Nils Mönkemeyer altviool William Youn piano

Transcriptie

1 muziek Nils Mönkemeyer altviool William Youn piano do 12 jan 2017 / Blauwe zaal / Grote podia 20 uur / pauze ± uur / einde ± uur inleiding uur / Jasper Gheysen / Blauwe foyer

2 straffe strijkers Gautier Capuçon cello Frank Braley piano vr 2 dec 2016 Nils Mönkemeyer altviool William Youn piano do 12 jan 2017 Kolja Lessing viool Sebastiaan Oosthout piano lecture & concert za 29 apr 2017 Nils Mönkemeyer / laatst in desingel 28 apr 2016 William Youn / desingeldebuut

3 teksten programmaboekje Jasper Gheysen coördinatie programmaboekje desingel D/2017/5.497/01 Nils Mönkemeyer altviool William Youn piano Robert Schumann ( ) Fantasiestücke, opus Zart und mit Ausdruck Lebhaft, leicht Rasch, mit Feuer Johannes Brahms ( ) Selectie uit Hongaarse Dansen (arr. Joseph Joachim): 6 nr 1 in g nr 16 in f Sonate voor altviool en piano in f nr 1, opus 120 nr 1 23 Allegro appassionato Andante un poco Adagio Allegretto grazioso Vivace pauze Robert Schumann & Johannes Brahms FAE -Sonate 7 II. Intermezzo. Bewegt, doch nicht zu schnell (Schumann) III. Scherzo. Allegro (Brahms) Gelieve uw GSM uit te schakelen De inleidingen kan u achteraf beluisteren via Selecteer hiervoor voorstelling / concert / tentoonstelling van uw keuze. Grand café desingel drankjes / hapjes / snacks uitgebreid tafelen open alle dagen: 9-24 uur / informatie en reserveren: +32 (0) of Reageer en win Op kan u uw visie, opinie, commentaar, appreciatie, betreffende het programma van desingel met andere toeschouwers delen. Selecteer hiervoor voorstelling / concert / tentoonstelling van uw keuze. Neemt u deel aan dit forum, dan maakt u meteen kans om tickets te winnen. Cd-verkoop Bij onze concerten worden occasioneel cd s te koop aangeboden door La Boite à Musique / Coudenberg 74 / Brussel / +32 (0) Concertvleugels Met bijzondere dank aan Ortwin Moreau voor het stemmen en het onderhoud van de concertvleugels van desingel Moreau Pianoservice / Kapucinessenstraat 32 / 2000 Antwerpen / +32 (0) Johannes Brahms Balladen, opus 10 nrs 1 & 2 voor piano solo 12 Sonate voor altviool en piano in Es nr 2, opus 120 nr 2 21 Allegro amabile Allegro appassionato Andante con moto - Allegro

4 Hoe zorg je ervoor dat je viool nooit gestolen wordt? Steek hem in een altvioolkist. - typische altvioolmop - Johannes Brahms Österreichische Nationalbibliothek Wien Er bestaat geen betere manier om een cliché te doorbreken, dan er zelf over te beginnen. Altviolisten zijn werkelijk te beklagen. Sinds de 18de eeuw staan ze in het middelpunt van een oneindige reeks slechte moppen en zijn ze tegen wil en dank het mikpunt geworden van spot en hoongelach. Toch heeft het kneusje van de strijkersfamilie, zeker na de komst van Tabea Zimmerman, de rol van underdog van zich weten af te werpen. Getalenteerde jonge musici kiezen er de dag van vandaag heel bewust voor om zich toe te leggen op dit instrument, die het prestige van de viool combineert met de warme gevoelens van de cello. Zo speelde de jonge Nils Mönkemeyer zichzelf bij het Julia Fischer Quartett recent in de kijker met pakkende altvioolsolo s en een innemende sound. Samen met pianist William Youn duikt hij in het kamermuziekrepertoire van twee romantische monumenten die tegelijkertijd vrienden voor het leven waren, Robert Schumann en Johannes Brahms. Vriendschap binnen de wereld van de klassieke muziek is van alle tijden. Zo raakten Mozart en Haydn bevriend na een ontmoeting in Praag, werd Saint-Saëns goeie vrienden met zijn leerling Fauré en weken Händel en Scarlatti niet meer van elkaars zijde na een ontmoeting in Londen. Schönberg, Webern en Berg, de belangrijkste vertegenwoordigers van De Tweede Weense School waren niet enkel collega-componisten, maar ook artistieke bondgenoten en echte vrienden. Hetzelfde geldt voor de leden van Les Six of Het Machtige Hoopje. Het mooiste voorbeeld van een innige en oprechte vriendschapsband kunnen we ongetwijfeld vinden bij Robert Schumann en Johannes Brahms. De wederzijdse appreciatie spatte van hen af en na enkele ontmoetingen werden deze grootmeesters ware boezemvrienden. Schumann wijdde in zijn bekende artikel Neue Bahnen in 1853 danig uit over de jonge Brahms, die de grote redder zou worden van de Duitse muziekcultuur. Toch blijft dit voorbeeld er ook één met vele nuances en complexiteiten door de figuur van Clara Schumann. Hoewel Brahms en Clara Schumann na de dood van Robert Schumann samen zijn nalatenschap hebben gecultiveerd en dus bijzonder 6 7

5 hecht samenwerkten, bleef hun relatie altijd vrij ambigu. Brahms echte intenties kwamen nooit aan de oppervlakte. De lijn tussen vriendschap en liefde was in hun geval flinterdun. De karakters van Schumann Het lijkt soms evident dat componisten hun karakter, persoonlijke stijl en interne emotionele beslommeringen zo passend mogelijk trachten weer te geven in hun oeuvre. Een schoolvoorbeeld hiervan is hoe Robert Schumann zijn labiele mentale toestand, verknipte verbeelding en zijn onversneden talent wist te veruitwendigen in een quasi onbeschrijfelijk klankbeeld. Het hoeft dan ook niet te verbazen dat de muziek van deze Duitse romantische meester tot op de dag vandaag minder in de markt ligt dan die van zijn tijdgenoten. Dense texturen en onduidelijke harmonische structuren worden zonder compromis gecombineerd met op hol geslagen ritmes, fragmentarische gemoedstoestanden en doordachte formele structuren. Koppel hieraan nog een dosis gezonde schizofrenie en je krijgt in een notendop waar de muziek van Schumann voor staat. In februari 1849 had Schumann maar enkele dagen nodig om zijn Fantasiestücke neer te pennen. De originele titel Abendstücke en bezetting (klarinet en piano) maakten snel plaats voor een arrangement dat zowel door cello als altviool uitgevoerd kon worden en de titel Fantasiestücke kreeg. Hoewel de naam van de compositie op een passende manier aangeeft dat Schumann in deze karakterminiaturen zijn creatieve hersenspinsels de vrije loop laat, zorgen een aantal subtiele elementen toch voor een grote eenheid tussen de drie gepolijste diamanten. Ten eerste bezorgt Schumann de uitvoerders een zeer nadrukkelijke beschrijving van het karakter van de drie verschillende delen. (Zart und mit Ausdruck - Lebhaft, leicht - Rasch und mit Feuer). Ten tweede schuwt Schumann eigen aan de Duitse traditie de motivische thematische uitwisselingen tussen de verschillende delen niet. Zo komt de openingsfrase van het tweede deel al voor in de pianopartij van het eerste deel en stamt het hoofdmotief van het derde deel af van de laatste noten van het tweede deel. Als laatste slaagt Schumann er op een geniale manier in om de ganse cyclus in het onstuimige derde deel samen te vatten. De drieledige opbouw van ieder stuk (A-B-A) en de warme harmonieën zijn schuchtere omstanders in een kleurrijke caleidoscoop tussen de piano en de altviool. Op geen enkel moment krijg je dan ook het gevoel dat de lucht opklaart en het muzikale spanningsveld zichzelf teniet doet. De kamermuziek van Johannes Brahms In tegenstelling tot zijn goede vriend groeide Brahms in de tweede helft van de 19de eeuw uit tot het boegbeeld van de absolute muziek. Terwijl Schumann hier en daar nog gevatte indicaties voorzag met programmatische inslag, streefde Brahms ernaar de muziek los te maken van de door de avantgardisten gepropageerde literaire en filosofische oriëntatie. In reactie op de Neudeutsche Schule van Liszt en Wagner kwam bij Brahms de focus opnieuw op de muzikale vormen en genres te liggen, met de sonate op kop. Geïnspireerd door de ontmoeting met de begenadigde klarinettist Richard Mühlfeld, schreef Brahms in 1894, met nog enkele jaren op de teller, twee sonates voor klarinet en piano. Met het arrangement voor altviool leverde Brahms één van de belangrijkste bijdragen binnen het genre en verving de pronkerige klarinet door de meer intieme klanken van de altviool. Beide sonates baden in een emotionele wereld vol donkere gedachten en aangrijpende harmonieën, die eigen waren aan Brahms late muzikale taal. Toch schuwt hij de contrasten niet. De tempoaanduidingen van de openingsdelen verschaffen een directe aanwijzing richting het karakter van de werken. De Eerste Sonate, bestaande uit vier delen, opent met een gebald idee waar opeenvolgende octaven elkaar in snel tempo afwisselen. De aangrijpende altvioolopening doorbreekt dit rigide openingsthema en plaveit de weg voor een intrigerende dialoog. Het eerder contemplatieve einde van dit eerste deel vormt de perfecte aanleiding voor een lyrische ontbolstering in het Andante. Terwijl het derde deel met een sierlijke elegantie ronddanst, pakt het finale Vivace uit met lichtvoetig gekietel. De Tweede Sonate is een stuk rauwer qua aanpak en graaft meer in de diepe krochten van de ziel. Zo valt het quasi duivelse Scherzo erg op in het tweede deel met een ingenieuze combinatie van vliegensvlugge figuraties en gitzwarte harmonische progressies. Brahms buigt in het trio en vooral in het laatste deel van de sonate deze sfeer helemaal om met een bijna herderlijk Andante con moto in een gaande pas van de maat van 6/8. De eerste drie variaties van het thema trekken langzaam het tempo op met gesyncopeerde zestienden en erg springerige tweeëndertigsten. Tijdens de vierde variatie creëert 8 9

6 Robert en Clara Schumann. Lithografie Eduard Kaiser1847 Archiv für Kunst und Geschichte Berlin Brahms een verstild moment waar de twee protagonisten langzaam ronddwalen vooraleer weer in volle vaart te vertrekken. In een stormachtige finale in mi mol-klein trekken twee contrasterende variaties het laken naar zich toe, terwijl de coda traditioneel uitpakt met tonnen virtuositeit. De vaak ingetogen karakters en gebalde gestes van Brahms zetten paradoxaal genoeg de zeggingskracht van zijn muziek extra in de verf. Brahms kon met zijn muziek vertellen wat hij zelf niet kon zeggen. Zo keert hij in zijn Hongaarse Dansen terug naar het Alla Zingarese -gevoel van de reizende musici die Hamburg passeerden op zoek naar een nieuwe wereld. Als Duitse componist was Brahms heel bewust van zijn nationale muziektraditie, terwijl hij de wereld rondom hem nauwkeurig bestudeerde. Hij gaf op die manier een levendige uitweg aan de volkscultuur die binnen zijn leefomgeving erg prominent aanwezig was en combineerde die met de muzikale verworvenheden van het verleden. Wie Brahms zegt, denkt natuurlijk onmiddellijk aan zijn eeuwig getwijfel en zijn onrustige emotionele gemoedstoestanden. Hij had er namelijk zelf niet voor gekozen om beschouwd te worden als de volgende Beethoven. Getekend door een bijtende zelfkritiek en verteerd door dubbelzinnige gevoelens voor Clara Schumann, zag Brahms zich vaak genoodzaakt om een schild rondom zich op te trekken en te leven in zijn eigen muzikale wereld. In zijn Ballades, opus 10, getuigt hij in een soort gesloten gloed van zijn beslommeringen. De ballade was natuurlijk het genre bij uitstek om languit een gedragen verhaal op poten te zetten, waarin er nog ruimte geschapen wordt voor de fantasie van de luisteraar. De soms improvisatorische passages met functionele dynamiek en aangepaste ritmes gaan hand in hand met de bedachtzame akkoordprogressies. Brahms bewerkstelligde in zijn ganse carrière een fenomenale symbiose tussen barok (contrapunt, de verzelfstandiging van de individuele partijen en het ontrollen van een klein thema tot omvangrijke muzikale entiteiten), klassiek (vormontwikkeling van absolute muziek) en de romantiek (lyrische, dromerige melodieën, kleurrijke harmonieën en een doorgedreven zin voor vernieuwing). De sonates die vanavond op het programma staan maken deel uit van een prachtige verzameling aan kamermuziek, die na Beethoven het hoogtepunt vormt van 10 11

7 het 19de-eeuwse repertoire. Altviolist Nils Mönkemeyer omschrijft de sonates van Brahms dan ook als een boodschap van innerlijke hoop, een onvoorwaardelijke bevestiging van het leven, liefde en schoonheid en zijn daarmee een ideale remedie tegen die onvermijdelijke Nieuwjaarsblues. De piano is de begeleidende kracht voor de musici, dansers en acteurs van morgen. Om jonge musici en podiumkunstenaars van het Koninklijk Conservatorium Antwerpen op het allerhoogste niveau op te leiden, kan een kwaliteitsvol instrumentarium niet ontbreken. Het Conservatorium heeft permanent 87 piano s in gebruik en veel van deze piano s zijn aan renovatie of vervanging toe. U kan investeren in het artistiek talent van morgen op het rekeningnummer BE (BIC: BPOTBEB1) van de Koning Boudewijnstichting en vermeld 128/2838/00002 als gestructureerde mededeling.* *Voor elke gift vanaf 40 ontvangt u een fi scaal attest waardoor 45% van uw gift in mindering wordt gebracht van de door u te betalen belastingen. Steun het talent van morgen

8 Morgen in desingel Kader Abdolah verteller Ralph van Raat piano Charles Koechlin Les heures persanes, opus 65 vr 13 jan 2017 / 20 uur / Blauwe zaal 24 (basis) 20 (-25/65+) 8 (-19 jaar) gratis inleiding David Vergauwen / uur / Blauwe foyer Auteur Kader Abdolah en pianist Ralph van Raat nemen u mee op een muzikaal-literaire reis naar de mysterieuze Oriënt. In 1988 kwam Kader Abdolah vanuit Iran naar Nederland. Sindsdien groeide hij uit tot een van de belangrijkste Nederlandse schrijvers. Zijn romans, waaronder het in 2011 verschenen De koning, ademen de sfeer van duizend-en-een nacht. Tijdens dit concert vallen Abdolahs vertellingen samen met de kleuren die de Franse componist Charles Koechlin in Les heures persanes oproept. Koechlin - leerling van Fauré en leraar van Poulenc - zette zijn belangstelling voor oosterse culturen om in wonderlijke orkestklanken en verstilde pianopartituren.

9 T +32 (0) Desguinlei 25 B-2018 Antwerpen desingel is een kunstinstelling van de Vlaamse Overheid mediasponsors