik ben dirigent. Naast mijn chef-dirigentschap in Joensuu, Finland, ben ik sinds 2000 vaste dirigent van het JeugdOrkest Nederland. In die laatste hoedanigheid heb ik veelvuldig enthousiaste en talentvolle jonge musici van aanbevelingsbrieven voor het NMF voorzien. Toen ik vorig jaar het verzoek kreeg om lid te worden van de Instrumentencommissie, ging ik graag in op die kans om ook eens aan de andere kant het proces mee te mogen maken. Het is meer dan fantastisch dat Nederland een instelling als het NMF bezit. Talentvolle musici van alle leeftijden en achtergronden kunnen zich daar melden in hun zoektocht naar juist dat instrument wat hun ontwikkeling en carrière extra kwaliteit kan verschaffen. Er ligt dus een prachtige en verantwoordelijke taak voor het NMF, die de Instrumentencommissie graag op zich neemt. Gisella Bergman Nadat de droom van iedere klassieke muziekstudent voor haar was uitgekomen (een baan in het Koninklijk Concertgebouworkest) bleek Gisella Bergman toch liever haar kernkwaliteit te willen naleven: het docentschap. Zij zegde derhalve haar baan in het orkest op om zich volledig te kunnen wijden aan het lesgeven. Als studente gaf zij al les aan de Zeeuwse Muziekschool waar zij uitdroeg hoe belangrijk het is om élke altvioolleerling vanaf het allereerste begin te leren zijn instrument zo goed mogelijk te bespelen. Door haar jarenlange ervaring hierin en de resultaten die zij met haar leerlingen behaalde werd zij gevraagd om zowel in Rotterdam als in Den Haag les te komen geven aan het conservatorium. Nu, bijna 40 jaar nadat zij haar eerste altvioollessen gaf, is zij verbonden als hoofdvakdocente altviool aan de con 54

61 JAARVERSLAG 2014 servatoria van Rotterdam en Tilburg. In de zomer organiseert Gisella haar eigen cursussen in het Drentse Witteveen. Zij wordt regelmatig gevraagd als commissielid bij concoursen in binnen- en buitenland en is voorzitter van ESTA-Nederland (European String Teachers Association). enthousiaste en liefhebbende vingers gevonden. Ik ben heel blij betrokken te zijn bij het NMF om te helpen jonge pianisten net zo n ervaring te kunnen geven als zij of hun ouders niet in staat zijn om een goed instrument te verwerven. Het is van onschatbare invloed op je ontwikkeling. Het NMF heeft gelukkig heel veel musici aan een beter instrument kunnen helpen. Toen mij dan ook gevraagd werd om lid te worden van de Instrumentencommissie hoefde ik daar niet lang over na te denken. Het NMF heeft zich zo n belangrijke plaats verworven, dat het fonds niet meer weg te denken is. Het werk in de commissie is naast een heel serieuze bezigheid ook zeer plezierig, door de buitengewone professionele en ook goede sfeer. Ik hoop dit dan ook nog vele jaren te kunnen blijven doen. David Kuyken Tijdens mijn jeugd had ik het voorrecht muzikaal op te groeien aan de hand van een mooi instrument. Mijn docent vond dat ik het kleine pianoo tje bij ons thuis ontgroeid was. Op zijn advies kochten mijn ouders een kleine Bechstein vleugel uit 1923 toen ik een jaar of veertien was. Nog herinner ik me het ongelofelijke gevoel toen de vleugel in de woonkamer werd geplaatst, die typerende klank, het glanzend nieuwe mechaniek, die heerlijke geur van gepolitoerd hout. Dit zou jarenlang mijn trouwe partner zijn bij het instuderen van talloze etudes, sonates en concerten. Inmiddels zijn er andere instrumenten bijgekomen en heeft mijn oude Bechstein elders hopelijk net zo Peter Stotijn Ik ben voormalig solobassist bij het Residentie Orkest en tot mijn pensioen (2014) hoofdvak docent aan het conservatorium van Amsterdam geweest. De contrabas heeft altijd een zeer grote plaats in mijn leven ingenomen. Het lesgeven en coachen van jonge mensen is een geweldig inspirerende en belangrijke periode uit mijn muziekleven geweest en is dat nog steeds. Tijdens het lesgeven blijkt al snel dat veel studenten niet een instrument hebben wat hen voldoende stimuleert om te blijven groeien. Er is voor een musicus niets zo demotiverend, dan jarenlang te moeten vechten met het instrument dat jou niet die klank kan geven waar je naar zoekt. Francis Wammes Francis is geboren en getogen in s- Hertogenbosch. Ze studeerde aan de SOL, lerarenopleiding in Utrecht, en stond daarna enkele jaren voor de klas. In 1987 is ze gaan werken bij het Nederlands Impresariaat, waar ze na enige tijd verantwoordelijk werd voor de Stichting Kamermuziek Amsterdam (KAM) en voor de vertegenwoordiging van buitenlandse ensembles. In 2000 werd de Stichting KAM verzelfstandigd en de Stichting Ka 55

62 mermuziek Nederland opgericht. Haar functie als directeur van beide stichtingen heeft ze moeten opgeven door een chronische ziekte. Muziek, met name kamermuziek is nog steeds een belangrijk onderdeel in haar leven. Ze kan zich geen week voorstellen zonder een concert te bezoeken. De KAM heeft zich altijd erg ingezet voor jonge musici, ze een podium gegeven. Daarom vindt ze het fijn om bij het NMF op een andere manier jonge musici te helpen. Monique Bartels Monique Bartels studeerde cello bij Jean-Louis Hardy en Jean Decroos. Ze maakte jarenlang deel uit van meerdere kamermuziekensembles in Nederland en daarbuiten en speelde met musici als Paul Badura-Skoda, Philippe Hirshhorn, Nobuko Imai, Suzanne Mildonian en Viktor Liebermann. Ton de Leeuw schreef voor haar Apparence I pour violoncellosolo, Peter Jan Wagemans droeg zijn compositie Worauf boffen (voor 2 celli) aan haar op. Sinds lange tijd werkt Monique samen met Coosje Wijzenbeek. De jonge celloleerlingen spelen in haar Fancy Fiddlers en kamermuziekformaties. Monique Bartels is als docent verbonden aan het Conservatorium van Amsterdam en de Sweelinck Academie voor jong talent. Maria Kuster Het Nationaal Muziekinstrumenten Fonds spreekt tot de verbeelding, en verbeelding in de muziek is een groot goed. Hoe vaak spreekt een dirigent of een andere maestro niet in beelden om een partituur te verduidelijken? Het Fonds is meer dan alleen een uitleenorganisatie: het heeft Samenstelling en rooster van herbenoeming Commissie Aanvragen en Instrumenten een missie. Het in kaart brengen van een talent, de kwaliteiten van de instrumenten herkennen, de goede verbinding leggen tussen instrument en bespeler, dit alles heeft tot doel dat er een essentiële betekenis ontstaat. Daaruit spreekt altijd weer de grote gedrevenheid om jonge mensen op weg te helpen door hen een goed instrument in handen te geven en hen een podium te bieden. Vanuit mijn conservatoriumtijd weet ik uit ervaring hoe belangrijk het is studenten te stimuleren, en dat wat voor hen het beste is in hen boven te halen. Ik ben er trots op donateur bij het NMF en inmiddels ook lid van de Instrumenten commissie te kunnen zijn. Het voelt als een vertrouwd verlengstuk van wat muziek in mijn leven betekent. En ik ben ervan overtuigd dat het Fonds niet alleen voor mij, maar ook voor heel veel anderen veel zal blijven betekenen. aangetreden herbenoeming Coosje Wijzenbeek viooldocente Francis Wammes ex-directeur KAM Monique Bartels cellodocente Peter Stotijn contrabasdocent David Kuyken pianodocent Gisella Bergman altviooldocente Maria Kuster oud-adjunct directeur Codarts Jurjen Hempel dirigent

63 JAARVERSLAG 2014 RAAD VAN ADVIES Coosje Wijzenbeek Ik zit al heel lang met veel plezier in de Instrumentencommissie. Het is voor een musicus heel belangrijk een goed instrument te kunnen bespelen. Een goed instrument heeft veel klankkleuren en dat inspireert de speler. Hij gaat veel genuanceerder spelen als het instrument goed reageert. Goede instrumenten gaan vaak de financiële draagkracht ver te boven. Het NMF maakt het jonge musici mogelijk zulke instrumenten te bespelen. Zelf vind ik dat ik er ook van meeprofiteer, want een aantal van mijn leerlingen heeft een mooi instrument in bruikleen van het NMF en daar geniet ik elke les van. Coosje Wijzenbeek volgde haar opleiding tot violiste bij Frits Knol en Davina van Wely. Haar leerlingen variëren in leeftijd van 4 tot 18 jaar. Zij geven samen met celloleerlingen van Monique Bartels concerten in Nederland en in het buitenland onder de naam Fancy Fiddlers. Momenteel is Wijzenbeek als vioollerares verbonden aan de Sweelinckacademie voor jong talent, een onderdeel van het Conservatorium van Amsterdam. Vele van haar leerlingen hebben inmiddels naam gemaakt in binnen- en buitenland als uitvoerend kunstenaar. De Raad van Advies bestaat per 1 januari 2015 uit 18 leden. Deze Raad is opgericht om het bureau bij te staan in allerlei zaken waarbij extra expertise gewenst of noodzakelijk is. De leden van deze Raad worden op onregelmatige basis geconsulteerd en worden voor onbepaalde tijd aangesteld. In de Raad zitten onder meer musici, docenten, vioolbouwers en beleidsmakers. In 2014 werd Frank Bonarius gevraagd lid te worden van deze Raad. Frank Bonarius is pianotechnicus en stemmer en sinds 2002 eigenaar van de gerenommeerde firma Andriessen (piano-vleugels) in Haarlem. Hij zal als lid van de Raad van Advies het NMF adviseren over alles wat met toetsinstrumenten te maken heeft. De samenstelling van de Raad van Advies per 1/1/2015 Vera Beths violiste Jaap Bolink vioolbouwer Frank Bonarius pianotechnicus en -stemmer Ferdinand Erblich altviolist Kees Hülsmann violist Rudolf Koelman violist Bouw Lemkes violist Cyril van Lennep oud-bestuurslid NMF Fred J. Lindeman vioolbouwer Pieter Moerenhout oprichter NMF Andreas Post vioolbouwer Henk Rubingh violist Marien van Staalen cellist Serge Stam vioolbouwer Sven Arne Tepl adjunct-directeur Conservatorium van Amsterdam Jaring Walta violist Jan Wijn pianist Céleste Zewald klarinettiste 57

64 P PEPIJN MEEUWS 1974 CELLIST PETER JESSEN 1976 CONTRABASSIST PIA EVA GREINER 1985 CELLISTE PIETER DE KOE 1994 CELLIST PIETER VAN LOENEN 1993 VIOLIST Q PIETERNEL TILS 1999 VIOLISTE PIOTR JASIURKOWSKI 1987 VIOLIST QUINTIJN VAN HEEK 2003 VIOLIST QUIRINE SCHEFFERS 1976 VIOLISTE QUIRINE VIERSEN 1972 CELLISTE R RADKA DIJKSTRA-DOHNALOVA 1976 VIOLISTE RAPHAELLA ENGELSBERG 1989 VIOLISTE RARES MIHAILESCU 1979 CELLIST RATA KLOPPENBURG 1963 CELLISTE REINDERT KRAGT 1989 CONTRABASSIST REMBRANDT FRERICHS 1977 PIANIST RENATE VAN RIEL 1971 VIOLISTE RENÉ VAN MUNSTER 1989 CELLIST RICK STOTIJN 1982 CONTRABASSIST RIËTTE OLTHOF 1989 PIANISTE RIK KUPPEN 1994 PIANIST RIK OTTO 1967 CELLIST ROAR BLASMO 1987 CELLIST ROBIN VAN GAMEREN 1994 ALTVIOLIST ROELAND JAGERS 1980 ALTVIOLIST ROGER REGTER 1972 CELLIST ROGIER TAMMINGA 1994 CELLIST ROLIN VAN OPSTAL 1994 VIOLISTE ROMY UIJTTENBOOGAART 1999 VIOLISTE ROOSJE REUMKENS-DILLINGH 1978 VIOLISTE ROSA VAN WALBEEK 1996 GAMBISTE ROSA ZARZUELA GUTIERREZ 1989 ALTVIOLISTE ROSALINDE KLUCK 1981 ALTVIOLISTE ROSANNE PHILIPPENS 1986 VIOLISTE ROSANNE SLOOTS 1996 ALTVIOLISTE RUBEN VAN KRUISTUM 1989 CELLIST RUUD MEESTER 1971 CELLIST RYO TAKAYAMA 1997 VIOLIST RYUKO ELIZABETH REID 1985 VIOLISTE

65 S SABINE POIESZ 1987 VIOLISTE SABINE VAN LIER 1988 VIOLISTE SALIM METINOV MEHMEDOV 1995 ALTVIOLIST SALOMÉ BONNEMA 2001 VIOLISTE SAMIRA VAN DE WALLE 1986 CELLISTE SAMUEL TAMARIT OTERO 1987 VIOLIST SANNE VAN DER HORST 1978 CELLISTE SARAH LOUISE KAPUSTIN 1981 VIOLISTE SARAH LYNN HUIZING 1995 VIOLISTE SASKIA HUISINK 1981 HARPISTE SASKIA LE POOLE 1985 CELLISTE SEBASTIAAN DE RODE 1974 CELLIST SEBASTIAAN HAGEMAN 1998 GITARIST SEBASTIAAN VAN HALSEMA 1985 CELLIST SERAPHINE SLIGTER VAN GREVENSTEIN 2003 VIOLISTE SERGEY ARSENIEV 1982 VIOLIST SERVAAS JESSEN 1990 CONTRABASSIST SHIN SIHAN 1994 VIOLIST SHUANN CHAI 1975 PIANISTE SIETSE-JAN WEIJENBERG 1983 CELLIST SILVAN LIKLIKUWATA 1998 CELLIST SIMON DANELL 1989 PIANIST SIMON VERBANDT 2000 CELLIST SIMONE TROLLMO 1988 VIOLISTE SINAN ERCAN 1982 CELLIST SJAAN OOMEN 1985 VIOLISTE SOFIE VAN DER SCHALIE 1989 ALTVIOLISTE SONJA SCHRAVESANDE 1999 VIOLISTE SOPHIA TORRENGA 1979 VIOLISTE SOPHIE GROOTE 1988 ALTVIOLISTE SPLENDOR AMSTERDAM VLEUGEL STELLA HYOWON LEE 1978 VIOLISTE STEPHAN NIEUWESTEEG 1992 VIOLIST STEUART PINCOMBE 1987 CELLIST STEVEN BOURNE 1988 CELLIST T SUSANNE BROEKHUYSEN 1975 VIOLISTE SUZANNE DIJKSTRA 1972 ALTVIOLISTE SUZANNE VAN DUUREN 1986 CELLISTE SZYMON MARCINIAK 1983 CONTRABASSIST TAKEHIRO KONOE 1997 VIOLIST

66 Manon Veenendaal en Geertje van der Linden werken beiden al ongeveer tien jaar bij het NMF. FOTO MARIEKE WIJNTJES Catharina Ungvari

67 Van die hondjes en die baasjes Manon Veenendaal en Geertje van der Linden werken beiden al ongeveer tien jaar bij het NMF. De twee dames werken maar al te graag samen. Onlosmakelijk verbonden, zou je willen zeggen. Want ook buiten de werkvloer zoeken ze elkaar geregeld op. Van celloduetten tot gezamenlijke toekomstdroom. En zegt u eens eerlijk: kunt u ze gemakkelijk uit elkaar houden? LENNART VAN DER SMAN We zijn in het muzikaalste kamertje van het NMF-kantoor gaan zitten: de instrumentenkamer. Te midden van enkele strijkinstrumenten die in depot klaarliggen voor een volgende bespeler, zitten Manon en Geertje beweeglijk te wachten tot het gesprek begint. Het toeval wil dat zij allebei een blauw vest hebben aangetrokken. Ze warmen beiden hun handen aan een kop groene thee. Relaties van het NMF schijnen het duo niet zelden door elkaar te halen. Geregeld krijgt Manon iemand aan de telefoon die zegt dat diegene haar net ook had gesproken, terwijl dat toen Geertje was. Geertje weet misschien een reden: Het is net zoiets als van die hondjes en die baasjes. Na een tijdje ga je toch een beetje op elkaar lijken. Allebei werken ze nu ongeveer tien jaar bij het NMF. Ze kennen elkaar door en door, want al enkele jaren voordat zij collega s werden bij het NMF is de hechte vriendschap ontstaan. De eerste ontmoeting vond plaats bij het Nederlands Studenten Orkest in Manon speelde cello, Geertje hoorn. Daarna volgde het Neon Ensemble, beiden op cello. Bij dit orkest speelden Manon en Geertje hun eerste celloduet. Ook vakanties en tennistoernooitjes volgden. Toen Manon in 2005 bij het NMF kwam werken, werd er wel eens met het celloduo gerepeteerd in de Sint Annenstraat. Geertje: De eerste keer kwam ik Quirine Viersen nog tegen in de straat. Ze riep: Veel plezier met spelen, hè? Ik zei toen tegen Manon dat ik haar werk en het kantoor zo leuk vond, en voor de grap vroeg ik of er niet een vacature openstond. Een jaar later werkte Geertje ook bij het NMF. Schattig Op kantoor hangt al lange tijd een poster van Celloduo Manon&Geertje. Hun website ziet er gelikt uit en is zelfs voorzien van een YouTube-video. In het begin waren wij echt trendsetters op het gebied van promotie, zegt Geertje. Wij vonden onze promotie altijd beter dan onze muziek, voegt Manon toe. De opdrachten stroomden binnen, met als hoogtepunt een klein tournee naar de Dordogne in Het was een zwoele nazomer in een afgelegen plattelandsdorpje. Het duo repeteerde in het plaatselijke kerkje en van alle kanten kwamen de buurtbewoners aanlopen met grote schalen eten en flessen wijn. Na het concert werd er buiten onder 61

68 een boom feestelijk geborreld. Precies hoe je je een Frans dorpje voorstelt. Er is niets, behalve een kerkje en vijftig rieten stoelen. De laatste tijd staat het celloduo op een lager pitje. Manon kreeg een kindje, Lotus, en toen een tweede, Danthe. En terwijl Geertje intensief bleef doorspelen werd Manon steeds angstiger om de draad weer op te pakken. Als moeder van twee kinderen ben je natuurlijk ook plotseling een stuk volwassener. Je wordt vaak gevraagd om te spelen omdat je jong en schattig bent. Dat schattigheidsgehalte is er wel een beetje van af, zegt Manon. Niettemin komt er een doorstart. Deze nazomer reist het celloduo wederom af naar de Dordogne. Niet alleen voor de Franse wijn; het duo is weer op niveau! Dromen Ze zijn een overtuigend team samen. Tussen de bedrijven door werken Manon en Geertje aan een nieuw concept. Mogen we het nu eindelijk over onze droom hebben? Ze vertellen enthousiast over het idee een Culturele Supermarkt op te zetten: een café annex muziekhonk in één. Dat idee kwam op toen de Oosterkerk in Amsterdam een nieuwe bestemming zocht. Niet zonder risico hebben Manon en Geertje moedig hun plan ingediend. Gek genoeg werden een tatoeagemuseum en een bierbrouwerij als het meest kansrijk aangewezen. Aan de samenwerking binnen het duo kan het niet hebben gelegen. Zij vullen elkaar uitstekend aan. Geertje: Manon gelooft in wat ze doet en kan dat met de grootste overtuiging overbrengen. Dat is een grote kwaliteit: niet twijfelen maar doen. Manon op haar beurt: Geertje denkt juist goed na voordat ze iets doet. Ze wil echt een visie bepalen. Met even nadenken bereik je soms veel betere resultaten. Samen vormt dat, lijkt me, een gouden duo. Gaat die Culturele Supermarkt er nog komen? Ja, kijk, we zullen natuurlijk niet zomaar weggaan bij het NMF!, roept Manon. We werken in een mooi team, dat geef je niet snel op, vindt Geertje, en ik ben ook gewoon een beetje schijterig. Je moet maar zien of je het redt in de grote boze buitenwereld. Het ontbreekt ze echter niet aan ambitie. In de ogen van Manon zouden ze de stap best durven zetten: We moeten nodig maar eens samen naar een hutje op de hei. Vertrouwen Van een vertrek bij het NMF is gelukkig dus geen sprake. Manon moet er niet aan denken: Ik heb in tien jaar zoveel relaties opgebouwd. Die verbreken zou me echt aan het hart gaan. Er zijn zelfs donateurs die mijn dochter Lotus een kerstkaart sturen. Ze noemt zich dan ook liever relatiemanager dan fondsenwerver. Ze geniet van de warme reacties die ze krijgt als ze de naam van een begunstiger heeft onthouden of zelfs hun vakantiebestemming nog weet. Geertje hecht daar ook waarde aan: Bij het Jubileumconcert kon je geen stap verzetten of er was een donateur die je wilde kussen. Iedereen was zo opgetogen! Voor Manon en Geertje ligt daar ook de kracht van het NMF: kwaliteit, het persoonlijke, flexibiliteit en vertrouwen. Beiden geven daar op hun manier invulling aan; Manon bij de begunstigers en Geertje bij de musici. Dat zij die visie delen, heeft misschien toch weer te maken met die hondjes en die baasjes. Na een lange samenwerking, binnen en buiten het NMF, ga je toch een beetje op elkaar lijken. En word je een gouden duo. 62

69 Manon Veenendaal 1978 is fondsenwerver en chef marketing bij het Nationaal Muziekinstrumenten Fonds. Manon studeerde een jaar cello op het conservatorium, maar ging vervolgens algemene letteren studeren, waarbij ze zich specialiseerde in kunstbeleid en -management. Tevens heeft ze de beroepsopleiding voor Fondsenwerver (B) aan de IF-Academy afgerond. Voordat ze bij het NMF kwam, werkte ze onder meer bij ING Kunstzaken en bij Amsterdam Sinfonietta. Geertje van der Linden 1977 is in 2006 afgestudeerd aan de VU (orthopedagogiek). Vlak daarvoor is zij in dienst getreden van het NMF. Inmiddels is zij verantwoordelijk voor het collectiebeheer en de organisatie van de openbare evenementen. Haar muzikale kennis en ervaring, opgedaan tijdens eerdere studies aan het conservatorium, komen in haar werk uitstekend van pas. In haar vrije tijd speelt ze fanatiek cello in diverse orkesten en semi-professionele (barok)ensembles. 63

70 Bent u ook wel eens nieuwsgierig naar de musicus achter zijn instrument? Waarom bespeelt hij een instrument uit de collectie van het NMF en heeft hij nog een ander dan een muzikaal leven? Wij selecteerden 3 musici voor u van wie wij meer wilden weten. De twee jongste musici van het NMF: Amitai en Seraphine, die net in de muziekwereld komen kijken. En een oude rot in het vak : Ernö Olah. Een musicus in hart en nieren. FOTO HERA KUSYUNIANSARI Seraphine Seraphine Sligter van Grevenstein 11 jaar bespeelt een 3/4 viool, gebouwd door Lambert Houniet (Utrecht, 1994) Ik heb een instrument van het NMF in bruikleen sinds april 2014, omdat mijn leraar mij op dat idee bracht. Het instrument is een 3/4 viool gebouwd door Lambert Houniet in En een stok gebouwd door Andreas Grütter. Naast mijn vioolstudie zit ik in groep 7 op de basisschool en speel ik hockey bij Zwaluwen C3 en speel ik in het Cuypers Ensemble. Mijn eerste herinnering aan muziek heb ik eigenlijk niet. Ik weet niet wat mijn eerste herinnering is omdat er altijd al muziek was. Ik studeer de sonate van Mozart in e klein. Je kunt mij s nachts wakker maken voor een potje Halli Galli, de film Frozen of mijn moeders lasagne. Het laatste concert dat ik hoorde was het jubileumconcert van het Domstad Orkest. Mijn tip voor andere musici is om niet zenuwachtig te worden tijdens een concert musici achter Amitai Amitai Kamp 11 jaar bespeelt een 3/4 viool, gebouwd door Lambert Houniet (Utrecht, 1994) Ik heb een instrument van het NMF in bruikleen sinds vorig jaar, omdat hun instrumenten mooi klinken! Het instrument is een 3/4 viool van Lambert Houniet. Naast mijn vioolstudie praat ik veel en houd ik van verhalen schrijven. Mijn eerste herinnering aan muziek is de mooie klank die uit mijn moeders (Timora Roslers) cello kwam. In de bijlage zijn foto s van mij met mijn moeder toen ik 2 jaar oud was. Je kunt op de foto s zien dat ik toen al probeerde te strijken. Maar toen ik 3 jaar oud was koos ik toch voor de viool. Vroeger zei ik altijd Stravinkies i.p.v. Stravinsky. Ik studeer met veel plezier! Je kunt mij s nachts wakker maken om kamermuziek te spelen! Het laatste concert dat ik hoorde was gisteren op het tv-kanaal Brava, de Zesde Symfonie Pastorale van Beethoven. Mijn tip voor andere musici is houd je altijd bezig met de muzikale frasering en groei niet te snel anders als je op Koningsdag op straat speelt, vinden de mensen je niet meer schattig en verdien je bijna niets. Ik heb een aantal jaren geleden in een half uur tijd op het Spui in Amsterdam 90 verdiend!

71 NMF MAGAZINE 2015 hun instrument Ernö Ernö Olah 66 jaar bespeelt een viool, gebouwd door Ettore Soffritti in Ferrara, Ik heb een instrument van het NMF in bruikleen sinds 1999 Het instrument is veelzijdig, soepel, ik kan ermee kleuren en emoties mee uitdrukken: het klinkt dus als muziek in je oren. Een instrument met een eigen timbre maar toch plooibaar, is onontbeerlijk als je muziek in emotie wil vertalen, wat altijd mijn prioriteit als musicus zal blijven. Voor mij is muziek maken, je instrument zo te kunnen bespelen dat je jouw luisteraars in hun gevoelswereld aanspreekt en niet in die van de gedachten. Ik ben erg blij met mijn instrument. Naast mijn werk als professioneel musicus ben ik reisleider op de door mij georganiseerde Vorstelijke Muziekreizen. Wij gaan naar landen, waar volksmuziek een wezenlijk deel uitmaakt van s lands cultuur. Natuurlijk gaan we ook naar Hongarije waar ik geboren ben, waar muziek net zo belangrijk is als keukenkunsten en wijncultuur. Het is voor mij iedere keer een voorrecht om te mogen vertellen over de verschillende muziek en ritmesoorten en waarom die nou precies bij dat land horen waar we verblijven. Mijn eerste herinnering aan muziek is bij mijn grootvader op schoot samen op de cimbalom spelen. De cimbalom is een Perzisch instrument uit de 13e eeuw die pas aan het einde van de 19e eeuw door een Hongaarse instrumentenbouwer zijn huidige vorm heeft verkregen. Sindsdien is dit instrument niet meer weg te denken uit de Hongaarse volksmuziek. Mijn groot vader was bekend onder de legendarische naam Ernec en men kijkt mij vol respect aan als men hoort dat ik zijn kleinzoon ben. Zover als hij heb ik het (nog) niet kunnen brengen :-) Ik studeer alsof ik een concert geef. Ik streef ernaar om geen lawaai te maken op mijn instrument maar iedere noot zo te spelen zoals ik het bedoel en zoals ik het wil horen. Aandacht en het richten van de aandacht op je bewegingen die de trilling van de snaar voortbrengen is waar ik tijdens mijn spel mee bezig ben. Of ik iets studeer of repeteer of een concert speel, maakt geen verschil. Ik wil altijd in staat zijn om mijn eigen geluid en interpretatie te bepalen op het moment zelf. Dit is mijn vrijheid binnen het geschreven notenbeeld en die wil ik niet uit handen geven en aan het toeval overlaten. Je kunt mij s nachts wakker maken om met anderen samen te spelen in wat voor muziekstijl dan ook of naar een inspirerende interpretatie te luisteren van iemand die wat te vertellen heeft en zelfs voor een ad hoc party ben ik bereid om wakker te worden. Het laatste concert dat ik hoorde was ik vind het jammer dat de echte Hongaare volksmuziek die decennia lang te horen was in de kroegjes en in de meest sjieke restaurants in Budapest, langzaam terrein moest geven aan de internationale muziek voor toeristen. Bovendien dacht ik dat de oude garde in dit land - die deze geweldige muzieksoort nog in leven hield - aan het uitsterven was en dat de jonge muzikanten geen interesse hadden om daar nieuw leven in te blazen. Niets vermoedend ben ik twee maanden geleden met vrienden meegegaan naar een zeer stijlvol restaurant waar tot mijn vreugde en verbazing een primarius van 22 jaar op een manier speelde zoals ik dat alleen van die oude garde heb gehoord, met smaak, flair en indrukwekkende virtuositeit! Zijn twintigjarige broer aan de bas speelde ook met een rijpheid, gemak en timing die ik niet op zo n jonge leeftijd had verwacht. Al met al was het een fantastische en bemoedigende ervaring om te zien en horen dat de echte Hongaarse muziek toch nog herleeft. Mijn tip voor andere musici is denk het niet! Geloof het niet! - en laat het je ook niet aanpraten dat muziek maken moeilijk is! Of je zingt of je een instrument bespeelt maakt niet uit. Het idee dat het moeilijk is werkt beperkend, belemmerend, maakt je hopeloos en bovenal is het niet waar! 65

72 Ik ontmoet Julius Röntgen en zijn vrouw Yvonne in Tinte, iets ten zuiden van Rotterdam gelegen. In de verte, achter het huis, zie je de torens van de zware industrie bij Rotterdam de lucht in steken, maar voor het huis liggen, zover je kunt kijken, de kleiakkers van het eiland Voorne-Putten. Het is een heerlijke rustige plek in de natuur, maar tegelijkertijd is het vlakbij de cultuur van de grote stad. Dat is geen toeval, want cultuur en natuur spelen allebei een grote rol in het leven van Julius. In het weekend voor mijn bezoek aan Tinte heeft het Arkovsky Sextet opgetreden in Oostvoorne, niet ver van zijn woonplaats. Het Arkovsky Sextet bestaat uit zes jonge musici, waarvan er maar liefst vijf op een instrument van het NMF spelen. Julius zit in de artistieke commissie van de Stichting Concertleven Oostvoorne, die dit concert georganiseerd heeft. Het lijkt een goed moment om met hem te praten. Over zijn liefde voor de muziek, over zijn familie en zijn beroemde grootvader, over muziekinstrumenten en de relatie van Julius met het NMF. Bevlogen supporter MARCEL SCHOPMAN FOTO STEVEN HEYBROEK Julius Röntgen is niet alleen NMF-supporter, maar ook supporter van Feyenoord! Catharina Ungvari

73 Achterkamer In de achterkamer van het huis in Tinte staat een Steinway. En niet zomaar een: het is de Steinway van zijn grootmoeder Mien van der Hoeven, de tweede vrouw van Julius Röntgen, opa en naamgever van de huidige Julius. Röntgen sr. ( ) was een beroemd componist, pianist, dirigent, pedagoog en concertorganisator. Samen met onder meer Daniel de Lange richtte hij het Amsterdams Conservatorium op. Julius sr. is weliswaar de beroemdste muzikale Röntgen, maar lang niet de enige. De beide zonen uit zijn eerste huwelijk werden musicus. Engelbert was een begaafd cellist en schopte het tot solocellist van het Metropolitan Opera Orchestra in New York en de andere zoon (die ook Julius heette) werd docent viool aan het Amsterdams Conservatorium. Ook uit het tweede huwelijk van vader Julius kwamen musici voort: Edvard Frants werd cellist bij het Residentie Orkest, Johannes werd pianist en componist en Joachim violist en docent aan het Koninklijk Conservatorium. Dat de liefde voor cultuur niet ophield bij muziek bewees een andere oom van de huidige Julius, Frants, die prachtig fluit speelde. Maar omdat deze Frants vond dat hij toch te weinig talent had om professioneel musicus te worden, werd hij maar architect. Hij ontwierp onder meer het postkantoor van Hilversum en een aantal universiteitsgebouwen op de Wageningse berg. Voor zijn ouders ontwierp hij op 18-jarige leeftijd huize Gaudeamus in Bilthoven, het tegenwoordige Walter Maas Huis. Een bijzondere familie, dat mag je wel concluderen. Cello s Terug naar Tinte, terug naar Julius jr. Deze Julius ging niet professioneel de muziek in. Geïnspireerd raakte hij tijdens een reis in 1964, samen met zijn vader. In Duitsland liepen ze letterlijk tegen het prikkeldraad van het IJzeren Gordijn op. Zijn interesse in een ander Duitsland, een Duitsland dat achter prikkeldraad zat, werd opgewekt. Julius ging niet de muziek in, maar ging Duits studeren. Wel heeft hij altijd iets met cello s gehad. Dat is niet zo verwonderlijk want zowel zijn oom als zijn vader waren cellist. In 1913 kocht opa Julius in Berlijn een kostbare Gagliano-cello voor zijn zoon Engelbert. De cello verhuisde met de nieuwe eigenaar mee naar de opera in New York. Hoeveel wereldberoemde solisten en dirigenten moeten niet begeleid zijn geweest door dit instrument? Toen Engelbert in 1958 stierf, ging de cello naar Edvard Frants, de vader van de huidige Julius. Hij was enorm blij met de cello, maar heeft hem niet heel lang kunnen gebruiken. Een paar jaar slechts. Na een hartaanval was het voor hem niet meer mogelijk professioneel op het instrument te blijven spelen. Overigens gebruikte hij het instrument toch al niet in het orkest. Daar speelde hij op een Castagneri. De Gagliano was te kostbaar voor het orkest, vond hij. Het was immers een omgeving waarin wat kon gebeuren. Waarschijnlijk moest hij daarbij denken aan zijn broer Engelbert die ooit met zijn auto achteruit tegen zijn eigen cello aan was gereden waarbij de Gagliano behoorlijk beschadigd werd. Paradepaardje Toen zijn vader overleed, kwam de Gagliano-cello in het bezit van Julius jr. Hij zocht een goede bestemming voor de instrumenten van zijn vader (naast de Gaglianocello, waren er ook nog een aantal andere celli en stokken). Zelf had hij wel geprobeerd op de cello te spelen, maar hij had er (in zijn eigen woorden) het geduld en het talent niet voor. Wel heeft hij jarenlang piano gespeeld, totdat zijn gezondheid hem dat niet meer toestond. Julius nam daarom contact op met het NMF. Hij wist dat Theo Olof betrokken was bij de oprichting van een fonds voor muziekinstrumenten. Voorzichtig is hij gaan sonderen of men bij het NMF interesse had in een aankoop. Die interesse was er wel, maar er was op dat moment helaas geen geld. Gelukkig veranderde dat. Na een aantal jaren kon dit prachtinstrument in 1992 toch voor een zacht prijsje door het NMF gekocht worden. De Gagliano-cello was het paradepaardje van de Röntgens en Julius vond het best lastig om tot verkoop over te gaan. Maar belangrijk voor hem was dat de cello in Nederland bleef. De cello was Nederlands cultuurbezit en zou dat moeten blijven. En belangrijk vond hij dat het instrument terecht zou komen bij mensen die er zorgvuldig mee zouden omgaan. De overige celli en strijkstokken gaf Julius overigens in bruikleen aan het NMF. Na de aankoop van de cello is Julius altijd heel betrokken gebleven bij het NMF. Julius kreeg op het Muiderslot de erepenning van het NMF uit handen van Theo Olof, vanwege zijn steun bij de aankoop van de Gagliano. Daarna gingen hij en Yvonne jarenlang trouw naar de jaarlijkse presentatieconcerten van het NMF. Hij werd donateur en later tijdens het eerste Weekend van het NMF ook nog eens vrijwilliger bij het NMF. Julius vindt het belangrijk en leuk om iets voor de cultuur te doen: daar zet hij zich dus van harte voor in. Datzelfde geldt ook voor de natuur, waarin hij zeer geïnteresseerd is. Dat uit zich onder meer in het feit dat hij duinconsulent is en ook een groot vogelliefhebber. Zowel met de cultuur als met de natuur moet je zorgvuldig omgaan, vindt Julius. Goed uitgevoerd Een leven zonder muziek kan hij zich niet voorstellen. Of het nu klassieke muziek, jazz of wereldmuziek is, alle muziek is goed, als het maar goed wordt uitgevoerd. En zonder goede instrumenten begin je daarbij niets. Vandaar dat hij bevlogen musici, zoals de jonge mensen uit het Arkovsky Sextet, zo graag helpt, door ze uit te nodigen voor concerten in Oostvoorne. En door aan dit soort musici - via het NMF - prachtige muziekinstrumenten ter beschikking te stellen. Vorige generaties Röntgens hebben kostbare instrumenten mogen bespelen nu gunt deze Röntgen ze aan een nieuwe, jongere generatie. Wat een prachtig gebaar! Ja, Julius Röntgen is een bevlogen NMF-supporter. 67

74 T NMF MAGAZINE 2015 TALITHA MUGGE 1997 HARPISTE TANYA SCHAAP 1976 VIOLISTE TEODORA NEDYALKOVA 1990 CELLISTE TESSA HELDER 1987 CONTRABASSISTE TESSEL HERSBACH 1990 VIOLISTE TEUN FABER 1990 ALTVIOLIST TEUN GODSCHALK 1987 CONTRABASSIST THEODOOR HEYNING 1999 CELLIST THOMAS VAN GEELEN 1988 CELLIST TIJMEN HUISINGH 1979 VIOLIST TIM BRACKMAN 1993 VIOLIST V TIM DE VRIES 2000 VIOLIST TINEKE DE JONG 1964 VIOLISTE TOM VAN LENT 1976 CELLIST TOSCA OPDAM 1988 VIOLISTE VALERIE SCHÖNEN 1995 VIOLISTE W VEERLE SCHUTJENS 1991 CELLISTE VERA BEUMER 2001 VIOLISTE VIKTOR YUANDONG MATTSSON 1992 PIANIST VINCENT OLDENBURG 1989 PIANIST VIOLA DE HOOG 1955 CELLISTE WIESJE NUIVER 1989 VIOLISTE WILLEM STAM 1988 CELLIST WILLEMIJN KNÖDLER 1986 CELLISTE WILLIAM MCLEISH 1992 CELLIST WILMA DE BRUIJN 1998 CELLISTE WYTSKE HOLTROP 1994 CELLISTE X Y XAVIER VAN DE POLL 1995 VIOLIST YANNICK HIWAT 1988 VIOLIST YINGSHAN HU 1999 PIANISTE YOTAM GATON 1986 VIOLIST Z 68 YUKIE YAMAGUCHI 1977 VIOLISTE ZAYNAB MARTIN 1988 CONTRABASSISTE

75 JAARVERSLAG 2014 DE TOEKOMST Beleid Aan het uitgangspunt van het beleid zoals dat er nu ligt zal niet getornd worden. Het doel blijft om musici en muziekstudenten aan een bij hen passend instrument te helpen. De doelgroep van het NMF blijft de groep van professionele beoefenaars van muziek en van hen die dat willen worden. Daarbij dient nadrukkelijk opgemerkt te worden dat ook nietklassieke musici door het NMF geholpen zullen worden. Aankoopbeleid In de afgelopen jaren heeft er al een verschuiving plaatsgevonden in het soort aankopen van het NMF. Er zijn veel minder aankopen gedaan, maar wel met een gemiddeld hogere aankoopprijs. Deze ontwikkeling zal zich blijven voortzetten. Daarnaast zullen incidenteel instrumenten of stokken worden aangekocht die op projectbasis gebruikt zullen kunnen worden, iets wat vroeger veel minder gebeurde. Er valt de laatste jaren een stijging van het aantal aan het NMF geschonken instrumenten te bespeuren. Dat betekent ook dat er minder instrumenten hoeven te worden aangeschaft en dat de nadruk bij het aankoopbeleid nog meer dan voorheen op kwaliteit dan op kwantiteit zal komen te liggen. Cultureel erfgoed Het NMF blijft het bewaren van cultureel erfgoed als een belangrijk deel van zijn werk beschouwen. Bij de verdere uitbouw van zijn collectie zal getracht worden een voor de Nederlandse vioolbouw evenwichtige en veelzijdige samenstelling te bereiken. Uiteraard blijft bij het aankoopbeleid het belang van de potentiële bruiklener altijd de eerste prioriteit hebben. Maar waar gelijkwaardige keuzes kunnen worden gemaakt, zal prioriteit gegeven worden aan Hollandse meesters, zowel antieke als hedendaagse. Educatieprojecten Het NMF is van mening dat alleen het uitlenen van instrumenten niet volstaat. Een kostbaar instrument ter beschikking stellen geeft de ontwikkeling van de musicus in kwestie een zeer krachtige impuls. Maar daarnaast spelen talloze andere elementen een rol om een musicus succesvol te kunnen laten zijn. Het NMF zal aan deze elementen, zo mogelijk in samenwerking met andere organisaties op dit gebied, meer aandacht gaan schenken. Pas zo levert de investering in een instrument een optimaal resultaat voor de musicus. De fondsenwerving De fondsenwerving van het NMF is met name op het gebied van inkomsten van particulieren succesvol. Het NMF richt zich ook bewust op die groep. Niet alleen is er een grote groep vermogende particulieren in Nederland, het wegvallen van één of meerdere particuliere donateurs is veel minder ernstig dan het wegvallen van een stichting of fonds. Bovendien zijn de particuliere donateurs van het NMF doorgaans buitengewoon trouw. Diegenen die meer dan eenmaal een donatie aan het NMF doen, blijven vaak lang het NMF steunen. De fondsenwerving bij stichtingen daarentegen is vaak gecompliceerd en de opbrengsten uit deze vorm van fondsenwerving zijn vaak geoormerkt, wat een zekere inflexibiliteit met zich meebrengt. Tenslotte: waar het vermogen van stichtingen en fondsen de afgelopen jaren in omvang veelal teruggelopen is, is bij particulieren het omgekeerde het geval. Reden te meer om de aandacht vooral op particulieren te richten en op particuliere stichtingen en fondsen. Het vergroten van de naamsbekendheid van het NMF blijft hierbij van primair belang. Amsterdam, 28 februari 2015 drs. Marcel Schopman directeur 69

76 BESTUURSVERSLAG Het jaar na het 25-jarig Jubileum liet voor het eerst sinds lange tijd een teruggang in het aantal eenmalige donateurs zien. Tegelijkertijd werd dit verlies meer dan gecompenseerd door een stijging van de totale inkomsten. Meer inkomsten met minder donateurs, dus. Het NMF kan dus toch met tevredenheid terugkijken op het afgelopen jaar, eens te meer door de forse stijging van het aantal schenkingen aan instrumenten. Helaas kon na het succes van het eerste weekend van het NMF in 2013 een tweede weekend in 2014 geen doorgang vinden. Het bestuur is verheugd te constateren dat deze tweede editie in 2015 wel gerealiseerd lijkt te worden. Verantwoordingsverklaring Intern toezicht Het NMF werkt volgens een bestuursmodel waarbij het bestuur het merendeel van zijn taken gedelegeerd heeft aan de titulaire directie. Er is dus sprake van een toezichthoudend bestuur. De directie geeft richting aan de organisatie, zorgt voor het verwerven van de nodige middelen en het besteden daarvan en zorgt voor het adequaat functioneren van de organisatie in het algemeen. De directie is dus zowel beleidsinitiërend als beleidsuitvoerend. Het bestuur houdt toezicht op het besturen door de directie, zowel door middel van preventief toezicht (vooraf worden plannen ter goedkeuring voorgelegd) als ook door toezicht achteraf (het functioneren van de stichting wordt kritisch gevolgd en zo nodig wordt ingegrepen). De bevoegdheden van de directeur van het NMF worden omschreven in het directiestatuut. Naast de directie bestaat de Commissie Aanvragen en Instrumenten, die onafhankelijk van de directeur rechtstreeks adviezen en aanbevelingen aan het bestuur geeft. Evenzeer geldt dit voor de leden van de Raad van Advies, die dit op individuele basis kunnen doen. Hierdoor is gegarandeerd dat de directie zelf geen beslissingen kan nemen over de aanschaf van instrumenten en/of het goedkeuren van een aanvraag voor een muziekinstrument. De leden van het bestuur verklaren de volgende principes, opgenomen in de artikelen 4 lid 1.A, 4 lid 4 en 4 lid 5.2. van het Reglement CBF-keur te onderschrijven: - binnen de instelling dient de functie toezicht houden (vaststellen of goedkeuren van plannen en het kritisch volgen van de organisatie en haar resultaten) duidelijk te zijn gescheiden van het besturen dan wel van de uitvoering. - de instelling dient continu te werken aan een optimale besteding van middelen, zodat effectief en doelmatig gewerkt wordt aan het realiseren van de doelstelling. - de instelling streeft naar optimale relaties met belanghebbenden, met gerichte aandacht voor de informatieverschaffing en de inname en verwerking van wensen, vragen en klachten. Tijdens het verslagjaar 2014 vergaderden bestuur en directie viermaal. Vaste gespreksonderwerpen waren daarbij de financiële situatie van het NMF, toekomstperspectieven, de rapportage en goedkeuring van de aanbevelingen van de Instrumentencommissie, de vaststelling van het aankoopbudget, een overzicht van de fondsenwerving en de daarmee verband houdende activiteiten, en personele zaken. Ook de samenwerkingsverbanden tussen NMF en derden waren regelmatig onderwerp van gesprek. Ook stelt het bestuur in de vergaderingen de begroting, het jaarverslag en de jaarrekening vast. Naast de bovengenoemde vergaderingen is er met regelmaat contact tussen de directeur en individuele leden van het bestuur over een variëteit aan onderwerpen. Elk jaar wordt door de voorzitter, na consultatie van de overige bestuursleden, een functioneringsgesprek met de directeur gehouden. Er vindt ook jaarlijks een gesprek met penningmeester en accountant plaats. Samenstelling van het bestuur Het grootste deel van 2014 bestond het bestuur van het NMF uit zes leden. In december werd mr. Els H. Swaab toegevoegd aan het bestuur, dat sindsdien dus uit zeven leden bestaat. Het NMF streeft ernaar het bestuur zo samen te stellen dat alle noodzakelijke soorten kennis en contacten vertegenwoordigd zijn. Naast algemeen bestuurlijke elementen gaat het daarbij ook met name om kennis van het Nederlandse muziekleven en kennis van instrumenten. De bestuursleden hebben allen een gezamenlijke bevoegdheid met andere bestuurders. 70

77 JAARVERSLAG 2014 De bestuursleden van het NMF prof. ir. W. Dik Voorzitter Raad van Advies Connekt Voorzitter Brabantse Stichting voor Ondernemendheid Voorzitter EU PowerNet Team Ambassadeur Habitat for Humanity Nederland Freelance hoogleraar TU Delft mr. S.A. Reinink Algemeen Directeur Het Concertgebouw NV Voorzitter Stichting G. Ribbius Peletier jr. tot behoud van het Landgoed Linschoten Lid Raad van Toezicht Nationaal Museum Speelklok Lid Raad van Advies Nexus Instituut Lid Raad van Advies Stichting Het Nationale Park De Hoge Veluwe Lid Bestuur Stichting 4 mei concert Lid bestuur Stichting Tjardus Greidanus mw. drs. S.C. Wolff Lid Bestuur WWF Schweiz Adviseur Artists for Nature Foundation Lid bestuur Stichting NatuurZijn Zakelijk leider Nederlandse Fluit Academie Voorzitter Stichting Mirador dhr. H. Hollander, RA Partner Cleantech & Sustainability services Penningmeester Child At Venture Vakjurylid Koning Willem I prijs plaquette voor duurzaamheid mr. J.W.P. Verheugt Raadsheer-plaatsvervanger in het gerechtshof te Amsterdam Rechter-plaatsvervanger in de rechtbank te Amsterdam mr. D.C. Baron van Wassenaer Lid ING Leadership Council Global Head Network Regent Stichting Twickel, te Delden, Regent Stichting RCOAK te Amsterdam Voorzitter Stichting Jacoba van Wassenaer Fonds Voorzitter Stichting Van Poelgeest Lemstra Bouwstenen voor Dierenbescherming Lid Bestuur Ir. H.G. Boumeester Foundation mw. mr. E.H. Swaab Arbiter/mediator Lid Tuchtraad Financiële Dienstverlening Lid geschillencommissie DSB Bank Voorzitter STAK Maarsen Groep Lid Raad van Commissarissen CED Holding B.V. Lid Raad van Advies Nederlandse Orde van Advocaten Vice-voorzitter en secretaris Raad van Toezicht Stichting Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis Voorzitter Pensioenraad Zorg en Welzijn Lid bestuur STAK Goudse Verzekeringen BV Lid Raad van Toezicht Gerrit Rietveld Academie Voorzitter Oerol Festival Voorzitter Raad van Commissarissen WSW Voorzitter College van Regenten Fonds Sluyterman van Loo Voorzitter Bestuur Fonds 21 Lid Raad van Toezicht Stichting Jeroen Bosch 500 Voorzitter Raad van Toezicht Museum Kranenburgh, Bergen 71

78 Het bestuur krijgt geen vergoeding voor zijn werkzaamheden. De leden hebben de mogelijkheid een onkostenvergoeding voor gemaakte reis- en telefoonkosten ten behoeve van de stichting te ontvangen. Hiervan is in 2014 zeer bescheiden gebruik gemaakt. Het bestuur heeft het salaris van de directeur vastgesteld conform de Adviesregeling van de VFI, de overkoepelende brancheorganisatie voor Goede Doelen. Voor een toelichting op bovenstaande wordt verwezen naar de jaarrekening Amsterdam, 28 februari 2015 Prof. ir. W. Dik voorzitter Dit bestuursverslag is gebaseerd op de voorlopige cijfers over Het definitieve verslag wordt gepubliceerd bij de jaarrekening 2014, te verschijnen in mei Samenstelling en rooster van herbenoeming functie aangetreden herbenoeming Prof. ir. W. Dik voorzitter 2001 n.v.t. Dhr. H. Hollander RA penningmeester Mr. D.C. Baron van Wassenaer secretaris Mr. J.W.P. Verheugt vice-voorzitter Mr. S.A. Reinink Mw. drs. S. Wolff Mw. mr. E. H. Swaab FOTO HENK VEENSTRA

79 Door de temperatuurverschillen op het podium schieten mijn stemknoppen soms los ANDRÉ DODDE Haar lange rode haren zien we vaak wapperen als ze mandoline of viool speelt in de band van Blaudzun. Maar het muzikale kunnen van Judith van der Klip gaat veel verder dan dat. Ze speelt klassiek, pop en dance in allerlei samenstellingen. Een constante factor in haar muzikale loopbaan is haar achttiende eeuwse Cuypers-viool. Cuypers-violen zijn eigenlijk de Nederlandse tegenhanger van Stradivarius. Het zijn zeer gewilde instrumenten die rond 1800 in Den Haag gebouwd werden. De precieze leeftijd is moeilijk te bepalen. In mijn viool zit een etiket waar 1748 op staat, maar dat is er waarschijnlijk later ingeplakt. Dat deed men vroeger wel vaker. Zo zit er in veel violen ook een Stradivarius-etiket. Mensen denken dan: ik heb een echte Stradivarius, ik ben rijk! Maar dat zegt niets. Het betekent hoogstens dat de viool gebouwd is naar een model van Stradivarius. 73

80 Bolletje Je kunt aan deze viool meteen zien dat hij een lang en bewogen leven achter de rug heeft. Hij vertoont veel gebruikssporen van voorgaande eigenaars en tekenen van reparaties en het onderhoud aan de lak. In het hout staan nog oude afdrukken van houtklemmen. In de klankkast vond ik een bolletje dat bestond uit allerlei kleuren haar. Het is fascinerend te weten dat die haren zeer waarschijnlijk van bespelers zijn geweest die allang niet meer leven, terwijl deze viool er nog steeds is. Nuances Als je echt goed wilt leren spelen, moet je een instrument hebben dat alle nuances van je spel kan weergeven. De violen die ik hiervoor had, waren eigenlijk niet goed genoeg. Ze waren te beperkt en de respons was niet precies genoeg. Het conservatorium heeft mij daarom aanbevolen bij het Nationaal Muziekinstrumenten Fonds. Dat Fonds heeft topklasse instrumenten in beheer voor studenten en beroepsmusici. Het is een eer om voor een instrument van hen in aanmerking te komen. Zelf zou ik deze Cuypers viool nooit hebben kunnen betalen. Een fatsoenlijke nieuwe viool kost minstens 6000 euro, maar eentje van boven de tienduizend is zeker geen uitzondering. Oude bijzondere violen van een bekende bouwer kunnen nog vele malen duurder zijn. Ik hou heel veel van oude instrumenten. Er zijn fantastische nieuwe vioolbouwers, maar die instrumenten hebben nog geen geschiedenis. Daar komt bij dat je van een nieuwe viool nooit precies weet hoe hij uiteindelijk zal gaan klinken. Het duurt een tijd voordat het hout is uitgewerkt en het instrument is ingespeeld. Trillingen Een viool kan akoestisch veel geluid produceren maar zodra ik met een band speel overstemt de rest hem helemaal. Dan blijft er niets over van zo n viooltje. Ondanks dat het geluid van een viool vlakbij je oor wordt gemaakt. Bij Blaudzun speelde ik eerst op een elektrische viool over een versterker. Dat klonk best goed maar tegenwoordig gebruik ik liever een akoestische. Dat geluid lijkt meer op dat wat ik op het nieuwe album heb ingespeeld. Je voelt bij een akoestische viool door de holle klankkast de trillingen van de viool in je lichaam. In tegenstelling tot een elektrische- waarbij er vaak nauwelijks of geen sprake van een klankkast is. De viool die ik bij Blaudzun gebruik wordt versterkt via een contactmicrofoontje. Onze geluidsman zet er effecten op als galm of delay en zelf gebruik ik in bepaalde stukken een octaver-pedaal. Stemmen Vioolspelen in een band kan soms best lastig zijn. Door het harde geluid om je heen is het veel lastiger om jezelf goed te kunnen horen. Wanneer je een vinger letterlijk een millimeter te hoog of te laag plaatst maakt dat al het verschil tussen vals of zuiver. Dit komt omdat een viool geen fretten of toetsen heeft. Jezelf perfect kunnen horen is daarom heel belangrijk om zuiver te kunnen spelen. De snaren van een viool worden vanaf de A gestemd in reine kwinten. In een band stemt iedereen met een stempedaal dat gebruikmaakt van een zwevende stemming. Dit is een soort compromis en net iets anders dan hoe een violist stemt. Als mijn stemknoppen door de temperatuurverschillen op het podium losgesprongen zijn ben ik genoodzaakt om snel tijdens een nummer in al het lawaai op mijn stempedaal te stemmen. Het verschil corrigeer ik vervolgens door de afstanden in de grepen iets aan te passen. Dan is het essentieel dat ik mezelf goed kan horen. Gelukkig gebruik ik tegenwoordig altijd in-ears monitors waarop ik mijzelf lekker hard kan zetten. Respect Ik denk dat de viool een van de moeilijkste instrumenten is om te leren spelen. Het luistert erg nauw hoe je je vingers plaatst en hoe je de strijkstok gebruikt. Je moet ook een goed gehoor ontwikkelen en veel kracht in je vingers krijgen zodat je ze precies kunt plaatsen. Dat kost gewoon tijd. Het leren maken van een goed vibrato duurt ook lang. Je mag minstens drie jaar uittrekken voordat je het vioolspelen een beetje begint te beheersen. Ik heb veel les gegeven aan kleine kinderen en heb respect voor hun ouders die het typische beginnersgekras thuis moeten doorstaan. Daardoor heb ik ook respect gekregen voor wat mijn ouders destijds met mij hebben moeten doormaken, haha! 74

81 Cuypers viool Bouwer: Johannes Franciscus Cuypers Bouwjaar: onbekend, eind achttiende eeuw Herkomst: Den Haag Houtsoorten: vurenhout, esdoornhout, ebbenhout Bereik: ca. vier octaven Stemming snaren: G3, D4, A4, E5 (A4 = 440 Hz als standaard) Lengte body: 35,3 cm 75

82 FOTO MARIEKE WIJNTJES Pieter de Koe is een jeugdige cellist voor wie de toekomst gloort. Kees Vlaardingerbroek is een artistiek leider die al menig trend heeft gespot. Catharina Ungvari

83 Denken in mogelijkheden Pieter de Koe is een jeugdige cellist voor wie de toekomst gloort. Kees Vlaardingerbroek is een artistiek leider die al menig trend heeft gespot. Samen lezen ze de tijdgeest. Naast musici die flexibeler werken dan ooit, zien ze politici die zich blindstaren op de markt. Nederland is een muzikale grootmacht, maar waar is de ambitie om bij de top te blijven horen? GUIDO VAN OORSCHOT Aan het kantoor van het Nationaal Muziekinstrumenten Fonds (NMF) loop je gemakkelijk voorbij. Maar hoe diep het ook verstopt zit in een zijsteeg van de Warmoesstraat, Pieter de Koe weet het oudste stenen pand van Amsterdam blindelings te vinden. De jonge cellist betreedt de tegelvloer uit 1380 wel vaker. In zijn rugkoffer zitten de cello van Marino Capicchioni (1944) en de strijkstok van Andreas Grütter (2001), die hij allebei in bruikleen heeft van het NMF. Onder het 16de-eeuwse plafond, dat is beschilderd met kleurige ranken en arabesken, treft de muziekstudent Kees Vlaardingerbroek. Hij is de artistiek leider van de Stichting Omroep Muziek, de afgeslankte opvolger van het Muziekcentrum van de Omroep. Sinds 2006 blaast Vlaardingerbroek zijn creativiteit in De Vrijdag van Vredenburg, de NTR ZaterdagMatinee en Het Zondagochtend Concert. In 2013 kreeg hij er bovendien het Radio Filharmonisch Orkest en Groot Omroepkoor bij. Een breed clubje, zegt hij, met musici die in hun gedrevenheid en enthousiasme tot het uiterste gaan. Niet te geloven hoe kort hun nachten soms zijn. Ze houden het alleen vol omdat ze zo gepassioneerd zijn. Een jonge hond en een geroutineerde vos: samen buigen ze zich over het hedendaagse muzikantenvak. Het werkveld is turbulent, vinden ze allebei. Ik denk dat de eisen die aan musici worden gesteld hoger zijn dan twintig, dertig jaar geleden, zegt Pieter de Koe. Stukken hoger, bevestigt Kees Vlaardingerbroek. Bij het Radio Filharmonisch Orkest en het Groot Omroepkoor zie ik ze soms afgebeuld rondlopen. De omroepmusici kunnen niet meer rekenen op een baan voor het leven. En alleen klassieke muziek spelen? Vergeet het maar, zegt Vlaardingerbroek. In november 2014 werkten we bijvoorbeeld mee aan de herdenking van de MH17- ramp. Er stond niet alleen symfonisch werk van Bernard Zweers op het programma, we begeleidden ook Marco Borsato in zijn lied Voor altijd. Onze musici moeten van alle markten thuis zijn. Het gaat van een wereldpremière in de NTR ZaterdagMatinee naar een show op Lowlands, van een tv-programma over educatie naar een Brucknersymfonie voor een zaal vol popfans. Orkest Morgenstond Pieter de Koe herkent de mentale veerkracht die van de Hilversummers wordt verlangd. Zelf vult hij zijn dagen ook niet alleen met studeren aan het Koninklijk 77

84 Conservatorium in Den Haag. Hij speelt in het Animato Kwartet, zit in het Arkovsky Sextet, improviseert in het ensemble DaMu en duikt op bij de funkrockband Staalmeesters. Zeker in het begin van je carrière, zegt hij, wil je alle touwen uitgooien. Een van die touwen reikt zelfs tot in de volkswijken van Den Haag. Met het orkest Morgenstond trekt De Koe er regelmatig op uit. Naar scholen, waar ze workshops geven die uitmonden in een lied op muziek van de componist Theo Verbey. Naar winkelcentra, waar de schoolkinderen hun lied zingen en Morgenstond in het voorbijgaan een paar klassieke stukken speelt. De Koe: We hebben ook eens een paal neergezet met de tekst: dirigeer ons. Jan en alleman kwam erop af. Ander teken des tijds: zojuist heeft hij zijn eigen bedrijfje opgericht, Cellist Pieter de Koe. Een rotklus, vond hij, al dat regelwerk voor de Kamer van Koophandel en de Belastingdienst. Maar het moest, anders kon hij geen facturen schrijven. Netwerken, een website, pr en marketing: het hoort er tegenwoordig allemaal bij. Helaas krijg je niet vanzelf een manager toegewezen. Dus moet hij ook persoonlijk afrekenen met lastige verzoeken. In het Rijksmuseum zou De Koe een voorstelling geven met een dansgroep: breakdance op Bachimprovisaties. Kreeg hij van de opdrachtgever de vraag of hij ook nog wat kon spelen bij binnenkomst van de gasten. En o ja, Het Nationale Ballet trad op, de stervende zwaan van Saint-Saëns had hij zeker wel paraat? De Koe: Organisatoren gaan er klakkeloos van uit dat je overal in thuis bent, maar ze vergeten hoeveel voorbereidingstijd en energie dit soort extra dingen vergt. Vlaardingerbroek: En vergeet de fysieke belasting niet. Mensen hebben geen idee hoe het is om anderhalf uur achter elkaar te moeten strijken. Nieuwe waarheid Sinds de jaren 1960 is het muziekleven sterk veranderd. Met knijpkikkers en ratels verstoorden Notenkrakers als Louis Andriessen en Reinbert de Leeuw in 1969 een optreden van het Concertgebouworkest. Pioniers als Gustav Leonhardt en Frans Brüggen herontdekten de muziek uit Middeleeuwen, Renaissance en Barok. Schouder aan schouder namen deze revolutionairen het landschap op de schop. Orkesten en strijkkwartetten kregen concurrentie van ensembles voor oude, nieuwe en geïmproviseerde muziek. Jaloers keek de wereld naar de Hollandse veelzijdigheid. Wat toen gebeurde was radicaal, zegt Kees Vlaardingerbroek. Er trad een generatie aan die ergens Schluss mee wilde maken. Ze zeiden, bam!, dit is ónze waarheid. De Koe: Maar waarheidsdenken is killing, dan sluit je andere mogelijkheden uit. Vlaardingerbroek: Veel van die nieuwe waarheden bleken achteraf dan ook niet waar. Gelukkig neigen musici tegenwoordig eerder naar het inclusieve denken. Een belangrijke ontwikkeling vind ik dat hedendaagse componisten in hun muziek pop, jazz en wereldmuziek toelaten. Of ze werken interdisciplinair. Of ze schrijven niet langer voor de concertzaal, maar trekken eropuit. De Koe: Het muziekleven verandert snel, in positieve zin. Van de andere kant moet het denken in mogelijkheden niet uitgroeien tot het nieuwe dogma. Vlaardingerbroek: Dat kan het gevaar zijn: anything goes. Maakt niet uit wat je doet, als het maar leuk is. De Koe: Muziek moet wel kwaliteit houden. Vlaardingerbroek: Anders verwatert het totaal. Bier mee Zijn droom, zegt Pieter de Koe, is een professioneel strijkkwartet. Klinkt traditioneel, maar hij zou er grenzen mee willen verleggen. Werken met hedendaagse componisten; cross-overs opzetten met dansers. Of een videoclip waarop een kunstenaar iets creëert terwijl wij spelen. Als je muziek visualiseert, begrijpen mensen het vaak beter. En natuurlijk plaats je zo n filmpje op YouTube, dat doen popartiesten ook. Kees Vlaardingerbroek: Van pop kan de klassieke sector nog veel leren. Neem de belichting: wie heeft ooit bedacht dat het volstaat om over een orkest een grote plas geel licht uit te storten? De Koe: Ik weet zeker: als Beethoven zou leven, had hij de mogelijkheden van nu gebruikt. Vlaardingerbroek: Je hoort weleens schamperen dat het klassieke repertoire verouderd is, maar dat lijkt me onzin. Dat we het vaak te ouderwets brengen, is wat anders. Vorig jaar speelden we in TivoliVredenburg de Zevende symfonie van Bruckner. Voor een poppubliek, met dj en speciale belichting, het bier mocht mee de zaal in. Aanvankelijk dachten we: waar beginnen we aan, dit kan totaal fout lopen. Maar de popprogrammeur stuurde een prima mail rond: mensen, kom luisteren!, dit wil je niet missen! De Koe: Zo moet je het aanpakken. Vlaardingerbroek: En wat gebeurde er? Geen biertje kwam de zaal in. Het publiek zat voorbeeldig te luisteren en had helemaal niet de behoefte om door de muziek heen te kletsen of te telefoneren. De Koe: Het clichébeeld van een concertzaal is dat van een minigevangenis: niet praten, niet hoesten, je mag zogenaamd niks. Het is maar net hoe je het presenteert. 78

85 Hip sausje Aan vernieuwende impulsen geen gebrek. Toch, denkt Kees Vlaardingerbroek, bestaat er voor de traditionele uitvoering van bepaald repertoire geen alternatief. Wie een Mahlersymfonie in volle glorie wil horen, heeft het liefst dat hij wordt uitgevoerd door een professioneel orkest in de best denkbare akoestische omgeving. Voor die praktijk blijft volgens mij een basis, zeker in de Randstad. Maar met alleen mooie concerten spelen op traditionele locaties gaat klassieke muziek het op termijn niet redden. De Koe: En met slecht doordachte vernieuwingen evenmin. Je kunt niet zomaar ergens een hip sausje overheen gooien en denken dat het nieuwe publiek toestroomt. Klassieke muziek heeft zo n grote zeggingskracht, als je daarmee iets vermengt moet het van hetzelfde kaliber zijn. Vlaardingerbroek: Of hoger. De Koe: Toch denk ik dat de toekomst leuk wordt. Over vijftig jaar zijn er heus nog fantastische concerten. Vlaardingerbroek: Vergeet niet dat we de grootste erfenis van de menselijke geest beheren. Daarom vind ik het bezuinigingsdebat van de afgelopen jaren zo kortzichtig. De sfeer was wel heel erg van: wat van waarde is, bepaalt de markt. Maar op de markt kun je geen muzikale infrastructuur bouwen. Educatie, conservatoria, zalen en orkesten: je moet erin investeren. Die urgentie mis ik bij de politiek. We zijn de achttiende economie op aarde, Nederland is een muzikale grootmacht, maar waar is de ambitie om bij de top te blijven horen? De overheid moet de basisvoorwaarden blijven scheppen. De Koe: Met cultuur vermarkt je bovendien je land. Wie dat weggeeft, verliest zijn identiteit. Vlaardingerbroek: Ik had het niet mooier kunnen zeggen. Kees Vlaardingerbroek 1962 Kees Vlaardingerbroek studeerde muziekwetenschap. Hij is de artistiek leider van de Stichting Omroep Muziek. Onder zijn verantwoordelijkheid vallen niet alleen de Vrijdag van Vredenburg, de NTR ZaterdagMatinee en het Zondagochtend Concert, maar ook het Radio Filharmonisch Orkest en het Groot Omroepkoor. Eerder werkte hij voor VARA, AVRO en de Rotterdamse Doelen. Tevens is hij lid van de commissie muziek van het Prins Bernhard Cultuurfonds. Pieter de Koe 1994 Pieter de Koe begon op z n vierde met cellospelen. Op z n achtste werd hij toegelaten tot de jong-talentafdeling van het Koninklijk Conservatorium in Den Haag, waar hij sinds 2012 de bacheloropleiding volgt. Als solist en kamermusicus won hij prijzen op nationale concoursen en internationale podia. Zijn Italiaanse cello (Capicchoni, 1944) en zijn strijkstok (Grütter, 2001) zijn ter beschikking gesteld door het Nationaal Muziekinstrumenten Fonds. 79

86 NMF MAGAZINE 2015 Rembrandt meets Mozart FRITS SCHUTTE Als ik met mijn auto de Industriestraat in het Belgische Ruiselede opdraai, moet ik even wennen aan de gedachte dat ergens op dit bedrijventerrein een volledig handgemaakte fortepiano naar een elegant model van Anton Walter uit de klassieke Weense periode op mij zal staan te wachten. Op maandagochtend lijkt de bedrijvigheid nog ver te zoeken en de zachte zon die door de mist heen schijnt, geeft me het gevoel dat het zondag is. De gps herkent het huisnummer niet en ik volg de kleine bordjes met de naam Piano s Maene tot ik het terrein oprijd van een imposant bedrijf. Ik betreed het domein van een hypermoderne onderneming! Zo indrukwekkend als het complex op mij overkomt, zo bescheiden en gastvrij zijn de mensen die me bij binnenkomst ontvangen. Ik ben exact op tijd, maar de rest van de Nederlandse afvaardiging is verlaat door files. Chis Maene vat de vertraging laconiek op. Hij zegt er eigenlijk altijd al rekening mee te houden dat men vanuit Nederland een half uurtje later aankomt dan gepland. Het biedt tijd voor een rondleiding door het bedrijf en we raken in gesprek. Chris legt uit hoe hij opgroeide tussen de piano s en vleugels in de winkel van zijn ouders en de klavecimbels die zijn broer bouwde. Vanuit de drang om ook zelf iets te bouwen, maakte hij als tiener al zijn eerste fortepiano. We lopen door de showroom, de concertzaal, de verschillende enorme werkplaatsen, hij toont de indrukwekkende houtopslag en laat de geavanceerde machines zien die het mogelijk maken om ook de meest complexe restauraties van moderne vleugels uit te voeren. Chris vertelt dat hij vaak bekritiseerd is geweest omdat hij afweek van de standaard om zich in één aspect te specialiseren. Hij legt uit dat juist het omarmen van het hele vakgebied heeft geresulteerd in een zeer waardevolle kruisbestuiving van technische en artistieke kennis en dat hij ook een financiële basis heeft kunnen creëren waarbinnen ambitieuze bouwprojecten mogelijk blijven. Het één kan niet zonder het ander en ik begrijp nu ook de omvang en de uitstraling van het bedrijf. Maar als hij met glimmende oogjes vertelt dat hij afgelopen zondag om vijf uur uit zijn bed is gekomen om tot acht uur s avonds in alle rust de laatste hand te leggen aan de fortepiano voor het NMF, zie ik hem voor me in een oud atelier met houtschaafsel op de grond. Dit stukje vakmanschap zal hij zich nooit laten ontnemen. Een half uur later zit jazzpianist Rembrandt Frerichs glunderend achter de maagdelijke fortepiano die het NMF speciaal voor hem heeft laten bouwen. Hij speelt de eerste noten wat onwennig, maar dan lopen de speelse muzikale lijnen van Mozart ineens naadloos over in slepende oosterse harmonieën. Rembrandt laat de piano fluisteren, zingen, kloppen, tokkelen en dreunen. Het kan allemaal! Ik merk in het spel van Rembrandt opnieuw hoe waardevol het kan zijn wanneer een vakman niet verkrampt in specialisatie, maar zich juist laat verrijken door alles wat in de volle breedte op hem afkomt. 80

87 AD HAAGSCHE COURANT ED. DEN HAAAG STAD VAN 23 SEPTEMBER 2014 POSTHOORN ED. LAAK VAN 24 SEPTEMBER